CC BY
6PPSUTLSC-2024
PRACTICAL PROBLEMS AND SOLUTIONS ID THE USE OF THEORETICAL LAWS IN THE SCIENCES OF THE 21ST CENTURY
Tashkent«, may 20« www.in~academy.uz
TURIZM SOHASI RIVOJLANISHINING IJTIMOIY-IQTISODIY MOHIYATI VA UNDA INNOVATSION FAOLLIKNI OSHIRISH
XUSUSIYATLARI
Ergasheva Durdonaxon Aziz qizi
O'qituvchi, Toshkent amaliy fanlar universiteti, Gavhar ko'chasi 1-uy, Tashkent 100149, O'zbekiston
[email protected] https://doi.org/10.5281/zenodo.13325960 Annotatsiya: Mazkur maqola turizm sohasi zamonaviy tarmoq sifatida davlat siyosati darajasiga olib chiqilmoqda. Bu soha dunyoda muhim taraqqiyot omili bo'lib qolmoqda. Bu soha keng doirada tashkil etilgan va turizm tashkilotlari, sayohat agentliklari va boshqa turizm kompaniyalari uchun innovatsiyalar katta muhim ahamiyatga ega. Bu maqolada turizm sohasidagi innovatsiyalarni faollashtirish mexanizmini takomillashtirish yo'nalishlari va ularning ahamiyati, tahlili va takliflari ko'rsatilgan. Turizm sohasi ijtimoiy va iqtisodiy tarqalgan mamlakatlar uchun katta ahamiyatga ega. Turizm mamlakatning iqtisodiyoti va ijtimoiy hayotiga to'liq ta'sir qiladi. Turizm sohasi, ish o'rinlari yaratish, transport tizimini rivojlantirish, madaniyatni o'zgartirish va mamlakatlararo aloqalar o'rtasida hamkorlikni rivojlantirish imkoniyatlarini beradi. Innovatsion faollik turizm sohasini rivojlantirishning kengayishiga olib keladi. Yangi texnologiyalar, marketing usullari, xizmatlar va turli turdagi turli sohalarda innovatsiyalar turizm sohasining rivojlanishida muhim ahamiyatga ega. Bu innovatsiyalar turistlarga ko'rsatilayotgan xizmatlar va taqdim etilayotgan imkoniyatlarda kengayishga olib keladi va turizm sohasining yanada rivojlanishiga olib keladi. Shuningdek, turizm sohasidagi innovatsion faollik mamlakatning xalqaro savdo aloqalarini rivojlantirish, yangi bozorlarga kirishni oshirish va mamlakat iqtisodiyotiga yangiliklar kiritish imkonini yaratadi.Nazariy jihatdan, turizm sohasi rivojlanishi va undagi innovatsion faollik mamlakatning iqtisodiyoti va ijtimoiy hayotiga to'liq ta'sir qiladi va uning rivojlanishi uchun innovatsion faollik muhim ahamiyatga ega.
Kalit so'zlar: Turizm, rivojlantirish, kafolat, takomillashtirish, innovatsiyalar, iqtisodiyot, asosiy tamoyillar, xalqaro savdo, sayohat, xizmat ko'rsatish.
KIRISH
O'zbekistonda turizm salohiyatini yuksaltirish va uni amalga oshirishga xizmat qiladigan barcha jihatlarga katta e'tibor qaratilmoqda. Turistlar oqimining jalb etilish darajasi muayyan hudud yoki davlatning tarixiy-madaniy, tabiiy-iqlimiy, geografik-ekologik jozibadorligidan tashqari, siyosiy xayrixohlik darajasi, mutaxassislar salohiyati, tegishli infrastruktura hamda turli xizmatlarning nechog'li sifatli yo'lga qo'yilganligi bilan belgilanadi. Shu boisdan, hududlarda barqaror ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot ta'minlanishi uchun turizm sohasida innovasiyalarni faollashtirish sharoitida turistik xizmatlar bozori rivojlanishini tartiblashtirish mexanizmini takomillashtirish taqozo etiladi. Bugungi kunda turizm sanoati jahon iqtisodiyotining jadal rivojlanayotgan tarmoqlaridan biri bo'lib, yangiliklardan foydalanish nuqtai nazaridan istiqbolli, shu bilan birga turizm sohasidagi yangiliklarga yetarlicha e'tibor berilmayapti. Shuni ta'kidlash kerakki, sayyohlik kompaniyalarining o'z-o'zidan o'sishi va turistik xizmatlarning past sifati. Hukumat tomonidan turizm faoliyatini moliyaviy kafolatlar mexanizmi orqali tartibga solish bo'yicha sa'y-harakatlariga qaramay, litsenziyalash faoliyati o'rniga, ushbu tartibga solish kompaniyaning turistlarga xizmat ko'rsatish majburiyatlari bo'yicha barqarorligiga ta'sir qiladi. Ushbu jihat taqdim etilayotgan xizmatlarning sifatini hisobga olmaydi. Umuman olganda turizm sanoatining innovatsion faoliyatini boshqarish va ayniqsa korxonalar tomonidan innovatsiyalarni joriy qilish orqali turistik mahsulotni takomillashtirishni taklif
qilamiz. Shuningdek, turizm sanoatini boshqarishda, kompaniyalarning tijorat faoliyati barqarorligi va yanada sifatli xizmatlar ko'rsatishdan tashqari, turoperatorlar sonini hisobga olish, sohani tashkil etish darajasini baholash va shunga muvofiq usullarni ishlab chiqish kerak aniq vazifalarga qarab ularning sonini optimallashtirish.
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 5 yanvardagi PF-5611-son "O'zbekiston Respublikasida turizmni jadal rivojlantirishga oid qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida"gi, 2019 yil 13 avgustdagi PF-5781-son "O'zbekiston Respublikasida turizm sohasini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi farmonlari, 2019 yil 5 yanvardagi PQ-4095-son "Turizm tarmog'ini jadal rivojlantirishga oid chora-tadbirlar to'g'risida"gi qarori hamda mazkur sohaga tegishli boshqa me'yoriy-huquqiy hujjatlarda belgilangan vazifalar ijrosini ta'minlash ham asosiy vazifalardan biri va bu kabi qonun xujjatlari turizmni rivojlanishi uchun juda katta xizmat qiladi. Bu bora olib borilayotgan ishlar soha rivojida ulkan hissa qo'shmoqda hamda O'zbekistonda turizmni rivojlanish bosqichlarini yuqorilashiga turtki bo'lmoqda.
1 TADQIQOT METODOLOGIYASI
Turizm sohasidagi innovatsiyalarni faollashtirish mexanizmini takomillashtirish yo'nalishlari ichida tadqiqot metodologiyasi muhim o'rin egallaydi. Bu metodologiya turizm sohasidagi innovatsiyalarni aniqlash, rivojlantirish va amalga oshirish uchun kerak bo'lgan ansambllardan iborat bo'lishi mumkin.
"¿J PPSUTLSC-2024
. -.(¡.¿if.I PRACTICAL PROBLEMS AND SOLUTIONS TO THE USE OF THEORETICAL LAWS IN THE SCIENCES Of THE 21ST CENTURY
TASHKENT. 0-8 MAY 2024
Turizm sohasidagi innovatsiyalarni faollashtirish uchun quyidagi tadqiqot metodologiyasi yo'nalishlari mavjud bo'lishi mumkin:
1. Mijozlar bilan mas'uliyatli so'rovlar: Turizm sohasidagi innovatsiyalarni aniqlash uchun turistlarning talablari, istaklari va takliflari bo'yicha mas'uliyatli so'rovlar tashkil etiladi. Bu so'rovlarga asosan mijozlarning turizm xizmatlariga qanday qarorlar qabul qilishlari, ularning keraklari va istaklari, turizm tadbirlariga oid fikrlari kiritiladi.
2. SWOT tahlili: SWOT (kuch, zaifliklar, imkoniyatlari, tahdidlar) tahlili turizm sohasidagi innovatsiyalar uchun juda muhimdir. Bu tahlil yordamida tadbirkor innovatsiyalari faollashtirishning kuchli va zaif tomonlarini, rivojlanadigan sohalarini va cheklanganliklarni aniqlaydi.
3. Tendensiyalar va trendlar analizi: Turizm sohasidagi innovatsiyalarni aniqlashda tashqi va ichki tendensiyalar va trendlar analizi muhimdir. Bu analiz yordamida sohada kelib chiqayotgan yangiliklarni, texnologiyalarni va mijozlar tomonidan qo'llab-quvvatlanadigan istaklarni aniqlashda yordam beradi.
Tadqiqot metodologiyasi turizm sohasidagi innovatsiyalarni rivojlantirishda juda muhim ahamiyatga ega bo'ladi, chunki bu faza loyihaning muvaffaqiyatiga to'siq bo'yicha kritik faktorlarni aniqlash va amalga oshirishga asos bo'ladi.
2 MAVZUGA OID ADABIYOTLAR TAHLILI
Turizm sohasida innovatsiyalarni faollashtirish mexanizmi. Turizm sohasida innovatsiyalarni faollashtirish mexanizmi turizm sektori bo'yicha yangilik va iqtisodiy va huquqiy tashkilotlar tomonidan o'tkazilgan hamkorlik, boshqa ko'rsatkichlar asosida amalga oshiriladigan innovatsiyalar va ularni qo'llash yo'llari jamiyatda turizmda yangiliklarni yoyish hamda turizm sohasining rivojlanishiga yo'naltirilgan faollashtirish mexanizmlari va usullarni ifodalaydi.
Innovatsiyalar tarixi va asosiy tamoyillari, Innovatsiyalar tarixi va asosiy tamoyillari turizm sohasidagi innovatsiyalar tarixini va ulardagi asosiy o'zgarishlarni o'rganib, turizm sohasining innovatsion yangiliklar bilan rivojlanishi va ularning muhimligini tushuntiradi.
Turizm sohasida innovatsiyalarni faollashtirish uchun mavjud mexanizmlarni takomillashtirish quyidagi yo'nalishlarda amalga oshirilishi mumkin:
1. Texnologiyalar va Kiber-Chegirmalar: Turizm sohasida yangiliklar va innovatsiyalar bilan milliy va global savdo mexanizmlarini integratsiyalash.
2. O'zlashtirish va Targ'ibotlar: Turizm sohasida mijozlarga maxsus takliflar va chegirmalar orqali o'zlarini targ'ib qilish kabi innovatsiyalar muhim hisoblanadi. Bu esa, mijozlarni qo'llab -quvvatlash, ularga shaxsiy tajribani yaxshilash va xorijiy turistlarni jalb qilishga yordam beradi.
3. Moliyaviy Mexanizmlarni Kengaytirish: Turizm sohasidagi innovatsiyalarni rivojlantirish uchun moliyaviy vositalar va investitsiyalar muhimdir.
www.in-academy.uz
4. Xizmat Standartlarini Yaxshilash: Turizm sohasida xizmat sifati va standartlari ustuvor ahamiyatga ega. Innovatsiyalarni faollashtirish jarayonida xizmat sifatini yaxshilash, mijozlarga yangiliklar, texnologiyalar va anjumani taqdim etish kabi chora-tadbirlar muhim omildir.
Bu yo'nalishlar turizm sohasida innovatsiyalarni faollashtirishda katta ahamiyatga ega bo'ladi va sektordagi rivojlanishni rag'batlantirishga yordam beradi.
4 TAHLIL VA NATIJALAR
Turizm sohasi rivojlanishining ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati va unda innovatsion faollikni oshirish xususiyatlari tahlili va natijalari quyidagi ko'rinishda bo'ladi:
1. Tahlil: Turizm sohasidagi innovatsiyalarni faollashtirishni takomillashtirish uchun tahlil qilinishi kerak. Bu tahlil innovatsiyalar bo'yicha turizm sohasining hozirgi holatini, muammo va yechimlarni aniqlaydi. Misol uchun, turizm sohasida yangiliklarni qabul qilishda qiyinchiliklar, investitsiya yo'qotishi, innovatsiyalar bo'yicha xalqaro standartlarga yo'l qo'ymaslik kabi miqyoslar tahlil qilinishi kerak.
2. Natijalar: Tahlil natijalariga asosan turizm sohasidagi innovatsiyalarni rivojlantirish uchun kerak bo'lgan chora-tadbirlar, strategiyalar va yondashuvlar belgilanadi. Bu natijalar innovatsiyalarni faollashtirishga yo'l xaritalarini yaratishda yordam beradi. Masalan, mahalliy turizm kompaniyalari bilan hamkorlik qilish, yangi texnologiyalarni integratsiya qilish, mijozlarga yangiliklar taqdim etish kabi.
Turizm faoliyatini tashkillatirishda innovasiyalarni tadbiq etish, siyosiy xayrixohlik darajasi, mutaxassislar salohiyati, tegishli infrastrukturani shakllantirish hamda turli xizmatlarni sifatli yo'lga qo'yish, mintaqaviy turizmning eko-samaradorligining fazoviy farqlanishi va harakatlantiruvchi kuchlari bo'yicha tadqiqotlar, turizmni qonuniy asosida rivojlantirish, uning yalpi ichki mahsulotdagi ulushini oshirish va hududlarda aholini yangi ish o'rinlari bilan ta'minlash hamda soha faoliyatida infratuzilma holatini yaxshilashga bag'ishlangan ilmiy tadqiqotlarga alohida ahamiyata ega.
Turizm salohiyatidan to'laqonli foydalanish, infratuzilmalar tizimini rivojlantirish, xizmatlar sifatining doimiy nazoratini yo'lga qo'yish, texnologik yangilashga yo'naltirilayotgan xorijiy investisiyalarni yanada keng ko'lamda jalb etishga katta ahamiyat qaratilishi taqozo etiladi.
PPSUTLSC-2024
PRACTICAL PROBLEMS AND SOLUTIONS TO THE USE OF THEORETICAL LAWS IN THE SCIENCES OF THE 2IST CENTURY
TASHKENT. Ö-8 MAY 2024
www.in-academy.uz
O'zbekistonga tashrif buyurgan (sayyohlar) TURISTLAR SONI (mln)
6,6
и
,9
2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 YIL YIL YIL YIL YIL YIL YIL
■ TURISTLAR SONI (mln)
2019-2022 yillar oralig'ida O'zbekistonga tashrif buyurgan sayyohlar soni katta farq bilan pasayishni boshladi, chunki global pandemiya xalqaro turizmni to'xtatdi. O'zbekistonga xalqaro sayohatchilar soni
2019 yilda 6 748 500 ni taskil etsa, atigi bir yil o'tib
2020 yilda 1 504 100 ga kamaydi.
Pandemiyadan keyingi turizm sayohatchilarning afzalliklari va sog'liqni saqlash bo'yicha ko'rsatmalariga javob berib, xavfsiz, barqaror va moslashuvchan sayohat variantlariga e'tibor qaratadi. Kengaytirilgan sog'liq va xavfsizlik protokollari, shu jumladan muntazam sanitarizatsiya va kontaktsiz xizmatlar aviakompaniyalar va mehmonxonalarda standart bo'lib, sayohatchilarning ishonchini ta'minlaydi.
Tahlil va natijalar avvalgi innovatsiyalarni qabul qilish, yangilash va turizm sohasidagi rivojlanish uchun kerak bo'lgan har qanday chora-tadbirlarni amalga oshirishda muhim ahamiyatga ega. Bu jarayon turizm sohasidagi innovatsiyalarni faollashtirish mexanizmini tejovchi va samarali qilib rivojlantirishda juda muhim bo'ladi.
XULOSA VA TAKLIFLAR
So'ngi yillarda turizm sohasi tomonidan O'zbekistonning turizm salohiyatini jahon miqyosida targ'ib qilish bo'yicha keng ko'lamli ishlarni amalga oshirmoqda. Turizm sohasi vakillari ichki va xorijiy sayyohlarga xizmat ko'rsatish sifatini oshirish bo'yicha choralarni ko'rishmoqda, birincchi navbatda, mamlakatimiz hududlaridagi turizm infratuzilmasini yaxshilashga doir faol ishlar olib borilmoqda.
Turizm sohasidagi innovatsiyalarni faollashtirish mexanizmini takomillashtirishning muhim yo'nalishlari tahlil qilindi va javobga erishildi. Innovatsiyalar va yangiliklar turizm sohasida sayohat agentliklari, mehmonxonalari, restoranlar va boshqa turizm tashkilotlari uchun katta ehtiyoj bo'lgan jarayonlardir. Bu innovatsiyalarni faollashtirish uchun kerak bo'lgan yo'nalishlar va takomillashtirishlar turizm sohasining rivojlanishini mustahkamlashda juda katta ahamiyatga ega.
1. Hamkorlik va kompaniya birgalikda innovatsiyalarni rivojlantirish: Turizm sohasidagi turizm tashkilotlari, sayohat agentliklari, taksi xizmatlari kabi tashkilotlar o'rtasida innovatsiyalar o'zaro hamkorlikni rivojlantirish lozim. Bunday hamkorlik innovatsiyalarni integratsiya qilishda va yangiliklarni faollashtirishda yordam beradi.
2. Ilovalar va texnologiyalarni innovatsiyaga jalb qilish: Mobil ilovalar, onlayn platformalar va boshqa texnologiyalar turizm sohasidagi innovatsiyalarni faollashtirishda katta o'rin egallaydi. Tashkilotlar bu texnologiyalardan foydalanib, mijozlarga yangiliklar, qulayliklar va xizmat sifatini oshirishlari kerak.
3. Turizm agentligi tizimini rivojlantirish: Turizm agentligi tizimini rivojlantirish, mahalliy va xalqaro bozorlarda katta rivojlanish uchratish uchun muhimdir. Bu tashkilotlar innovatsiyalarni qo'llab-quvvatlash, mijozlarga qulay xizmatlar taqdim etish va yangiliklarni tez-tez qabul qilish orqali rivojlanishga yordam beradi.
4. Mijozlar bilan ishora ustida ishlash: Mijozlar bilan o'zaro ishora qilish, ularning talablari va istaklarini tushuntirish va innovatsiyalarni ularning talablari asosida rivojlantirish muhimdir. Mijozlar bilan mas'uliyatli aloqalar o'rnatish va ularning fikrlariga e'tibor qaratish innovatsiyalarni faollashtirishda muhim ahamiyatga ega.
Turizm sohasidagi innovatsiyalarni faollashtirish mexanizmini takomillashtirish uchun hamkorlik, texnologiyalarni qo'llash, turizm agentligi tizimini rivojlantirish va mijozlar bilan ishora ustida faoliyat ko'rsatish muhimdir. Ular rivojlanish yo'lini ochishda va turizm sohasidagi innovatsiyalarni muvaffaqiyatli tartibga solishda katta ahamiyatga ega bo'ladi.
ADABIYOTLAR:
[1] Anynin VM, Dagaev AA Innovatsion boshqaruv. M.: Delo, 2003.527 p.
[2] Afanasyev M., Myasnikova L. Jahon raqobati va iqtisodiyotning klasterlanishi // Vopr. iqtisodiyot. 2005. № 4. S. 75-81
[3] Balabanov IT Innovatsion menejment: darslik. nafaqa. SPb. : Piter, 2000.207 p. 4.
[4] Bezdudny FF, Smirnova GA, Nechaeva OD Innovatsiya tushunchasining mohiyati va uning tasnifi // Innovatsiyalar. 2003. № 2-3. S. 10-18.
[5] Bogolyubov VS, Orlovskaya V.P. Turizm iqtisodiyoti: darslik. M .: Akademiya, 2005.192 b.
[6] Katta iqtisodiy lug'at / tahrir. A.N. Azriliana. M . : Yangi iqtisodiyot instituti, 1997.675 b.
[7] Boush GD Business klasterlari: kategorik tizim taqdimoti: monografiya. Omsk: OmDU nashriyoti, 2011.348 b.
[8] Burov V. Yu., Kruchinina NA Trans-Baykal o'lkasidagi kichik biznes. Irkutsk, 2011.350 p.
[9] Valdaitsev S. V. Biznes va innovatsiyalarni baholash. M .: "Filin" axborot-nashriyoti, 1997. 336 b.
[10] Valenta F. Innovatsiyalarni boshqarish. M.: Progress, 1985.203 p.
6
5
5
PPSUTLSC-2024
PRACTICAL PROBLEMS AND SOLUTIONS TO THE USE OF THEORETICAL LAWS IN THE SCIENCES OF THE 2IST CENTURY
TASHKENT.MM.Y20M WWW.in-aCademy.UZ
[11] P. Vodachek L., Vodachkova O. Korxonada innovatsiyalarni boshqarish strategiyasi: qisqacha. per. slovak tilidan. / muallif. Muqaddima V. S. Rapoport. M Iqtisodiyot, 2004.365 b.
[12] Квартальнов В.А. Туризм. - М.: Финансы и статистика, 2014. - 368 с. [Электронный ресурс]. -Режим доступа: https:// e. lanbook.com/book/69175
[13] Dwyer L, Tomjenovic R., Corak S. Evolution of Destination Planning and Strategy: The Rise of Tourism in Croatia. Palgrave Macmillan, Cham, 2017, p 43.
