Научная статья на тему 'ТЕЗКОР-ҚИДИРУВ ФАОЛИЯТИ НАТИЖАЛАРИДАН ЖИНОЯТЛАРНИ ФОШ ЭТИШДА ФОЙДАЛАНИШ'

ТЕЗКОР-ҚИДИРУВ ФАОЛИЯТИ НАТИЖАЛАРИДАН ЖИНОЯТЛАРНИ ФОШ ЭТИШДА ФОЙДАЛАНИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

235
62
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
жиноят / қонун / тезкор қидирув / ҳуқуқ / хавфсизлик.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Азиз Олимович Умаров

Мазкур мақолада тезкор-қидирув фаолияти натижаларидан жиноятларни фош этишда фойдаланиш усуллари, хусусан ахборот-технологиялари ҳамда техника соҳасидан тезкор фойдаланиш ва унинг ижобий томонлари илмий асосларга таянган ҳолатда очиб берилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТЕЗКОР-ҚИДИРУВ ФАОЛИЯТИ НАТИЖАЛАРИДАН ЖИНОЯТЛАРНИ ФОШ ЭТИШДА ФОЙДАЛАНИШ»

ТЕЗКОР-КИДИРУВ ФАОЛИЯТИ НАТИЖАЛАРИДАН ЖИНОЯТЛАРНИ

ФОШ ЭТИШДА ФОЙДАЛАНИШ

Азиз Олимович Умаров

Тошкент вилояти Олмалик шахар Адлия булими бошлиFи aziz. umarov8700@mail. ru

АННОТАЦИЯ

Мазкур маколада тезкор-кидирув фаолияти натижаларидан жиноятларни фош этишда фойдаланиш усуллари, хусусан ахборот-технологиялари хамда техника сохасидан тезкор фойдаланиш ва унинг ижобий томонлари илмий асосларга таянган холатда очиб берилади.

Калит сузлар: жиноят, конун, тезкор кидирув, хукук, хавфсизлик.

КИРИШ

Дунёдаги глобаллашув ва интеграциялашув жараёнида, замонавий инновацион ахборот-технологиялари хамда техника сохасида ута тез суръатда эришилаётган ривожланиш ва такомиллаштиришлар давлатларнинг иктисодий хавфсизлигига тахдид солувчи коррупция, хуфёна иктисодиёт, солик тулашдан буйин товлаш, жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштириш каби жиноятларнинг янгича куринишда ортиб бораётгани кузга ташланмокда. Бундай шароитда анъанавий жиноят-процессуал имкониятлардан фойдаланиш яхши самара бермаслиги, чекланганлиги боис, тезкор воситалар ва усуллар ёрдамида кейинчалик далил булиб хизмат килувчи маълумотларни аниклаш ва кайд этиш буйича тезкор-кидирув фаолиятининг урни ва ахамияти сезиларли даражада ошиб бормокда.

Бундай тахдидларнинг олдини олиш, уларга карши самарали кураш олиб бориш ва иктисодий баркарорликни таъминлаш максадида хар кайси давлат зарур чораларни куради. Бунда тезкор-кидирув фаолияти натижаларидан самарали фойдаланиш ушбу турдаги жиноятларга карши курашишининг энг таъсирчан ва самарали чоралардан бири булиб келмокда.

АДАБИЕТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Узбекистон Республикасининг 2012 йил 25 декабрда кабул килинган "Тезкор-кидирув фаолияти туFрисида"ги К,онуни жиноятчиликка карши курашишда мухим ахамиятга

May, 2022

210

эга булиб, унда тезкор-кидирув фаолиятининг вазифа ва максадлари белгиланиб, тезкор-кидирув фаолиятининг хукукий асослари курсатилган. К,онуннинг мухим ва устувор вазифаларидан бири жиноятларнинг олдини олиш, уларни аниклаш, уларга бархам бериш ва уларни фош этиш, шунингдек жиноятларни тайёрлаш ва содир этишга дахлдор шахсларни аниклаш ва топишдир.

Тезкор-кидирув фаолияти натижалари деганда мазкур фаолият субъектлари томонидан, жиноят аломатлари ва уларни содир этган шахслар, шунингдек давлат хавфсизлигига тахдид солаётган шахслар, ходисалар, харакатлар (харакатсизлик) хакида конунда белгиланган тартибда олинган маълумотлар тушунилади.

Тезкор-кидирув фаолиятининг самарадорлиги куп жихатдан жиноят процессини таъминлаш билан боFлик булиб, тезкор-кидирув фаолияти жиноят процессидан алохида куриладиган такдирда, узининг амалий ахамиятини йукотади. Тезкор-кидирув конунчилигида тезкор-кидирув фаолияти натижаларидан тезкор-кидирув жараёнида хам, жиноят процессида хам фойдаланишнинг асосий йуналишлари хамда жиноят-процессуал жихатлари белгиланган. Натижалардан фойдаланишнинг тезкор-кидирув йуналишларига келсак, улар тезкор-кидирув фаолияти туFрисидаги конуннинг бир катор нормаларида курсатилган ва тартибга солинган.

Тезкор-кидирув фаолияти натижалари "Тезкор-кидирув фаолияти туFрисида»ги конунга мувофик равишда олинган, тайёргарлик курилаётган, содир этилаётган ёки содир этилган жиноят белгилари, жиноятни тайёрлаётган, содир этаётган ёки содир этган хамда суриштирув, тергов органлари ёки суддан яшириниб юрган шахслар хакида маълумотлардир.

Тезкор-кидирув фаолиятининг натижалари жиноят процессида фойдаланиш учун такдим этилган ва ишлатилганида гап ахборотнинг хужжатлаштирилган манбалари хакида эмас, балки купрок уларнинг манбалари ва (ёки) процессуал тарзда тасдикланиши мумкин булган холатлар хакида боради. Тезкор-кидирув хужжатлари ахборотни кайд этиш воситаси булиб, далилларни туплаш ва текширишни осонлаштиришга, ижтимоий хавфли килмиш белгилари ва уни тайёрлаётган, содир этаёттан ёки содир этган шахслар хакидаги маълумотларни кайд этишга хизмат килади.

Тезкор-кидирув фаолияти натижалари, узига хослиги боис, хар доим хам процессуал ахамиятга эга булмаслиги ва жиноят процессида расман кулланилмаслиги мумкин.

May, 2022

211

Купинча улар расмий Тезкор-кидирув фаолияти амалга оширилиши ва натижаси сифатида такдим этилиши мумкин булган ахборот сифатидагина намоён булади. Бу конспирация принципига, асосан Тезкор-кидирув фаолияти нинг ноошкора асосларига риоя этиш зарурати билан боFлик булиши мумкин.

Тезкор-кидирув фаолиятининг натижалари хам ЖПКда кайд этилган далиллар руйхатига киритилган. Бунда тезкор-кидирув фаолияти учун асосий максад исботлаш эмас, балки жиноятларни аниклаш ва очиш учун ахборот туплаш хисобланади.

Далиллар жиноятларни очиш хамда тергов килишда энг асосий ахамият касб этади. Далиллар оркали исботлаш хар кандай жиноят ишининг узагидир. Купчилик олимларнинг фикрига кура, тезкор кидирув фаолияти натижалари жиноят ишлари доирасида далил сифатида ишлатилиши максадга мувофик эмас деган тушунча мавжуд. Чунки, улар жиноят процессуал кодекси талаблари асосида процессуал расмийлаштирилмайди хамда далил сифатида фойдаланиш учун куйилган талабларга жавоб бермайди деган асос келтиришади. Уз навбатида савол тугилади: Факатгина жиноят кодекси талаблари асосида процессуал тартибда расмийлаштирилганган далиллар оркали соликка оид жиноятларга карши курашиш, жиноятларни очиш хамда тергов килиш мумкинми? Жиноятчиликка карши курашишда процессуал тартибда расмийлаштирилганган далиллар хамда тугри расмийлаштирилган тезкор-кидирув фаолияти натижаларидан самарали фойдаланиш оркали соликка оид жиноятларга карши курашиш мумкин деб уйлаймиз. Бу эса, уз навбатида соликка оид жиноятларга карши курашишда тезкор-кидирув фаолияти натижаларидан фойдаланишни хукукий жихатдан пухта урганиш, илмий тадкик этишни таказо этади.

Мамлакатимиз ва хорижда тезкор-кидирув фаолияти натижаларидан фойдаланишнинг у ёки бу жихатларига баFишланган куплаб илмий ишлар олиб борилган. Олимлардан В.Каримов, Е.Доля, А.Хлус, О.Танкевич, А.Стремоуховлар тезкор-кидирув фаолияти натижаларидан жиноят ишда фойдаланиш, тезкор-кидирув фаолияти натижалари асосида далиларни аниклаш каби масалаларда илмий изланишлар олиб боришган.

ХУЛОСА

Юкорида келтирилган илмий ишларда тезкор-кидирув натижаларидан фойдаланишнинг куп жихатлари очиб берилган, илмий, пухта урганилган. Бирок, соликка оид жиноятларга карши курашишда тезкор-кидирув фаолияти

фаолияти

May, 2022

212

натижаларидан фойдаланиш масалалари алохдда урганилмаган. Соликка оид жиноятларга карши курашишда тезкор-кидирув фаолияти натижаларидан фойдаланиш масалаларини комплекс, илмий-назарий урганиш, хдмда урганилган масалалар буйича таклифлар бериш олдимизга куйган асосий максад хдсобланади.

REFERENCES

1. Стремоухов А.В., Иванов И.А. Использование результатов оперативно -розыскной деятельности в уголовном судопроизводстве: проблемы и пути их решения. - Ленинградский юридический журнал, 2017, No 1.

2. Каримов В. Тезкор-кидирув фаолияти. Укув кулланма. Тошкент 2018 й.

3. Доля Е.А. Формирование доказательств на основе результатов оперативно-розыскной деятельности: Монография. Проспект, 2009.

4. Хлус А.М. Прокурорский надзор за законностью легализации материалов оперативно-розыскной деятельности в уголовном процессе // Законность и правопорядок. 2007. №4.

5. Танкевич О.В. Отдельные вопросы деятельности оперативно розыскных подразделений по взаимодействию со следствием при раскрытии и расследовании правоприменительной деятельности преступлений Проблемы Республике Беларусь: B материалы респ. науч. конф., Гродно, 28 - 29 марта 2003 г.: в 2ч.

® о

May, 2022|

©

ф'

213

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.