Научная статья на тему 'Турли компонентли суспензияларнинг кузги буғдой барги биокимёвий таркибига таъсири'

Турли компонентли суспензияларнинг кузги буғдой барги биокимёвий таркибига таъсири Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

CC BY
562
23
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Life Sciences and Agriculture
Область наук
Ключевые слова
буғдой / озиқлантириш / ўғит / озиқа модда / ўсимлик / барг / илдиз / суспензия / азот / фосфор / калий / самарадорлик / wheat / nutrition / fertilizer / nutrients / plant / leaf / root / suspension / nitrogen / phosphorus / potassium / productivity

Аннотация научной статьи по биологическим наукам, автор научной работы — Абдуазимов Акбар Мухторович, Вафоева Мавлуда Бобомуродовна Таянч Докторант

Қишлоқ хўжалик экинлари тупроқдан озиқ моддаларни турли миқдор ва нисбатларда олиб чиқиб кетади. Бунда ўсимликларнинг тури ва нави билан бир қаторда тупроқ-иқлим шароитлари ҳам муҳим ўрин эгаллайди. Қишлоқ хўжалик экинларидан мўл ва сифатли ҳосил олиш учун ўғит меъёрларини туғри белгилашда тупроқ, ўсимлик, ўғит, иқлимҳамда агротехникавий тадбирлар ўртасидаги боғликликлар ҳисобга олиниши лозим.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по биологическим наукам , автор научной работы — Абдуазимов Акбар Мухторович, Вафоева Мавлуда Бобомуродовна Таянч Докторант

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INFLUENCE OF SUSPENSION OF VARIOUS COMPONENT ON BIOCHEMICAL COMPOSITION OF WINTER WHEAT LEAF

Crops in various quantities and ratios consume nutrients from the soil. In addition to the type and variety of plants, soil and climatic conditions play an important role. In order to get a rich and high-quality crop, it is necessary to take into account the relationship between soil, plants, fertilizers, climate, as well as agricultural activities.

Текст научной работы на тему «Турли компонентли суспензияларнинг кузги буғдой барги биокимёвий таркибига таъсири»

ТУРЛИ КОМПОНЕНТЛИ СУСПЕНЗИЯЛАРНИНГ КУЗГИ БУFДОЙ БАРГИ БИОКИМЁВИЙ

ТАРКИБИГА ТАЪСИРИ

Абдуазимов Акбар Мухторович Вафоева Мавлуда Бобомуродовна таянч докторант

Дон ва дуккакли экинлар илмий-тадцицот институты Цаш^адарё филиали

Кишлок; хужалик экинлари тупрок;дан озик; моддаларни турли ми;дор ва нисбатларда олиб чи;иб кетади. Бунда усимликларнинг тури ва нави билан бир ;аторда тупро;-и;лим шароитлари х,ам мух,им урин эгаллайди. Кишлок; хужалик экинларидан мул ва сифатли х,осил олиш учун угит меъёрларини тугри белгилашда тупрок;, усимлик, угит, и;лимх,амда агротехникавий тадбирлар уртасидаги богликликлар х,исобга олиниши лозим.

Калит сузлар: бугдой, ози;лантириш, угит, ози;а модда, усимлик, барг, илдиз, суспензия, азот, фосфор, калий, самарадорлик.

ВЛИЯНИЕ СУСПЕНЗИИ РАЗЛИЧНОГО КОМПОНЕНТА НА БИОХИМИЧЕСКИЙ СОСТАВ

ЛИСТА ОЗИМОЙ ПШЕНИЦЫ

Сельскохозяйственные культуры в различных количествах и соотношениях потребляют питательные вещества из почвы. Помимо типа и сорта растений, важную роль играют почвенно -климатические условия. Чтобы получить богатый и качественный урожай, необходимо учитывать взаимосвязь между почвой, растением, удобрениями, климатом, а так же агротехническими мероприятиями.

Ключевые слова: пшеница, питание, удобрение, питательн;е вещества, растение, лист, корень, суспензия, азот, фосфор, калий, продуктивность.

INFLUENCE OF SUSPENSION OF VARIOUS COMPONENT ON BIOCHEMICAL COMPOSITION

OF WINTER WHEAT LEAF

Crops in various quantities and ratios consume nutrients from the soil. In addition to the type and variety of plants, soil and climatic conditions play an important role. In order to get a rich and high-quality crop, it is necessary to take into account the relationship between soil, plants, fertilizers, climate, as well as agricultural activities.

Key words: wheat, nutrition, fertilizer, nutrients, plant, leaf, root, suspension, nitrogen, phosphorus, potassium, productivity.

DOI: 10.24411/2181- 0761/2020-10053

Кириш. Хозирда кишлок; хужалик сох,асида эришиладиган муваффакиятлар куп жихатдан угитлар улушига тугри келади. Угитлардан фойдалаииш ва уларни ишлатиш усуллари кун сайин кенгайиб ва такомиллашиб бормокда. Шуни алохдда таъкидлаб утиш керакки, кишлок хужалигини кимёлаштириш факат минерал угитлардан тугри ва рационал фойдаланилган х,олдагина яхши натижа бериш мумкин. Бу сохдда олимлар доимий изланишлар олиб бориб, угитларнинг янги турларини яратиш, улардан кулланишнинг энг мувофик моддалари ва оптимал меъёрларини белгилаш устида иш олиб бормокдалар. Бу масалаларнинг тугри хал килиниши фа;ат экинлар х,осилининг ошириш учунгина эмас, балки атроф мухит, тупро; ва сув мухофазаси учун х,ам катта ах,амиятга эга.

Тадкикот услубияти. Озица моддаларини барг орцали озицлантириш буйича чора-тадбирлар кузги бугдойнинг "Гозгон" навининг умумий ривожига таъсирини хамда самарадорлигини цуллаш муддат ва меъёрларига боглиц холда урганиш мацсадида тадцицотлар "Дон ва дуккакли экинлар илмий тадцицот институти К^ашцадарё филиали"га царашли ^арши туманидаги марказий тажриба майдонида синовдан утказилди. Ушбу худуднинг тупроги оч бузли тупроцлар хисобланади. Тажрибада вариантлар сони 24 та, уч цайтарицли, пайкалчаларнинг умумий сони 72 та, пайкалчалар майдони 50 м2,тажриба майдони 3600 м2, тажрибанинг жами эгаллаган майдони 4320 м2 ёки 0,43 га жойлаштирилган. Тажрибанинг вариантларида курсатилган параметрлардан ташцари барча агротехнологик жараёнлар бир хилда утказилди.

Тажриба дастурига кура озица препаратлари билан ишлов берилгандан 10 кундан кейинги турли хил минерал угитлаш шароитида, яъни уч хил агрофонда: 1) назорат минерал угитсиз; 2) N9oF45Kзo; 3) Nl8oF9oK6o кузги бугдой усимлигининг ер устки органлари (барг) биокимёвий таркибига, яъни азот, фосфор ва калий моддаларнинг мицдорига илдиздан ташцари озицлантириш тасирини аницлаш мацсадида даладан олинган намуналар филиалдаги "Агрокимё ва тупроцшунослик" лабораториясида тахлил цилинди ва цуйидаги тахлил натижалари олинди.

Турли озица мухитида илдиздан ташцари озицлантиришнинг кузги бугдой таркибида азот (N) моддасининг мицдорига таъсири урганилганда, кузги бугдой усимлиги барги таркибидаги азот (N) моддаси мицдори сезиларли узгариши кузатилди, жумладан, урганилган намуналарнинг барги таркибидаги азот (^ моддасининг фоиз мицдори минерал угит цулланилмаган агрофонда назорат (суспензия сепилмаган) вариантда энг паст булгани, яни 0,00011 % ни ташкил цилган булса, илдиздан ташцари цушимча озица цулланилган вариантларда эса ушбу курсаткич усимлик баргида ошганлигини, илдиз тизимида эса унча катта фарц кузатилмади (1-жадвал).

1-жадвал

Препаратларнинг усимлик баргининг биокимёвий таркибига таъсири, %

Фосфор Азот Калий

Агрофон Препарат номи мицдори, мицдори, мицдори,

% % %

m Назорат 0,00122 0,00011 0,00146

S и H IFO PZN + Ifo Humate Plus 0,00138 0,00120 0,00156

s h >>» "IFO PZN + Ankasuper (11.11)" + "IFO PZN + Ifo Humate Plus (10.03) 0,00151 0,00131 0,00160

0 en Назорат 0,00170 0,00144 0,00138

ai 1Л IFO PZN + Ifo Humate Plus 0,00193 0,00163 0,00157

& 0 z "IFO PZN + Ankasuper (11.11)" + "IFO PZN + Ifo Humate Plus (10.03) 0,00212 0,00171 0,00161

о о Назорат 0,00241 0,00190 0,00148

M 0 CT* IFO PZN + Ifo Humate Plus 0,00253 0,00203 0,00149

Ol 0 со гЧ z "IFO PZN + Ankasuper (11.11)" + "IFO PZN + Ifo Humate Plus (10.03) 0,00238 0,00271 0,00163

Шунингдек, N90P45K30 ва N180P90K60 кг/га х,исобидан цулланилган агрофонларда назорат (суспензия сепилмаган) х,амда илдиздан ташцари цушимча озица цулланилган вариантларда олинган натижалардан кузги бугдойнинг барги таркибидаги азот (N)

моддасининг энг юцори курсаткичи минерал угитлар N180P90K60 кг/га х,исобидан цулланилган агрофонда IFO PZN + Ankasuper + "IFO PZN + Ifo Humate Plus препаратлари билан илдиздан ташцари ишлов берилган вариантда 0,00271 % ни ташкил цилган.

Бундан ташцари урганилган намуналарнинг ер устки органлари (барг ва поя) таркибида азот (N) моддасининг курсаткичи минерал угит цулланилмаган агрофонда назорат (суспензия сепилмаган) х,амда илдиздан ташцари цушимча озица цулланилган вариантда энг паст булгани, яни 0,00011 % ни ташкил цилганини кузатишимиз мумкин.

Шунингдек, кузги бугдой барги ва илдизи таркибида азот (N) моддаси турли озица мух,ити х,амда цушимча равишда илдиздан ташцари озицлантириш усулининг таъсири назорат вариантга нисбатан ошганини (0,00011% дан - 0,00271% % гача) таъминлади. Лаборатория тах,лиллари тупроц орцали х,еч цандай озица берилмаган назорат агрофонда илдиздан ташцари озицлантириш усули цулланилганига царамасдан усимлик таркибида азот (N) моддаси цолган вариантларга нисбатан энг паст булгани аницланди.

Жадвалдаги рацамлардан кузги бугдой усимлиги барги таркибидаги фосфор (Р) моддаси мицдорининг фоизи узгариши кузатилди, жумладан, урганилган намуналарнинг барги таркибидаги фосфор (Р) моддасининг фоиз мицдори минерал угит цулланилмаган агрофонда назорат (суспензия сепилмаган) вариантда энг паст булгани, яни 0,00140 % ни ташкил цилган, илдиздан ташцари цушимча озица цулланилган вариантларда эса ушбу курсаткич ошганлигини кузатишимиз мумкин.

Худди шундай цонуниятни минерал угитлар N90P45K30 ва N180P90K60 кг/га х,исобидан цулланилган агрофонларда назорат (суспензия сепилмаган) х,амда илдиздан ташцари цушимча озица цулланилган вариантларда кузатишимиз мумкин, яъни олинган натижалардан фосфор (Р) моддасининг энг юцори курсаткичи минерал угитлар N180P90K60 кг/га х,исобидан цулланилган агрофонда IFO PZN + Ankasuper + "IFO PZN + Ifo Humate Plus препаратлари билан илдиздан ташцари ишлов берилган вариантда 0,00330 % ни ташкил цилган.

Бундан ташцари урганилган намуналарнинг ер устки органлари (барг ва поя) таркибида фосфор (Р) моддасининг курсаткичи минерал угит цулланилмаган агрофонда назорат (суспензия сепилмаган) вариантда энг паст булгани, яни 0,00122 % ни ташкил цилган, илдиздан ташцари цушимча озица цулланилган вариантларда эса ушбу курсаткични х,ам ошганлигини кузатишимиз мумкин.

Худди шундай цонуниятни минерал угитлар ^0Р45^0 ва ^80Р90^0 кг/га х,исобидан цулланилган агрофонларда назорат (суспензия сепилмаган) х,амда илдиздан ташцари цушимча озица цулланилган вариантларда кузатишимиз мумкин, яъни олинган натижаларда барг таркибидаги фосфор (Р) моддасининг энг юцори курсаткичи минерал угитлар ^80Р90^0 кг/га х,исобидан цулланилган агрофонда IFO PZN + Ankasuper + "IFO PZN + Ifo Humate Plus препаратлари билан илдиздан ташцари ишлов берилган вариантда 0,00238 % ни ташкил цилгани цайд цилинди.

Жадвалдан турли озица мух,итида илдиздан ташцари озицлантиришнинг кузги бугдой таркибида калий (К) моддасининг мицдорига таъсири урганилганда, кузги бугдой усимлиги барги таркибидаги калий (К) моддаси мицдорининг фоизи фарц цилгани кузатилди, жумладан, урганилган намуналарнинг барги таркибидаги калий (К) моддасининг фоиз мицдори минерал угит цулланилмаган агрофонда х,амда ^0Р45^0 ва ^80Р90^0 кг/га х,исобидан цулланилган агрофонларда назорат (суспензия сепилмаган) вариантда х,амда илдиздан ташцари цушимча озица цулланилган вариантларда деярли бир бирига яцин булиб, яни 0,00146 % дан 0,00163 % гача булгани аницланди.

Бундан ташцари урганилган намуналарнинг ер устки органлари (барг ва поя) таркибида калий (К) моддасининг курсаткичи минерал угит цулланилмаган агрофонда

назорат (суспензия сепилмаган) хамда илдиздан ташцари цушимча озица цулланилган вариантда энг паст булгани, яни 0,00146 % ни ташкил цилганини кузатишимиз мумкин.

Минерал угитлар ^0Р45^0 ва ^80Р90^0 кг/га хисобидан цулланилган агрофонларда назорат (суспензия сепилмаган) хамда илдиздан ташцари цушимча озица цулланилган вариантларда барг таркибидаги калий (К) моддасининг мицдорида катта узгариш булмаганини цайд цилинди.

Шунингдек, кузги бугдой барги таркибида калий (К) моддаси турли озица мухити хамда цушимча равишда илдиздан ташцари озицлантириш усулининг таъсири назорат вариантга нисбатан ошганини (0,00146 % ва дан 0,00690 % % гача) таъминлади. Лаборатория тахлиллари тупроц орцали хеч цандай озица берилмаган назорат агрофонда илдиздан ташцари озицлантириш усули цулланилганига царамасдан усимлик таркибида калий (К) моддаси цолган вариантларга нисбатан энг паст булгани аницланди.

Хулоса. Олиб борилган дала тажрибалари доирасида олинган натижаларни умумлаштириб якуний хулоса циладиган булсак, барг орцали озицлантириш буйича цулланилган чора-тадбирлар усимликнинг умумий усиши ва ривожланиши хамда булгуси хосил салмогини белгиловчи биокимёвий таркибига таъсир цилгани аницланди. Жумладан илдиздан ташцари озицлантириш олиб борилган вариантларда кузги бугдойнинг ер устки цисмлари таркибидаги азот, фосфор хамда калий моддаларнинг мицдори сезиларли даражада ошишига олиб келгани аницланди. Бу эса уз навбатида олинадиган юцори хосилдорлик ва сифатли дон олинишига замин яратади.

АДАБИЁТЛАР:

1. Пирохунов Т., Очилов Э. Угит ва кузги бугдой хосилдорлиги. Узбекистон ц/х. 1997. 1. 35 бет.

2. Потапов А. И. Физиология и азотное питание пшеницы. Физиология с/х растений. Изд. МГУ, 1967, 320 с.

3. Потапов Н. Г. Минеральное питание пшеницы. Физиология с/х растений. Т-4 , изд. МГУ. 1969, с. 242-297.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.