Научная статья на тему 'Умумтаълим мактабларида ўқувчи-ёшларнинг маънавий-ахлоқий сифатларини тарбиялашда мусиқанинг ўрни'

Умумтаълим мактабларида ўқувчи-ёшларнинг маънавий-ахлоқий сифатларини тарбиялашда мусиқанинг ўрни Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
236
65
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мусиқа / қўшиқ / қадрият / анъана / урф-одат / қўшиқ / айтим / болалар қўшиқлари / музыка / песня / ценность / традиция / обычай / попевки / детские песни

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Рахимов Шавкат

Мақолада умумтаълим мактабларида ўқувчи-ёшларни маънавий-ахлоқий жиҳатдан тўғри тарбиялашда мусиқанинг ўрни ва аҳамияти хусусида фикр билдирилиб, мусиқий мероснинг ёш авлод тарбиясидаги таъсири, одоб, ахлоқ, иймон-эътиқод, виждон, тўғрилик, ростгўйлик, ҳалоллик, Она ватанга садоқат, ватанни севиш, уни қадрлаш, элни улуғлаш, халқ хизматида бўлиш, ота-онани ҳурмат қилиш, она-табиатни эъзозлаш ва бошқа шу каби умуминсоний фазилатларни мадҳ этувчи қўшиқларнинг аҳамияти хусусида фикр юритилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

МЕСТО МУЗЫКИ В ВОСПИТАНИИ ДУХОВНО-НРАВСТВЕННЫХ КАЧЕСТВ УЧАЩИХСЯ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ШКОЛ

В статье автор размышляет о значении и месте музыки в духовно-нравственном воспитании учащихся общеобразовательных школ, а также о влиянии музыкального наследия на подрастающее поколение, о значении песен, воспевающих такие качества личности как нравственность, совестливость, вера, правдивость, честность, любовь и верность Родине, уважение к родителям и народу, бережное отношение к природе.

Текст научной работы на тему «Умумтаълим мактабларида ўқувчи-ёшларнинг маънавий-ахлоқий сифатларини тарбиялашда мусиқанинг ўрни»

Рахимов Шавкат,

Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети «Мусик,ий таълим» кафедраси профессори

УМУМТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИДА ЦУВЧИ-ЁШЛАРНИНГ МАЪНАВИЙ-АХЛО^ИЙ СИФАТЛАРИНИ ТАРБИЯЛАШДА МУЩАНИНГ УРНИ

РАХИМОВ Ш. УМУМТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИДА УЦУВЧИ-ЁШЛАРНИНГ МАЪНАВИЙ-АХЛОЦИЙ СИФАТЛАРИНИ ТАРБИЯЛАШДА МУСИЦАНИНГ УРНИ

Мак,олада умумтаълим мактабларида укувчи-ёшларни маънавий-ахлок,ий жих,атдан тyFри тарбиялашда мусик,анинг урни ва ах,амияти хусусида фикр билдирилиб, мусик,ий мероснинг ёш авлод тарбиясидаги таъсири, одоб, ахлок,, иймон-эътик,од, виждон, тyFрилик, ростгуйлик, х,алоллик, Она ватанга садок,ат, ватанни севиш, уни к,адрлаш, элни улуFлаш, халк, хизматида булиш, ота-онани х,урмат к,илиш, она-табиатни эъзозлаш ва бошк,а шу каби умуминсоний фази-латларни мадх, этувчи к,ушик,ларнинг ах,амияти хусусида фикр юритилади.

Таянч суз ва тушунчалар: мусик,а, к,ушик,, к,адрият, анъана, урф-одат, кушик,, айтим, болалар к,ушик,лари.

РАХИМОВ Ш. МЕСТО МУЗЫКИ В ВОСПИТАНИИ ДУХОВНО-НРАВСТВЕННЫХ КАЧЕСТВ УЧАЩИХСЯ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ШКОЛ

В статье автор размышляет о значении и месте музыки в духовно-нравственном воспитании учащихся общеобразовательных школ, а также о влиянии музыкального наследия на подрастающее поколение, о значении песен, воспевающих такие качества личности как нравственность, совестливость, вера, правдивость, честность, любовь и верность Родине, уважение к родителям и народу, бережное отношение к природе.

Ключевые слова и понятия: музыка, песня, ценность, традиция, обычай, попевки, детские песни.

RAKHIMOV SHAVKAT. THE ROLE OF MUSIC IN EDUCATING SPIRITUAL AND MORAL QUALITIES OF PUPILS AND TEENAGERS IN SECONDARY SCHOOLS

The article describes the importance and role of music in educating spiritual qualities of pupils and teenagers in secondary schools. So, it shows that, the effect of musical heritage to education of teenagers.

There are a great deal of opinions about the importance of the songs, which praise courteousness, ethics, belief, good conscience, honesty, faithfulness to motherland, to love homeland, to value it, to respect people, to be in the service of people, to respect parents, to value nature and other humanistic dignities.

Keywords: music, song, value, customs and traditions, melody, children songs.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 2

Узбек халц мусица ижодиёти жуда цадимдан ёшларни тар-биялашда асосий тарбия воситаларидан бири булиб келган ва у ацолининг улкан маъанавий бойлиги цисобланган.

Мазкур ижодиётнинг энг оммавийси ва тарбиявий-таъсирчан кучга эга булгани - халк мусикаси, янада туFрироFи кушиклардир. У узининг Fоявий, бадиий-эстетик мазмуни, халк хаётининг барча кирраларини ифода этиши каби хусусиятлари билан бошка санъат турларидан ажралиб туради. Ёш авлодни маънавий-ахлокий, маърифий ва эстетик дунёкарашини шакллантиришда мусиканинг барча турларидан фойдаланиш юкори нати-жаларни беради. Узбекистон Республикаси-нинг Биринчи Президенти Ислом Каримов х,акли равишда таъкидлаганларидек «... х,ар кайси халк ёки миллатнинг маънавиятини унинг тарихи, узига хос урф-одат ва анъана-лари, хаётий кадриятларидан айри холда тас-саввур этиб булмайди. Бу борада, табиийки, маънавий мерос, маданий бойликлар, кухна тарихий ёдгорликлар энг мухим омиллардан бири булиб хизмат килади»1. Биринчи Президент Ислом Каримов таъкидлаб утган маънавий мерос, маданий бойликлар, миллий кадриятлар тизимида халк кушикчилик ижодиёти алохида мавкега эгалигини, колаверса, улар халкимизнинг миллий урф-одатлари, анъаналари, байрам маросимлари, тарихий, диний, фалсафий карашлари билан чамбар-час боFлик холда узида маънавий-маърифий Fояларни мужассам этганлигини маълум килган эдилар.

Инсон узини инсонлигини акс эттириб турувчи энг олий фазилатлар булган - одоб, ахлок, иймон-эътикод, виждон, туFрилик, ростгуйлик, халоллик, Она ватанга садокат, ватанни севиш, уни кадрлаш, элни улуFлаш, халк хизматида булиш, ота-онани хурмат килиш, она-табиатни эъзозлаш ва бошка шу каби умуминсоний фазилатларни мадх этувчи кушикларни яратади, уни куйлайди, ижро килади. Инсонлар ушбу маънавий меросни авлоддан-авлодга, устоздан-шогирдга,

отадан^илга, онадан-кизга мерос булиб утказиб келмокда. Инсон уз хаёти давомида асосан ижтимоий масалаларда, узининг кун-далик хаётида машFул булган мехнатидан келиб чикиб, кушик яратади ва уни эл ора-

1 Ислом Каримов. Юксак маънавият - енгилмас куч. -Т.: «Маънавият», 2015. - 29-30 - бет.

сида ижро этади. Тарихий тажрибалар ва синовларидан утган, хуш ёкувчи кушиклар халк орасида маълум ва равшан булади. Вакт утиши билан у янада эл оFзида оммалашади, мохир ижрочилар овозида сайкалланади, секин аста такомиллашиб боради ва мусиикй меросга айланади. Инсоний фазилатларни узида мужассам этган куй-кушикларни ёшлар орасида урганиш, ижро этиш ишлари давом эттирилади.

Узида эзгуликни мужассам этган куй-кушиклар ёшлар калбида эзгу амалларни ривожлантирибгина колмасдан, уларнинг мурFак калбида x1ис-туЙFулар уЙFотиши, уларда инсоний фазилатларларни шаклланишига бадиий-эмоционал таъсир этиши шубхасиз. Чунки, бадиий етук, авлоддан-авлодга утиб келаётган жуда куплаб халк ижодиётига ман-суб куй-кушиклар, мумтоз ва маком ашу-лалари бевосита халкнинг яратувчилик кудратини махсули булиб, уларнинг тарбия-вий таъсир кучи жуда катта. Ушбу таъсирни энг аввало мазкур куй-кушикларнинг миллий рухда яратилганлигида, куй ва охангни бир-бири билан уЙFунлашганлигида, уларнинг маз-мунидаги инсонийлик фазилатларини узида мужассам этганлигида ва айникса, гузаллик, улуFворлик, жушкинлик, уйчанлик, маъюслик каби xис-туЙFуларни уЙFотувчи хусусиятларга эга эканлигида куриш мумкин булади. Бундай асарларни тинглаш, куйлаш, урганиш, тахлил килиш, кушикнинг яратилиш тарихи, мохир ижрочилари, унинг Fоявий-бадиий мазмуни хакидаги сухбатлар умумтаълим мактабларида тахсил олаётган укувчи-ёшлар калбида эзгу-лик уруFини экиш билан бир каторда укувчи-ёшлар онги, шууририда узи кашф этган идеал образларни яратади, уларни инсоният олами-даги энг олийжаноб фазилатларни эгаллашга илхомлантиради.

Мусиканинг хаётбахш жозибаси, кудратли таъсир кучи, айникса баркамол авлодни тар-биялашдаги бунёдкор кучи хакида Узбекистон Республикасининг Биринчи Президенти Ислом Каримов куйидагиларни таъкидлаган: «... агар инсоннинг кулоFи енгил-елпи, тумтарок охангларга урганиб колса, бора-бора унинг бадиий диди, мусика маданияти пасайиб

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 2

кетиши, унинг маънавий оламини сохта тушун-чалар эгаллаб олиши х,ам х,еч гап эмас. Охир-окибатда бундай одам «Шашмаком» сингари миллий меросимизнинг ноёб дурдоналарини х,ам, Моцарт, Бетховен, Бах ва Чайковский каби дунё тан олган буюк композиторлар-нинг асарларини х,ам кабул килиши кийин булади»1. Дарх,акикат гап ёш авлод тарбияси хусусида кетар экан, умумтаълим мактаблар-нинг мусика дастурларидаги мусика дасрла-рининг тинглаш фаолиятини ташкил этишда авваламбор, енгил-елпи, тумтарок ох,англарни эшитиришдан, х,амда бора-бора унинг бадиий диди, мусика маданияти пасайиб кетиши, унинг маънавий оламини сохта тушунчалар эгаллаб олишининг олдини олишимиз керак.

Халк кушиклари узининг шакл ва жанр хусусиятларига кура, сертармокли булиб, улар орасида оилавий маросим кушиклари («Алла», «Ёр-ёр», «Улан», «Келин салом», «ЙиFи», «Йуклов»), мех,нат кушиклари («Хуш-хуш», «Чирей-чирей», «Отбокар кушиFи», «Дон септи», «Куш х,айдаш», «Хаввор», «Шох мойлар», «Урок уриш», «Дуппи», БелбоF», «Аранжи», «Тегирмон», «Гупи», «Урмак»), мавсумий маросим кушиклари («Суст хотин», «Хей лола», «Лола сайли», «Уйна лола», «Лола-жон», «Хей лола», «Наврузи ой келибту»), диний кушиклар («Рамазон»), эркин мавзули кушиклардан - кушик, ялла, лапар, терма, шунингдек, болалар фольклор кушиклари оммавийлиги билан ажралиб туради.

Масалан, инсон х,аётида биринчи эшит-ган кушик - бу алладир. Алла оналарнинг дил туридан сизиб чиккан эзгу-умидлари, фарзан-дини келажаги х,акидаги ширин орзуларининг ифодасидир. Алланинг сехрли кудрати х,акида буюк аллома Абу Али ибн Сино шундай ёзади. «Болани мижозини кучайтирмок учун унга икки нарсани кулламок керак. Бири болани аста-секин тебратиш, иккинчиси уни ухла-тиш учун зарур мусикали алладир. Бу икки нарсанинг кабул микдорига караб боланинг танаси билан бадан тарбиясига ва рух,и билан мусикага булган истеъдоди х,осил килинади».

Мусикашунос олимлар томонидан кушикга таъриф берилган. Биринчи тор маънода куй ва сузни кушилиши булса, иккинчидан, бармок вазнидаги туртлик шеърий мисралар билан айтиладиган кушикчилик ижодиёти-

1 Ислом Каримов. Юксак маънавият - енгилмас куч. -Т.: «Маънавият», 2015. - 143-бет.

даги энг кенг таркалган, сермах,сул жанрдир2. Узбек халк кушиклари узининг узок тари-хига эга эканлигини Махмуд К1ошFарийнинг «Девону-луFати турк» асари3да келтирилган куплаб кушиклар (арабча «шеър», «касида» деб таржима килинган) мисолида х,ам куриш мумкин4. Буюк олим томонидан тупланган кушиклар узбек ёзма адабиётини юзага келиши ва тараккий этишида замин булиб хизмат килганлигини тасдиклайди.

Узбек халк мусика фольклорида ялла, лапар, терма, касида, ривоят, эртак, масал каби жанрлар5 мавжуд булиб, улар узининг кувноклиги, шухчанлиги, х,азил-мутойибага мойиллиги, раксбоплиги билан кишиларда кувнок кайфият улашади, уларни рух,ини тетиклаштиради, ме^нат ва ижод килишига ил^омлантиради, миллий ру^да тарбиялайди.

Фольклор кушикларида халк х,аётининг турли куринишлари узининг бадиий ифода-сини топган. Фольклор сузини «халк», «дониш-мандлик» деган маънони билдиришини узи ^ам бежиз эмас. Кадим-кадимдан турли касб эгалари томонидан х,ар бир касб, мех,нат тури, табиат, фасллар, оилавий расм-русумлар, мавсум-маросимлар6 билан боFлик фольклор мусикалари замирида халк донишмандли-гининг узига хос бадиий инъикоси мужас-самлашган. Бундай мусика асарлари укувчи-ёшларда узи мансуб булган халкнинг тарихи, тили, урф-одатлари, бокий кадриятларига ^урмат-э^тиром, кадрлаш ва ворислик килиш туЙFуларини уЙFотади.

Мусика фольклорида болалар ёши ва овоз хусусиятларига мос кушиклар х,ам кенг урин олган булиб, улар эса узида болаларнинг рух,ий олами билан катталар дунёкарашининг уЙFунлашуви остида шаклланиб, ривожла-ниб келган. Мазкур кушикларнинг аксарияти маълум бир х,аракатли уйинлар оркали ижро этилади. «Зув-зув бораFай», «Топган топалок», «Мен аскар», «Аскарлар жанги», «Ёинмачок», «Ун бир чуп», «Ок теракми кук терак», «АрFамчи», «Чиллик», «Халинчак», «Рамазон»,

2 Иброхимов О.А. Узбек халк мусика ижоди (методик тавсиялар, I кисм). - Тошкент: Ибн Сино, 1994. - 62 б.

3 Саримсоков Б. Узбек маросим фольклори. - Тошкент: «Фан» нашриёти, 1986. 150 б.

4 Худди шу китоб. 5-9 бет.

5 Б.Саримсоков. Узбек маросим фольклори. Тошкент. ФАН нашриёти, 1986. 4-9 б.

6 Саримсоков Б. Узбек маросим фольклори. - Тошкент: «Фан» нашриёти, 1986. - 3-5 б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 2

«Ким олади-я, шугинани-я», «Ойижон» каби к,ушик,лар шулар жумласидандир. Бу каби к,ушик,ларни мактабгача таълим муассасалари тарбияланувчиларидан тортиб, кичик ва катта ёшдаги укувчи-ёшларга ургатиш орк,али таълим ва тарбиянинг сифат-самарадорлигини таъминлаш, укувчи-ёшлар тафаккури ва дунёк,араши, билим савиясини бойитиш ва укувчиларнинг маънавий, бадиий, эстетик дидини шакллантириш мумкин. Колаверса, мазкур кушиклар бевосита уйин жараён билан боFлик1лигини эътиборга олсак, унинг яна бир мух,им жих,ати шундан иборатки, болалар фольклор кушикларининг аксарияти бирон-бир х,аракатли уйинларни бажариш орк,ари болаларда маънавий ахлок,ий фазилатларни шакллантиришга хизмат к,илади. Мисол учун, бир-бирига х,урмат, Она-Ватанга мух,аббат ва садок,ат, самимиятли булиш, инсонийлик фазилатларини куллаш, урф-одат, анъана, миллий кадриятларни улуFлаш каби ижобий хислатлар ривожланади. Ижро этиладиган куй-к,ушик,лар эса, болаларни тилини равон булишига, овоз диапазони1ни тарбиялашга хизмат килади. Шулар билан бир к,аторда бу хусусият болаларда топк,ирлик, зукколик, эпчиллик, чопкирлик, мак,сад сари интилиш, иродани чиниктириш каби х,ислатларни шак-лланишининг такомиллашига ижобий таъсир этади.

Шуни унутмаслигимиз керакки, умум-таълим мактабларида укувчи-ёшларни маънавий-ахлок,ий сифатларини тарбия-лашда мусик,анинг урни них,оятда катта ва ута ах,амиятлидир. Бу жараённи айник,са, халк, к,ушик,ларида купрок, куриш мумкин. Халк к,ушик,лари шу кадар тарбиявий кучга эгаки, ундан турли мак,садларда фойдаланиш куп х,олларда ижобий натижа беради. Жумладан, укувчи-ёшларни бадиий етуклик ва маънавий-ахлок,ий фазилатларини бир катор тартибга солади. Бунда укувчилар халк кушикларининг бадиий^оявий мазмунини чукур хис этади, уни тушуниб етади, тарбиявий таъсирчанликка эга булади, укувчи-ёшларни турли ёш даврла-рига хос овоз диапозонини х,ажм жи^атдан кенгайиши, куйлаш имкониятларининг тако-миллашувига олиб келади.

1 Диапазон - юнонча «diapason» - ашулачи овози, чолFу асбоби, товушкатор, лад, куй ва бошканинг товуш хажми.

Бугунги кунда фан-техниканинг, айникса ахборот алмашинувининг мисли курилмаган даражада ривожланиши таъсирида мусика оламида хам турли хил куринишларнинг пайдо булиши, укувчи-ёшларнинг маънавий-ахлокий жихатдан тарбиясига маълум даражада салбий таъсир курсатмокда. Жумладан, эстрада кушиклари учун олинаётган мусикали клиплар, миллий менталитетимизга хос булмаган мусика ижро этишнинг шакллари, ижрочиларнинг Fарбча кийинишини фикри-мизнинг мисоли сифатида айтиш мумкин.

Купгина ёшлар узлари сезмаган холда бун-дай енгил-елпи, хеч кандай бадиий сифат, шакл ва мазмунга эга булмаган, айникса, халкимиз рухиятига мос булмаган, бемаъни тасвирлар билан безатилган оханглар таъси-рига тушиб колаётганлиги ташвишли холдир. Ану шу жараёнда умумтаълим мактаблари-нинг урни нихоятда катта ахамият касб этади. Биз ёшларга ушбу жихатларни тушунтириб-гина колмай, уларни халк кушиклари, миллий мусика санъатимизнинг юксак намуналари билан куроллантиришимиз лозим. Токи улар Fарб мусикаси асирига айланиб колмасин.

Узбекистон Республикаси Президенти-нинг 2017 йил 17 ноябрдаги «Узбек миллий маком санъатини янада ривожлантириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПК.-3391-сонли карори эълон килинди. Ушбу карор нафакт халкимиз, балки бутун дунё мусика маданиятига тамал тошини куйган улмас мумтоз мусика санъатини саклаш, кадрлаш ва келажак авлодга асл холатидек етказишда мухим кадам булиб хизмат килади. Президент карори билан барча таълим тизимида маком санъатини чукур укитиш, шу асосда укувчи-ёшларни тарбиялаш каби долзарб масалалар куйилганлиги, мусика маданиятига булган катта эътибордир. Бу масала умумтаълим мак-таблари «Мусика маданияти» фани олдига хам катта масъулият ва вазифаларни юклайди.

Умуман олганда умумтаълим мактабларида укувчи-ёшларни маънавий-ахлокий сифатларини тарбиялашда мусиканинг урнини шак-ллантиришда мумтоз мусикадан кенг фойдаланиш муаммоси хам кунгдаланг булиб туради. Маълумки, мусика маданияти фани асосан бошланFич синф (1-4)ларда хамда урта синф (5-7)ларда хафтасига 1 соат микдорида укитилади. Бу албатта кам. Мутоз мусикани урганиш масаласи умумтаълим мактабларнинг 6-синф дастурида киритилган. Бирок, мумтоз

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 2

му^^ aйтимлapини ушбу ëшдa ^бул килиш мacaлacи хaм туpaди. Айтиш лoзимки, aнa шу «Mуcикa мaдaнияти» фaнини УКИТИШНИ Рecпу-бликaмизнинг бapчa xудудлapидa хaм муcикa мaълумoтигa э^ мутaxaccиc кaдpлap тoмoни-дaн oлиб бopилaëтгaн эмac. Бу aлбaттa aчи-нapли xoл. Ушбу хoлaт х^м Укувчи-ëшлapни мaънaвий-axлoкий cифaтлapини тapбиялaшдa му^^нинг Уpнини мaълум биp дapaжaдa пacaйтиpaди. K1oлaвepca, муcикa Укитувчиcи Узидa учтa acocий тeмиp кoидa хиcoблaнгaн мaлaкaни яъни, муcикa нaзapияcини му^м-мaл yзлaштиpгaн булиши, xoнaндaлик caнъa-тини яъни, яxши ижpoчилик мaхopaтини э^л-лaгaн булиши вa чoлFу acбoблapнинг биpидa чaлиш мaлaкacини эгaллaгaн булиши тaлaб этилaди. Maзкуp учтa мaлaкaни мукaммaл эгaллaгaн Укитувчилap муcикa дapcлapини oлиб бopиши тaлaб этилcaдa, биpoк, улapнинг хaм мaлaкa вa ижpoчилик мaxopaти укувчи ëшлapни тapбиялaшдa acocий вocитa булиб xизмaт килaди. ^йинги кузaтувлap шуни кУpcaтмoкдaки, хoзиpги бoшлaнFич тaълим йyнaлишлapи укув peжacигa му^кий фaнлap киpитилмaгaн бyлcaдa, биpoк, бoшлaнFич cинф Укитувчилapини 1-4-cинфлapдa муcикa дapc-лapини oлиб бopaëтгaнлиги кузaтилмoкдa. Бу ^би мaвжуд муaммo вa кaмчиликлapни бap-тapaф этиш oлдимизгa туpгaн acocий вaзифa-лapдaн биpидиp.

Xулoca cифaтидa aйтиш мумкинки, xaлк кУшиклapи умумaн oлгaндa yзбeк муcикacи xaлкнинг кимлигини, унинг утмиши вa бугунги кунидaн дapaк бepувчи мукaддac мepoc. Анa

шу бoй кaдpият opкaли ycиб кeлaëтгaн ёш aвлoдни мaънaвий-axлoкий жихaтдaн бaдиий-эcтeтик жихaтдaнг шмил инcoн килиб тapбия-лaшдa имшн кaдap кeнг вa мaкcaдли фoйдa-лaниш бугунги кундa ушбу йyнaлишдaги бapчa мacъуллapнинг, шу жумлaдaн, oлий вa ypтa мaxcуc тaълим муaccacaлapи, умумтъaлим вa мaктaбгaчa тaълим муaccacaлapининг acocий вa мукaддac буpчидиp.

Умумтaълим мaктaблapидa yкувчи-ëшлapни мaънaвий-axлoкий cифaтлapини тapбиялaшдa муcикaнинг ypнини шaкллaнтиpишдa куйидaги acocий вaзифaлapни cyзcиз бapжapиш тaлaб этилaди:

Биpинчидaн, Рecпубликaмизнинг бapчa xудудлapидaги умумтaълим мaктaблapининг бapчa бyFинлapидa «Mуcикa мaдaнияти» фaнини oлий мaълумoтгa эгa, yзидa xoнaндa-лик мaхopaтини хaмдa му^^ чoлFулapдaн биpидa ижpo этиш мaлaкacини мукaммaл эгaллaгaн хaмдa муcикa нaзapияcини юкcaк дapaжaдa билaдигaн мутaxaccиc кaдpлapни oлиб бopишини тaъминлaш;

Иккинчидaн, умумтaълим мaктaблapининг бoшлaнFич cинф (1-4)лapдa му^^ мaдaни-яти фaни укитишни хaфтacигa кaмидa 2 coaт микдopидa укитишни тaшкил этиш;

Учинчидaн, муcикa мaдaнияти фaни дacту-pини ишлaб чикишдa acocaн бoлaлap ëшигa мoc, йил фacллapи, тaбиaт, жaмиятдaги илFop yзгapишлap хaмдa yлкaмизнинг yзигa xoc мил-лий мeнтaлитeтини эътибopгa oлгaн хoлдa ишлaб чикиш тaвcия этилaди.

Ддабиётлар руйхати:

1. Кapимoв И.А. Tapиxий xoтиpacиз кeлaжaк йук. - T.: ^ap^», 1998. -32-б.

2. Кapимoв И.А. Юкcaк мaънaвият - eнгилмac куч. - T.: «Maънaвият», 2008. -143-б.

3. Алaвия М. Узбeк xaлк мapocим кУшиклapи. - T.: «^н», 1974. - 221-б.

4. Ибpoхимoв О.А. Узбeк xaлк му^^ ижoди (мeтoдик тaвcиялap, I ^м). - T.: Ибн Синo, 1994. -62-б.

5. Кapoмaтoв Ф. Узбeк xaлки музикa мepocи (20-acpдa). 2-том. - T.: «Фaн», 1985. -174-б.

6. KaхXopoв Н.В. Вoкaл acocnap^ Укув кУллaнмa. - T.: «Иктиcoд-мoлия», 2008. -314-б.

7. Mиpзaeвa Н.А. Xoнaндaлик уcлубиëти acocлapи. Maъpузaлap мaтни. - T.: Узбeкиcтoн дaвлaт кoнcepвaтopияcи, 2008. -48-б.

8. Сapимcoкoв Б. Узбeк мapocим фoльклopи. - T.: «^н», 1986. - 216-б.

9. Cathrine Sadolin. Complete vocal technique. 2012. 274 page. www. Completevocalinstitute.com

ЗAMOНAВИЙ TAЪЛИM / COВPЕMЕННOЕ OБPAЗOВAНИЕ 2018, 2

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.