Научная статья на тему 'УСТРАНЕНИЕ КОРРУПЦИИ В ГОСУДАРСТВЕННЫХ ОРГАНАХ – ВАЖНЫЙ ФАКТОР РАЗВИТИЯ ОТРАСЛИ'

УСТРАНЕНИЕ КОРРУПЦИИ В ГОСУДАРСТВЕННЫХ ОРГАНАХ – ВАЖНЫЙ ФАКТОР РАЗВИТИЯ ОТРАСЛИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
59
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Review of law sciences
Область наук
Ключевые слова
коррупция / международный стандарт / государственные служащие / коррупционные риски / контрагент и другие. / corruption / international standard / civil servants / corruption risks / counterparty and others.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Темур Сафаров

в данной статье описывается объективные необходимости внедрения международного стандарта ISO 37001: 2016 «Система менеджмент по борьбе со взятничеством» (Система менеджмента по противодействию коррупции).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ELIMINATION OF CORRUPTION IN THE GOVERNMENT IS AN IMPORTANT FACTOR IN THE DEVELOPMENT OF THE SPHERE

This article describes the objective need for the implementation of the international standard ISO 37001: 2016 “Anti-bribery management systems” (Management system to combat corruption).

Текст научной работы на тему «УСТРАНЕНИЕ КОРРУПЦИИ В ГОСУДАРСТВЕННЫХ ОРГАНАХ – ВАЖНЫЙ ФАКТОР РАЗВИТИЯ ОТРАСЛИ»

Review of law sciences

Temur Safarov,

Independent researcher of the Academy of the General Prosecutor's Office of the Republic of

Uzbekistan

Lead consultant of the Department of combating against corruption in the system of the Ministry

of Justice Republic of Uzbekistan.

ELIMINATION OF CORRUPTION IN THE GOVERNMENT IS AN IMPORTANT FACTOR IN THE DEVELOPMENT OF THE SPHERE

Abstract: This article describes the objective need for the implementation of the international standard ISO 37001: 2016 "Anti-bribery management systems" (Management system to combat corruption).

Key words: corruption, international standard, civil servants, corruption risks, counterparty and others.

Темур Сафаров,

ведущий консультант Отдела по противодействию коррупции в системе Министерства юстиции Республики Узбекистан, независимый исследователь Академии Генеральной прокуратуры Республики Узбекистан,

УСТРАНЕНИЕ КОРРУПЦИИ В ГОСУДАРСТВЕННЫХ ОРГАНАХ - ВАЖНЫЙ

ФАКТОР РАЗВИТИЯ ОТРАСЛИ

Аннотация: в данной статье описывается объективные необходимости внедрения международного стандарта ISO 37001: 2016 «Система менеджмент по борьбе со взятничеством» (Система менеджмента по противодействию коррупции).

Ключевые слова: коррупция, международный стандарт, государственные служащие, коррупционные риски, контрагент и другие.

Темур Сафаров,

Узбекистон Республикаси Бош прокуратураси Академиясининг мустакил изланувчиси,

Адлия вазирлигининг Адлия вазирилиги тизимида коррупцияга карши курашиш

булими етакчи маслахдтчиси t.safarov@adliya.uz

ДАВЛАТ ОРГАНЛАРИДА КОРРУПЦИЯВИЙ ОМИЛЛАРНИ БАРТАРАФ ЭТИШ - СОХД ТАРАВДИЁТИНИНГ МУ^ИМ ОМИЛИ

Аннотация: мазкур мацолада давлат органларида коррупциявий омилларни бартараф этишга царатилган янги ISO 37001: 2016 "Порахурликка царши курашиш менеджмент тизими" (Коррупцияга царши курашиш менеджмент тизими) халцаро стандартни жорий цилишнинг объектив эутиёжлари ёритилган.

Калит сузлар: коррупция, халцаро стандарт, давлат хизматчилари, коррупциявий хавф-хатарлар, контрагент ва бошцалар.

Давлат органлари томонидан уз зиммасига юклатилган вазифаларни белгиланган тартиб ва коидаларга асосан риоя этган холда сифатли ва самарали ижро этишнинг омилларидан бири, бу давлат хизматчилари томонидан уз мансаб ёки хизмат мавкесидан шахсий манфаатларини ёхуд узга шахсларнинг манфаатларини кузлаб моддий ёки номоддий наф олиш максадида конунга хилоф равишда фойдаланмаслик хисобланади.

Барчамизга маълумки, коррупция оркали карорларни кабул килиш ва амалга оширишни тезлаштириш, вактни тежаш, кам маошни коплаши каби хаёлий афзалликлар хакидаги айрим карашлар жамиятни ахлокий таназзулга олиб келади хамда шаън, кадр-киммат ва адолат хдкидаги умумбашарий гоялар ва таассуротларни йук килишга сабаб булади.

Узбекистон Республикаси Бош прокуратураси томонидан эълон килинган маълумотларига кура жорий йилнинг 3 ойи давомида республика буйича жами 87 та жиноят иши буйича 115 нафар мансабдор шахслар жиноий жавобгарликка тортилган. Натижада, мансабдор шахсларнинг жиноятлари окибатида давлат ва жамият манфаатларига 51,3 млрд. сум микдорида моддий зарар етказилган.

Шу уринда таъкидлаш жоизки, бугунги кунда коррупцияга карши курашиш сохасида бир катор конун хужжатлари кабул килинган булса-да, уларнинг етарли эмаслигини вактнинг узи курсатмокда. Чунки, коррупцияга карши канчалик тусик куйилмасин уни айланиб утишга уринишлар булаверади. Бу эса уз навбатида, унинг олдини олишга эмас, балки унинг окибатлари билан курашишни англатади.

Бундай холатдан чикиш учун эса, давлат хизматчиларининг уз вазифаларини амалга ошириш жараёнида коррупцияга оид хукукбузарликларга шароит яратиб берувчи холатларни бартараф этиш учун, иммунитетни шакллантирувчи "вакцина" каби вирусни тезкор аниклаб унга нисбатан аник таъсир этувчи ички назорат механизми булиши зарур.

Шундай ички назорат механизми сифатида коррупцияга карши комплаенс назорат тизимини келтириб утишимиз мумкин. Айни уринда шуни хам таъкидлаб утиш жоизки, ушбу тизимни жорий килиш учун ягона талаблар мавжуд эмас, аммо коррупцияга карши комплаенс назорат тизимини шакллантириш буйича турли хил стандартлар ва курсатмалар мавжуд, хусусан:

А^Ш Адлия департаменти томонидан 2012 йилда ишлаб чикилган "Порахурликка карши ва хорижий коррупция фаолияти тугрисида"ги ^онунига амал килиш буйича услубий тавсиялар;

Буюк Британия Адлия вазирлиги томонидан 2011 йил 30 мартда ишлаб чикилган тижорат ташкилотлари улар билан боглик шахсларнинг пора олишига йул куймаслик учун фойдаланиши мумкин булган процедураларни камраб олган 2010 йилги "Порахурликка карши курашиш тугрисида"ги ^онунини куллаш буйича кулланма;

Халкаро стандартлаштириш ташкилоти томонидан 2016 йилда ишлаб чикилган ISO 37001: 2016 "Порахурликка карши курашиш менеджмент тизими" (Коррупцияга карши курашиш менеджмент тизими) халкаро стандарти.

Шунга асосан, комлаенс назорат тизими купгина давлатларда кенг татбик этиб келинмокда. Бунда албатта, миллий конунчилик, тузилган халкаро шартномалар хамда ташкилотнинг фаолият хусусиятларидан келиб чикиб ушбу тизим шакллантирилиши мумкин.

Бугунги кунда купгина давлатларда коррупцияга карши комплаенс тизимини шакллантириш Халкаро стандартлаштириш ташкилоти томонидан 2016 йилда ишлаб чикилган ISO 37001: 2016 "Порахурликка карши курашиш менеджмент тизими" (Коррупцияга карши курашиш менеджмент тизими) халкаро стандарти асосида амалга оширилмокда. Чунки, ушбу стандартни барча турдаги (давлат ва нодавлат сектордаги) ташкилотлар фаолиятида куллаш мумкин.

Коррупцияга карши комплаенс назорат тизими уз ичига куйидаги масалаларни камраб олади:

1. Коррупцияга карши курашиш сиёсатини ишлаб чикиш ва тасдиклаш. Бунда, ташкилотнинг коррупцияга карши курашишдаги кабул килинган кадриятларига содиклигини ва бу борада амалга оширадиган асосий тадбирлари руйхатини уз ичига олади.

2. Коррупциявий хавф-хатарларни дастлабки бахолаш ва кейинги мунтазам бахолаш. Бунда, ходимларнинг уз фаолиятида кандай коррупциявий хавф-хатарларга дуч келиши бахоланади ва уларни олдини олиш буйича кандай чоралар куриши лозимлиги белгиланади;

3 Коррупцияга карши курашиш тизимини жорий этиш учун масъул мансабдор шахсларни аниклаш ва уларнинг ваколатларини белгилаш. Бунда, ташкилот ушбу тизимни юритадиган ва унинг самарали ишлашига хизмат киладиган булинма ва ходимларни шакллантириш назарда тутилади. Шу билан бирга, халкаро стандартларга асосан масъул мансабдор шахслар ташкилотнинг юкори рахбарияти ёки бошкарув органига буйсунувида булишлари керак.

4. Коррупцияга карши курашиш тартиб-таомилларини амалга ошириш ва уларнинг бажарилишини мониторинг килиш. Бунда, жорий килинган коррупцияга карши курашиш тизимининг ишлашини таъминлаш ва уни тугри амалга оширилиши устидан назорат килиб борилиши лозим.

5. Контрагентларни текшириш. Бунда, коррупциявий хавф-хатарларни бахолаш нуктаи назаридан контрагентларнинг ишончлилигини текшириш тартиби амалга оширилади. Бу асосан, ташкилот томонидан давлат харидларини амалга оширишдаги коррупциявий хавф-хатарларни аниклашга хизмат килади ва тадбиркорлик сохасида халоллик мухитни шакллантиришга хизмат килади.

6. Коррупцияга карши курашиш буйича ходимларни укитиш. Бунда, ходимларни коррупцияга карши курашиш конунчилигидаги охирги узгаришлар хамда ходимларнинг уз фаолиятида дуч келиши мумкин булган янги коррупциявий хавф-хатарлар хакида укув семинарлар ташкил этилади.

7. Манфаатлар тукнашувини тартибга солиш. Бу, шахсий (бевосита ёки билвосита) манфаатдорлик шахснинг мансаб ёки хизмат мажбуриятларини лозим даражада бажаришига таъсир курсатаётган ёхуд таъсир курсатиши мумкин булган хдмда шахсий манфаатдорлик билан фукароларнинг, ташкилотларнинг, жамиятнинг ёки давлатнинг

хукуклари ва конуний манфаатлари уртасида карама-каршилик юзага келаётган ёки юзага келиши мумкин булган вазиятларни бартараф этиш механизми хисобланади.

8. Ички аудит. Бунда, коррупцияга карши курашга каратилган назорат тартибларининг бажарилиш буйича текширишлар утказиш назарда тутилади. Яъни, ходимлар томонидан белгиланган конун хужжатлар, ички коида ва талабларга риоя килиниши юзасидан текшириш утказиш назарда тутилади.

Ушбу тизимнинг бошка давлатларда жорий килиниб борилишининг яна бир сабабларидан бири бу коррупцияга карши халкаро конунчиликнинг узгариши, хусусан айрим давлатларнинг коррупцияга карши курашиш буйича конунчилиги экстериториал хусусиятга эга булиб, уларнинг нормалари бошка давлатларнинг ташкилотларига татбик этиладиган тарзда тузилган. Мисол учун, агар ташкилот Л^Ш ёки Буюк Британияда уз активларини жойлаштирса ёки юкорида курсатилган мамлакатларнинг контрагентлари билан савдо-сотик алокаларини урнатса ёки акциядорлар ёхуд ташкилотнинг бошкарув органининг аъзолари орасида Л^Ш ёки Буюк Британия резидентлари булса, шунингдек ушбу мамлакатларда тадбиркорлик билан шугулланилса ушбу ташкилотга коррупцияга карши комплаенс назорат тизимини жорий килиш тавсия этилади. Бу эса уз навбатида, ташкилотни коррупцияга оид хукукбузарликлар учун жавобгарликка тортилиш хавфини имкон кадар камайтиришга хизмат килади.

Юкоридагилардан келиб чикиб, ушбу тизимнинг давлат органларида шакллантирилиши уларнинг яхлитлик, ошкоралик, очиклик ва конунийлик каби умумий принципларга асосан фаолият юритишига хизмат килади. Шу билан бирга, давлат ташкилотларида коррупция натижасида келиб чикадиган ортикча харажатлар, хавф-хатарлар, зарарларнинг олдини олишга хамда ахоли давлат органларига булган ишончни оширишга хизмат килади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.