Научная статья на тему 'TUKIYADA RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR'

TUKIYADA RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
413
51
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Turkiya / raqamli texnologiyalar / IT / 4G / 5G / internet / raqamli hukumat / “yumshoq kuch” / texnopark / axborot-texnologiyalari. / Turkey / digital technologies / IT / 4G / 5G / internet / digital government / "soft power" / technopark / information technology.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Habibullo Shuxrat O’G’Li Jabborov

Maqolaning qisqacha mazmuni bugungi kunda Turkiyada raqamli texnologiyalarning rivoji, Turkiya hukumatining raqamli texnologiyalar bo’yicha istiqbolli ambitsiyalari hamda unga erishish strategiyalari tahlilidan iborat. Shunindek, ushbu maqolada Turkiyaning boshqa rivojlangan davlatlar, jumladan, G’arb davlatlaridan raqamli texnologiyalar rivojida orqada qolganligining sabab va oqibatlari haqidagi ilmiy qarashlar keltirilib o’tilgan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DIGITAL TECHNOLOGIES IN TUKIYA

The article summarizes the development of digital technologies in Turkey today, the perspective ambitions of the Turkish government on digital technologies and strategies to achieve them. The article also presents scientific views on the causes and consequences of Turkey's lagging behind other developed countries, including Western countries, in the development of digital technologies.

Текст научной работы на тему «TUKIYADA RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR»

TUKIYADA RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR

Habibullo Shuxrat o'g'li Jabborov

Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti magistranti

ANNOTATSIYA

Maqolaning qisqacha mazmuni bugungi kunda Turkiyada raqamli texnologiyalarning rivoji, Turkiya hukumatining raqamli texnologiyalar bo'yicha istiqbolli ambitsiyalari hamda unga erishish strategiyalari tahlilidan iborat. Shunindek, ushbu maqolada Turkiyaning boshqa rivojlangan davlatlar, jumladan, G'arb davlatlaridan raqamli texnologiyalar rivojida orqada qolganligining sabab va oqibatlari haqidagi ilmiy qarashlar keltirilib o'tilgan.

Kalit so'zlar: Turkiya, raqamli texnologiyalar, IT, 4G, 5G, internet, raqamli hukumat, "yumshoq kuch", texnopark, axborot-texnologiyalari.

DIGITAL TECHNOLOGIES IN TUKIYA

Habibullo Shukhrat ugli Jabborov

Master of Tashkent State University of Oriental Studies

ABSTRACT

The article summarizes the development of digital technologies in Turkey today, the perspective ambitions of the Turkish government on digital technologies and strategies to achieve them. The article also presents scientific views on the causes and consequences of Turkey's lagging behind other developed countries, including Western countries, in the development of digital technologies.

Keywords: Turkey, digital technologies, IT, 4G, 5G, internet, digital government, "soft power", technopark, information technology.

KIRISH

Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) har bir sohada va jamiyatda tub o'zgarishlarga olib keldi va bu amaliyot bugun ham davom etmoqda. Yangi texnologiyalarni moliyalashtirish va inson resurslaridan foydalanish natijasida yuzaga keladigan yangiliklar doimo ijobiy o'zgarish va yaxshilanishga olib keladi. Ushbu o'zgarishlarning barchasi yangilikka moslasha oladigan jamiyat va mamlakatlar uchun ulkan imkoniyatlar yaratadi.

Raqamli iqtisodiyotga o'tishni 4 ta asosiy sarlavha ostida ko'rib chiqish mumkin: infratuzilma, ilmiy-tadqiqot ishlari, davlat va xususiy sektorda axborot-kommunikatsiya

texnologiyalaridan foydalanish, jamiyatda axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish sur'atini oshirish. Turkiya ushbu omillarni hisobga olgan holda Evropa Ittifoqi mamlakatlari orasida so'nggi reytingda joylashgan.

ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA

Turkiya so'nggi besh yilda Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (BITS) infratuzilmasini rivojlantirdi va xususiy sektorda AKT dan foydalanishni yaxshiladi. Infratuzilma va elektron hukumat xizmatlari sifatining yaxshilanishi xususiy sektor va jamiyat tomonidan AKT dan keng foydalanish uchun muhim ahamiyatga ega. Shunga qaramasdan, Turkiyadagi xususiy sektorning Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining umumiy qiymati, bandlik va investitsiyalardagi ulushi Evropa Ittifoqi mamlakatlaridan ancha past bo'lib qolmoqda. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish hajmi oshgani bilan, uni ishlab chiqarish quvvati pastligicha qolmoqda.

Turkiyadagi axborot foydalanuvchilari va ishlab chiqaruvchilari aloqa texnologiyalaridagi ko'rsatkichlaridan orqada qolishi ushbu mahsulotlarni import qiluvchi pozitsiyaga aylanishlariga olib keldi.

Bugungi kunda Turkiya davlati oldida turgan muhim vazifalar quyidagilardir: Mahalliy va milliy 5G va yangi avlod kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish hamda ulardan Turkiyada foydalanishni rivojlantirish orqali ilmiy-tadqiqot va ishlab chiqarish faoliyatini amalga oshirish hamda ushbu sohada mahalliy mahsulotlardan foydalanish va ishlab chiqarishni rag'batlantirish mexanizmlarini yaratishdir.

Turkiya ham taraqqiy etkan boshqa davlatlar kabi raqamli texnologiyalar bo'yicha o'z ambitsiyalariga ega. Turkiyaning TUBÎSAD axborot agentligining xabar berishicha, "2023" strategiyasining belgilangan barcha bandlariga erishish uchun mamlakat iqtisodiyotining o'rtacha o'sish sur'ati taxminan 8,5 foizni tashkil qilishi kerak. Axborot texnologiyalari sohasiga katta mablag' sarflagan taqdirda, Turkiyaning yangi rahbariyati bunday natijalarga erishish mumkinligini yaxshi biladi.

Bugungi kunda turk kompaniyalari tomonidan ishlab chiqarilayotgan yuqori texnologiyali mahsulotlarning umumiy hajmi jahon bozorining 2 foizini tashkil etadi. Ammo, bunday kichik ko'rsatkichga qaramay, Turkiyaning IT texnologiyalari bozori dunyodagi eng tez o'sib borayotgan bozorlardan biridir. "Deloitte" xalqaro konsalting kompaniyasining hisobotida ta'kidlanishicha, 2017 yilga kelib IT sohasini rivojlantirishga mamlakat xarajatlarining ulushi 25 milliard dollarni tashkil etadi. Bugungi kunda Turkiyada 129 ga yaqin turli xil tadqiqot markazlari mavjud va bu ko'rsatkich yildan-yilga o'sib bormoqda. Mamlakat IT-sohasini rivojlantirishga qaratilgan tegishli infratuzilmani barpo etmoqda. Universitetlarda axborot

texnologiyalari, o'quv markazlari, texnoparklar, biznes-inkubatorlar bilan bog'liq yangi fakultetlar ochilmoqda.

MUHOKAMA

2012 yilda Turkiya yangi axborot jamiyati sari qadam sifatida turk maktablari va litseylarining o'quv jarayonida elektron planshetlarni joriy etish dasturini boshladi. Jahon banki ma'lumotlariga ko'ra, Turkiya "Doing Business 2015" reytingida 189 mamlakat ichida 55-o'rinni egallab turibdi. Turkiya jozibadorligining hal qiluvchi omillaridan biri bu mamlakat mintaqadagi yoshlarning eng yuqori nisbati bilan ajralib turishi bo'lib, bu kelajakda IT-ish beruvchilarning Turkiyaga sarmoya kiritish imkoniyatlarini ochib beradi. Axborot texnologiyalari "davlat xizmatida" axborot texnologiyalarining jadal rivojlanishi davlatning ichki va tashqi siyosatiga ta'sir o'tkazmasligi mumkin emas. Agar ilgari o'z kuchini qurol kuchi bilan namoyish etish mumkin bo'lgan bo'lsa, endilikda "yumshoq kuch" zamonaviy dunyoda yangi kontseptsiya o'rnini egallaydi. Yumshoq kuch kontseptsiyasi muallifi Jozef Nay buni quyidagicha ta'riflagan: "Yumshoq kuch - bu biz xohlagan narsaga majburlash yoki tarqatish orqali emas, balki ittifoqchilarning ixtiyoriy ishtiroki orqali erishish qobiliyatidir". Axborot globallashuvi davrida hokimiyatning mazmuni xalqaro siyosatda o'zgarib bormoqda, bu endi harbiylarga emas, balki axborot resurslariga asoslangan.

Shunday qilib, biz aytishimiz mumkinki, axborot asrida o'zini eng yaxshi tomondan namoyish qila oladigan kishi g'olib bo'ladi. Axborot bugungi kunda kuchli va asosiy yumshoq quvvat manbai hisoblanadi. Shu munosabat bilan bitta savol tug'iladi: "Turkiya ushbu vositadan o'z maqsadlarida foydalana oladimi?" Jahon axborot jamiyatidan orqada qolmaslik va axborot ta'sirining ob'ektiga aylanmaslik uchun Turkiya tashqi siyosat va diplomatiya, xalqaro ilmiy va ta'lim sohasida Internetdan foydalanishning faol strategiyasiga muhtoj. Bugungi kunda Turkiyada axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirish, uni jahon iqtisodiy tizimiga qo'shilish imkoniyatlarini kengaytirish, davlat boshqaruvi va mahalliy o'zini o'zi boshqarish samaradorligini oshirish vositasi sifatida qaralmoqda.

NATIJA

Axborot texnologiyalari sohasida Turkiya milliy manfaatlarining yuqori ustuvorligi Internetdan foydalanishning doimiy o'sishi, shuningdek, "elektron hukumat" dasturini ishlab chiqish jarayonining jadallashganidan ilg'ash mumkin. Ushbu dastur bir necha yillardan buyon Turkiyada muvaffaqiyatli amalga oshirilmoqda. Shu bilan birga, Turkiyada Internetning rivojlanishiga davlat idoralari tomonidan xavfsizlik masalalari tobora ko'proq qaralmoqda. Internet, boshqa narsalar qatori, ekstremizm va

terrorizmning tarqalishi, begona mafkura va tashqi siyosiy targ'ibot uchun kanal sifatida qaraladi. Ajoyib misol - 2014 yil mart oyida Turkiyada yuz bergan hodisa, hukumat sud qaroriga asoslanib Twitter, Yotube va Facebook kabi saytlarga kirishni to'sib qo'ygan. Tez orada saytlarga kirish qayta ochilganiga qaramay,Tez orada saytlarga kirish qayta ochilganiga qaramay, siyosiy o'yinda axborot resurslari qanchalik muhimligini anglash qiyin emas.

XULOSA

Xulosa qilib aytkanda, Bugungi kunda Internet Turkiya tomonidan tashqi siyosat va diplomatiya vositasi, "yumshoq kuch" ni mustahkamlash va mamlakatning chet eldagi imidjining jozibadorligini oshirish vositasi sifatida yetarli darajada foydalanilmayapti, deb ta'kidlash uchun barcha asoslar mavjud. Muammo shundaki, turkiyalik siyosatchilar va amaldorlarning aksariyati Internetning ahamiyatini og'zaki ravishda tan olishadi, ammo amalda ular raqamli tarmoqlarning rivojlanishini faqat xavf va tahdidlar sharoitida ko'rib chiqishda davom etmoqdalar. Shuni tan olish kerakki, Turkiya hanuzgacha axborot maydonida tajribasiz o'yinchilar. Biroq, hozirgi bosqichda bu mamlakat rasmiylari axborot texnologiyalarining tarqalishi oqibatlari ko'p qirrali ekanligini va xavfsizlik masalalari bilan cheklanib qolmasligini tushunishlari kerak. IT sohasi globallashuv jarayonlarining harakatlantiruvchi kuchi sifatida o'z mohiyatiga ko'ra noaniq, ammo u jamiyat uchun yangi istiqbollarni ochib beradi. Turkiya axborot texnologiyalari "yumshoq kuch" ni shakllantirishga, ilm-fan va ta'limning global innovatsion makonga qo'shilish darajasini oshirishga, ularning xalqaro maydondagi ijobiy imidjini shakllantirishga va boy madaniy merosni ommalashtirishga yordam berishi mumkinligini tushunishlari kerak.

REFERENCES

1. Deloitte Electronic Communications Report, 2013

2. Emrah Usta «Turkey's new digital diplomacy»/Today'sZaman:05.03.2012//http://www.todayszaman.com/oped/turkeys-new-digital-diplomacy-by-emrah-usta-_276527

3. Gökhan Yücel «Is Tukey's Digital Future Compatible with the 2023 Targets?»/DailySabah: 02.04.2014//http : //www.dailysabah.com/opinion/2014/04/02/is-turkeys-digital-future-compatible-with-the-2023-targets

4. Nye J.Soft Power: The Means to Success in World Politics.NY:Public Affairs, 2004

5. http://www.rg.ru/2013/11/08/texnologii-site-dok.html

6. http://minsvyaz.ru/ru/doc/?id 4=103

7. http://www.bloomberg.com/news/2013-10-16/russia-to-double-it-exports-to-11-billion-to-cut-oil-dependence.html

8. http://www.doingbusiness.org/reports/global-reports/doing-business-2015

9. http://www.todayszaman.com/op-ed turkeys-new-digital-diplomacy-by-emrah-usta-276527.html

10. http://www.dailysabah.com/opinion/2014/04/02/is-turkeys-digital-future-compatible-with-the-2023-targets

11. Хитирхеев, Г. И. Информационные технологии в политике России и Турции / Г. И. Хитирхеев. — Текст : непосредственный // Молодой ученый. — 2014. — № 19 (78). — С. 383-385. — URL: https://moluch.ru/archive/78/13618/

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.