CC BY
31Trombotsitopatiya bilan kasallangan ayollarda tuxumdon apopleksiyasi kechishi va asoratini davolash tamoyillariga
zamonaviy yondashuv
Lutfulla Saydullaevich Maxmonov Feruza Xaydarovna Mamatqulova Baxtiyor Sirojkulovich Meliqulov Samarqand davlat tibbiyot universiteti
Annotatsiya: Hozirgi zamon tibbiyotida autoimmun kasalliklar uchrashi jadal su'ratda o'sib bormoqda. Ayniqsa, tobora zararlanib va yomonlashib borayotgan ekologik muhit, oziq-ovqatlarning va zamonaviy turmush tarzining sun'iylashishi -bularning barchasi immunitet tizimini izdan chiqarilishiga va natijada inson tanasi o'z hujayralarini tanimay qolish va ularga qarshi antitanalar ishlab chiqarishiga olib keladi. Natijada, ba'zi bir a'zo va tizimlarning, shuningdek butun bir tananing faoliyatining buzilishlari kelib chiqadi.
Kalit so'zlar: Trombositopatiya, tuxumdon apopleksiasi, gemorragiya, homiladorlik
A modern approach to the principles of treatment of the course and complications of ovarian apoplexy in women with
thrombocytopathy
Lutfulla Saidullaevich Makhmonov Feruza Haydarovna Mamatkulova
Bakhtiyar Sirojkulovich Melikulov Samarkand State Medical University
Abstract: The incidence of autoimmune diseases in modern medicine is growing rapidly. In particular, an increasingly degraded and deteriorating environment, artificial nutrition and a modern lifestyle - all this leads to disruption of the immune system and, as a result, the human body does not recognize its own cells, but develops antibodies against them. As a result, there are malfunctions of some organs and systems, as well as the functioning of the whole organism.
Keywords: Thrombocytopathya, ovarian apoplexy, hemorrhage, pregnancy
Kirish: Trombocitopatiya kasalligi juda xavfli bo'lib, klinik belgilarsiz yoki boshqa kasalliklarga o'xshash alomatlar bilan boshlanishi mumkin, bu esa, kasallikning erta bosqichida tashxis qo'yishni va og'irlashgan shakllarini davolashni qiyinlashtiradi va turli xil asoratlaratlar rivojlanishiga olib keladi. (2).
Trombotsitopatiyalar - trombotsitlarning sifatiy jihatdan etishmovchiligi natijasida yuzaga keladigan kasalliklarning keng tarqalgan guruhi hisoblanadi. Qon ketishlarning aksariyati: kelib chiqishi noma'lum bo'lgan menstrual qon ketishlar, tish milklaridan va burundan qon ketishlar, tish uzilgandan keyin va arzimagan jarohatlanishlarda kuzatiladigan uzoq muddatli qon ketishlar aynan shu patologiya bilan bog'liq holatlarda kuzatiladi. Qonda trombotsitlar miqdori normal va koagulogrammada o'zgarishlar kam bo'lgan bunday qon ketishlar, har doim shifokorni trombotsitlarning sifat jihatidan yetishmovchiligi haqidagi fikrga olib keladi. Irsiy gemorragik diatezlar orasida qayd etilgan trombotsitopatiyalar uchrashi bo'yicha birinchi o'rinda turadi va bemorlarning umumiy sonining 36% ini tashkil etadi. Yengil shakllarining uchrash ko'rsatkichi 60-65% ga etadi.
J.N.Ostin, 1913 yilda N.P.Pepper va 1916 yilda A.F.Hess trombotsitlarning normal soni bilan Verlhof kasalligiga xos bo'lgan purpurani kuzatdilar. 1918 yilda E.Glanzmann irsiy gemorragik tromboasteniyani tasvirlab berdi, qon quyqasi retraksiyasining buzilishi gipotetik retraktozim moddasining trombotsitlardagi yetishmovchiligi bilan izohlanadi. 1926 yilda E.A.Willebrand angiogemofiliya tasvirlangan, trombotsitlar disfunktsiyasi ham qayd etilgan, bu tromb hosil bo'lishining buzilishiga va qon ketish vaqtini uzaytirishga olib keladi.
1948 yilda J.Bernard va J.P.Soulierlar tomonidan trombotsitodistrofiya deb ataladigan va trombinni qo'llashning buzilishi va yirik trombotsitlar mavjudligi bilan tavsiflangan yangi sindromning mavjudligini isbotladilar. 1965 yilda O.N.Ulutin va 1967 yilda X.J.Vayss trombotsitlarni chiqarish reaktsiyasining buzilishi mavjudligini ko'rsatdi. Ulutin bu shaklni birlamchi (funktsional) trombotsitopatiya deb atadi.
Trombotsitopatiyalarning irsiy shakllari bilan bir qatorda, ko'pincha gemoblastoz, jigar va buyrak kasalliklarida, toksik va medikamentozli, massiv qon quyishlarda, tarqalgan tomir ichidagi disseminatsiyalashgan sindromida, va boshqa ko'plab sabablar tufayli rivojlanadigan trombotsitlar funktsiyasining ikkilamchi buzilishlarining turlari ham mavjud. (4, 5). Dunyoda trombotsitopatiya bilan kasallanish yiliga 100 000 aholiga 1,3-2,8 ni tashkil qiladi. Kattalar va bolalar orasida tarqalish 100000 aholiga 3,6 dan 17 gacha. Erkaklar trombocitopatiya bilan ayollarga qaraganda 3-4 marta kamroq aziyat chekishadi, reproduktiv yoshda bu farq yanada ko'proq - 5-6 marta (5). Ko'pincha 10 yoshdan 35 yoshgacha (54%), 40 yoshdan 60 yoshgacha (20%) kuzatiladi.
1951- yilda Martin, Zollinger, Uilyams trombotsitopatiya kasalligi va 27 haftalik homiladorlik (miyaga qon quyilishi va platsenta oldingi tahdid belgilari) bo'lgan 24
yoshli ayol haqida xabar berishgan edi. K.Gillning ma'lumotlariga ko'ra, tug'ish yoshidagi ayollar orasida trombotsitopatiya 10000 tirik tug'ilgan chaqaloqqa 1:59 to'g'ri keladi, bu tug'ruq paytida onalar trombotsitopatiyasining taxminan 2% ni tashkil qiladi. Trombotsitopatiya bilan og'rigan bemorlarda 3,9:1 nisbatda ayollar ustunlik qiladi va reproduktiv yoshda bu nisbat 9:1 gacha ko'tariladi.
Gemorragik diatezlar orasida trombotsitopatiya ko'pincha akusherlik va gematologik amaliyotda gemorragik sindromning (34%) asosiy sababchisi hisoblanadi. (7). Q.Vangning, o'n yillik kuzatuv natijalariga ko'ra, Xitoy klinikasida homilador ayollar orasida trombotsitopatiya bilan kasallanish 2,4% ni tashkil etdi (3). M.Subbaiah va boshqalarning fikriga ko'ra, homiladorlik davrida trombotsitopatiya tashxisi qo'yilgan bemorlarda tug'ruq vaqtida kasallikning og'ir holatlari, patologiya homiladorlikdan oldin tashxis qo'yilgan holatlaridan (p = 0, 04) (107) sezilarli darajada tez-tez uchraydi.
Tuxumdon apopleksiyasi - tuxumdonlarga to'satdan qon quyilishi, graaf pufakchasi, tuxumdon stromasi, follikulyar kista yoki sariq tana kistasi tomirlarining yorilishi, tuxumdon to'qimalarining yaxlitligining buzilishi va qorin bo'shlig'iga qon ketishi bilan birga kechadigan kasallik hisoblanadi. Tuxumdon apopleksiyasi, asosan, 20-35 yoshdagi ayollarda uchraydi. Trombotsitopatiya bilan og'rigan bemorlarda tuxumdon apopleksiyasi hayot uchun xavflidir. So'nggi paytgacha trombotsitopatiya bilan og'rigan ayollarda davolash tamoyillari ishlab chiqilmaganligi sababli, bemorlarning tashxislanishi biroz qiyinchilik tug'dirmoqda, bu esa kasallikning erta bosqichlarida adekvat terapiyani o'tkazishga to'sqinlik qilmoqda. Natijada, ginekologni va gematologni qiyin ahvolga solib qo'yadi va bemorlarni keraksiz xavfga duchor qiladi.
Ishning maqsadi: Samarqand viloyati ko'p tarmoqli tibbiyot markazining gematologiya va ginekologiya bo'limlarida davolangan trombotsitopatiya bilan
bemor ayollarda tuxumdon apopleksiyasi bilan asoratlanishini erta tashhislash va davolash samaradorligini oshirish.
Ishning materiallari va usullari: Samarqand viloyati ko'p tarmoqli tibbiyot markazining gematologiya va ginekologiya bo'limlarida davolangan, 20-41 yoshdagi 9 nafar bemorni klinik va laborator ko'rsatkichlari tahlil qilindi. Ulardan 6 nafarida trombotsitopatiyaning surunkali takrorlanuvchi shakli, 3 nafarida o'tkir shakli tashhislangan. Barcha bemorlar tekshiruv va operatsiyaga tayyorgarlik ko'rish uchun gematolog bilan maslahatlashganidan so'ng, ginekologiya bo'limiga yotqizildi. Ular, ushbu patologiyaning namoyon bo'lishidan 5-7 kun oldin bo'limga yotqizilgan. Kasallikning ilk davrida klinik ko'rinish kam namoyon bo'ldi. Ammo, keyinchalik to'satdan paydo bo'lgan o'tkir qorin og'rig'i kabi apopleksiya belgilari (anusga, tashqi jinsiy a'zolarga chov ustiga, shuningdek yonbosh sohalarga uzatiladigan og'riqlar); ko'ngil aynishi, qusish, kuchli darmonsizlik, bosh aylanishi; terining va shilliq pardalarning oqarishi; arterial qon bosimini pasayishi, taxikardiya 3 bemorda kuzatilgan. Qolgan bemorlarda bu belgilar juda kam namoyon bo'ldi va tashxis kichik chanoq bo'shlig'i a'zolarining ultratovush tekshiruvi va qinning orqa yoli orqali qorin bo'shlig'ini punksiyasidan keyin tasdiqlangan. Surunkali trombotsitopatiya bilan og'rigan 3 bemorda bachadondan tashqari homiladorlikka shubha qilingan. Trombotsitopatiyaga xos bo'lgan belgilardan bemorlarning 76% ida chimchilash sinamasi, 34%ida jgut sinamasi musbat natija berdi. 6 nafar bemorlarda trombotsitlar soni 150-186ming; 3 nafarida 102-145x109 / l oralig'ida edi. Gemostaz ko'rsatkichlari pastligicha qoldi. Ayollarga operatsiyadan oldin va keyin prednizolon 120-140 mg v/i, jarrohlik yarasi bitguniga qadar har 4-6 soatda,150-250 mldan tomir ichiga 3-4 martagacha yangi muzlatilgan plazma quyish, aminokapron kislota 5% -200,0 t/i № 3-4, treksamin 500 mg- t/i, askorbin kislotasi 5% - 8,0 t/i, gemoglobin 70 g / l dan va gematokrit 16% dan past bo'lgan holatlarda gemotransfuziya o'tkazildi. Bundan tashqari, bemorlarni davolashda an'anaviy ravishda ATF (mushak ichiga kuniga 2 ml 1% eritma 3-4 hafta davomida) bir vaqtning o'zida magniy sulfat (mushak ichiga, 5-10 ml 25% eritma 5-10 kun davomida) bilan qo'llaniladi. Operatsiyadan keyingi davrda barcha bemorlarga operatsiyadan oldingi kabi davolanish o'tkazildi. Barcha ayollarda operatsiyadan keyingi davr asoratlarsiz o'tdi. Jarrohlik va prednizolonning etarli dozalari bilan davolashdan so'ng barcha ayollarda trombotsitlar soni kritik qiymatdan yuqori bo'ldi va gemostazdagi o'zgarishlar normallashdi. Operatsiyadan oldin paydo bo'lgan gemorragik diatezning petehial ko'rinishidagi toshmalari operatciyadan keyingi 1-1,5 haftada 2 bemorda saqlanib qoldi. Operatsiya paytida bemorlardan olingan makropreparatlar quyidagi xususiyatlarga ega edi: tuxumdon to'q qizil rangda bo'lib, qon quyilishining asta-sekin o'sishini ko'rsatdi.
Xulosa: Shunday qilib, trombocitopatiyaning kasalligining nasliy va orttirilgan turlari gematologik va gematologik bo'lmagan, shu jumladan tuxumdon apopleksiyasi bilan asoratlangan shakllari mumkin. To'plangan tajribalarga asoslanib, tuxumdon apopleksiyasi bilan asoratlangan trombocitopatiya bilan og'rigan bemorlarni davolashning optimal taktikasini, shakliga qarab gematolog tomonidan konservativ davolash usullarini va ginekolog tomonidan operativ davolash usullarini tanlash mumkin bo'ladi.
Ayollarda trombotsitopatiyani o'z vaqtida aniqlash va yetarli profilaktik terapiyasi o'tkazish og'ir qon yo'qotishlarning oldini oladi va hayot sifatini yaxshilash imkonini oshiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Fogarty P. Chronic ITP in adults: epidemiology and clinical presentation. Hematol. Oncol. Clin. North. Am. 2009; 23(6): 1213-21.
2. Rodeghiero F., Stasi R., Gernsheimer T., Michel M., Provan D., Arnold D.M., et al. Standardization of terminology, definitions and outcome criteria in immune thrombocytopenic purpura of adults and children: report from international working group. Blood. 2009; 113(11): 2386-93.
3. Sokolova M.Yu. Idiopatik trombotsitopenik purpurali ayollarda homiladorlik va tug'ish: muallif. dis. ... dots. asal. fanlar. M. 2004; 50 s.
4. Федорова З.Д., Барышев Б.А., Ханин А.З. и др. Применение фибриногена при акушерско- гинекологических кровотечениях // Акушерство и гинекология. - 2005. - № 1. - С. 41-43.
5. Соколова М.Ю. Беременность и роды у женщин с идиопатической тромбоцитопенической пурпурой: автореф. дис. ... докт. мед. наук. М. 2004; 50
6. KM Abdiev, FK Mamatkulova, KM Shomirzaev.STRUCTURE OF COMORBIDITY IN IDIOPATHIC THROMBOCYTOPENIC PURPLE ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal 12 (12), 52-56
7. У Дадажонов, К Абдиев, Ф Маматкулова. Инновационные методы лечения иммунной тромбоцитопенической пурпуры у лиц молодого возраста. Жамият ва инновациялар.4-2021.
8. Mamatkulova F. X. Mamatova N. T. Ruziboeva.O. N. Prevention Of Anemia In Patients With Tuberculosis. The American Journal of Medical Sciences and Pharmaceutical Research, 2(11), 62-65.
9. L. S. Makhmonov., F. Kh. Mamatkulova., M. B. Berdiyarova. , K.E. Shomurodov.THE MAIN CAUSES OF ANEMIA IN IRON AND VITAMIN B 12 DEFICIENCY ASSOCIATED WITH HELICOBACTER PYLORI
10. Makhmonov L. S., Mamatkulova F. Kh., Kholturaeva D. F., Muyiddinov Z. Z.IMPORTANCE OF DETECTION OF HEPSIDINE AND INTERLEUKINS IN
IRON DEFICIENCY ANEMIA. Asian Journal of Multidimensional Research ISSN: 2278-4853 Vol. 11, Issue 4, April 2022
11. Mamatkulova F. X. Mamatova N. T. Ruziboeva.O. N. Prevention Of Anemia In Patients With Tuberculosis. The American Journal of Medical Sciences and Pharmaceutical Research, 2(11), 62-65.
12. L. S. Makhmonov., F. Kh. Mamatkulova., M. B. Berdiyarova., K.E. Shomurodov.THE MAIN CAUSES OF ANEMIA IN IRON AND VITAMIN B 12 DEFICIENCY ASSOCIATED WITH HELICOBACTER PYLORI
13. Makhmonov L. S., Mamatkulova F. Kh., Kholturaeva D. F., Muyiddinov Z. Z.IMPORTANCE OF DETECTION OF HEPSIDINE AND INTERLEUKINS IN IRON DEFICIENCY ANEMIA. Asian Journal of Multidimensional Research ISSN: 2278-4853 Vol. 11, Issue 4, April 2022
14. Dadajanov U. D., Mamatkulova Feruza Xaydarovna, R. Oyjamol N. Features Of Thrombophilia In Covid-19 European Journal of Molecular & Clinical Medicine2020/12/26. 07/03
15. Махмонов Лутфулла Сайдуллаевич, Ризаев Жасур Алимжанович, Гадаев Абдигаффор Гадаевич HELICOBACTER PYLORI ВА УНИ ТЕМИР ХАМДА ВИТАМИН В12 ТАЩИСЛИГИ КАМ^ОНЛИГИ ЮЗАГА КЕЛИШИДАГИ АХАМИЯТИ. Проблемы биологии и медицины. 2021, №5 (130). с. 215-218
16. ON Ruziboeva, KM Abdiev, AG Madasheva, FK Mamatkulova MODERN METHODS OF TREATMENT OF HEMOSTASIS DISORDERS IN PATIENTS WITH RHEUMATOID ARTHRITIS Ученый XXI века 78 (7), 8-11.
17. А.Г Гадаев, Л.С Махмонов, Ф.Х Маматкулова Helicobacter pylori билан ассоцияланган темир ва витамин в 12 танкислиги камконликларида яллигланиш цитокинларининг айрим лаборатор курсаткичлар билан узаро богликлиги. БИОЛОГИЯ ВА ТИББИЁТ МУАММОЛАРИ 2022, № 5 (139) 32-37
18. Абдиев К.М., Дадажанов У.Д. , Маматкулова Ф.Х. Некоторые аспекты ведения больных с тромбоцитопенической пурпурой осложненной с апоплексией яичника. Проблемы экологии, здоровья, фармации и паразитологии. Научные труды. Москва. 2013 г. Стр. 372-373.
19. Makhmonov L.S., Sh. Koraboev S.K., Gapparova N..Sh, Mamatkulova F. Kh.Early d Early diagnosis and treatment of funicular myelosis in v12 deficiency anemia. Asian Journal of Multidimensional Research Year : 2022, Volume : 11, Issue : 5.First page : ( 369) Last page : ( 373)Online ISSN : 2278-4853.
20. MAKHMONOV Lutfulla, RIZAEV Jasur, GADAEV Abdigaffor. The importance of helicobacter pylori in iron and vitamin b12 in deficient anemia. Journal of Biomedicine and Practice. 2021, vol. 6, issue 5, pp. 168-173
21. KM Abdiev, AG Madasheva, FK Mamatkulova MODERN METHODS OF TREATMENT OF HEMORRHAGIC SYNDROME AT AN EARLY STAGE IN PATIENTS WITH IDIOPATHIC THROMBOCYTOPENIC PURPURA. УЧЕНЫЙ XXI ВЕКА, 41-44
22. Маматова Н.Т. Опыт применения краткосрочных курсов лечения у больных туберкулёзом с множественной лекарственной устойчивостью в Самаркандской области. Вестник научно-исследовательского института туберкулёза,106-107, 2020.
23. Mamatkulova F.Kh. Shomurodov K.E.,Temirov N. N. Significance. Of Helicobacter Pylori In Iron Deficiency. International Journal for Research in Applied.Science & Engineering Technology (IJRASET)ISSN: 2321-9653; Volume.9 Issue XII Dec.2021.https://doi.org/10.22. 214/ijraset.2021.39443. 1103-1106
24. Махмонов Л.С.,Мамат;улова Ф.Х.Доликулов Б.Ё.Тромбоцитопатия билан касалланган аёлларда тухумдон апоплексияси асоратини даволаш тамойиллари Биология ва тиббиёт муаммолари 2022, №1.УДК: 615.3:617.01.134 ISSN 2181-5674 61-67с.
25. KM Abdiev, AG Madasheva, F Kh Mamatkulova. MODERN METHODS OF TREATMENT OF HEMORRHAGIC SYNDROME AT AN EARLY STAGE IN PATIENTS WITH IDIOPATHIC THROMBOCYTOPENIC PURPURA. УЧЕНЫЙ XX
26. LS Makhmonov, FK Mamatkulova, MB Berdiyarova, KE Shomurodov. The main causes of anemia in iron and vitamin b 12 deficiency associated with helicobacter pylori.Nveo-natural volatiles & essential oils Journal| NVEO, 10167-10174I ВЕКА. Ст.41
27. Fogarty P. Chronic ITP in adults: epidemiology and clinical presentation. Hematol. Oncol. Clin. North. Am. 2009; 23(6): 1213-21.
28. Rodeghiero F., Stasi R., Gernsheimer T., Michel M., Provan D., Arnold D.M., et al. Standardization of terminology, definitions and outcome criteria in immune thrombocytopenic purpura of adults and children: report from international working group. Blood. 2009; 113(11): 2386-93.
29. Subbaiah M., Kumar S., Roy K.K., Sharma J.B., Singh N. Pregnancy outcome in patients with idiopathic thrombocytopenic purpura. Arch Gynecol. Obstet. 2014 Feb; 289 (2): 269-73.
30. Ф.Х.Маматкулова., Х.И.Ахмедов.Темир танкислиги камконлигининг келиб чикиш сабаблари ва даволашга замонавий ёндошув. "SCIENCE AND EDUCATION" VOLUME 4,ISSUE1.2023/195-203
31. К.М.Абдиев.,Ф.Х.Маматкулова., Х.М.Шомирзаев. Иммун тромбоцитопеник пурпурани даволашнинг инновацион ва ноаньанавий усуллари. "SCIENCE AND EDUCATION" VOLUME 4,ISSUE1.2023/ 228-234ст.
32. U.D DADAJONOV, KM ABDIEV, FX MAMATKULOVA. Innovative methods of treatment of immune thrombocytopenic purpura in young people Society and innovations, 52-56 Society and innovations, 52-56
33. Subbaiah M., Kumar S., Roy K.K., Sharma J.B., Singh N. Pregnancy outcome in patients with thrombocytopatiya. Arch Gynecol. Obstet. 2014 Feb; 289 (2): 269-73.
34. Wang Q., Nie L.L. Clinical analysis of 92 cases of pregnancy with idiopathic thrombocytopenic purpura. Zhonghua. Fu. Chan. Ke. Za. Zhi. 2004 Nov; 39 (11): 729-32.
35. Fogarty P. Chronic ITP in adults: epidemiology and clinical presentation. Hematol. Oncol. Clin. North. Am. 2009; 23(6): 1213-21.
36. Barkagan Z.S. // Gematologiya bo'yicha qo'llanma / Ed. Vorobieva A.I. -M., 1985. - T. 2. - S. 337-338.
