CC BY
24XALQARO BOZORGA KIRISH TEXNOLOGIYALARI STRATEGIYALARI
Yahyoxonov N.B.
SamISI, Marketing kafedrasi dotsenti v.b., PhD
Annotatsiya. Xalqaro bozorga kirish texnologiyalari strategiyalari bo'yicha maqolada, kompaniyalar yoki davlatlar uchun muhim bo'lgan amaliyotlarni o'rganish, o'z maxsulotlarini yoki xizmatlarini xorijiy bozorda muvaffaqiyatli sotib olish, sotish, va sifatini oshirish uchun qo'llaniladigan strategiyalarga taalluqli ma'lumotlar keltirilgan. Xalqaro bozorga kirishda muvaffaqiyatli bo'lish uchun xalqaro marketing, mijozlarni tushunish, mahsulot yoki xizmatni xalqaroga moslashish, qo'shimcha tillarni o'rganish, logistika va to'lov tizimlarini rivojlantirish, loyiha va hamkorliklar, mahalliy qonunlar va tariflar kabi strategiyalar o'z ichiga oladi.
Kalit so'zlar: Xalqaro bozor, strategiyalar, pul mablag'i, infratuzilma, rivojlantirish, elektron tijorat, jamiyatga kirish.
Kirish. Bozor iqtisodiyotining muhim segmentlaridan biri - bu fond bozori hisoblanib, u vaqtincha bo'sh turgan pul mablag'larini qimmatli qog'ozlarga joylashtirishga va qayta taqsimlash orqali maqsadli joylashuvini ta'minlashga xizmat qiladi. Bunday maqsadlarga qimmatli qog'ozlar bozorining an'anaviy va noan'anaviy segmentlari hisoblangan qimmatli qog'ozlarning barcha turlari o'z samarasini bergandagina erishiladi. Shu bilan birga, qimmatli qog'ozlarni joylashtirish, ular bilan oldi-sotdi qilish kabi barcha operatsiyalarni o'z ichiga oluvchi muomalalarni asosan tijorat banklari amalga oshiradi. Bu ularning, avvalo, ustav kapitalini oshirish darajasini ta'minlasa, ikkinchidan, bozorlardagi tijorat faoliyati yordamida chet eldagi bo'sh kapitallarni xarakatga keltiriladi. Shuning uchun, ayni paytda qimmatli qog'ozlarning barcha instrumentlari to'liq va samarali ishlashi uchun mazkur bozorlar infratuzilmasini zamon talablari asosida rivojlantirish davlat darajasiga ko'tarilishini talab etmoqda.
Bu maqola xalqaro bozorga kirishda qo'llaniladigan strategiyalarni tushuntirib, ularning amaliyotlarga o'tilishi, mahsulot yoki xizmatlar sotib olish va sotish jarayonlarini rivojlantirishda qanday yordam bera olishi kerakligini ko'rsatadi. Xalqaro bozorga kirishda davlatlar va korxonalar uchun o'zaro munosabatlar, loyihalar va xalqaro tashkilotlar bilan ishlash, mahalliy va xorijiy bozorlarni tushunish, va to'lov tizimlarini rivojlantirish kabi qonun va siyosiy asoslar keltirilgan. Maqola, xorijiy bozorga kirishda muvaffaqiyatli bo'lish uchun strategik plan tuzishning muhimligini aniqlaydi va xalqaro bozorga kirish texnologiyalari sohasida amaliyotlarni rivojlantirishda qo'llaniladigan qadriyatlar haqida tushuncha beringan.
Asosiy qism. Xalqaro bozorga kirish texnologiyalari strategiyalari, bir korxona yoki tashkilotning xalqaro bozorga kirishni tashkil etish yoki rivojlantirish uchun o'rganilgan strategik reja. Bu strategiyalar, eksport, import, jismoniy kasbfavriyorlik, marketing, logistika va boshqa ko'rsatma bo'yicha xizmatlar orqali xalqaro bozorga kirishni rivojlantirishni maqsad qiladi.
Bu strategiyalar, mijozlarga xizmat ko'rsatish, yangiliklarga ko'maklashish va xalqaro bozorga kirishni tashkil etish uchun zarur bo'lgan boshqa bir qator chora-tadbirlarni o'z ichiga oladi. Keyingi bosqichlarda, strategiyalar amaliyotda amalga oshiriladi va modifikatsiyalashgan.
Xalqaro bozorga kirish texnologiyalari strategiyalari haqida ko'proq ma'lumot olish uchun, saralangan bozorlardagi moliyaviy omillar, iqtisodiy zamonaviylik, maxsus rivojlanish yoki rivojlangan mamlakatlar, import va eksportni rivojlantirish tadbirlari va boshqa xaridorlar bilan hamkorlikni rivojlantirish uchun strategik rejalarni o'rganish kerak.
Xalqaro bozorga kirish texnologiyalari strategiyalari, kompaniyalarning yoki davlatlarning xalqaro bozorda muvaffaqiyatli bo'lish uchun o'zlarining mahsulotlarini yoki xizmatlarini sotib olish, sotish, va sifatini oshirish uchun qo'llanadigan qo'llanmalardir. Bu strategiyalar, xorijiy bozorda muvofiq mijozlarni jalb qilish, o'z maxsulot yoki xizmatlarni xorijiy bozorda sotish, xalqaro marketing kampaniyalarni boshlash, xorijiy bozorda investitsiyalar qilish va boshqa amaliyotlarni amalga oshirishni o'z ichiga oladi.
Xalqaro bozorga kiring texnologiyalari strategiyalari, korxona yoki biznes faoliyatini xalqaro bozorda o'z tashkiloti uchun optimallashtirishni maqsad qiladi. Bu texnologiyalarni to'g'ri va samarali qo'llash, foydalanish va boshqarishning strategik o'rinbilan bog'liqdir. Quyidagi qator jarayonlarda strategiyalar muhim bo'lishi mumkin:
❖ Elektron tijorat (e-commerce): Elektron tijoratning o'rni katta. Bizneslar uchun onlayn savdo saytlarini yaratish, xaridorlar bilan onlayn aloqa qilish, to'lov tizimlarini qo'llash, mahsulotlarni yoki xizmatlarni onlayn sotish va yetkazib berish bo'yicha strategiya rivojlanishi kerak.
❖ Xalqaro marketing: Xalqaro bozorga kirishda marketingni asosiy vositalardan biri hisoblash zarur. Internet reklama, ijtimoiy tarmoq reklamasi, SEO (Search Engine Optimization) va boshqa marketing texnologiyalari foydalanilishi bilan kompaniya xalqaro bozorda o'zini namoyish etishi mumkin.
❖ Bog'liqlik va tizimli xarajatlar: Texnologiyalar foydalanish va boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimlari, korxona boshqaruvini optimallashtirishga yordam bera olishi kerak. Bozor tizimlarini, xaridor ma'lumotlarini to'plash va boshqa biznes jarayonlarini avtomatlashtirish lozim.
❖ Bog'liqlik va qayta ishlash tizimlari: Mijozlar bilan o'zaro aloqalarini mustahkamlayish uchun CRM (Customer Relationship Management) tizimlari, korxona ichki va tashqi o'zaro ishlab chiqarish tizimlari (ERP), HR (Human Resources) tizimlari va boshqa bog'liqlik va qayta ishlash texnologiyalari foydalanishi kerak.
❖ Xavfsizlik: Xalqaro bozorga kirishda, ma'lumotlarni himoya qilish juda muhim. Xavfsizlik sohasida yangi texnologiyalar, yulduzli alg'oritm va boshqa xavfsizlik hodisalari bilan bog'liq strategiyalar rivojlanishi kerak.
❖ Texnologiya jamiyatiga kirish: Biznes uchun yangi texnologiyalardan foydalanish uchun kishilarni tayyorlash va ularni yangi texnologiyalarni qabul qilishga tayyorlash muhimdir. Xodimlarga texnologiyalarni foydalanish va uning boshqarilishi
bo'yicha kurslar tashkil etish va bu yo'nalishda yangi texnologiyalarni keng qamrovli joriy etish zarur.
❖ Xalqaro hamkorlik: Xalqaro bozorga kirish strategiyalari barcha sohada xalqaro hamkorliklarni o'z ichiga olishi kerak. Texnologiyalar orqali xalqaro bozorga kirish, ishlab chiqarish va tijoratda hamkorlik qilish strategiyasi rivojlanishi kerak.
Bu strategiyalarni amalga oshirish uchun, korxonaning maqsad va talablari, sohasi va bozorining xususiyatlari bo'yicha tahlil va tadqiqotlar olib borilishi kerak.
Rivojlanayotgan fond bozorini rivojlangan bozorga aylantirishning texnik vazifalari quyidagilardan iborat: jahon fond bozoriga samarali integratsiya qilish uchun zarur infratuzilmani ta'minlash va fond bozoгidagi faoliyatni tartibga soluvchi qonunchilik bazasini takomillashtiгish. Ko'pgina rivojlanayotgan fond bozoriariga xos bo'lgan muammo shundaki, гivojlanayotgan mamlakatlaгda odatda fond bozori infratuzilmasini гivojlantiгish uchun zaïw bo'lgan davlat va jamiyatning e'tibori yetaгli daгajada bo'lmaydi, davlat tomonidan qo'llab-quvvatlanmaydi. Binobarin, fond bozorining rivojlanganligi uning mamlakat uchun qanchalik dolzarb va muhim ekanligiga bevosita bog'liq bo'lib, bu davlatning xohish va qat'iyatida o'z aksini topadi. Shuningdek, davlatning siyosiy qo'llab-quvvatlovi milliy fond bozori manfaatlarini xalqaro moliya bozorlarida himoya qilish shaklida ham ayniqsa muhimdir.
Xulosa va takliflar.
1. Elektron tijorat va Savdo Saytlari: Maqolada, korxonalar uchun onlayn savdo saytlari yaratish, xaridorlar bilan onlayn aloqa qilish, to'lov tizimlarini qo'llash, mahsulotlarni yoki xizmatlarni onlayn sotish va yetkazib berish bo'yicha strategiyalar muhim deb qaror qilingan.
2. Xalqaro Marketing: Xalqaro bozorga kirishda marketingni yaxshi boshqarish, internet reklama, ijtimoiy tarmoq reklamasi, SEO va boshqa marketing texnologiyalari orqali kompaniyalarning xalqaro bozorda o'zini muvaffaqiyatli namoyish etishga intilish.
3. Bog'liqlik va Tizimli Xarajatlar: Maqolada, korxona boshqaruvini avtomatlashtirish uchun bog'liqlik va tizimli xarajatlarni boshqarishning strategik muhimiyati muhokama qilingan. Bozor tizimlarini, xaridor ma'lumotlarini to'plash va boshqa biznes jarayonlarini avtomatlashtirish lozimligi ta'kidlangan.
4. Xalqaro Hamkorlik: Xalqaro bozorga kirishda, korxonalar o'rtasida xalqaro hamkorlik muhim ahamiyat kasb etgan. Bu, texnologiyalar orqali xalqaro bozorga kirish, ishlab chiqarish va tijoratda hamkorlik qilish strategiyalarini o'z ichiga olishni ma'nosiz qilmagan.
Ushbu xulosa qismi, maqolaning asosiy taqdirlarini, strategiya yo'nalishlarini va ularning kompaniya uchun muhimligini ifodalaydi. Bu xulosa, korxonalarga xalqaro bozorga kirishda muvaffaqiyatli bo'lish uchun kerakli strategiyalarni tushuntirib bera olishda yordam berishi kutiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati
1. Qulmatov Ch., To'ychiyev N. Xalqaro kapital bozori rivojlanishining tendentsiyalari. Экономика. Научно-аналитический электронный журнал. Выпуск № 2. Июль 2022 года. e-journal.uz
2. Алехин, Б. И. Рынок ценных бумаг: учебник и практикум для вузов / Б.И. Алехин. - 2-е изд., испр. и доп. - М.: Издательство Юрайт, 2023. - 497 с.
3. Шохаъзамий Ш.Ш. Финансовый рынок и ценные бумаги. Книга
4. Бутиков И.Л. Проблемы формирования и функционирования рынка ценных бумаг в Узбекистан. БФА.: Диссертация на соискание ученной степени доктор экономического наук. Тошкент.: 2009.г. 416 стр.
5. Xojimatov R.X. Fond bozorini rivojlantirish xususiyatlari va istiqbolli bank vositalari. "Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar" ilmiy elektron jurnali. № 2, mart-aprel, 2019-yil.
