CC BY
10
УДК 32.001 ББК 66.3 (5Тоц) 54
Тагоева Рухсора Расуловна, аспиранти Инсти-тути фалсафа, сиёсатшиносй ва ууцуци ба номи А.Бауоваддинови АИ ЦТ (Тоцикистон, Душанбе)
Тагаева Рухсора Расуловна, аспирант Института философии, политологии и права имени А.Баховаддинова АН РТ (Таджикистан, Душанбе)
Tagoeva Rukhsora Rasulovna, graduate student of the Institute of Philosophy, Political Science and Law named after A. Bakhovaddinov attached to the Academy of Sciences of TR (Tajikistan, Dushanbe) E-MAIL: rukhsoraniyozi@gmail.com
Калидвожа^о: забони тоцики, идеяи милли, худшиносии милли, уувияти милли, сиёсати забон, идеологияи давлати, идеологияи забони, забони умумимилли, сиёсати милли
Дар мацола нацш ва мавцеи забони тоцикй дар ташаккули идеяи милли, баланд бардоштани уисси худшиносии милли нишон дода шудааст. Цайд гардидааст, ки мауз забон омили ташаккулдиуандаи идеяи милли ба уисоб меравад. Мауз ба воситаи забон уисси худшиносии мардум, уувияти милли ташаккул меёбад. Яъне, арц гузоштан ва уифз намудани ин мероси фаруанги ин худ як навъ худшиносии милли мебошад. Забони тоцики ганцинаи бебауои мардуми тоцик ба шумор рафта, уифз ва рушди он вазифаи уар як шаурванди мамлакат мебошад. Зеро мауз забон пайвандгари наслуои имрузу гузашта ва ташаккулдиуандаи афкори милли мебошад. Миллате, ки дар атрофи идеяи ягонаи милли муттауид гашта, баури расидан ба мацсадуои ягона талош менамояд, уец як омили беруна наметавонад ба он таъсир расонад ва ё онро пароканда намояд.
Ключевые слова: таджикский язык, национальная идея, национальная идентичность, языковая политика, государственная идеология, языковая идеология, национальный язык, национальная политика
Показаны роль и место таджикского языка в формировании национальной идеи, в повышении чувства национального самосознания. Отмечено, что язык является основным фактором формирования национальной идеи. Именно через язык формируется сознание людей и национальная идентичность. Другими словами, сохранение и защита этого культурного наследия - своего рода национальное самосознание. Таджикский язык является бесценным сокровищем таджикского народа, его защита и развитие являются обязанностью каждого гражданина страны. Это язык, который связывает нынешнее и прошлые поколения с развитием национальной мысли. Ни один внешний фактор не может отрицательно повлиять на нацию, объединенную единой национальной идеей и стремящуюся к достижению своей цели.
МАВЦЕИ ЗАБОНИ ДАВЛАТИ ДАР ТАШАККУЛИ ЕОЯИ МИЛЛИ
РОЛЬ ГОСУДАРСТВЕННОГО ЯЗЫКА В ФОРМИРОВАНИИ НАЦИОНАЛЬНОЙ ИДЕИ
THE ROLE OF THE STATE LANGUAGE IN THE FORMATION OF NATIONAL IDEOLOGY
Keywords: Tajik language, national idea, national identity, language policy, state ideology,
language ideology, national language, national policy
This article demonstrates the role and status of the Tajik language in the formation of a national idea, in enhancing the sense of national identity. It is noted that language is the main factor in the formation of a national idea. It is through language that the consciousness of people and national identity are formed. In other words, preservation and tribute to this cultural heritage is a kind of national identity. The Tajik language is an invaluable treasure of the Tajik people, its protection and development are responsibility of every citizen of the country. This is the language that connects current and past generations with the development of national thought. Not a single external factor can adversely affect or provoke dissent of a nation united by a single national idea and striving to achieve its common goals.
Яке аз арзишдои волои инсонй, нигоддорандаи таъриху фарданги миллат, ташаккулдидандаи идеяи миллй ва рушди худшиносии миллй ин забон мебошад. Мадз забон муаррификунандаи давлат дар микёси байналмилалй мебошад. Забони точикй таърихи бисёр кадима дорад ва мухаккикон пайваста талош менамоянд, ки чадониён бо таърихи гузаштаю имрузаи забони ноби точикй ошной пайдо намоянд. Маълум аст, ки забони точикй бо вучуди доштани таърихи бою кадима пас аз ба даст овардани истиклолияти сиёсй ба давраи нави инкишофи худ ворид гардид ва дар ташаккули идеяи миллии точикион накши мудим гузошт.
Давлат ва Хукумати Ч,умдурии Точикистон дамеша ба масъаладои рушди забони точикй таваччуди хосса зодир менамояд. Сиёсати забони давлатй дар чумдурй ба таври самаранок ба род монда шудааст. Сиёсати забонй мачмуи принсипдои идеоло-гй ва тадбирдои амалй доир ба далли мушкилоти забонй дар чомеа ё давлат мебошад. Сиёсати забонй кисми сиёсати миллй буда, бо таъсири муассири чомеа бо забон алокаманд аст. Сиёсати забонй - мачмуи тадбирдои андешидаи давлат, дизб, синф, гуруддои чамъиятй дар самти тагйир ё дифзи таксимоти мавчудаи вазифавии забондо ва зернизомдои забонй барои кабули чорадои нав ё дифзи низоми истифодашуда мебошад. Аввалин воситае, ки муносибатдои байни забондоро танзим мекунад, афза-лиятдои муайяни забондоро дар бар мегирад. Асосан, он бо тасдики макоми давлатй ва забони расмй меояд. Объекти танзими сиёсатгузории забон ин муносибати забонй дар чомеа мебошад ва он мустакилияти комплексии дохилии сиёсии давлат мебошад, зеро усулдои он имкон медидад, ки муносибатдои гуногунро дар содадои мухталиф ба род монанд: дин, маориф, содаи муносибатдои байнидавлатй ва гайра.
Сиёсати забонй, чун дигар намуддои сиёсат арзишдои синфдо, дизбдо ва халкият-дои муайянро дар бисёр долатдо бар зиёни манфиатдои дигар дизбдо, синфдо, халкдо ё гуруддои субэтникй инъикос менамояд. Идеологияи ин ё он сиёсати забониро беш-тар як катор фадмишдои ичтимой-сиёсй, идеологй, психологй, эстетикй ва фардангй муайян мекунанд. Дар мавриддое, ки сиёсати забонй талоши тагйир додани статус-кворо мекунад, он ояндадор мадсуб меёбад (дар адабиёти илмии Шуравй ва Русия зери мафдуми ин истилод сохти забонй ва дар Еарбу Аврупо бошад, банакшагирии забонй фадмида мешавад). Дар мавриддое, ки элитаи сиёсй бо меъёрдои мукаррар-шудаи забонй ва суханронй ва ё пешгирй намудани таъсиси навгонидо каноатманд аст, сиёсати забонй бозгашта ба кафо мадсуб меёбад. Самаранокии сиёсати забонй инчунин аз як катор омилдо вобаста аст. Сиёсати забонй дар он долат мураккабу
мушкил мегардад, ки он ба тагйир додани вазъи баамаломадаи забон равона шуда бошад, яъне тагйир додани намуди алока ва хамгироии ду ё зиёда забон дар худуди як давлат, халкият, минтака ва гайра.
Яке аз масъалахои бисёр мухим, ин накши забони точикй дар ташаккули идеяи миллй мебошад. Добили кайд аст, ки дар замони муосир идеяи миллй бояд ба хусусияти этникй надошта, балки хусусияти шахрвандй дошта, ба кулли ахолии мамлакат мутааллик бошад. Дар чунин вазъият манфиатхои миллй на хамчун манфиатхои гурухи алохидаи ичтимой, балки хамчун манфиатхои мухимми давлатй пазируфта мешаванд. Идеяи миллй дар мачмуъ, тасаввуроти хадафноке мебошад, ки дар доираи шуури чамъиятй ташаккул ёфта, ба воситаи забон, рамзхои сиёсй, санадхои давлатй, адабиёт ва санъат, тахкикоти илмй, стандартхои таълимй ва китобхои дарсй, фаъолияти ВАО, таргибу ташвик ва тарбияи идеологй, шиору навиштачоти давлатй ва f. ифода меёбад. Ба ибораи дигар, идеяи миллй мухитест, ки дар он чомеа ва хар як шахрванд ба таври озодона фаъолият намуда, ташаккулёбии худро таъмин менамояд. Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон доир ба ин масъала чунин изхори назар намудааст: "То даме ки худшиносии миллй, пос дош-тани хотираи таърихй, ифтихор ва мансубияти миллй дар шуури хар яки мову шумо падид наояд, то даме ки хар як кадоми мо манфиати миллатро хамчун карзи мукад-даси шахрвандй эхсос накунем ва эхтиром нагузорем, то даме, ки хидмат ба ватан ва миллат бароямон ба арзиши омили зиндагй табдил наёбад, мо хамчун давлати сохибистиклоли миллй ба камол намерасем" [1]. Дар вокеъ, мухтавои мантикии ин гуфтахо,пеш аз хама, ба зарурату ахамияти ташаккули хисси ватандорй, идеяи миллй, хифз ва рушди забони точикй хамчун рамзи худшиносии миллй таъкид менамояд.
Худшиносй кабл аз хама, ин хештаншиносй ва дарк намудани арзишхои миллй, бунёди хувият ва озодй мебошад, ки аз хама шахрвандони кишвар доштани хисси миллиро такозо менамояд. Дар вокеъ, хисси ватандорй ин нишонаи музаффариятхои хувияти хоси миллй мебошад, ки новобаста ба дигар равандхои чомеа мехру мухаб-батро нисбат ба Ватан нигох медорад. Шояд дар як мархилаи таърихй бузургтарин дастоварди миллату халкиятхо чунин буд, ки онхо кишвархояшонро бо номи миллати тахчой нигох дошта тавонистанд. Мавкеи забони точикй дар ташаккули идеяи миллй дар он зохир мегардад, ки махз забон яке аз омили муттахидкунандаи мардумони кишвар мебошад. Яъне нахуст идеяи миллй сарчамъ шудан дар атрофи як миллат ё кавмест, ки нишонахои асосии миллат дар он хувайдо гаштааст. Мухаккики ватанй Мухаммад А.Н. дар китоби худ кайд намудааст, ки Чумхурии Точикистон имруз нахустин ва мухимтарин идеяи миллии точикистониён аст, ки барои рушди он камари хидмат бояд баст [2, с. 36]. Бо ибораи дигар, андешахо перомуни идеяи миллй барои рушди чомеаи мо боз дигар идеяхои нави созандаеро ба миён меоранд, ки боиси пешравии кишвар хоханд гашт.
Идеяи миллй бештар чанбаи идеологй дошта, барои сафарбар намудани гурух-хои ичтимой ва амалй гардонидани фаъолнокии онхо бахри расидан ба хадафхои миллй корбурд мешавад. Ин аст, ки дар тули таърихи башарият халкияту миллатхои гуногун барои ба даст овардани озодй, истиклолият, сулху салох, пешрафт ва эхёи миллй ру ба озодагони миллат оварда, эхтиёчмандии хеш ва чомеаро ба идеяхои нав ба нави миллй конеъ менамуданд.
Идеологияи забонй дар худ тасаввуроти консептуалй дар бораи забонхо,
намояндагони ин забондо ва инчунин тачрибадои дурусти кабулнамудани ондоро инъикос менамояд. Чун дигар намуди идеология, идеологияи забонй дар худ дифзи манфиатдои этникй ва сиёсиро нигод медорад, ки дар заминадои ичтимоию фардангй ба вучуд меоянд. Бинобар ин, омузиши идеологияи забонй, омухтани забон, фарданг ва сиёсат дамчун комплекси ягона бо максади муайян кардани мавкеъ, мансубияти намояндагони забон дар доирадои фардангии ондо басо адамиятнок мебошад. Идеологияи забонй бо табиати гуногунранги худ фарк мекунад, зеро ондо дар доира-дои алодидаи забоншиносй муайян карда мешаванд, ки дар яке аз ондо акида ва стандартдои амалии тафаккури худро доранд. Аз ин бармеояд, ки идеологияи забонй наметавонад бедаракат бошад, зеро параметрдои ичтимоие, ки мушаххасоти онро муайян мекунанд, дамеша дар рушди динамикй карор доранд [3].
Мисли идеологиядои дигар, идеологияи забонй дорои вазифадои муайяни ичтимой, инкишофи шаклдои фикрронй, рафтор ва барномадои амалдои ичтимой, ки ба манфиатдои гуруддои муайяне дахл дорад, мебошад. Идеологияи давлатии забон манфиатдои гуруддои муайяни одамон, пеш аз дама элитадои сиёсй ва иктисодй, кисми муайянкунандаи субъектони сиёсиро инъикос менамояд. Идеология натичаи раванддои таърихй мебошад, ки ондо максаддои ичтимой доранд.
Идеологиядои аввалини забонй сода ва хаёлй буданд. Чунин медисобиданд, ки "Коидадои забон як маротиба ва барои дама муайян карда мешаванд ва дама чиз комилан чунон мешавад, ки Академия карор додаааст [4, с.171]. Бо вучуди ин, идеоло-гияе, ки дар давраи ташаккул додани забондои миллй (стандарт) баромад мекард, вазифадои муайяни ичтимой дошт: таквияти неруи марказдои нав, худшиносии нави халк ба воситаи забон, муттадидсозии чомеа дар атрофи стандартдои нави гайритичоратй, гомогенизатсияи чамъиятй, ба назар мерасад, ки бе рушди забонй барои функсиядои нав имконнопазир аст.
Бинобар ин, метавон гуфт, ки идеологияи забонй- мадсули рушди таърихии ичтимоию сиёсй дар чомеа мебошад. Вобаста ба тагйирёбии чомеа, идеология низ тагйир меёбад. Садсолаи охир мунокишадои сершумори забонй кайд гардидааст: урду, сербй, хорватй, испанй, фаронсавй, арабй, русй, туркй, курдй ва гайра. Бо дамаи гуно-гунй ва шиддатнокии низоъдо, баъзеи ондо хусусияти пиндонй ва баъзедо шакли зиддияти зиддимонополистй мегиранд, ба истиснои тадбирдое, ки барои суботи вазъият андешида мешаванд. Ин долатдо ба якдигар хеле монанд мебошанд: сабаби пайдоиши мунокишадо бархурди идеядои фардангии гомогенизатсионй ва истик-лолият мебошад [5, с.116].
Бояд кайд намуд, ки забони точикй дамчун омили ташаккулдидандаи идеяи миллй мудиммияти хосса дорад. Ин аст, ки Эмомалй Радмон дар суханронидои худ накши забони точикиро барчаста нишон медиданд. Мадз дар партави дамин сиёсати миллй ва арчгузорй ба арзишдои миллй забони мо бо доштани имконоти зиёд дар асоси колабдои меъёрии суннатй ва равишдои адабй дар чомеа макому мартаба пайдо ходад кард ва дар ташаккули идеяи миллии точикон накши муассире ходад гузошт. Тули чанд сол аст, ки аз минбари баланди СММ, дар дамоишдои бонуфузи сиёсии байналмилалй, дар кордои мудташами раёсати давлатдои муътабар лафзи ширину шевои точикй садо медидад. Истиклолияти сиёсй барои рушди минбаъдаи забони точикй шароити мусоид фародам овард. Забони точикй бо кудрату неруи худ тавонист дар баланд бардоштани дисси худшиносии мардум, дифзи арзишдои миллй
накши худро гузорад.
Худшиносй - равандест басо душвор ва дар роди дарки додисадои чомеаи инсо-нй, бадо додан ба дониш, малакаю мадорат, ба манфиат ва талабот, ба идеалдо ва коидадои рафтори хеш, бадои умумй ба симои ахлокй мебошад. Ч,идати мудимтарини худшиносиро хосияти чамъиятии он ташаккул медидад. Зеро дар саромади он муносибати шахс бо одамони дигар меистад. Дар раванди худшиносй инсон маком ва накши хешро дар муносибатдои мутакобилаи табиату чомеа дарк намуда, ба он мекушад, ки дар танзиму инкишофи муносибатдои чамъиятй, садм дошта бошад, ба муносибатдои инсон ва чомеа таъсир расонад. Раванди худшиносй як навъ дарёфти хеш дар гирдоби додисаю падидадои чомеа мебошад. Нигоддорй ва рушди инкишофи забони точикй низ дамчун як навъи худшиносии миллии точикон буда метавонад. Хамчунин забон худ яке аз омилдои рушди худшиносии миллй мебошад.
Панчуми октябри соли 2009 баъди кабули конун «Дар бораи забони давлатии Чумдурии Точикистон» ин сана дар кишвари мо Рузи забони давлатй эълон шуд. Харчанд конуни забон дар давраи Шуравй тадия ва кабул гардида буд, он дар даврони истиклолият рушду нумуи бесобика пайдо кард. Яъне аз замони ба даст овардани истиклолият забони точикй ба сифати забони давлатй дар умури сиёсй, иктисодию ичтимой макому мартаба пайдо карда, дар содадои коргузориву эчоди конундо, илму маориф, фарданг ва робитадои дохиливу хоричии кишвар ба таври васеъ мавирди истифода карор дода шудааст.
Ба хотири татбики сиёсати дадафмандонаи Хукумат дар бораи забони давлатй ва амалй сохтани Конуни мазкур аз 31 октябри соли 2009 сохтори нав - Кумитаи забон ва истилодоти назди Хукумати Чумдурии Точикистон таъсис дод. Ин кумита ягона нидоди чумдуриявй дар амалй сохтани сиёсати дукумати кишвар дар масъаладои марбут ба забони давлатй мадсуб мешавад. Хушбахтона, дар тули солдои истиклолият ба масъаладои забони давлатй ва баланд бардоштани макоми он дар муносибатдои сиёсиву ичтимой тадбирдои мушаххас андешида шуда, дифз ва рушди он дамчун вазифаи мукаддаси дар як шадрванди Точикистон гардидааст.
Чуноне ки маълум аст, пойдории дар як миллату давлат ба устувории забони миллии он вобастагй дорад. Бо дарназардошти собикаи тулонии таърихй ва захираи бузурги лугавй забони точикй дар макоми забони давлатй дар асри чадонишавй низ метавонад, иктидори пешинаи худро эдё ва дифз намояд. Забон як чузъи мудим ва чудонопазири фарданги миллист. Мадз бо дарки дамин гуфтадо бо дастгирии Президенти кишвар чидати рушду камоли забони точикй ва эдё намудани чараёни татбики Конуни забони чумдурй аз 31 октябри соли 1995 тадти №662 Комиссияи татбики конуни забон дар назди Хукумати Чумдурии Точикистон таъсис дода шуд. Комиссияи мазкур дар амалишавии Конуни забони точикй боз дам чиддитар муносибат намуд ва дар ин миён як катор масъаладо ру ба бедбудй нидоданд. Махсусан, дуччатнигоридову коргузорй пурра бо забони точикй сурат гирифтанд.
Хамчунин бо максади он ки конуни забони точикй аз руи накшаи муайян амалй шавад, бо карори Хукумати Чумдурии Точикистон аз 2 октябри соли 1997 тадти №459 барномаии нави дукуматй кабул гардид. Максади асосии ин барнома шароити мусоид фародам овардан барои рушди забони давлатй буд.
Боиси тазаккур аст, ки бо ташаббуси Кумитаи забон ва истилодоти назди Хукмати Чумдурии Точикистон аз 3 сентябри соли 1998 тадти №395 Коидадои имлои
забони точикй бо тахрири нав пешкаши тамоми шахрвандон гардонида шудааст. Албатта, ба тавсиб расидани имлои забони точикй барои хамагон лозим ва зарурй буд. Зеро аз кабули коидахои имлои забони точикй, ки хануз соли 1972 кабул гардида буд, вакти зиёде гузашта, дигар он ба талабхои имруза чавобгу набуд. Чуноне ки сарвари давлат мухтарам Эмомалй Рахмон кайд менамоянд: «Дар як фарзанди миллат бояд номбардори гузаштагон ва парчамбардори забону фарханги миллати хеш бошад. Он гох мо метавонем, дар тарбияи наслхо дар рухияи мухаббат ба Модар, Ватан ва Забони миллй, ки хамчун мукаддасоти миллй эътироф гардидаанд, муваффак шавем. Мо бояд барои рушди забони давлатй, ки имруз дар умури давлатдории мо фаъол мебошад, аз тамоми имконот истифода барем ва хифзу густариши онро дар сатхи давлатй таъмин намоем» [6, c.137].
Дукумати Точикистон хамеша ба масъалахои рушди устувори забони давлатй дар тамоми сохахои сиёсиву иктисодй ва ичтимоиву фархангй таваччух зохир менамояд ва макоми онро химоя мекунад. Чунки махз забони давлатй дастовардхо ва хастии моддиву маънавии мардуми кишвари моро дар дохил ва хоричи он муаррифй менамояд. Забони точикй дар ташаккули маънавии мардум, ташаккули идеяи миллй накши бузург дорад. Асосгузори сулху вахдати миллй, Пешвои миллат мухтарам Эмомалй Рахмон хамеша бахри баланд бардоштани макому манзалати забони точикй чахду талош менамоянд. Сарвари давлат хамеша таъкид медорад, ки забон дар баробари тахриху фарханг ва маънавиёт яке аз омилхои бунёдиест, ки хувияти миллиро ташаккул медихад, симои миллатро муайян мекунад, макоми онро дар таърих ва дар тамоми чахон муайян менамояд. Президенти кишвар хамеша дар суханронихои худ масъалахои мухими рушди забони точикиро ба миён мегузо-ранд. Дар суханронии хеш Сарвари далат ба муносибати Рузи забон 22 июли соли 2008 якчанд масъалахоеро зикр намуда буданд, ки накши забони точикро дар ташаккули идеяи милй назаррас нишон медихад. Сарвари давлат аз чумла кайд менамоянд, ки холо давлати сохибистиклоли Точикистонро беш аз сад давлати чахон ба расмият мешиносад. Ин чунин маъно дорад, ки чахон забони давлатии моро низ якчо бо давлатдории мо ба расмият шинохтааст. Ба ин забон санадхои хукукии байналмилалй ва осори илмиву адабии халкхои чахон тарчума мешаванд, созишно-махо ва карордодхои мухими байналмилалй тахия мегарданд, дар минбархои бузург ва муътабари чахонй забони давлатй танинандоз аст ва дар сатхи чахонй беш аз пеш маъруфият касб менамояд. Дамаи ин моро водор месозад, ки ба забони худ арч гузорем ва барои рушду такомули он хамаи шароити заруриро мухайё намоем.[6]
Дар мархалаи имрузаи рушди забони точикй дар макоми забони давлатй, ба масъалахои зерин бояд бештар таваччух зохир карда шавад:
Якум. Тахкики фарогири лахчахои гуногуни забони точикй.
Дуюм. Истифода аз захираи лугату истилохоти хамзабонон.
Сеюм. Масъалаи забони меъёр ва хусни баён.
Чорум. Точикистон аз кадим макони густариши забонхои эронии шаркй буда, хамчун осорхонаи зинда ва озмоишгохи бебахои таърихи забонхои эронй ба шумор меравад. Аз ин ру, ин ганчинаи таърих низ мавриди омузиши хамачониба бояд карор дода шавад.
Панчум. Татбики К^онуни забон.
Яке аз масъаладои бисёр мудим, ки дар ташаккули забон накши мудим дорад, ин ба забони илм табдил додани забони точикй ба шумор меравад. Бар асоси таваччуди хосе, ки Хукумати кишвар ба забони точикй дорад, дар Точикистон илмро набояд бо дигар забон пеш бурд ва чунин фикрдоро комилан кобили кабул нестанд, ки гуё забони точикй кобилияти баёни мафдумдои илмиро надорад. Бояд кайд намуд, ки агар мо имкониятдои забонии точикии худро пурра истифода намоем, забони точи-киро дар самтдои гуногуни илмй ба род монем, ин метавонад, дар баланд бардош-тани дисси худшиносии мардум, ташаккули идеяи миллй мусоидат намояд. Хамчунин ба ин васила мо метавонад, дар доирадои илмии чадонй забони точикиро муаррифй намоем. Дар ин замина оид ба масъалаи истилодот ва махсусан тадияи истилодоти илмй, ки барои ба забони илм табдил ёфтани забони модарии мо адамияти аввалиндарача дорад ва аз масъаладои далталаб барои чомеаи мо ба шумор меравад.
Яке аз масъаладои мудими дигар, ки накши забони точикиро дар ташаккули идеяи миллй барчаста нишон медидад, ин таркиботи лугавии забони точикй мебошад. Забони точикй дорои хазинаи бузурги лугавй мебошад, ки дар як шадрванди кишвар бояд аз он бохабар бошад. Президенти Ч,умдурии Точикистон Эмомалй Радмон дар ин бора кайд намудаанд: «Хар миллат ва кавме, ки ба густаришу рушди фарданг ва маънавиёти хеш ру меорад ва меходад, ки по ба пои раванддои чомеаи пешкадами чадонй кадам бардорад, ногузир бояд ганчина ва захираи лугавии худро дамеша ганй гардонад, забони адабиро сайкал дидад ва рушди умумии забонро бар асоси меъёрдо ва конунмандидои инкишофи таърихии он таъмин созад» [8, с.30].
Бояд гуфт, ки забони точикй забонест, ки онро чадониён бо адибону шоирони оламшумулаш мешиносанд ва эдтиром мегузоранд. Насли имрузаро лозим аст, ки ин ганчинаи худро дифз намоянд ва онро бадри рушди худшиносй, ташаккули идеяи миллй самаранок истифода намоянд. Алифбои ниёгон барои миллати точик мудим-тарин арзиш аст, зеро бо ин хат аз устод Рудакй то устод Айнй осори гаронбадои адабиёти точику форс, ки тачассумгари нубуги нажоди ориёй пеши чадониён аст, навишта шудааст. Аз ин ру, барои дар касе, ки худашро вориси ин осор медонад ва бо номи ниёгони бузурги хеш ифтихор мекунад, донистани ин хат зарур аст. Имруз таълими алифбои ниёгон дар саросари низоми омузишии Точикистон родандозй шудааст ва китобдои марбут мавчуданд. Донистану аз худ намудани хати ниёгонамон метавонад дар баланд бардоштани дисси худшиносй, дувияти миллй адамияти мудим дошта бошад. Дар замони чадонишавй ва пешрафти бесобикаи илму техникаву технологиядо яке аз роддои ганй гардонидани забони илм ва иттилооти илмй тарчумаи осори илмй аз забондои хоричй ба забони точикй ба дисоб меравад. Бо пайравй аз тачрибаи кишвардои дигар, ки муддатдои пеш ин мардаларо гузаштаанд, тарчумаи осори илмии олимони хоричй бояд дар сатди баланди илмй ва бо чалби мутахассисони варзидаи риштаи забон сурат гирад.
Хулоса, метавон гуфт, ки накши забони точикй дар ташаккули идеологияи миллй нидоят бузург аст. Мадз ба воситаи забон халки точик метавонад арзишдои фардангии худро дифз намояд, бадри рушди худшиносии миллй, ташаккули идеяи миллй ва дифзи манфиатдои миллй талош намоянд. Агар мо худшиносии миллй, идеяи ягонаи миллй дошта бошем, деч як гуруд ё хатаре забону миллати моро таддид карда наметавонад. Зеро дар атрофи идеяи ягонаи миллй муттадид гардидани мардуми кишвар омили рушди давлат ва чомеа мебошад. Забони миллй ва дамзамон
ташаккули пайвастаи он дар макоми забони давлатй мухимтарин рамзи истикло-лияти давлативу сиёсии мо ба хисоб меравад. Забони миллй яке аз рукнхои асосии давлатдорй буда, дар пойдорй ва тахкими давлати миллй маком ва накши мухим дорад ва ба хамин далел забони миллат бунёд ва пояи давлат махсуб мешавад.
Пайнавишт:
1. Раумонов, Э.Ш. Истицлолияти Тоцикистон ва эуёи миллат. Иборат аз чауор цилд. Чилди дуюм /Э.Ш. Раумонов. - Душанбе: «Ирфон», 2002. - 512 с.
2. Мууаммад А.Н. Муцаддимаи идеяи миллй. - Душанбе, 2003. -180 с.
3. Гришечко О. С. Языковая идеология: теория описания и практика воплощения. [электронныйресурс]. URL:https://cyberleninka.ru (санаи муроциат 05.07.2019)
4. Мечковская, Н.Б. Социальная лингвистика: Пособие для студентов гуманит. вузов и учащихся лицеев. — 2-е изд., испр. /Н.Б. Мечковская. - М.: Аспект Пресс, 2000. — 207 с.
5. Нозимов, А.А. Языковая ситуация в современном Таджикистане: состояние, особенности и перспективы развития: дисс. ... д-ра филол. наук : 10.02.22 /А.А. Нозимов. -Душанбе, 2010. - 309 с.
6. Раумонов Э.Ш. Истицлолияти Тоцикистон ва эуёи миллат. Ч. 11. - Душанбе: «Ирфон», 2011. - 576 с. // Суханронй ба муносибати Рузи забони давлатии Чумуурии Тоцикистон, 5 октябри соли 2010.
7. Суханронй ба муносибати Рузи забон [Сарчашмаи электронй] // Сайти Президенти Чумуурии Тоцикистон / Эмомалй Раумон. 2008. 22 июл. URL: http://www.president.tj/node/3075 (санаи муроциат 03.07.2019)
8. Сайидзода З.Ш. Истицлоли давлатй ва гиромидошти забони модарй. Нашри сеюм / З.Ш. Сайидзода. - Душанбе: Контраст, 2019. - 130 с.
9. Конуни Чумуурии Тоцикистон "Дар бораи забон" аз 22.07.1983 № 150 // Ведомости Шурои Олй. 1989 г. № 15. Ст. 102.
10. Конуни Чумуурии Тоцикистон "Дар бораи забони давлатии Чумуурии Тоцикистон" аз 05.10.2009 № 553 //Ахбори Мацлиси Олии Чумуурии Тоцикистон. 2009 г. № 9-10. Ст. 546.
Reference Literature:
1. Rahmonov E. Sh. Independence of Tajikistan and Rebirth of Nation. V.2. - Dushanbe: Cognition, 2002. - 512 pp.
2. Mukhammad A. N. Introduction into National Idea. - Dushanbe, 2003. - 180 pp.
3. Grishechko O. S. Language Ideology: Theory of Description and Practice of Embodiment [ElectronicResource] URL (The date of appeal: 05.07.2019)
4. Mechkovskaya N. B. Social Linguistics. Manual. -M., 2000. - 207pp.
5. Nozimov A. A. Linguistic Situation in Contemporary Tajikistan: State, Peculiarities and Prospects of Development. Doctoral dissertation in philology. - Dushanbe, 2010. - 309 pp.
6. Rahmonov E. Sh. Independence of Tajikistan and Rebirth of Nation. V.11. - Dushanbe: Cognition, 2011.
7. The Speech on the Occasion of the Day of the Language. The site of Tajikistan Republic President Emomali Rakhmon. July 22, 2008. URL (The date of appeal: 03.07.2019)
8. Sayidzoda Z. Sh. State Independence and Respect for Mother Tongue. - Dushanbe, 2013. -130 pp.
9. TR Law "On Language" from July 22, 1989 (Tidings of TR Supreme Council. 1989, N15, article 102)
10. Tajikistan Republic Law "On State Law of Tajikistan Republic". - Dushanbe: Freedom of the Orient, 2009, #9-10, article 546.
