CC BY
5ТАЪРИХ ВА АРХЕОЛОГИЯ ИСТОРИЯ И АРХЕОЛОГИЯ
ВАЗЪИ СОХТМОНИ РОВДО ДАР НО^ИЯИ ВОСЕЪ ДАР СОЛ^ОИ 60-80-УМИ
АСРИ ХХ
Шарипов Н.А., Рисолати Р.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни
Аз таърихи пайдоиши тамадуни инсонй миллионхо сол сипарй шудааст. Халки точик хамчун нишонаи дурахшони тамаддуни антика тули хазорсолахои охир фочиаву тантана ва гардишхои такдирсозро паси сар намуда, то имрузи сохибистиклолии хеш расидааст.
Дар таърихи пурпечутоби халки точик асри XX макоми хосса дорад. Тули сад соли охир он кадар дигаргунихо ва тагйироти инкилобие ба вукуъ пайвастанд, ки ба хазорсолахои паймудаамон баробаранд. Диёри имрузаи нохияи Восеъ низ аз файзи дигаргунсозихои садаи бистум бархурдор аст. Ин нохия 19 январи соли 1936 бо карори Президиуми Кумитаи Марказии ичроияи шурохои Ч,ШС Точикисон таъсис ёфта, то 20 сентябри соли 1961 номи Арал шинохта мешуд.
Нохияи Восеъ яке аз нохияхои калонтарини минтакаи Кулоб ба хисоб рафта, роххои мошингарди худуди он асосан ахамияти махаллй ва минтакавй доранд. Сохтмони роххои мошингард ба ташаккули хочагии халки шахраку дехоти ин нохия таъсири калон гузоштааст.
Барои бехтар ба рох мондани кори сотмони роххо дар чумхурй 8- феврали соли 1964 Карори Шурои Вазирони Точикистон №51 «Дар бораи чорахои бехтар намудани вазъи техникии роххои мошингарди ахамияти чумхуриявй ва махаллидошта» накши калон бозид.[11,25] Дар асоси ин карор 1- апрели соли 1964 Идораи сохтмон ва таъмири роххо (ДЭУ) ташкил дода шуд, ки барои босифат ва аз руи накша сохтани роххои ахамияти махаллй дошта равона шуда буд. Дар асоси хамин карор дар нохияи Восеъ кори сохтмону таъмири роххоро Идораи рохсозии №34 ба ухда дошт.
Соли 1964 дар нохия сохтмони рохи мошингарди Хонаобод - Тугарак бо дарозии 36 км огоз ёфт. Вазорати накдиёт ва хочагии роххои чумхурй барои сохтани ин рох 728,3 хазор сум чудо намуда буд. [13,28] Рох аз дехаи Хонаобод сар шуда, байни колхозхои ба номи Амиршоев, Ленинград, Шаталов ва Жданов гузашта, то махалли ахолинишини Гулистон баромада, ба шохрохи Душанбе - Кулоб мерасад. Сохтмони ин рох соли 1965 пурра ба анчом расид.
Ба хисоби миёна хангоми сохтмони ин рох барои хар 2 километр 30 хазор сум харч мегардид.[16,181] Охири соли 1965 сохтмони рохи байни кишлокхои Чимилик ва Бобохоншахид низ ба охир расид. Инчунин сохтмони рохи мошингардро аз дехаи Рахмон Бердии колхози ба номи Карл Маркс то дехаи Чинори колхози Киров бо дарозии 4 км сохта ба истифода дода шуд. [12,42] Дар давоми сол дар нохия ба масофаи бештар аз 50 километр роххои байни колхозй сохта шуда, аз таъмир бароварда шуданд. [2,3]
Бо вучуди ин, холати роххо ва хизмати накдиёт ба ахолй ба талаботи афзудаистода чавобгу набуд. Ба сабаби бад будани холати роххо сокинони як катор нуктахои ахолинишин аз имконияти истифодаи наклиёти мусофиркашонй махрум буданд. Ташкилотхои рохсозй ба сабаби нарасидани масолех махсусан битум ва нефт, накшахои сохтан ва аз таъмири асосй баровардани рохро ичро намекарданд. Баъзе корхонахои саноатй Фармони Президиуми Шурои Олии Ч,ШС Точикистонро аз 31-августи 1967 «Дар бораи иштироки корхонахои давлатй ва кооперативй ва ташкилотхои хочагй дар бораи сохтмон ва таъмири роххои махалии мошингард»» гайриканоатбахш ичро карда, барои сохтмони роххо маблагхои заруриро саривакт чудо намекарданд. Барои сари вакт дохил гардидани ин маблагхо Комичроияхои Шурохои нохиявии депутатхои халкй, ташкилотхои халкй ва ташкилотхои рохсозй низ ба кадри кифоя назорат намебурданд.[9,2]
20 ноябри соли 1967 сохтмони рохи мошингард дар колхози Ленин бо дарозии 30 км ва пахноияш 8 метр огоз ёфт. Накшаи сохтмони рохи мазкурро институти «Таджикдорпроект» тархрезй намуда буд. [13,133]
Соли 1968 коргарони идораи рохсозии №4 бо рохбарии З. Касиров роххои мошингарди байни колхозхои ба номи Киров ва Карл Маркси нохияро сохта ба истифода доданд.[1,4]
Соли 1969 идораи рохсозии №34 рохи мошингарди байни дехахои Киблай, Яккатут ва Муродбахшро то маркази колхози Правда сохта ба истифода доданд. Инчунин аз чониби идораи мазкур рохи байни Ховалинг ва Чукурак асфалтпуш карда шуд.[15,9]
Соли 1970 дар нодия 20 км роддо мумфарш ва 24 км роддо сангфарш карда шуданд.[5,1] Барои сохтмони ин роддо аз тарафи идораи сохтмону баркарорсозии роддо зиёда аз 210,5 дазор сум чудо гардида буд.[3, с.2] Дар ин сол дарозии роддои адамияти чумдуриявидоштаи нодия 206 км ва рохдои адамияти мадаллидошта 189 км-ро ташкил медод.[15, с.9]
Соли 1973 дар колхози Карл Маркс рохдои байни кишлокдои Радмонбердй ва Кафтархона ба маблаги 70 дазор сум асфалтпуш карда шуданд.[6, с.2] Дар соли 1974 бошад идораи родсозии №34 накшаи нудмодаро ба чои 193,1 даз. ба маблаги 204,8 дазор сум ичро намуданд.
Филиали дар минтакаи Ховалинг будаи идораи ба истифодадидии роддои №34, нодияи Восеъ, бо сардории Бобохон Нуралиев дар соли сеюми панчсола ба маблаги 34000 сум кордои таъмири роддоро ичро намуданд. Он дар соли 1978 роддои байни дедадои Ч,онбахт -Шехмезон, Ховалинг - Зиракй, Ховалинг - аэропорт ва Хонакоро таъмир намуданд. Коллектив таъмири роддои байни Ч,онбахтро ба масофаи 1,7 км, ва Доробиро ба масофаи 1,3 км ва Ховалинг -Зиракроиро ба охир расонданд.[8, с.2]
Дар соли 1981 роддои мошингарди байни маркази вилояти - ш. Кулоб - Куробоншадид - Совет таъмир ва роди мошингарди нодияи Восеъ - Ховалинг аз километри якум то километри 6 аз сари нав мумфарш карда шуданд. Дар кишлоки Кадучй сохтмони роди даракати пиёдагард сохта шуд. Аз маркази колхози Коммунизм то кишлоки Пушёни Болой колхози ба номи Кирови нодияи Восеъ ба масофаи 4 км род таъмир карда шуд. Таъмири роди мошингарди байни Кулоб, Восеъ, Совет (дозира Темурмалик), нодияи Ленинград (дозира Муъминобод) ба анчом расида, чойдои танг ва сари гардиши роддо васеъ карда шуданд.[7,4]
Дар тули се моди соли 1984 родсозони идораи родсозии №34, дар колхоздои ба номи Томин ва Киров 1,7 км родро таъмири асосй ва 1 км таъмири миёна намуда, роддои дудуди Чордараи колдози ба номи Томин, Каримбердии колхози ба номи Киров, Гулистони колхози «Москва»-ро асфалтпушу сангфарш намуданд.[10,4] Родсозони нодия дар соли 1984 таъмири асосиро 103%, таъмири миёна 103% ва таъмири чориро 100% ичро намуданд. Дар ним соли аввал ба андозаи 112 дазор сум кордоро ба субот расониданд, ки аз накша 3 дазор зиёд мебуд. Аз чумла родсозон дар колхози Киров ба масофаи 2 км роди байни кишлокдои Шобика - Навободро таъмири асосй карданд. Бо кувваи идораи родсозии №4 шадри Кулоб бошад ба масофаи 2 км ё ба маблаги 144 дазор сум дар минтакаи Чордарои дамин колхоз роди нави асфалтпуш сохта ба истифода дода шуд. Дар ин солдо дар роддои мадаллй бисёр аломатдои огодикунанда ва дар атрофи он дарахтони сояафканро шинонданд.[4,3]
Дамин тарик, дар давраи мазкур родсозию таъмири род дар нодияи Восеъ каноатбахш чараён доштааст.
АДАБИЁТ
1.Азму иродаи родсозон//Хакикати Кулоб. -1968. -10 август.
2.Исоев Е. Рохсозй кори мудим// Хаёти кдшлок,. -1965. -26 сентябр
3.Ибродимов П. Муваффакияти рохсозон//Точикистони Советй. -1970. - 19 декабр
4.Иброхимов П. Комёбии родсозон// Роди Ленинй. -1984. -3 август.
5.Мубориз. -1968. -16 март
6.Мубориз. -1973. -24 ноябр.
7.Наботов Г. Роддои нодамвор// Роди Ленинй. -1981. - 21 июн.
8.Роди Ленинй. -1978. - 28 апрел.
9.Роди Ленинй. 1978. -21 июл. «Дар бораи долат ва чорадои бедтар кардани роддои автомобилгард ва хизмати наклиёти пассажиркашонй»
10.Саидадтамов А. Комёбии родсозон // Мубориз. - 1984. -26 апрел
11.Шарифов А. Архитектура автомобильных дорог республики Таджикистан (Пути совершенствования). - Душанбе: Граф-полиграф, 2010.
12.ЦГА РТ Ф.1595, Оп.1, Д.27, Д.42.
13.ЦГА РТ Ф.1595,Оп.1,Д.66, Л. 28, 133.
14.ЦГА РТ Ф.1595,Оп.3, Д.2, Л.9.
15.ЦГА РТ Ф.1595, Оп.3, Д.7, Л.9
16.ЦГА РТ Ф.1595, Оп.3, Д.10, Л.181.
ПОЛОЖЕНИЕ РЕКОНСТРУКЦИЯ ДОРОГ В РАЙОНЕ ВОСЕ В 60-ЫЕ ГОДЫ
ХХ-ГО СТОЛЕТИЯ
В статье на основе источников и литературы освещаются вопроси улучшения деятельности дорожного хозяйства и строительства новых дорог в указанный период времени. Авторы основное внимание уделяет строительству дорог местного значения, их
значения для развития экономики региона. Статья базируется в основном на архивных источниках. Преобразование Таджикистана от автономии к союзной республике обязывало установление и развитие промышленности и сельского хозяйства. Для решения этих неотложных задач строительство путей сообщения стало главным и связующим звеном в их реализации. В данной статье рассматривается проблема состояние дорожного строительство в районе Восеъ в 60-ые годы 20-го столетия. Авторы на основе материалов центрального государственного архива, журналов и газет раскрывают много интересного о строительстве дорог в данном районе и дают чёткое определение о проблемах существующих на тот момент.
Ключевые слова: дороги, строительство, Восе, народ, жители, помощь, реконструкция, продвижения, экономика, социально, архив, периодика, порядок.
THE RECONSTRUCTION OF THE ROADS IN VOSE REGION IN 60th YEARS
OF XX CENTURY
The article on the basis of sources and literature highlights the issues of improving the road sector and the construction of new roads in the specified period of time. The authors focus on the construction of local roads, their importance for the development of the region's economy. The article is based mainly on archival sources. The transformation of Tajikistan from autonomy to the Union Republic obliged the establishment and development of industry and agriculture. To solve these urgent problems, the construction of communication routes has become the main link in their implementation. This article deals with the problem of the state of road construction in the area of Vose in the 60s of the 20th century. The authors on the basis of the materials of the Central state archive, magazines and Newspapers reveal a lot of interesting things about the construction of roads in the area and give a clear definition of the problems existing at that time..
Keywords: roads, construction, Vose, people, residents, assistance, reconstruction, promotion, economy, social, archive, periodicals, order.
Сведения об авторах:
Шарипов Н.А.- кандидат исторических наук, заведующий кафедри права Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни. Телефон: (+992) 918947518
Рисолати Р. - ассистент кафедры права Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни им. Садриддина Айни. Телефон: (+992) 988153837
About the autor:
Sharipov N.A. - candidate of historical sciences, Head of the Department of the Law of Tajik State Pedagogical University named after S.Ayni. Phone: (+992) 918947518 Risolati R. - assistant in the Deportment of Law of Tajik State Pedagogical University named after S.Ayni. Phone: (+992) 988153837
РАВАНДИ БА ИМЗО РАСИДАНИ СОЗИШНОМАИ УМУМИИ ИСТЩРОРИ СУЛД ВА РИЗОИЯТИ МИЛЛИ ДАР ТОЧИКИСТОН
Цаноатова Г.И.
Донишкадаи давлатии забонуои Тоцикистон ба номи Сотим Улугзода
Баъди ба даст даровардани Истикдолияти давлатй бо дахолати куввахои бадхохи дохилй ва берунй Точикистон ба вартаи чанги бемаънии бародаркушй кашида шуд. Дар натича тамоми сохтори идоракунии давлат фалач гардид, точик бар зидди хамкавму хамзабони худ баромад. Дар харитаи сиёсии чахон хамчун давлати сохибихтиёр бокй мондани Точикистон ба тантанаи сулх ва ягонагию вахдати ин миллати куханбунёд вобаста буд. Тамоми мардуми Точикистон низ ташнаи сулх буданд. Рохбарияти давлати тозабунёд дар симои Эмомалй Рахмон тамоми роху воситахоро мечуст, то ки сулх ва оштии миллиро дар кишвараш баркарор кунад.
Точикистон давлати сермиллат буд ва дар ин чо намояндагони бисёр миллату халкиятхо, ба монанди узбекхо, русхо, киргизхо, туркманхо, казокхо умр ба сар мебурданд. Аз ин ру, чумхурихои ба мо хамсархади Осиёи Марказй тарафдори харчи зудтар баркарор гардидани сулх дар Точикистон буданд. Бо ин максад мохи сентябри соли 1992 рохбарони чумхурихои Казокистон-Назарбоев Н., Узбекистон- Каримов И., Русия-Елтсин Б., Киргизистон-Акаев А. дар изхороти якчояи худ кайд карданд, ки барои сохибистикдолй ва муътадил гардонидани
