Theoretical foundations adaptation of college students in the learning process Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

Бекмаганбетова М.Т.,

Жантану оцытушысы ЖМ «Колледж Зерек»

Нег1зг1 свздер: бешмделу кезещ, дамуы, оцу ypdici, дина-микалыц Ypдiс, колледж, студент.

Ключевые слова: адаптация, развитие, учебный процесс, динамика, колледж, студент.

Keywords: айар1айоп, development, learning process, dynamic, college, student.

КОЛЛЕДЖ СТУДЕНТТЕРШЩ ОЦУ ПРОЦЕС1НЕ БЕШМДЕЛУ1НЩ ТЕОРИЯЛЬЩ НЕГ1З1

Ацдатпа

Колледжде окытудыц бастапкы кезещ студенттердщ жаца оку жэне турмыс жагдайына бейiмделуiмен байла-нысты. Ол функционалдык керсетюштердщ тeмендеуiне жэне бiлiм алушылардыц денсаулык жагдайыныц нашар-лауына себеп болады. Оку YPДiсiне медицина-биологи-ялык, психология-педагогикалык багыттагы iс-шаралар кешенiн енгiзу студенттердщ бейiмделу кезещн жедел-детуге мYмкiндiк бередi, функционалды; кeрсеткiштердi арттыруга жагдай тугызады. Бул сурактар макалада кара-стырылган.

Аннотация

Начальный период обучения в колледже связан с адаптацией студентов к новым учебным и бытовым условиям. Он сопровождается снижением функциональных показателей и ухудшением состояния здоровья учащихся. Внедрение в учебный процесс комплекса мероприятий медико-биологической, психолого-педагогической направленности позволяет ускорить период адаптации студентов, способствует повышению функциональных показателей. Эти вопросы рассмотрены автором статьи.

Annotation

The initial period of college students associated with adaptation to the new educational and living conditions. It is accompanied by a decrease in functional performance and deterioration in the health of students. Introduction in educational process complex events biomedical, psychological and pedagogical orientation to accelerate the adaptation period students, promotes functional parameters.

Студент - материалды; жэне рухани eмiрде жогары pq

кэаби жэне элеуметак рeлдердi орындау Yшiн белгш 6ip р^

багдарламамен ic^peKeiTepi уйымдастырылатын элеумет- ^

тш жеке тулга. ^

Егер студента жеке адам деп зерттесек, онда 18-20 К жас - бул адамгершшк жэне эстетикалы; ceзiмдepдщ

бeлceндi дамуыныц, мшездщ калыптасып жэне туракта- 2

s

нуыныц, эcipece, ересек адамныц элeумeттiк релдершщ толы; жиынын: азаматтык, кэаби-ецбекпк жэне т.б. мецгерудщ кезещ. Бул кезецмен «экономикалы; белсен-дшпнщ» басталуы тыгыз байланысты. Демографтардыц g пайымдауынша экономикалы; бeлceндiлiк - ол адамныц ^ ез бeтiншe eндipicтiк icкe араласуы, ецбек жолын бастауы жэне ез жануясын куруы. Бip жагынан мотивациялардыц,

и

т о

РЧ

О

и

О §

ш Е-

К

о

ш Е-

барлык кундылыктардыц жуйесшщ кайта жасалуы, екiншi жагынан кэсiбиленуге бай-ланысты арнайы кабшеттершщ калыптасуы-ныц шапшавдыгы осы жас кезещн мiнез бен интеллект дамуыньщ орталык шагы ретшде бeлiп карастырады. Студент жеке басына ар-налган зерттеулер iшкi элемшщ карама-кай-шылыгы, eзiнщ eзбеттiлiгiн табуымен жэне ашык байкалатын, жогары мэдениетп инди-видуалдылыгыныц калыптасуын кeрсетедi.

Бешмделу - бул динамикалык YPДiс, оныц аркасында жагдайлардыц eзгергiштiгiне кара-мастан тiрi агзалардыц козгалмалы жYЙелерi ■пршшш, дамуы жэне урпак калдыруы Yшiн кажеттi турактылыкты сактайды. ¥зак уакыт-тагы эволюциясыныц нэтижесiнде калыпта-скан осы бейiмделу механизмi Yнемi eзгерiп отыратын орта жагдайларында агзаныц тср-шiлiк ету мYмкiндiгiн камтамасыз етедi

Студенттiк шак сондай-ак бул кезецдеп интеллектуалдык жэне физикалык кYш да-муыныц оптимумыныц кeпшiлiгiне кол жет-кiзiлуiмен де ерекшеленедi. Бiрак та, осы мYмкiндiктерiмен олардыц жYзеге асырылуы-ныц арасында кайшылыктар кезедсiп жататы-ны да рас.

Эриксон бойынша жастык шак элеуметпк жэне индивидуалды жеке бастык тацдаулар, идентификациялар жэне eзiндiк аныкталулар-дыц сериясынан туратын бiрегейлiк дагдары-сыныц аумагында курылады. Егер жас адам осы мiндеттердi шеше алмаса онда адекват-ты емес бiрегейлiк калыптасады. Ол негiзгi 4 багытта жYPуi мYмкiн:

1) психологиялык интимдiктен кету, eте тыгыз тулга аралык катынастардан кашу;

2) уакыт сезiмiн шаюы, eмiрлiк жоспарлар-ды куруга кабшетаздш, есею мен eзгерiстер коркынышы;

3) eнiмдiлiк, шыгармашылык кабiлет-тердi шаюы, eзiнiц шк1 ресурстарын жумылдыру кандай да бiр негiзгi iс-эрекетке турактала ал-мау;

4) «негативт бiрегейлiктщ» калып-тасуы eзiндiк аныкталудан бас тарту жэне ел^еуге жагымсыз бейнелердi тацдау .

Жогаргы оку орнына тYсу жас адамда eз кабiлет, мYмкiндiктерiне сенiмiн ныгайта-ды, толыкканды жэне кызыкты eмiрге Yмiтiн жалгайды. Сонымен катар екiншi жэне Yшiн-шi курстарда жогаргы оку орнын, маман-дыкты, кэсшт тацдаудыц дурыстыгы туралы

сурактыц кездесуi де жиi байкалады

Б.Г. Ананьевтщ тужырымы бойынша сту-денттiк жас кезещ адамныц негiзгi социоге-нездш потенцияларыныц дамуы Yшiн сензи-тивт кезец болып табылады. Жогаргы бшм адам психикасына, оныц жеке басыныц да-муына Yлкен эсер береди Оку орнында бiлiм алу кезшде жагымды жагдайлар болганда студенттерде психиканыц барлык децгей-лерiнiц дамуы eтедi. Олар адам саналылыгы-ныц багыттылыгын аныктайды, ягни, жеке адамныц кэаби багыттылыгын сипаттайтын ойлау коймасы калыптасады. Оку орнында Yлгерiмдi оку Yшiн жалпы интеллектуалдык дамудыц, соныц iшiнде кабылдау, елестеу, ес, ойлау, зешн, эрудицияланган, танымдык кызыгушылыктардыц кец аясы, белгiлi бiр логикалык операциялардыц аумагын мецге-ру жэне тагы сол сияктылардыц жеткiлiктi жогары децгей кажет. Осы децгейдiц кейбiр тeмендеуi оку эрекетiндегi жогаргы мотивация немесе жумыска кабiлеттiлiк, табан-дылык, мукияттылык жэне укыптылыктыц компенсациясы болуы мYмкiн. Бiрак бундай тeмендеудiц де шегi болады, мунда компен-саторлык механизмдер кeмектесе алмайды да студенттщ окудан шыгарылуы да мYмкiн. Эр тYрлi оку орнында осы децгейлер аз да бол-сын ерекшеленед^ бiрак жалпы алганда тшт беделдi жэне беделдi емес мамандыктар деп аталынатын астаналык жэне периферилш оку орындарын салыстыратын болсак, олар бiр-бiрiмен eзара уксас болып келедь Оку орнында гуманитарлык бiлiмдi жеткiлiктi мецгеру Yшiн адам интеллектшщ айкын кeрiнетiн вер-бальды типiн игеруi керек .

Жогаргы оку орнына келш тYCкеннен бастап болашак мамандарга элеуметтiк ка-былданган нормаларга жагымды катынас, адамныц eз мYмкiндiктерiн шынайы багалау сиякты жеке адамга тэн касиеттер дамиды.

Студенттщ табысты iс-эрекетiне кажеттi жагдай шю дискомфортты сезiнудi жогалта-тын жэне коршаган ортамен кайшылыктыц болуыныц алдын алу. Ол Yшiн тацсык болган оку орнындагы оку ерекшелiктерiн мецгеру болып табылады. Алгашкы курстарда студентик угым пайда болады, акыл-ой эре-кетiнiц ужымдастырудыц даFды-YЙренiстерi калыптасады, тацдалFан кэсiпке сэйкестiк сезiледi, турмыстыц бос уакыттыц жэне ец-бектщ оптималды тэртiбi жасалынады, жеке

Ш

адамныц кэаби мэндi касиеттерше eзiндiк тэрбиелеу мен езшдш жасалулар бойынша жумыс жYЙелi тYPде орныгады.

И.П. Павловтыц ашкан психо-физиологи-ялык кубылыс - динамикалык стереотип не-гiзiн курайтын кепжылдык эдеттеп жумыс стереотипiнiц кYрт eзгеруi кейде жYЙке то-зулары мен стресспк реакцияларга экеледi. Сол себептi бурынгы стереотиптiц кYрт ез-геруiмен байланысты бейiмделу (адаптация) кезецiнiц салдарынан алгашкы уакыттарда салыстырмалы тYPдегi тeменгi Yлгерiм жэне карым-катынастагы киыншылыктарга экелуi мYмкiн.

Бiрiншi курстардыц оку орнына бешмделу Yрдiсiне орай жYргiзiлген кeптеген зерттеу-лер келесiдей негiзгi киындыктарга жiктеледi екен: кешегi мектептiц ужымындагы окушы-лардыц оныц eзара кeмегi мен моральдш калауыныц кетуiмен байланысты жагымсыз кYЙзелiстер; кэсiптi тацдаудагы мотивация-ныц белгiсiздiгi, оган жеткiлiксiз психологи-ялык даярлык, мiнез-кулык пен iс-эрекеттi психологиялык eзiндiк реттей алмаушылык, оныц ^нделшт бакылауга ашылуын педагог-тардыц талап ету^ жаца жагдайда ецбек пен демалыстыц оптималды тэртiбiн карасты-рып iздеу жумыс пен eзiндiк кызметп реттеу, эсiресе Yй жагдайынан жатакханага ауысу кезiнде, соцгысы eзiндiк жумыска дагдыныц болмауы, конспектi жасай алмау, алгашкы ецбек кeздерiмен, сeздiктермен, аныктама сiлте-мелермен жумыс жасай алмаушылык.

Барлык осы киыншылыктар eзiнiц шыгуы-на байланысты эр тYрлi. Оныц кейбiреулерi объективтi курыла алмайтын, ендi бiреулерi субъективтi сипатта жэне де элсiз даярлыкпен, мектеп жэне жануя тэрбиесiндегi акаулармен байланысты.

Студенттердщ жогаргы оку орнына бешм-делуi Стокаренко бойынша келесiдей ж1кте-ледг

а) кэсiби бейiмделу, оку YPДiсiнiц мазмуны, сипаты, жагдайлары мен уымдастырылуына икемделу, окыту жэне гылыми eзбеттiлiк даг-дыларыныц жасалуы;

б) элеуметтiк - психологиялык бешмделу - индивидтщ топка, онымен eзара карым-ка-тынаска икемделуi, eзiне тэн мiнез-кулык стилiнiц аныкталуы.

Баскаша айтсак, «бешмделу кабiлет -

ешкандай iшкi дискомфортты сезiнбей жэне коршаган орта мен карама-кайшылыксыз адамныц коршаган ортаныц элеуметтiк, фи-зикалык, эр тYрлi талаптарына бейiмделе алу кабшетЬ». Бейiмделу - бул белсендi ю-эрекет-тiц алгы шарты жэне оныц тшмдшшнщ ка-жеттi шарты. Будан индивидтщ кандай да бiр элеуметпк рeлiнiц жаксы кызмет етуi Yшiн бейiмделудiц жагымды мацызы кeрiнедi .

Зерттеушшер бiрiншi курс студенттерiнiц оку орныныц жагдайына бейiмделуiнiц Yш тYрiн кeрсетедi:

1) формальды бейiмделу, студенттердщ жаца ортага, жогаргы мектеп курылымына, ондагы окыту мазмунына жэне оныц талаптарына катысты;

2) когамдык бейiмделу, ягни, бiрiншi курс студенттершщ топтык iшкi бiрiгуi жэне жалпы алганда топтардыц баска студенттер-мен косылу YPдiсi;

3) Дидактикалык бешмделу, жогаргы мектепте студенттердщ окыту жумыстары-ныц тYрлерi мен эдiстерiне байланысты бей-iмделу.

Студенттердiц Yлгерiмдi окуы кептеген факторларга тэуелдi. Олардыц шшде ец бiр мацыздысы болып табылатын - акыл-ой эре-кетiнiц кeрсеткiшi ретшдеп интеллектуалдык дамуы мен таным процесстерш реттеушi кызмет аткаратын - зешн.

Кeпшiлiк бiрiншi курс студенттерi алгашкы кездерi eзiндiк оку жумысындагы дагды-лардыц болмауынан Yлкен киындыктарды басынан кешедi, олар дэрiстi конспектшей алмайды, окулыктармен жумысты, алгашкы бастаулардан бiлiмдi тауып жэне iздестiре алмайды, Yлкен кeлемдi акпаратты корытынды-лай алмайды, e3 ойын накты жэне анык айтып бере алмайды.

Бiрiншi курс студенттерiмен негiзгi жумыс мiндеттерiнiц бiрi - ол e3 беттiк жумыстыц рационализациялау мен оптимизациялаумен оларды таныстыру болып табылады.

Студенттердiц eздiк жумысын семинар, практикалык жэне зертханалык сабактары аркылы бакылайтын кейбiр студенттер тара-пынан сэйкес талаптарды орындаудан кашып жэне оган енжарлык танытулары да байката-ды.

Мамандарды даярлаудыц сапасын ^те-ру Yшiн Yлкен резервтерi студенттер бiлiмiн

m

о

<с

Рч

w О о; s

1-4

о §

s

Рч

о

6

s

m о

<c л w О

L

О §

ш ts

рц

о

ш t-

бакылауды жYзеге асыруды ашады. Емтихан-дык сессияларда Yлгерiмдiктi бакылау жYЙесi студенттердщ тек сол кезде гана дайындалып, кейiннен умытуга себепшi болатын жагдай гана. Студенттердщ кiтаппен жумыс жасау, бYкiл семестр бойына жYЙелi тYPде дайын-далмауы кездейсок емес .

Уакыт бюджетш социологиялык зертте-уi студенттщ жумыс kyhï жеткшкп тыгыз жэне аудиториялы; сабактармен косылганда 8-9 сагатка кeбейедi. Бiрак та будан окуга де-ген тYрлi катынаспен аныкталынатын жумыс уакытында ете Yлкен шашырацкылыгы жэне эртектiлiгi бшнедь Негiзiнен студенттер кун-делiктi профильдш сабактарга 2 жэне 3 тен артык сагатын жумсайды, жэне 22,8% буган 1 сагаттан аз уакыт бeледi. Жогаргы оку орнын-дагы окыту жYЙесi мацызды децгейде сана-лылыктыц дэрежесiне есептелген, студенттер кызыгушылыгына орай курылган, эйтпегенде онда кунделшт мектептегi сиякты тексеру жYЙесi, окытушы алдындагы «коркыныш», кYнделiктi «сабак» дайындау кажеттiлiгi тYPде болмайды. Кейбiр студенттер курдел^ киын сайыска катысамыз деп, соцында окуга жауапкершiлiкпен карауга дайындыксыз болып калады. «^олга калам алып» сабак тура-лы мYлдем умытады. Студенттердщ тек 9,6 % -ы эдетте семестр бойы дайындалып, емтихан кезшде eткендi кайталай салады, ал 47,6% -ютап жэне конспект бойынша 6y^ курс ма-териалдарын кайталап шыгады, жэне 42,8%-ы тек конспект бойынша даярланады.

Студенттщ оку орнына оптималды бей-iмдiлiгiн камтамасыз ететш тактика мен жоспарларды жасау Yшiн бiрiншi курс дэрь стенушюшщ eмiрлiк жоспарлары мен кы-зыгушыльщтарын, басым мотивтершщ ЖYЙ-есiн, тартымдылык децгешн, eзiн багалауын, мшез-кулкын саналы реттеу кабiлетiн жэне т.б. б^ мацызды. Осы мэселенi сэттi шешу жогаргы оку орныныц психологиялык кыз-метiнiц дамуымен байланысты.

Кeпшiлiк бiрiншi курс студенттерi кеше гана мектептеп муFалiмдерiнiц назары мен камкорлыгын сезшген олар оку орны жагдай-ында алгашында дискомфортты сезiнедi. Оларды жогаргы оку орнындагы жаца ю-эре-кеттерi - ол жауапкершiлiктi тэуелдi катына-стардыц сапалы eзгеше жYЙесi. Онда ец бiрiн-шi орынга eз мшез-кулкын eз бетiмен реттеу

кажеттшшн, eз iсi мен турмысыныц уйымын-да бостандык дэрежесiнiц болуы койылады.

Эр студенттiц бейiмделу YPДiсi эр тYрлi жYредi. Ецбек стажы бар жас адамдар студентик eмiрмен турмыска жецiл жэне тез бешмделед^ ал кешегi окушылар - академи-ялык жумыска жаксы бейiм. Студентак топ-тыц мiндетi - жалпы оптималды ю-эрекет Yшiн жагдай жасау.

Эдетте, барлык оку орындарында бiрiншi курстыктарды оку орны жагдайына бешмде-уге кeмектесетiн арнайы iс-шаралар жYЙесi жоспарланады. Мацыздырак iс-шаралар ка-тарына «Студенттерге арнау», «Мамандыкка кiрiспе» курсыныц окытылуы, алдыцгы ка-тарлы муFалiмдер мен бiрiншi курс студент-тершщ сeз сeйлеуi, бакылау, багалау шарала-ры жатады».

Студенттердiц эр курстагы дамуы бiрнеше сипатка ие.

Бiрiншi курс ужымдык eмiрдiц студенттiк тYрлерiне кешегi абитуриента Yйрету мш-детiн шешедi. Студенттердщ мшез-кулкы конформизмнiц жогаргы децгейiмен ерекше-ленедi. Бiрiншi курстагы студенттер де eз рeл-дерiне дифференциацияланган кадам жок.

Екiншi курс - студенттщ оку эрекетшде-гi ец кысым тYсетiн окыту мен тэрбиелеудiц барлык тYрлерi жедел араласады. Студенттер жалпы дайындыкты алады, олардыц мэдени сураныстары мен кажеттiлiктерi калыптасады. Бершген ортага бейiмделу YPДiсi негiзiнен аякталган деп саналады.

Yшiншi курс - мамандандырудыц баста-луы, гылыми жумыска кызы-гушылыктыц кYшеюi студенттiц кэсiби кызыгушылыгы-ныц терецдеуi мен ары карай дамуыныц бей-неленуi ретшде кeрiнедi. Мамандануга та-банды кажеттiлiк жеке адамныц жан жакты кызы-гушылыктары аумагыныц таралуына жш экелiп согады. Эдетте, жогаргы оку орнындагы жеке адамныц калыптасуыныц тYр-лерi мамандану факторымен анык-талады.

Тeртiншi курс - оку iс-тэжiрибесi кезiнде мамандыкпен бiрiншi накты танысу. Студенттер мшез-кулкын арнайы дайындыктыц ра-ционалды тYрлерi мен жолдарын интенсивтi iздестiру. Студенттер мэдениет пен ^пшшк eмiр кундылыктарын асыра багалайды; оку орнын жакында тэмэмдау перспективасы -болашак iс-эрекет тYрiн накты тэж1рибелш

Вестник «Oрлеу»-kst

кагидалары калыптасады. Жумыс орны, ма-териалдык жэне жануялык жагдаймен бай-ланысты одан эрi eзектi бола бастаган жаца кундылыктар пайда болады. Студенттер бiртiндеп оку орныныц ужымдык eмiрiнен алшактай бастайды.

Yшiншi жэне тeртiншi, кей жагдайда екш-шi курстарда eмiрлiк серiгiн iздеу мацызды рeл аткарады. Бул да студенттердщ когамдык iс-эрекетi мен Yлгерiмiне эсер етедь ^ара-ма-карсы жыныс eкiлiне кызыгушылык студенттер мiнез-кулыктары мен акыл-ойында мэндi орынды иеленедi. Интимдш карым-ка-тынастар eзiн жаксы ^рсетуге, жумысты кeцiл-кYЙ, шыгармашылык белсендiлiк ту-дыратыны жиi кездеседi, десек те, О. Кер-нбергтiц ойына жYгiнсек эмоционалды eзара карым-катынастарда агрессия мен махаббат eзара эрекеттесе рeл ойнайды .

Студенттiц жеке басыныц психологиялык дамуы - карама-кайшылыктардыц пайда бо-луы мен шешiлуi, сырткыныц iшкiге ауысуы, eзiндiк серпiлiс, eзiмен белсендi жумыс жаса-удыц диалектикалык YPДiсi.

Бул типологияда жалпы студенттердщ кэстт! тацдау ерекшелiктерi, оку Yлгерiмiн-дегi, мамандыгына катынасыныц айыр-машылыктарына, негiзгi кызыгушылыкта-рына, карым-катынасы, бос уакытын eткiзу ерекшелiктерiне баса назар койылган.

Студенттердiц Yлгерiмi тек арнайы кабшет-тер мен жалпы интеллект дамуына гана емес, сонымен бiрге, кызыгушылыктар мен мотив-тер, мшез кырлары, темперамент, жеке адам багыттылыгы, оныц eзiндiк санасына да тэу-елдi. Жеке адамныц багыттылыгына, оныц материалдык жэне рухани кажеттiлiктерi кiруi мYмкiн. Осы кажеттiлiктер eзiнiц канагатта-нуын кYтедi жэне сондыктан да кумарлык, елiктеу, тiлек ету, талпыныс, эмоционалдык кYЙлердi тудыратыны хак, ал осылардыц се-бебiнен студент белсендшк танытуга мэжбYP болады.

Жеке адамныц потенциалды мYмкiндiк-терiн жумылдырудыц мацызды шарты оныц кандай да бiр iс - эрекет тYрiне багыттылыгы мен белсендшп болып табылады. Адам Yшiн ец мэндi нэрсе сайып келгенде оныц ю-эре-кетiнiц мотивтерi мен максаттары ретiнде орын алады.

Студент дамуы мен ю-эрекетшде элемдiк кeзкарасы - коршаган акикат дYниеге ^зка-расы, наным-сенiмдер жYЙесi де комакты рeлге ие. Студенттiц мiнез-кулкы мен эре-кетiндегi айкын ерекшелiктер темпераментiне де тэуелдь Сондай-ак, студенттердiц ю-эре-кеттершде олардыц мiнезi де кeрiнiс береди Мiнез - адамныц салыстырмалы туракты пси-хикалык курылымы, оныц жYрiс - турысына эсер ететiн кырлар жиыны.

Студенттiк кезец кэсiби ойлау мен кэаби компотенттiлiгiнiц калыптасу-ындагы ец ко-лайлы кезец.

Бiздiц ойымызша, студент жеке адам ретш-де eз кызыгушылыктары мен мYмкiндiк-терiмен ерекшеленедi. Ол Yлгерiмдi студент болуымен катар келешек eмiрiнiц жоспарла-рын курайды. Студент оку уакытынан бeлек махаббат, эстетикалык таным, баскалармен карым-катынаска тYсу, бос уакытын eзткiзуге де уакыт бeлуi керек. Кейбiр адамдар eмiрде жар тацдау мэселесiнде айтарлыктай киын-шылык, киналыстарга, тYсiнiспеушiлiкке, кы-зганыш пен жек кeру сезiмдерiн бастарынан кешiрiп жатады.

ЭДЕБИЕТТЕР

1. Столяренко Л.Д. Основы психологии / Л.Д. Столяренко. - 2-е изд. - Ростов н/Д: Феникс, 1997. - 736 с.

2. Стефаненко Т.Г. Этнопсихология / Т.Г. Стефаненко. - М.: Академический проект, 1999. - 320 с.

3. Яковленко Л.Н. Адаптация первокурсников // Аспирант и соискатель. - 2003. - С. 116-120. §

4. Воронский В.А. Исследования студентов

к условием в вузы / В.А. Воронский // Социо- о ника. - 2001. - №6. - С. 29-33. §

Ц-Н

5. Любимова Г.Ю. От первокурсника до § выпускника / Г.Ю. Любимова// Вестник Мо- ^ сковского Университета. Сер 14. Психология. -2001.- №1. 48 - 52 с. §

6. Свиридова Н.А Адаптационные процес- ^ сы в среде молодежи /Н.А Свиридова // соц. ^ ис. № 1. 2002. К

7. Дудник Е.А. Адаптация учащихся млад- К щих классов к условиям обучения в среднем О звене. Дипломная работа. - У-Ка, 2000. ^

ТYп нуска: http://www.vestnik-kafu.info/