CC BY
55
mgr Slawomir GORSKI mgr Marta CLAPKA
Ministerstwo Spraw Wewn^trznych
OCHRONA LUDNOSCI W UNII EUROPEJSKIEJ
PODSTAWY PRAWNE, SPOSOB FUNKCJONOWANIA ORAZ WYBRANE FORMY WSPOLPRACY NA POZOMIE UNIJNYM
The Civil Protection in the European Union The legal bases, modus operandi and the forms of cooperation on the
European Union level
Streszczenie:
Artykul opisuje podstawy prawne oraz sposob funkcjonowania europejskiej ochrony ludnosci. Omowione w nim zostaly najwazniejsze akty prawne konstytuuj ^ce europejski system ochrony ludnosci, ktory podzielic mozna na trzy glowne fazy: zapobiegania, przygotowania oraz reagowania. Szczegoln^. uwag§ w tej publikacji poswi^cono podstawom prawnym i sposobie funkcjonowania Wspolnotowego Mechanizmu Ochrony Ludnosci oraz Instrumentu Finansowego Ochrony Ludnosci, b^d^cych podstawowymi narz^dziami koordynacji oraz finansowania dzialan ratowniczych podejmowanych przez poszczegolne panstwa uczestnicz^ce w europejskim systemie ochrony ludnosci, ale takze samodzielnym i samowystarczalnym zespolom wykorzystywanym w dzialaniach ratowniczych tzw. modulom ochrony ludnosci. Warto nadmienic ze Mechanizm moze byc aktywowany w sytuacjach zagrozen (powodzie, trz^sienia ziemi, awarie techniczne itp.), a jego aktywacja jest nast^pstwem apelu o pomoc panstwa poszkodowanego. Mechanizm istnieje od dzieci^ciu lat i aktualnie trwaj^. prace nad stworzeniem nowej podstawy prawnej dla jego funkcjonowania, ktora ma powstac z pol^czenia legislacji dot. Wspolnotowego Mechanizmu Ochrony Ludnosci z Instrumentem Finansowym Ochrony Ludnosci. W cz^sci poswi^conej Instrumentowi Finansowemu Ochrony Ludnosci wskazano cele, na ktore mog^. byc przeznaczane srodki z Instrumentu, ze szczegolnym uwzgl^dnieniem problematyki wspolfinansowania kosztow transportu lotniczego. W artykule uwzgl^dniono rowniez problematyk^ tzw. wsparcia kraju-gospodarza (Host Nation Support - HNS), ktora odnosi si§ do obowi^zkow, jakie powinny byc wypelniane przez panstwo przyjmuj^ce na swoim terytorium pomoc udzielan^. w ramach Wspolnotowego Mechanizmu Ochrony Ludnosci. Wskazano takze formy wspolpracy na forum Unii Europejskiej, ktore sluz^. wymianie doswiadczen oraz doskonaleniu europejskiego systemu ochrony ludnosci. Mimo intensywnego wspoldzialania na poziomie unijnym, ochrona ludnosci nadal pozostaje obszarem, za ktory odpowiedzialnosc ponosz^. panstwa czlonkowskie na poziomie narodowym.
Summary:
The article describes the legal basis and ways of functioning of the European civil protection, that can be divided on three main phases: prevention, preparedness and response. It takes account of the most important acts that constitute the European system of civil protection. Particular attention in this publication was paid to the legal basis and the modus operandi of the Community Civil Protection Mechanism and the Civil Protection Financial Instrument, which are fundamental tools for coordination and financing of rescue operations undertaken by the participating states but also to the independent and self-sufficient teams used in rescue operations, so called the civil protection modules. It is worth mentioning that the Mechanism can be activated in emergency situations (floods, earthquakes, man made disasters, etc.) and its activation is triggered by the request for assistance send by the affected State. The Mechanism exists for ten years and recently there are works on setting up new legal base for its functioning conducted. It will be created form joining legislation concerning the Community Civil Protection Mechanism and the Civil Protection Financial Instrument. In the part dedicated to the Civil Protection Financial Instrument the emphasis was put on objectives, which may be financed from the Instrument, with attention given to problems of co-financing of the cost of strategic air transportation during relief operations. The obligation of the Host Nation Support, which refers to the duties which should be undertaken by the State, which are receiving assistance provided under the umbrella of the Community Civil Protection Mechanism was also mentioned. The article touches upon the forms of cooperation at the EU level which aims to exchange lessons learned and improve the European system of civil protection. Even though there is intense cooperation on the European Union level, the civil protection is the area, where the responsibility is taken by the Member States on the national level.
Slowa kluczowe: ochrona ludnosci, Wspolnotowy Mechanizm Ochrony Ludnosci, Instrument Finansowy Ochrony Ludnosci, moduly ochrony ludnosci, wsparcie kraju-gospodarza.
Key words: civil protection, Community Civil Protection Mechanism, Civil Protection Financial Instrument, civil protection modules, Host Nation Support.
Wprowadzenie
Artykul otwiera cykl poswiçcony europejskiej ochronie ludnosci. Omówione w nim zostaly podstawy prawne oraz system ochrony ludnosci, z uwzglçdnieniem organizacji tzw. modulów ochrony ludnosci, stanowi^cych wyspecjalizowane i samodzielne grupy ratownicze przeznaczone do udzialu w dzialaniach zarówno na terenie Unii Europejskiej (UE) jak i poza jej granicami.
Kolejne czçsci bçd^ poswiçcone planowanym zmianom w europejskiej ochronie ludnosci oraz wybranym konkluzjom Rady Unii Europejskiej odnosz^cym siç do tego obszaru, ze szczególnym uwzglçdnieniem konkluzji wypracowanych podczas polskiej prezydencji.
Nalezy podkreslic, ze ochrona ludnosci, jako obszar dzialalnosci Unii Europejskiej, po raz pierwszy zostala formalnie wyodrçbniona w Traktacie z Lizbony, który potwierdzil wiod^c^ rolç panstw czlonkowskich w zapewnianiu ochrony ludnosci oraz wspomagaj^c^ rolç UE w zakresie rozwoju zasobów i wzajemnego udzielania pomocy w przypadku katastrof naturalnych, technologicznych lub ataku terrorystycznego.
Zgodnie z art. 196 Traktatu to na panstwach czlonkowskich spoczywa odpowiedzialnosc za podejmowanie wszelkich dzialan zmierzaj^cych do ochrony ludnosci, mienia oraz srodowiska naturalnego w sytuacjach zagrozen, w tym prowadzenie dzialan ratowniczych. Zadaniem Unii jest natomiast wspieranie i uzupelnianie ich dzialan na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym w zakresie zapobiegania i reagowania na klçski zywiolowe lub katastrofy spowodowane przez czlowieka. Narzçdziem wykorzystywanym do tego celu jest Wspólnotowy Mechanizm Ochrony Ludnosci.
Wspólnotowy Mechanizm Ochrony Ludnosci
Podstawowym instrumentem ochrony ludnosci na poziomie UE jest Wspólnotowy Mechanizm Ochrony Ludnosci, który moze byc aktywowany w sytuacjach zagrozen (powodzie, trzçsienia ziemi, awarie techniczne itp.). Aktywacja Mechanizmu jest nastçpstwem apelu o pomoc panstwa poszkodowanego. Jezeli zagrozenie dotyczy któregos z 31 panstw uczestnicz^cych w Mechanizmie (27 panstw czlonkowskich UE oraz Islandia, Lichtenstein, Norwegia i Chorwacja), panstwo poszkodowane moze poprosic o pomoc za posrednictwem calodobowego systemu komunikacji (Common Emergency Communication Information System - CECIS). Jezeli zagrozenie wystçpuje poza terytorium panstw uczestnicz^cych, to Komisja Europejska aktywuje Mechanizm po otrzymaniu apelu o pomoc od panstwa poszkodowanego. W zwi^zku z Traktatem z Lizbony, Komisja niezwlocznie informuje Wysokiego Przedstawiciela ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczenstwa
o podejmowanych dzialaniach w sferze europejskiej ochrony ludnosci. Centrum operacyjnym Mechanizmu jest Centrum Monitoringu i Informacji (Monitoring and Information Center -MIC), struktura funkcjonuj^ca w ramach Komisji Europejskiej.
Ponizej przedstawiony zostal Wspólnotowy Mechanizm Ochrony Ludnosci, ale takze Instrument Finansowy Ochrony Ludnosci, które znajduj^ zastosowanie w poszczególnych fazach wyodrçbnionych w obszarze ochrony ludnosci.
WMOL
Ryc.l Schemat uwzglçdniaj^cy WMOL, IFOL oraz fazy w obszarze ochrony ludnosci.
(Zródlo: autorzy.)
Fig.l The scheme covering the CCPM, the CPFI and the phases in the area of civil protection.
(The source: the authors.)
Mechanizm zostal powolany do zycia decyzji Rady UE z dnia 23 pazdziernika 2001 r. ustanawiaj^c^ mechanizm wspólnotowy ulatwiaj^cy wzmocnion^ wspólprac? w interwencjach wspieraj^cych ochronç ludnosci (2001/792/WE, Euratom). Definiowala ona cel dzialania Mechanizmu jako „pomoc w zapewnieniu lepszej ochrony, przede wszystkim ludzi, ale takze srodowiska i mienia, wl^czaj^c dziedzictwo kulturowe, w przypadku powaznej sytuacji krytycznej, np. katastrofy naturalnej, technologicznej, radiologicznej lub srodowiskowej wystçpuj^cej wewn^trz albo poza Wspólnot^, wl^czaj^c zanieczyszczenie mórz”.
Praktyczna implementacja zapisów powyzszej decyzji Rady zostala dokonana decyzji Komisji Europejskiej z dnia 29 grudnia 2003 r. ustanawiaj^c^ zasady wdrazania decyzji Rady 2001/792/WE, Euratom ustanawiaj^cej mechanizm wspólnotowy ulatwiaj^cy wzmocnion^ wspólprac? w interwencjach wspieraj^cych ochronç ludnosci (2004/277/WE, Euratom). Jej zapisy mówily o utworzeniu Centrum Monitoringu i Informacji, funkcjonuj^cego w ramach Komisji Europejskiej i zdolnego do niezwlocznego reagowania 24 godziny na dobç. Decyzja
byla równiez podstawy stworzenia wspólnego systemu komunikacji i informacji w sytuacjach zagrozen (CECIS) oraz programu szkoleniowego obejmuj^cego interwencje wspieraj^ce ochronç ludnosci. Istotnym elementem tej decyzji byla regulacja dotycz^ca sposobu aktywacji Mechanizmu, która dokonywana jest poprzez skierowanie przez „panstwo uczestnicz^ce lub panstwo trzecie dotkniçte powazn^ sytuaj krytyczn^” formalnego wniosku o pomoc do MIC.
Po kilku latach funkcjonowania Mechanizmu, dokonano jego przegl^du oraz oceny. W oparciu o wypracowane wnioski, w 2007 roku dokonano przeksztalcenia Mechanizmu. Mialo ono formç nowej decyzji Rady UE z dnia В listopada 2007 r. ustanawiaj^cej wspólnotowy mechanizm ochrony ludnosci (przeksztalcenie) (2007/779/WE, Euratom). Decyzja potwierdzala zasadnicze cele Mechanizmu (wzmocnienie wspólpracy miçdzy Wspólnot^ i panstwami czlonkowskimi w zakresie interwencji wspieraj^cych ochronç ludnosci w przypadku wyst^pienia powaznej sytuacji nadzwyczajnej lub jej bezposredniej grozby) oraz zakres jego funkcjonowania (ochrona ludzi, srodowiska, mienia i dziedzictwa kulturowego). Nowym elementem bylo stworzenie podstaw prawnych do budowy i funkcjonowania tzw. modulów ochrony ludnosci.
Instrument Finansowy Ochrony Ludnosci
Podstawy prawn^ funkcjonowania Instrumentu Finansowego Ochrony Ludnosci jest decyzja Rady UE dnia z dnia 5 marca 2007 r. ustanawiaj^ca Instrument Finansowy Ochrony Ludnosci (2007/162/WE, Euratom). Instrument zostal powolany na lata 2007-2013.
Decyzja ustanawia Instrument Finansowy Ochrony Ludnosci w celu wspierania i uzupelniania wysilków panstw czlonkowskich maj^cych na celu glównie ochronç ludzi, ale takze ochronç srodowiska i mienia, w tym dziedzictwa kulturowego, w przypadku wyst^pienia klçsk zywiolowych i katastrof spowodowanych przez czlowieka, aktów terroryzmu oraz katastrof technicznych, radiologicznych i ekologicznych oraz ulatwianie wzmocnionej wspólpracy miçdzy panstwami czlonkowskimi w dziedzinie ochrony ludnosci. W decyzji wymieniono dzialania kwalifikuj^ce siç do pomocy w ramach Instrumentu. S^ to miçdzy innymi:
a. analizy, sondaze, modelowanie i tworzenie scenariuszy dzialan w sytuacjach
zagrozen;
b. szkolenia, cwiczenia, warsztaty, wymiana personelu i ekspertów, tworzenie sieci, projekty demonstracyjne i transfer technologii w celu podniesienia poziomu zapobiegania, gotowosci i skutecznego reagowania;
c. informowanie spoleczenstwa, edukacja i podnoszenie swiadomosci oraz zwi^zane z nimi dzialania upowszechniaj^ce;
d. pelnienie funkcji ustalonych przez Centrum Monitorowania i Informacji (MIC), dzialaj^ce w ramach mechanizmu w celu ulatwiania szybkiego reagowania w przypadku wyst^pienia powaznej sytuacji nadzwyczajnej;
e. dzialania komunikacyjne oraz srodki promuj^ce widocznosc reakcji Wspólnoty;
f. dzialania przyczyniaj^ce siç do tworzenia systemów wykrywania i wczesnego ostrzegania dotycz^cego katastrof, mog^cych oddzialywac na terytorium panstw czlonkowskich;
g. utworzenie i utrzymywanie wspólnego systemu l^cznosci i informacji dla sytuacji krytycznych (CECIS) oraz narzçdzi umozliwiaj^cych komunikacjç i wymianç informacji miçdzy MIC a punktami kontaktowymi panstw czlonkowskich i innymi uczestnikami w ramach mechanizmu;
h. dzialania zwi^zane z monitorowaniem, ocen^ i ewaluaj
i. utworzenie w ramach mechanizmu programu wyci^gania wniosków z interwencji i cwiczen.
Decyzja wskazuje równiez dzialania dotycz^ce reagowania, które kwalifikuj^ siç do pomocy finansowej w ramach Instrumentu:
a. wysylanie ekspertów ds. oceny i koordynacji wraz ze sprzçtem wspomagaj^cym, zwlaszcza sprzçtem l^cznosci, w celu ulatwienia swiadczenia pomocy i wspólpracy z innymi obecnymi na miejscu podmiotami;
b. wspieranie panstw czlonkowskich w uzyskiwaniu dostçpu do zasobów sprzçtowych i transportowych;
c. uzupelnianie zasobów transportowych z panstw czlonkowskich przez finansowanie dodatkowych zasobów transportowych niezbçdnych do zapewnienia szybkiego reagowania na powazne sytuacje nadzwyczajne.
Jednoczesnie nalezy podkreslic, ze zgodnie z pkt. (15) decyzji to panstwa czlonkowskie odpowiadaj^ za zapewnienie sprzçtu i transportu na potrzeby oferowanej przez siebie pomocy w ramach Wspólnotowego Mechanizmu Ochrony Ludnosci.
Kwota przewidziana dla Instrumentu w ramach finansowych na lata 2007-2013 wynosi 1В9.9 milionów euro. Zalozone roczne wydatkowanie wynosi 20 mln euro na dzialania w panstwach UE oraz В mln na dzialania w panstwach trzecich.
Finansowanie transportu grup ratowniczych w ramach Instrumentu Ochrony Ludnosci
Sprawy wnioskowania o pomoc finansowy zwi^zan^ z transportem grup ratowniczych reguluje decyzja Komisji z dnia В sierpnia 2007 r. ustanawiaj^ca zasady wdrazania przepisów dotycz^cych transportu z decyzji Rady 2007/162/WE, Euratom ustanawiaj^cej instrument finansowy ochrony ludnosci. Zgodnie z t^ decyzja panstwo czlonkowskie moze skierowac do Komisji wniosek o dofinansowanie. Po otrzymaniu wniosku, Komisja niezwlocznie powiadamia o nim punkty kontaktowe, wyznaczone przez panstwa uczestnicz^ce, w ramach Wspólnotowego Mechanizmu Ochrony Ludnosci. W swym powiadomieniu Komisja prosi panstwa uczestnicz^ce o przekazanie jej szczególów dotycz^cych wszelkich zasobów transportowych, jakie mozna udostçpnic panstwu uczestnicz^cemu skladaj^cemu wniosek. Panstwa odpowiadaj^ na powiadomienie Komisji od 6 do 12 godzin po jego otrzymaniu. Nastçpnie panstwa uczestnicz^ce niezwlocznie informuje Komisjç o wszelkich zasobach transportowych, jakie mozna dobrowolnie udostçpnic w odpowiedzi na wnioski
0 dofinansowanie. Komisja zbiera informacje na temat dostçpnych zasobów transportowych
1 przekazuje je panstwu skladaj^cemu wniosek oraz pozostalym panstwom uczestnicz^cym. W takim przypadku, panstwo skladaj^ce wniosek informuje Komisjç o rozwi^zaniach w zakresie transportu, które wybralo, oraz wspólpracuje z panstwami uczestnicz^cymi oferuj^cymi tak^ pomoc, b^dz z przewoznikiem wyznaczonym przez Komisjç. Po wybraniu rozwi^zania „transportowego”, panstwo uczestnicz^ce moze przedlozyc Komisji wniosek
o dotacjç, w którym wyszczególnia procentow^ kwotç kwalifikowanych kosztów, które zwróci. Kwota ta nie moze byc nizsza niz 50 % wszystkich kosztów.
Oprócz przedstawionego powyzej sposobu wnioskowania o dotacjç, przedmiotowa decyzja pozwala panstwom uczestnicz^cym na przedkladanie Komisji wniosku o zawarcie umowy na uslugç transportow^ z prywatnymi podmiotami lub innymi podmiotami. Podobnie jak poprzednio, Komisja niezwlocznie informuje wszystkie panstwa uczestnicz^ce o zlozeniu takiego wniosku i informuje panstwo skladaj^ce wniosek o uslugç transportow^ o wszelkich innych dostçpnych rozwi^zaniach w zakresie transportu i o ich kosztach. Nastçpnie panstwo uczestnicz^ce potwierdza na pismie swój wniosek o uslugç transportow^, w którym
wyszczególnia procentow^ kwotç kosztów, które zwróci. Kwota ta nie moze byc nizsza niz 50 % wszystkich kosztów.
0 decyzji w zakresie dofinansowania, Komisja niezwlocznie informuje panstwo skladaj^ce wniosek o dofinansowanie oraz pozostale panstwa uczestnicz^ce.
Na podstawie powyzszych regulacji mozna stwierdzic, ze wsparcie w ramach Instrumentu dotyczy sytuacji, gdy panstwo czlonkowskie oferuj^ce pomoc w ramach Wspólnotowego Mechanizmu Ochrony Ludnosci, przed rozpoczçciem dzialan ratowniczych, wystçpuje z wnioskiem o dotacjç na potrzeby transportowe lub wnioskuje o uslugç transportow^.
Jednoczesnie nalezy podkreslic, ze powyzsze wnioski powinny byc skladane przez upowaznion^ do tego instytucjç i zawierac wszystkie informacje, o których mowa w zal^cznikach do decyzji Komisji z dnia В sierpnia 2007 r. ustanawiaj^ca zasady wdrazania przepisów dotycz^cych transportu z decyzji Rady 2007/162/WE, Euratom ustanawiaj^cej instrument finansowy ochrony ludnosci.
Rola modulów ochrony ludnosci we Wspólnotowym Mechanizmie Ochrony Ludnosci
Pomysl stworzenia modulów ochrony ludnosci, pojawil siç na forum unijnym w grudniu 2004 r. w bezposrednim nastçpstwie tsunami, które mialo miejsce w Azji Poludniowej. Celem stworzenia ww. modulów bylo wzmocnienie europejskiej zdolnosci szybkiego reagowania na katastrofy naturalne lub te powodowane dzialalnosci^ czlowieka. W czerwcu 2005 r. Rada Unii Europejskiej zatwierdzila koncepcjç wzywaj^c^ do zwiçkszenia europejskiej zdolnosci szybkiego reagowania (EU rapid response capability), która bazowalaby na modulach ochrony ludnosci panstw czlonkowskich. Znaczenie rozwoju zdolnosci reagowania podkreslone zostalo w ww. decyzji Rady UE 2007/779/WE ustanawiaj^cej Wspólnotowy Mechanizm Ochrony Ludnosci (przeksztalcenie). Ponadto w tejze decyzji zdefiniowano pojçcie modulów, a takze wezwano panstwa czlonkowskie do ich zidentyfikowania na gruncie narodowym (wci^gu 6 miesiçcy od przyjçcia przeksztalcenia Mechanizmu, tj. od 16 maja 200В r.).
Zgodnie z zapisami ww. decyzji, modul ochrony ludnosci jest to samodzielna
1 samowystarczalna procedura wykorzystania zasobów panstw czlonkowskich, dostosowana do wykonania wczesniej okreslonych zadan lub sluz^ca zaspokojeniu wczesniej okreslonych potrzeb, lub mobilny zespól reagowania operacyjnego panstw czlonkowskich, który obejmuje zarówno zasoby ludzkie, jak i materialne i mozna go okreslic w kategoriach zdolnosci do
dzialania lub wykonywania zadania(-n), którego(-ych) jest w stanie siç podj^c. Moduly wykorzystywane s^ w dzialaniach ratowniczych prowadzonych zarówno na terytorium Unii Europejskiej jak i poza jej granicami.
Komisja Europejska oraz panstwa czlonkowskie wspólpracowaly ze sob^ w celu wypracowania zasad implementuj^cych moduly. Zdefiniowano w nich zadania, mozliwosci, glówne komponenty oraz okresy rozmieszczenia modulów. Opisano równiez kwestie samowystarczalnosci oraz interooperacyjnosci. Zasady dotycz^ takze funkcjonowanie Grupy Wsparcia Technicznego (Technical Assistance Support Team - TAST), która moze wspierac MIC, a takze w scisle okreslonych okolicznosciach moze zostac wl^czona do modulów.
Ogólne wymagania dotycz^ce europejskich modulów ochrony ludnosci
Aktualnie w calodobowego systemie komunikacji CESIS, w ramach 19 istniej^cych kategorii modulów, zarejestrowanych jest В5 modulów (stan na 29.12.2011 r.). Niemniej jednak nalezy pamiçtac, ze ich liczba bardzo czçsto ulega zmianie z uwagi na fakt, ze panstwa czlonkowskie maj^ mozliwosci zglaszania ich na biez^co.
Ramy techniczne dla modulów okreslone zostaly w zal^czniku do Decyzji Komisji Europejskiej z dnia 29 lipca 2010 r. 2010/481/UE, Euratom zmieniaj^ca decyzjç Komisji Europejskiej 2004/277/WE, Euratom w odniesieniu do zasad wykonania decyzji Rady UE 2007/779/WE, Euratom ustanawiaj^cej Wspólnotowy Mechanizm Ochrony Ludnosci.
Tabela 1.
Skrótowe informacje dotycz^ce wymogów dla poszczególnych modulów
Table 1
Short information about requirements for the particular modules
Lp. Przykladowe moduly: Zadanie: Mozliwosci: Dyspozycyjnosc:
1. Sprzçt pompuj^cy o duzej wydajnosci oraz oczyszczanie wody (pumping water) Dostarczenie sprzçtu pompuj^cego: na tereny zalane, do pomocy przy gaszeniu pozarów poprzez zaopatrywanie w wodç. Dostarczenie sprzçtu pompuj^cego wyposazonego w mobilne pompy o sredniej i duzej wydajnosci; zdolnosc do np. : pracy na obszarach i terenach trudno dostçpnych, dostarczenia wody na odleglosc 1 000 metrów. Gotowosc do wyjazdu w ci^gu maksymalnie 12 godzin od przyjçcia oferty; mozliwosc udostçpnienia na okres do 21 dni.
2. Oczyszczanie wody (purification of water) Zapewnienie wody pitnej pochodz^cej ze zródel wód powierzchniowych, zgodnie z obowi^zuj^cymi normami, a co najmniej z normami Oczyszczanie 225 000 litrów wody dziennie; pojemnosc magazynowa odpowiadaj^ca polowie dnia pracy urz^dzenia. Gotowosc do wyjazdu w ci^gu maksymalnie 12 godzin od przyjçcia oferty; mozliwosc udostçpnienia na okres do 12 tygodni.
WHO; kontrola jakosci wody po wyj sciu z urz^dzenia oczyszczaj^cego.
3. Miejskie akcje poszukiwawczo-ratownicze o srednim stopniu nasilenia (medium urban search and rescue); Poszukiwanie, namierzanie i ratowanie ofiar znajduj^cych siç pod gruzami i szcz^tkami (np. w zawalonych budynkach i w wypadkach komunikacyjnych); udzielenie poszkodowanym pierwszej pomocy w wymaganym zakresie, do czasu przekazania ich do dalszego leczenia. Modul powinien byc w stanie prowadzic m.in. nastçpuj^ce dzialania, przestrzegaj^c przy tym uznanych miçdzynarodowych wytycznych, takich jak wytyczne Miçdzynarodowej Grupy Doradczej ds. Poszukiwan i Ratownictwa (INSARAG): poszukiwania z udzialem psów poszukiwawczych i/lub technicznego sprzçtu poszukiwawczego; operacje ratunkowe, w tym podnoszenie ciçzaraw; ciçcie betonu; ratownictwo wysokosciowe; wykrywanie i eliminowanie materialów niebezpiecznych; oprócz tego modul powinien miec zdolnosc do pracy w jednym miejscu zdarzenia przez 24 godziny na dobç, przez 7 dni. Gotowosc do podj^cia dzialan w kraju dotkni^tym katastrof^. w ci^gu 32 godzin.
4. Intensywne miejskie akcje poszukiwawczo-ratownicze (heavy urban search and rescue) Poszukiwanie, namierzanie i ratowanie ofiar znajduj^cych siç pod gruzami i szcz^tkami (np. w zawalonych budynkach i w wypadkach komunikacyj nych) ; udzielenie poszkodowanym pierwszej pomocy w wymaganym zakresie, do czasu przekazania ich do dalszego leczenia. Modul powinien byc w stanie prowadzic nastçpuj^ce m.in. dzialania, przestrzegaj^c przy tym uznanych miçdzynarodowych wytycznych, takich jak wytyczne INSARAG: poszukiwania z udzialem psów poszukiwawczych i technicznego sprzçtu poszukiwawczego; operacje ratunkowe, w tym podnoszenie duzych ciçzaraw; ciçcie zbrojonego betonu i stalowych elementów konstrukcyjnych; ratownictwo wysokosciowe; wykrywanie i eliminowanie materialów niebezpiecznych; oraz zdolnosc do pracy w jednym miejscu zdarzenia przez cal^. dobç, przez 10 dni. Gotowosc do podj^cia dzialan w kraju dotkni^tym katastrof^. w ci^gu 48 godzin.
5. Zwalczanie pozarow Pomoc w gaszeniu Trzy smiglowce, kazdy o Gotowosc do wyjazdu w ci^gu
lasów z powietrza przy uzyciu smiglowców (aerial fire fighting using helicopters) rozleglych pozarów lasów i roslinnosci poprzez zwalczanie pozarów z powietrza. pojemnosci 1 000 litrów; zdolnosc do prowadzenia dzialan w sposób nieprzerwany. maksymalnie trzech godzin od przyj çcia oferty.
б. Zwalczanie pozarów lasów z powietrza przy uzyciu samolotów (aerial fire fighting using planes) Pomoc w gaszeniu rozleglych pozarów lasów i roslinnosci poprzez zwalczanie pozarów z powietrza. Dwa samoloty, kazdy o pojemnosci 3 000 litrów; zdolnosc do prowadzenia dzialan w sposób nieprzerwany. Gotowosc do wyjazdu w ci^gu maksymalnie trzech godzin od przyjçcia oferty.
7. Specjalistyczny punkt opieki medycznej (advanced medical post) Wstçpna selekcja pacjentów (tzw. triage) na miejscu katastrofy; stabilizacja stanu pacjenta i przygotowanie go do przewiezienia do najwlasciwszej placówki opieki medycznej, gdzie zostanie on poddany wlasciwemu leczeniu. Przeprowadzenie triage’u co najmniej 20 pacjentów na godzinç; zespól sluzb medycznych, zdolny do ustabilizowania stanu 50 pacjentów w ci^gu 24 godzin dzialania, pracuj^c na dwie zmiany; dostçp do srodków potrzebnych do leczenia 100 pacjentów z niewielkimi obrazeniami w ci^gu 24 godzin. Gotowosc do wyjazdu w ci^gu maksymalnie 12 godzin od przyjçcia oferty; gotowosc do podjçcia dzialan w ci^gu godziny po przybyciu na miej sce zdarzenia.
8. Specjalistyczny punkt opieki medycznej przep row adzaj ^cy zabiegi chirurgiczne (advanced medical post with surgery) Wstçpna selekcja pacjentów (tzw. triage) na miejscu katastrofy; przeprowadzanie zabiegów chirurgicznych zgodnie ze strategic »damage control«; stabilizacj a stanu poszkodowanych i przygotowanie ich do przewiezienia do najwlasciwszej placówki opieki medycznej, gdzie zostan^. poddani wlasciwemu leczeniu. Przeprowadzenie triage’u co najmniej 20 pacjentów na godzinç; zespól sluzb medycznych, zdolny do ustabilizowania stanu 50 pacjentów w ci^gu 24 godzin dzialania, pracuj^c na dwie zmiany; zespól chirurgiczny zdolny do przeprowadzenia zabiegów chirurgicznych typu »damage control« na 12 pacjentach w ci^gu 24 godzin dzialania, pracuj^c na dwie zmiany; dostçp do srodków potrzebnych do leczenia 100 pacjentów z niewielkimi obrazeniami w ci^gu 24 godzin. Gotowosc do wyjazdu w ci^gu maksymalnie 12 godzin od przyjçcia oferty; gotowosc do podjçcia dzialan w ci^gu godziny po przybyciu na miej sce zdarzenia.
9. Szpital polowy (field hospital) Zapewnienie wstçpnego i/lub kontrolnego leczenia urazów oraz opieki medycznej przy jednoczesnym przestrzeganiu uznanych miçdzynarodowych wytycznych dotycz^cych funkcj onowania zagranicznych szpitali polowych, takich j ak wytyczne Swiatowej Organizacji Zdrowia lub Czerwonego Krzyza. 10 lózek dla pacjentów z ciçzkimi urazami, z mozliwosci^ zwiçkszenia liczby lózek. Gotowosc do wyjazdu w ci^gu maksymalnie siedmiu dni od zgloszenia zapotrzebowania na pomoc; gotowosc do podjçcia dzialan w ci^gu dwunastu godzin po przybyciu na miej sce zdarzenia; gotowosc do prowadzenia dzialan przez co najmniej 15 dni.
lO. Powietrzna ewakuacja medyczna ofiar katastrof (medical aerial evacuation of disasters victims) Przewiezienie ofiar katastrof do placówek opieki medycznej w celu poddania ich leczeniu. Zdolnosc do przewiezienia 50 pacjentów w ci^gu 24 godzin. — Zdolnosc do latania w dzien i w nocy. Gotowosc do wyjazdu w ci^gu maksymalnie 12 godzin od przyjçcia oferty.
ll. Prowizoryczne schronienie (emergency temporary shelter) Zapewnienie prowizorycznego schronienia wraz z podstawowymi uslugami, przede wszystkim w pocz^tkowej fazie katastrofy, w koordynacji z istniej^cymi strukturami, wladzami lokalnymi i organizacj ami miçdzynarodowymi, do czasu przekazania odpowiedzialnosci wladzom lokalnym lub organizacjom humanitarnym, w przypadku koniecznosci zapewnienia schronienia na dluzszy czas. — Jesli ma doj sc do przekazania odpowiedzialnosci, nalezy przeszkolic odpowiedni personel (lokalny i/lub miçdzynarodowy) przez zamkniçciem modulu. Miasteczko namiotowe wyposazone dla maksymalnie 250 osób. Gotowosc do wyjazdu w ci^gu maksymalnie 12 godzin od przyj çcia oferty. — Zasadniczo misja powinna trwac nie dluzej niz 4 tygodnie b^dz w razie potrzeby powinien rozpocz^c siç proces przekazania odpowiedzialnosci.
l2. Wykrywanie skazen chemicznych, biologicznych, radiologicznych i j^drowych oraz pobieranie próbek (CBRN) (CBRN detection and sampling) Przeprowadzenie/potwierdz enie oceny wstçpnej, w tym: opis zagrozen lub ryzyka, okreslenie obszaru skazonego, ocena lub potwierdzenie dotychczas podjçtych srodków ochrony; pobieranie próbek wedlug zatwierdzonych metod; oznaczanie obszarów skazonych; prognozowanie rozwoju sytuacji, monitoring, dynamiczna ocena ryzyka, w tym formulowanie zalecen dotycz^cych ostrzezen i innych dzialan; zapewnienie wsparcia dla dzialan natychmiastowego zmniejszania ryzyka. Identyfikacj a skazen chemicznych i wykrywanie skazen radiologicznych przy uzyciu kombinacji urz^dzen rçcznych, mobilnych i laboratoryjnych: zdolnosc do wykrywania promieniowania alfa, beta i gamma oraz powszechnie wystçpuj^cych izotopów, zdolnosc do identyfikacj i powszechnie wystçpuj^cych toksycznych, przemyslowych substancji chemicznych i rozpoznanych chemicznych srodków bojowych oraz - w miarç mozliwosci - do przeprowadzenia ich analizy pólilosciowej ; zdolnosc do gromadzenia biologicznych, chemicznych i radiologicznych próbek, do wlasciwego obchodzenia siç z nimi oraz do ich przygotowywania w celu poddania ich analizom przeprowadzanym w innym miejscu; zdolnosc do zastosowania odpowiedniego modelu naukowego do celów prognozowania zagrozen oraz do potwierdzania modelu poprzez staly proces monitorowania; Gotowosc do wyjazdu w ci^gu maksymalnie 12 godzin od przyj çcia oferty.
zapewnienie wsparcia dla dzialan natychmiastowego zmniejszania ryzyka: zapobieganie rozprzestrzenianiu siç skazenia, likwidacja skazenia, zapewnienie technicznego wsparcia innym zespolom lub modulom.
l3. Dzialania poszukiwawczo-ratownicze w warunkach skazenia chemicznego, biologicznego, radiologicznego lub j^drowego (search and rescue in CBRN conditions) Specjalne akcje poszukiwawczo-ratownicze z uzyciem ubiorów ochronnych. Specjalne akcje poszukiwawczo-ratownicze z uzyciem ubiorów ochronnych, zgodne z odpowiednimi wymogami dla modulów przeprowadzaj ^cych miejskie akcje poszukiwawczo -ratownicze o srednim stopniu nasilenia i intensywne miejskie akcje poszukiwawczo-ratownicze. — Trzy osoby pracuj^ce jednoczesnie w obszarze skazonym. — Nieprzerwana interwencj a przez 24 godziny. Gotowosc do wyjazdu w ci^gu maksymalnie 12 godzin od przyj çcia oferty.
l4. Zwalczanie z ziemi pozarów lasów (ground forest fire fighting) Pomoc w gaszeniu rozleglych pozarów lasów i roslinnosci poprzez zwalczanie pozarów z ziemi. Zasoby ludzkie wystarczaj^ce do prowadzenia dzialan w sposób nieprzerwany przez 7 dni; zdolnosc do prowadzenia dzialan na obszarach o ograniczonym dostçpie; zdolnosc do montowania dlugich linii wçzy z pompami, o dlugosci co najmniej 2 km, i/lub nieprzerwanego utrzymywania linii obrony. Gotowosc do wyjazdu w ci^gu maksymalnie 6 godzin od przyjçcia , zdolnosc do nieprzerwanej pracy przez 7 dni.
l5. Zwalczanie z ziemi pozarów lasów przy uzyciu pojazdów (groundforest fire fighting using vehicles) Pomoc w gaszeniu rozleglych pozarów lasów i roslinnosci przy uzyciu poj azdów. Zasoby ludzkie i pojazdy wystarczaj^ce do prowadzenia dzialan w sposób nieprzerwany zawsze przez co najmniej 20 strazaków. Gotowosc do wyjazdu w ci^gu maksymalnie 6 godzin od przyjçcia oferty; zdolnosc do nieprzerwanej pracy przez 7 dni; mozliwosc dotarcia drog^. l^dow^. lub morsk^.. Dotarcie drog^. powietrzn^. jest opj stosowan^. wyl^cznie w uzasadnionych przypadkach.
l6. Zapobieganie rozprzestrzenianiu siç powodzi (flood containment) Wzmacnianie istniej^cych struktur i budowa nowych walów zapobiegaj^cych dalszemu wylewaniu rzek, zbiorników wodnych i cieków wodnych, w który ch podnosi siç poziom wód. Zdolnosc do budowy zapory zatrzymuj^cej wodç o wysokosci co najmniej 0,В metra przy uzyciu: materialów umozliwiaj ^cych zbudowanie walu o dlugosci 1 000 metrów, innych materialów dostçpnych na miejscu; zdolnosc do Gotowosc do wyjazdu w ci^gu maksymalnie 12 godzin od przyjçcia oferty; mozliwosc doj azdu drog^. l^dow^. lub morsk^. Dotarcie drog^. powietrzn^. jest opj stosowan^. wyl^cznie w uzasadnionych przypadkach; gotowosc do prowadzenia dzialan przez co najmniej 10 dni.
wzmocnienia istniej^cych walów przeciwpowodziowych; zdolnosc do prowadzenia dzialan w co najmniej trzech miejscach równoczesnie na terenie dostçpnym dla samochodów ciçzarowych; prowadzenie dzialan przez 24 godziny na dobç, 7 dni w tygodniu; nadzór nad walami i groblami oraz ich konserwacja; zdolnosc do wspólpracy z pracownikami lokalnymi.
l7. Ratowanie ofiar powodzi przy uzyciu lodzi (flood rescue using boats) Prowadzenie poszukiwan i ratownictwo w wodzie oraz pomoc ludziom odciçtym przez powódz zapewniana przy uzyciu lodzi; dzialania ratuj^ce zycie oraz dostarczanie najbardziej niezbçdnych rzeczy w zaleznosci od potrzeb. Zdolnosc do poszukiwania ludzi na obszarach miejskich i wiejskich; zdolnosc do ratowania ludzi z obszarów zalanych, w tym pierwsza pomoc przedmedyczna; zdolnosc do wspólpracy z ratownikami prowadz^cymi poszukiwania z powietrza (przy uzyciu smiglowców i samolotów); zdolnosc do dostarczenia najbardziej niezbçdnych rzeczy ludziom przebywaj^cym na obszarach zalanych: transport lekarzy, leków itp., transport zywnosci i wody; modul musi posiadac co najmniej 5 lodzi i mozliwosc transportu l^cznie 50 osób poza personelem modulu; lodzie powinny byc przystosowane do uzytku w niskich temperaturach i byc w stanie plyn^c pod pr^d o sile co najmniej 10 wçztôw; prowadzenie dzialan przez 24 godziny na dobç, 7 dni w tygodniu Gotowosc do wyjazdu w ci^gu maksymalnie 12 godzin od przyjçcia oferty; dotarcie drog^. l^dow^. lub morsk^.. Dotarcie drog^. powietrzn^. jest opj stosowan^. wyl^cznie w uzasadnionych przypadkach; gotowosc do prowadzenia dzialan przez co najmniej 10 dni.”
Zródlo: Zal^cznik do Decyzji Komisji Europejskiej z dnia 29 lipca 2010 r. (2010/481/UE).
The Source: Annex to the Decision of the European Commission from 29 July 2010 (2010/481/EU).
Udzial Polski w systemie modulów ochrony ludnosci UE
Na chwilç obecn^ Polska ma zarejestrowanych w systemie 5 modulów ochrony ludnosci. MIC zgloszone s^ m.in. dwie grupy poszukiwawczo-ratownicze z Nowego S^cza i Gdanska: srednia (MUSAR) i ciçzka (HUSAR). Ciçzka grupa poszukiwawczo-ratownicza (GPR) Panstwowej Strazy Pozarnej otrzymala w 2009 r. certyfikat ONZ. Obecnie na swiecie
22 grupy maj^ taki certyfikat, w momencie uzyskania go przez polskiego zespól bylo ich tylko 11. Polscy ratownicy dzialaj^cy w ramach unijnych modulów, ciesz^ siç doskonal^ opini^ na swiecie i niejednokrotnie udowodnili swój profesjonalizm w dzialaniach miçdzynarodowych (m.in. w Indonezji i na Haiti). Polska zglosila równiez moduly pomp wysokiej wydajnosci, które przeznaczone s^ m.in. do dzialan na terenach dotkniçtych powodzi^. Wszystko wskazuje na to, ze podejscie modulowe w UE bçdzie dalej rozwijanie, ze szczególnym uwzglçdnienie interoperacyjnosci modulów. Dlatego tez waznym jest, aby zaangazowanie Polski w ten sposób organizowania pomocy bylo kontynuowane.
Tabela.2
Udzial Polski w systemie modulów
Tabel. 2.
The participation of Poland in the modules’ system
MODULY - informacja uzupelniajqca /do wiadomosci: obecnie Polska dysponuje nastçpuj^cymi modulami:
- 1 modul sredniej grupy poszukiwawczo-ratowniczej przeznaczonej do dzialan na
terenach miejskich (MUSAR)
- 1 modul ciçzkiej grupy poszukiwawczo-ratowniczej przeznaczonej do dzialan na
terenach miejskich (HUSAR)
- 4 moduly pomp wysokiej wydajnosci (HCP),
- 1 modul wykrywanie skazen chemicznych, biologicznych, radiologicznych i
j^drowych oraz pozbieranie próbek (CBRN),
- 6 modulów gaszenie pozarów lasów z ziemi, z uzyciem pojazdów. z których w systemie CECIS zarejestrowane zostaly:
- 1 modul sredniej grupy poszukiwawczo-ratowniczej przeznaczonej do dzialan na
terenach miejskich (MUSAR)
- 1 modul ciçzkiej grupy poszukiwawczo-ratowniczej przeznaczonej do dzialan na
terenach miejskich (HUSAR)
- 2 moduly pomp wysokiej wydajnosci (HCP),
- 1 modul wykrywanie skazen chemicznych, biologicznych, radiologicznych i
j^drowych oraz pozbieranie próbek (CBRN),
- 3 moduly gaszenie pozarów lasów z ziemi, z uzyciem pojazdów.
Zródlo: Komenda Glówna Panstwowej Strazy Pozarnej.
The source: the National Headquarters of the State Fire Service.
Obowi^zki panstwa przyjmuj^cego pomoc
Na pocz^tku 2010 r. Komisja Europejska zainicjowala prace nad wytycznymi dot. wsparcia panstwa-gospodarza (Host Nation Support - HNS) na forum grupy eksperckiej ds. modulów ochrony ludnosci w ramach Komitetu ds. Mechanizmu Wspólnotowego. W drugiej polowie 2010 r., kiedy przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej sprawowala Belgia, HNS stal siç kwesti^ priorytetow^ w ramach grupy roboczej ds. ochrony ludnosci PROCIV.
Na bazie wniosków opracowanych m.in. w toku prac ww. grupy roboczej oraz podczas zorganizowanych przez prezydencjç belgijsk^ warsztatów, powstal Projekt konkluzji Rady UE w sprawie wsparcia ze strony kraju-gospodarza - przyjçcie (dok. 15В74/10). Projekt przyjçty zostal w grudniu 2011 r. przez Radç ds. Wymiaru Sprawiedliwosci i Spraw Wewnçtrznych (gremium koordynuj^ce wspólpracç w obszarze Wymiaru Sprawiedliwosci
i Spraw Wewnçtrznych z udzialem ministrów wlasciwych ww. obszarów).1
Zgodnie z zapisem ww. Konkluzji pod pojçciem „wsparcia za strony kraju-gospodarza” rozumiane s^: „wszelkie dzialania podejmowane w fazie przygotowawczej oraz w ramach zarz^dzanie mozliwosciami reagowania w przypadku katastrof przez kraj uczestnicz^cy we wspólnotowym mechanizmie ochrony ludnosci, otrzymuj^cy pomoc lub udzielaj^cy pomocy, lub przez Komisjç, maj^ce na celu usuniçcie mozliwie jak najwiçkszej liczby przewidywalnych przeszkód w swiadczeniu pomocy miçdzynarodowej, aby zapewnic jak najlepsz^ realizacjç operacji reagowania w przypadku katastrof. Obejmuje równiez wsparcie, którego kraje uczestnicz^ce mog^ udzielac, aby ulatwic przeplyw pomocy miçdzynarodowej drog^ l^dow^, morsk^ lub powietrzn^ przez swoje terytorium.”
Ulatwienie przyjmowania pomocy w Unii Europejskiej jest podstawy zwiçkszenia skutecznosci mechanizmu i jednoczesnie ogólnej solidarnosci. Aktualne wymogi oraz ich proceduralna i praktyczna realizacja mog^ stanowic barierç dla szybkiego i sprawnego przeplywu pomocy nadzwyczajnej w Unii Europejskiej i z panstw trzecich. Nalezy do nich:
a. wymogi prawne i administracyjne (np. uznawanie kwalifikacji zawodowych, zezwolenie na wykonywanie czynnosci medycznych, regulacje na przejsciach granicznych);
b. kwestie odpowiedzialnosci;
c. trudnosci logistyczne zwi^zane z transportem lub przechowywaniem pomocy rzeczowej.
Zapisy konkluzji zawieraj^ wytyczne zarówno dla panstw czlonkowskich, jak i Komisji Europejskiej, których wdrozenie na w efekcie ulatwic swiadczenie pomocy miçdzynarodowej. Sposród zalecen skierowanych do panstw czlonkowskich wymienic mozna m.in.:
a. wl^czenie aspektów wsparcia ze strony kraju-gospodarza do planowania na wypadek wyst^pienia sytuacji nadzwyczajnej, glównie w fazie gotowosci, na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym;
1 Wczesniej konkluzje przyjçte zostaly na posiedzeniu grupy roboczej ds. ochrony ludnosci PROCIV w dniu 19 listopada br., a nastçpnie przez COREPER II w dniu 24 listopada br.
b. dokonanie niezbçdnych dostosowan w obecnych strukturach organizacyjnych, aby otrzymywac pomoc lub ulatwiac przeplyw pomocy, uwzglçdniaj^c zasoby
i infrastrukturç potrzebne na szczeblu lokalnym do osi^gniçcia tego celu, a w szczególnosci:
c. aktywnie uczestniczenie w pracach organizowanych przez Komisjç z mysl^
o przygotowaniu wytycznych w sprawie wsparcia ze strony kraju-gospodarza.
Jesli chodzi o zalecenia skierowane do Komisji Europejskiej, najwazniejsze z nich to:
a. opracowanie do konca 2011 roku we wspólpracy z panstwami czlonkowskimi wytycznych w sprawie wsparcia ze strony kraju-gospodarza, w tym listy kontrolnej koordynacji pomocy przychodz^cej i glosariusz wspólnej terminologii, oraz okreslenie odpowiednich srodków wsparcia panstw czlonkowskich w zakresie stosowania tych wytycznych i wymiany najlepszych praktyk /wytyczne zostaly opracowane i aktualnie s^ konsultowane wewn^trz KE celem ich zatwierdzenia/;
b. ocena, czy operacje w zakresie sytuacji nadzwyczajnych s^ w wystarczaj^cym stopniu uwzglçdnione w odnosnym obowi^zuj^cym prawodawstwie UE (np. w prawodawstwie dotycz^cym rynku wewnçtrznego, uznawania kwalifikacji zawodowych), oraz rozwazenie zastosowania pewnych wyj^tków od niektórych zobowi^zan w ramach ogólnego celu, jakim jest ulatwienie swiadczenia pomocy miçdzynarodowej podczas sytuacji nadzwyczajnych lub w przypadku bezposredniej grozby ich wyst^pienia.
Zgodnie z zapisami konkluzji panstwa czlonkowskie oraz Komisja Europejska zobowi^zane zostaly do opracowania wytycznych dot. wsparcia kraju-gospodarza (Civil 18/5/1).
Pocz^tkowo prace nad wytycznymi odbywaly siç w podgrupach roboczych ds. HNS, jednakze w celu przyspieszenia procesu tworzenia dokumentu, ustanowiono jedn^ mniejsz^ grupç, która skladala siç z ekspertów z Austrii, Belgii, Wloch, Niemiec, Holandii i Norwegii. Podczas spotkan 16-17 maja oraz 15-16 wrzesnia 2011 r. zakonczyl siç proces tworzenia projektu wytycznych wraz z aneksami.2
2 Nastçpnie zapisy uwzglçdnione w projekcie wytycznych byly omawiane pod koniec wrzesnia podczas spotkania grupy ekspertów ds. modulów ochrony ludnosci. Panstwa uczestnicz^ce wyrazily pozytywn^. opiniç co do ksztaltu i jakosci projektu, przedstawiono jednakze uwagi, które byly dyskutowane podczas posiedzenia Komitetu Ochrony Ludnosci na pocz^tku listopada br.
Dokument wskazuje wci^z istniej^ce bariery, które utrudniaj^ swobodny przeplyw pomocy miçdzynarodowej, a takze proponuje zapisy, które ulatwi^ jej wyslanie, tranzyt oraz odbiór. Jego tresc podzielona zostala na cztery bloki tematyczne, co jest zgodne z ustaleniami dokonanymi podczas warsztatów poswiçconych zagadnieniu wsparcia kraju-gospodarza podczas prezydencji belgijskiej. Projekt wytycznych opiera siç zatem na nastçpuj^cym podziale:
a. planowanie na wypadek katastrof;
b. zarz^dzanie kryzysowe oraz koordynacja w terenie;
c. transport i logistyka;
d. aspekty prawne i finansowe.
Ponadto wytyczne zawieraj^ procedury dotycz^ce wymiany informacji pomiçdzy panstwem wysylaj^cym, tranzytowym, otrzymuj^cym a MIC. Z uwagi na fakt, ze precyzyjny opis koniecznej pomocy jest niezwykle wazny dla uzyskania jej w odpowiednim czasie, do wytycznych dol^czono dziesiçc aneksów, które zawieraj^ standardowe formularze zwi^zane z wysylaniem i otrzymywaniem pomocy. Ponadto znajduj^ siç w nich równiez rozwi^zania dotycz^ce odpowiedzialnosci prawnej i finansowej.
Zgodnie z zapisami zawartymi w projekcie dokumentu, kraj-gospodarz jest odpowiedzialny m.in. za zapewnienie bezpieczenstwa personelu przybywaj^cego udzielic pomocy organizacjç, srodków transportu, sprzçtu i dóbr uzytych w zwi^zku z udzielanym wsparciem. Srodki bezpieczenstwa powinny równiez zostac podjçte przez moduly w porozumieniu z krajem-gospodarzem.
Wytyczne nie maj^ wi^z^cego charakteru. Maj^c jednak na uwadze, ze ich celem jest wspomaganie panstw dotkniçtych katastrofami w skutecznym wykorzystaniu miçdzynarodowej pomocy, zaleca siç zarówno wdrozenie ich zapisów do krajowych systemów zarz^dzania kryzysowego, jak i ich wykorzystywanie.3
Wybrane formy wspólpracy na gruncie Unii Europejskiej w obszarze ochrony ludnosci
Od kilku lat obserwujemy wzrost znaczenia kwestii ochrony ludnosci w Unii Europejskiej, a dyskusje nad ksztaltem ochrony ludnosci w UE tocz^ siç na róznych
3 W rozdziale wykorzystano informacje zawarte w Instrukcji dla Przedstawiciela Polski na 18. spotkanie Komitetu Ochrony Ludnosci (Civil Protection Committee), które odbylo siç w dniach 9 - 10 listopada 2011 r. w Brukseli.
gremiach. Dziçki kontaktom roboczym eksperci poznaj^ takze rozwi^zania instytucjonalne stosowane w poszczególnych panstwach UE.
Grupa robocza Rady Unii Europejskiej ds. Ochrony Ludnosci (the Working Party on Civil Protection - E.21 PROCIV)4
W sklad grupy wchodz^ eksperci z zakresu ochrony ludnosci ze wszystkich panstw czlonkowskich UE. Zadaniem grupy jest wypracowanie propozycji konkretnych rozwi^zan zmierzaj^cych do usprawnienia wspólpracy w obszarze ochrony ludnosci. Wspólpraca w ramach grupy polega równiez na wymianie doswiadczen z sytuacji nadzwyczajnych oraz wniosków z prowadzonych cwiczen. Na forum grupy wypracowywane s^ dokumenty strategiczne (akty prawne, konkluzje, wytyczne), które po uzyskaniu akceptacji Komitetu Stalych Przedstawicieli (COREPER) kierowane s^ nastçpnie do wlasciwej rady sektorowej (Rada ds. Sprawiedliwosci i Spraw Wewnçtrznych). Priorytety prac grupy roboczej PROCIV s^ okreslane przez panstwo sprawuj^ce aktualnie przewodnictwo w Radzie UE. W spotkaniach ww. grupy roboczej aktualnie udzial bior^ przedstawiciele KG PSP. Jest to zwi^zane ze zmiany instytucji wiod^cej jaka nast^pila w marcu 2010 r. (poprzednio instytuj wiod^c^ w pracach grupy bylo Rz^dowe Centrum Bezpieczenstwa).
Komitet Ochrony Ludnosci (the Civil Protection Committe - CPC)
CPC funkcjonuje od 2007 r. Zadania przej^l od Komitetu ds. Programu Dzialania OL
i Mechanizmu Wspólnotowego. Do jego zadan nalezy analiza i opiniowanie dla KE dokumentów programowych i finansowych, zwi^zanych z ochrony ludnosci w UE. Na pocz^tku kazdego roku CPC rekomenduje Komisji plan dzialan na dany rok. Srodki na realizacjç pochodz^ z Instrumentu Finansowego Ochrony Ludnosci na lata 2007 -2013.
Grupa ekspercka ds. modulów ochrony ludnosci w ramach Komitetu ds. Mechanizmu Wspólnotowego
Grupa funkcjonuje od wrzesnia 2005 r. Powolana jako grupa ekspercka w ramach ww. Komitetu ds. Mechanizmu Wspólnotowego. Do zadan grupy nalezy wypracowanie procedur w zakresie modulów ochrony ludnosci mozliwych do wykorzystania podczas miçdzynarodowych akcji ratowniczych oraz wymiana doswiadczen dotycz^cych funkcjonowania dotychczasowych instrumentów i wypracowanie rozwi^zan na przyszlosc.
4 Grupa funkcjonuje w Przestrzeni Wolnosci, Bezpieczenstwa i Sprawiedliwosci (dawny III filar oraz I filar UE).
Poprzez grupç ekspercka ds. modulów, Komisja zainicjowala tworzenie wytycznych opisuj^cych zadania panstwa przyjmuj^cego pomoc (tzw. wsparcie kraju-gospodarza).
Spotkania wszystkich zainteresowanych (tzw. stakeholders meeting)
Spotkania wszystkich zainteresowanych stron s^ organizowane przez Komisjç Europejsk^ w celu wymiany doswiadczen, opinii oraz konsultacji proponowanych przez KE rozwi^zan dotycz^cych ochrony ludnosci. Uczestnicz^ w nich przedstawiciele panstw czlonkowskich, organizacji pozarz^dowych oraz instytucji naukowych.
Zakonczenie
Ochrona ludnosci jest obszarem l^cz^cym wysilki róznorodnych podmiotów
i instytucji, w celu uzyskania efektu synergii i integracji zasobów, tak aby w jak najefektywniejszy sposób reagowac na zagrozenia i minimalizowac skutki ich wyst^pienia.
Po ponad dziesiçciu latach funkcjonowania Wspólnotowego Mechanizmu Ochrony Ludnosci zbliza siç czas jego dopasowania do nowych wymogów formalnych stworzonych przez Traktat z Lizbony, powoluj^cy do zycia nowe instytucje (np. Europejsk^ Sluzbç Dzialan Zewnçtrznych - ESDZ), których zadania powinny byc skorelowane z funkcjonuj^cym obecnie systemem ochrony ludnosci. Celem takiego dopasowania powinno byc precyzyjne okreslenie roli wszystkich „aktorów” europejskiego systemu bezpieczenstwa wewnçtrznego oraz okreslenie zasad ich wzajemnego wspóldzialania.
Nalezy równiez okreslic miejsce i rolç europejskiej ochrony ludnosci w praktycznej realizacji Klauzuli Solidarnosci. Zgodnie z art. 222 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) czynnikami warunkuj^cymi solidarne dzialania Wspólnoty jest wyst^pienie zdarzenia terrorystycznego lub zagrozen naturalnych lub wywolanych przez czlowieka.
Bior^c pod uwagç pozytywn^ ocenç dziesiçcioletniego funkcjonowania Mechanizmu wyrazan^ zarówno przez instytucje unijne oraz przede wszystkim przez panstwa w nim uczestnicz^ce, zasadne jest, aby w pracach dotycz^cych nowych rozwi^zan z zakresu ochrony ludnosci kierowac siç zasad^ pierwszenstwa odpowiedzialnosci panstw za ochronç swoich obywateli i uwzglçdniac wspieraj^c^ rolç Unii Europejskiej w tym obszarze.
Literatura:
1. Traktat z Lizbony zmieniajacy Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiajacy Wspólno^ Europejska.
2. Decyzja Rady UE z dnia 23 pazdziernika 2001 r. ustanawiajaca mechanizm wspólnotowy ulatwiajacy wzmocniona wspólpracç w interwencjach wspierajacych ochronç ludnosci (2001/792/WE, Euratom).
3. Decyzja Komisji Europejskiej z dnia 29 grudnia 2003 r. ustanawiajaca zasady wdrazania decyzji Rady 2001/792/WE, Euratom ustanawiajacej mechanizm wspólnotowy ulatwiajacy wzmocniona wspólpra^ w interwencjach wspierajacych ochronç ludnosci (2004/277/WE, Euratom).
4. Decyzja Rady UE dnia z dnia 5 marca 2007 r. ustanawiajaca Instrument Finansowy Ochrony Ludnosci (2007/162/WE, Euratom).
5. Decyzja Komisji z dnia 8 sierpnia 2007 r. ustanawiajaca zasady wdrazania przepisów dotyczacych transportu z decyzji Rady 2007/162/WE, Euratom ustanawiajacej instrument finansowy ochrony ludnosci.
6. Decyzja Rady UE z dnia 8 listopada 2007 r. ustanawiajaca wspólnotowy mechanizm ochrony ludnosci (przeksztalcenie) (2007/779/WE, Euratom).
7. Decyzja Komisji Europejskiej z dnia 29 lipca 2010 r. 2010/481/UE, Euratom zmieniajaca decyzjç Komisji Europejskiej 2004/277/WE, Euratom w odniesieniu do zasad wykonania decyzji Rady UE 2007/779/WE, Euratom ustanawiajacej Wspólnotowy Mechanizm Ochrony Ludnosci.
8. Projekt konkluzji Rady UE w sprawie wsparcia ze strony kraju-gospodarza - Przyjçcie (dok. 15874/10) oraz wytyczne Komisji Europejskiej dot. ww. kwestii (Civil 18/5/1).
mgr Slawomir Górski
Socjolog. Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego (1995), Krajowej Szkoly Administracji
Publicznej (1999) oraz George C. Marshall European Center for Security Studies (2004,
2007). Urzçdnik Sluzby Cywilnej od ponad dziesiçciu lat zajmujacy siç problematyka
bezpieczenstwa wewnçtrznego. Bierze udzial w pracach grupy roboczej ds. ochrony ludnosci
PROCIV.
mgr Marta Clapka
Absolwentka Uniwerytetu Lódzkiego - kierunek stosunki mçdzynarodowe (2005). Stazystka w Dyrekcji Generalnej ds. sprawiedliwosci, wolnosci i bezpiczenstwa w Komisji Europejskiej w Brukseli (2009). Aktualnie jest pracownikiem Departamento Unii Europejskiej
i Wspólpracy Miçdzynarodowej MSW. Zajmuje siç koordynacja kwestii zwiazanych z unijnymi aspektami ochrony ludnosci oraz walki z terroryzmem (w ramach MSW). Jest przedstawicielem w grupie roboczej ds. ochrony ludnosci PROCIV z ramienia MSW.
Recenzenci
Dr eng. Sylvia Pratzler-Wanczura Dr inz. Eugeniusz W. Roguski
