CC BY
43
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK/MILITARY TECHNICAL COURIER, 2012., Vol. LX, No. 3
TEORIJSKE OSNOVE I PRISTUP SAGLEDAVANJU IZGRAĐENOSTI LOGISTIKE ODBRANE KAO NAUKE
Andrejić D. Marko, Milenkov A. Marjan,
Univerzitet odbrane u Beogradu,
Vojna akademija, Katedra logistike,
Beograd,
Andrejić M. Ivana, Visoka škola strukovnih studija za dizajn tekstila i menadžment,
Beograd
DOI: 10.5937/vojtehg1203090A
OBLAST: logistika
VRSTA ČLANKA: naučna kritika
Sažetak:
Zbog velikih organizacionih promena koje su se u toku posled-nje decenije dogodile u državi i aktuelnog društvenog trenutka, neo-phodno je da se društvo adekvatno određi prema odbrani kao va-žnoj državnoj funkciji, nivou njenog izučavanja i naučnog istraživa-nja i logističkoj održivosti. Uloga i značaj logističke podrške odbrane, obim i kvalitet resursa koje angažuje, potrebe u praksi, zahtevi vremena i savremene tendencije čine neophodnom potrebu da se ona tretira na višem nivou promišljanja u edukaciji, istraživanju i operativnoj praksi.
Prilikom razmatranja izgrađenosti jedne nauke i rada na njenom razvoju neprekidno treba pratiti i objektivno analizirati razvoj i uticaj do-minantnih oblika društvene svesti: religije, filozofije i posebnih nauka (prirodnih i društvenih), i sagledavati njene osnovne konstituense raz-voja. Takođe, treba razumeti suštinu odnosa između nauke i filozofije, nauke i politike, i nauke i umetnosti.
Brojni autori (pod uticajem metodološkog esencijalizma) sma-traju da svaka nauka na osnovnom, najnižem stepenu razvoja (ako se izuzmu filozofske pretpostavke koje se podrazumevaju) mora da ima četiri osnovna konstituensa: predmet, teoriju, jezik i metodu. Na osnovu njihove razvijenosti, ti autori sude o stepenu naučne izgrađenosti (razvoj) konkretne nauke, odnosno naučne discipline.
Ključne reči: društveno određenje, aktuelni društveni trenutak, razvoj nauke, logistička podrška, logistika odbrane, integrativni procesi.
markoandrejic@hotmail.com
C9D
Uvod
Globalne promene koje su krajem 20. i početkom 21. veka zahva-ti le svet nisu zaobišle ni odbranu,1 kao važnu oblast društvene stvarnosti, tj. sisteme, funkcije, elemente, pojave i procese u njoj. U sa-dašnjim uslovima redefinisan je pristup društvenim sukobima (zbog kojih se odbrana razvija kao državna funkcija) i povećana je njihova institucio-nalizacija. U čovekovom normalnom stanju, pa i u stanju nacije, podrazu-meva se takmičenje. U svetskim razmerama to je borba za opstanak i, u vezi s njom, sukob1 2 interesa. Usled toga, sukobi3 između naroda i nacija neprekidno traju, menjajući modalitete pojavnog oblika. U tim sukobima se stalno primenjuje sila, koja može da bude političke, ekonomske, vojne ili poluvojne prirode. Budući da sukobi stalno postoje, vremenom se sme-njuju samo oblici sile koji se primenjuju (politički, ekonomski, vojni, polu-vojni itd.). Sukob može istovremeno da bude i otvoren i prikriven, ideološ-ki i fizički, u okviru jedne nacije ili između nekoliko njih. Rat (kao pojavni oblik ispoljavanja društvenih sukoba) može da se shvati samo ako se po-smatra u vezi s beskrajnim sukobom, čiji je i on deo, tj. može se razumeti i samo kao pooštravanje ili povećavanje stepena i obima sile u tom suko-bu. Priroda rata se menjala i još se menja. Razvija se i obuhvata sve ve-ća područja ljudskih odnosa, delatnosti naroda, elemenata sile i instru-menata sukoba. Osnovni problem koji ima nacija u ovoj eri sukoba jeste odluka kako da se iskoriste različiti elementi nacionalne moći da bi se po-držali nacionalni interesi i ostvarili nacionalni ciljevi [1].
Obimne i dinamične organizacione promene4 koje su u poslednjih nekoliko godina sprovođene u oblasti odbrane5 zahvatile su i visoko obrazovanje i naučno-istraživački rad vezan za odbranu kao važnu dr-žavnu funkciju. Logistika odbrane jedna je od oblasti (delovi složene objektivne društvene stvarnosti) u kojoj su inicirane organizacione promene u sistemu odbrane u celini i podsistem odbrane u kojem su izvede-ne najveće promene.
1 Osnovno značenje pojma odbrana jeste reakcija (ljudi - pojedinaca, grupa ili celog društva) na potencijalne (moguće) ili stvarne rizike i pretnje koji dolaze iz sistema ili okruženja. Pod od-branom se podrazumeva i društvena funkcija (grupa srodnih poslova grupisanih po određenom kriterijumu) nastala na osnovu podele rada. Odbrana, kao društvena funkcija, izložena je pro-menama usled određenih zahteva i promena u okruženju u kojem se društvo nalazi, a u skladu sa njegovim opštim uslovima i okolnostima.
2 Koreni društvenih sukoba su u protivurečnosti i suprotnosti interesa, vrednosti ili značajnih re-sursa (materijalni i duhovni) kojima žele da raspolažu dve strane koje ulaze u sukob.
3 Društveni sukobi predstavljaju borbu oko vrednosti i zahteva za položajima, moći i resursima u kojoj su ciljevi protivnika neutralisanje, povređivanje ili uništenje suparnike (američki sociolog Luis Kozer).
4 Promena tipa Vojske, veće otvaranje vojske i sistema odbrane prema okruženju, partnerstva, sve veća civilna kontrola i civilna odgovornost za stanje u vojsci i odbrani, sve veći uticaj gra-đana - poreskih obveznika, na politiku odbrane i promena oblika vlasništva nad kapitalom i imovinom.
5 Zahteva se redefinisanje pristupa odbrani sa ontološkog, epistemološkog i aksiološkog aspekta.
Andrejić, M. i dr., Teorijske osnove i pristup sagledavanju izgrađenosti logistike odbrane kao nauke, str. 90-108
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK/MILITARY TECHNICAL COURIER, 2012., Vol. LX, No. 3
Aktuelni društveni trenutak, potrebe u praksi, zahtevi vremena i sa-vremene tendencije u oblasti društvenih sukoba6 nametnuli su brojne probleme prema kojima javnost mora da se odredi i koji se moraju ade-kvatno rešavati. Aktuelna pitanja se odnose na pristup, način, obim i kva-litet izučavanja7 odbrane kao važne državne funkcije i područja stvarnosti koje angažuje znatne državne resurse (ljudske, materijalne, finansijske, energetske, informacione i druge). Problemi su aktuelizovani početkom procesa akreditacije Vojne akademije kao visokoškolske ustanove u Mi-nistarstvu prosvete i kao naučno-istraživačke organizacije u Ministarstvu za nauku i tehnološki razvoj Republike Srbije.8
Za dugoročno rešavanje problema neophodno je preispitivanje odnosa društva prema izučavanju odbrane kao značajnog područja društvene stvar-nosti9 (i problema i procesa u njemu) i rad na kvalitetnijem organizacionom i naučnom utemeljenju nauka odbrane, s osloncem na opšta naučna sazna-nja i funkcionisanje modernih nauka u mrežnom okruženju. Takođe, treba preispitati stav šire društvene zajednice prema naukama odbrane (sistemati-zovano i argumentovano znanje o pojavama i predmetima u odbrani do ko-jeg se došlo svesnom primenom određenih metoda istraživanja), njihovom istorijskom razvoju, dostignutom stanju i budućem usmeravanju.
Osnivanje Univerziteta odbrane kao državnog univerziteta i institucije u kojoj bi se odbrana, kao važna državna funkcija, izučavala na naučnim osnovama i naučno tretirala u IMT (interdisciplinarno, multidisciplinarno i transdisciplinarno) naučnom polju, na osnovu multidisciplinarnom pristupa, dodatno je aktuelizovalo odnos države prema odbrani u celini. To je po-sebno izraženo kada je reč o njenom naučnom tretiranju, a naglašena je, pored civilne kontrole, i civilna odgovornost za stanje u toj oblasti.
Školovanje kadra na Univerzitetu opdbrane na visokim studijama bez-bednosti (civili i profesionalni pripadnici Vojske) jedan je od načina da se kroz tretiranje logističke podrške na naučno zasnovan način doprinese for-miranju jedinstvenog političkog, ekonomskog i vojnog pogleda na odbranu kao važnu državnu funkciju, ukoliko se nauke odbrane (uključujući i logistiku odbrane) tretiraju kao sastavni deo sistema nauka u društvu. Uz reformu od-
6 Sukobi se sve više usmeravaju iz fizičke u mentalnu sferu.
7 U sadašnjim uslovima odbrana kao društvena funkcija treba naučno da se tretira kao multidi-sciplinaran civilizacijski fenomen, odnosno pojava, na načelima i logici sistemskog i situacio-nog pristupa, sa različitih aspekata društvenih sukoba: istorijskog, humanitarnog, društvenog, normativno-pravnog, organizacionog, tehnološkog itd.
8 U reformi obrazovanja u oblasti odbrane postignuti su značajni rezultati, ali proces usklađiva-nja postojeće normativno-zakonske regulative u naučno-istraživačkoj oblasti MO sa regulati-vom Republike Srbije i EU, kao i akreditacija ostalih naučno-istraživačkih ustanova u oblasti odbrane, nije doveden do kraja.
9 Javlja se potreba za većom kvantifikacijom prihoda i rashoda odbrane, za kvalitetnijim organi-zaciono-tehnološkim projektovanjem sistema i procesa u odbrani, za većom primenom nauke u formiranju jedinstvenog političkog, vojnog i ekonomskog pogleda na odbranu kao važnu dr-žavnu funkciju i na razvoj logistički održivog koncepta odbrane, prema kojem se uvažavaju me-đunarodni karakter odbrane i logistike odbrane.
brane moguće je formiranje i novog naučnog i obrazovnog sistema koji će biti sposoban da se samoobnavlja, a koji će biti potreban društvu, privredi, sistemu odbrane i državi. Državna podrška i određivanje prioriteta dovešće do ujedinjavanja nauke i obrazovnih institucija, kao i do postepenog prela-ska naučnih ustanova na samofinansiranje, što će, opet, omogućiti da se oekloni glavni nedostatak u nauci - odsustvo adekvatnog menadžmenta.
Neka opšta saznanja o nauci, razvoju i sistemskom tretiranju mladih nauka
Kao sistematizovana i argumentovana suma znanja o objektivnoj stvarnosti u određenom istorijskom razdoblju do koje se došlo svesnom primenom određenih objektivnih metoda istraživanja, nauka objašnjava sadašnjost, predviđa buduće događaje i obezbeđuje maksimalnu delo-tvornost ljudske prakse. Nauka traga za objektivnom istinom o stvarnosti, ali se, u suštini, toj objektivnoj istini samo približava. Njeni stavovi su društveno komunikabilni, odnosno razumljivi i prihvatljivi najvećem broju ljudi koji rade u određenoj oblasti stvarnosti, a ti stavovi se (svesno i na-merno) neprekidno izlažu kritičkoj diskusiji (verifikovanju i opovrgavanju).
Nauku kao društvenu delatnost karakteriše: društveni karakter, je-dinstvo naučne teorije i prakse, kreativnost (stvaralaštvo), naučno istraži-vanje i primena naučne metode i internacionalizacija.
Za razvoj nauke su karakteristični: jedinstvenost, svestan kolektivi-zam rada naučnika, zakon ubrzanog razvoja nauka, sličnost u etapama razvoja (opisna faza, logičko-analitička faza i harmonično usklađivanje sadržajnih i kvantitativnih metoda naučnog saznanja), dinamički karakter, diferencijacija (razuđivanje) i integracija (okupljanje) nauka [2].
Naučna delatnost se od nenaučne delatnosti razlikuje po: objektiv-nosti, pouzdanosti, preciznosti (naučnih pojmova, definicija i klasifikacija i preciznost njenih merenja), analitičko-sintetičkom postupku, sistematič-nosti i racionalnosti.
Na jedno naučno područje utiču brojni faktori, a pre svega: privreda, društveni sistem, politička praksa i razni oblici društvene svesti. Prilikom tumačenja uzajamnog delovanja pojedinih grana nauka postoje sledeće tendencije: pridavanje većeg značaja diferencijaciji (specijalizacija rasuđi-vanja) nauke, težnja da se proces integracije (okupljanje) apsolutizuje (stvaranje međunauka) i stav da su podjednako važne diferencijacija i integracija, tj. isticanje povezanosti delova.
U razvoju nauke javlja se određeno međusobno delovanje grana nauke koje se može svrstati u tri različita strukturna tipa: delovanje jedne nauke na objekat druge nauke; dve različite nauke proučavaju isti objekat i proučava-nje iskustava jednih nauka pomoću metoda i sredstava drugih nauka.
Andrejić, M. i dr., Teorijske osnove i pristup sagledavanju izgrađenosti logistike odbrane kao nauke, str. 90-108
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK/MILITARY TECHNICAL COURIER, 2012., Vol. LX, No. 3
Tokom razvoja, nauka je prošla kroz određene etape u klasifikaciji nauka: nediferenciranost nauka, diferencijacija nauka i detaljnija diferen-cijacija, ali istovremeno i integracija pojedinih grana nauke.
Sve nauke, bez obzira na naučno polje kojem pripadaju, imaju svoju metodu sa istovetnim elementima strukture, ali je predmet nauke strukturni element kome se ta struktura i istraživački postupak u celini prilagođavaju.
Prema Žugaju, razvoj nauke na današnjem nivou razvoja društva karakterišu: veliki porast ulaganja u naučno-istraživački rad; neprekidno povećanje broja naučnika i istraživača; naglo povećanje količine naučnih informacija; ubrzana akumulacija fonda naučno-tehničkih znanja i to što istraživanja više nisu individualna, već sve više kolektivna. Naime, jača horizontalna naučna saradnja, kroz formiranje zajedničkih timova (na na-cionalnom i međunarodnom nivou), a razvija se i vertikalna saradnja na-učnika (generacijska saradnja i saradnja a posteriori).
Sadašnji stepen razvoja nauke karakteriše i brojnost eksperimenata, kao i znatno korišćenje modela (uključujući i računarske modele)10 11 i matematike (matematizacija nauke), a rezultati nauke se sve više prikazuju pomoćuogič-kih i matematičkih modela i apstraktnih izraza. Metode jedne nauke se, neret-ko, upotrebljavaju u drugim naukama, i tako jedna nauka obogaćuje drugu. Skraćuje se vreme prelaza saznanja iz jedne nauke u drugu i veoma brzo ot-krivaju nova saznanja. Granica između teorijskih i praktičnih nauka je sve ma-nje izražena i jača veza između osnovnih i primenjenih nauka.
Nauka, kao i svaka druga grana ljudske delatnosti, sadrži sledeće tri (funkcionalne) komponente koje su potrebne za uspešno funkcionisanje i razvoj: sistem naučnih saznanja kao temeljne činjenice (nauka u užem smi-slu), umeće ili veštinu (tehnika rada, zanat, majstorstvo itd.) i ličnu inventiv-nost, nadahnuće, vlastitu sposobnost, pronalazaštvo i stvaralački žar.
Odnos nuake i filozofije, politike i umetnosti
Odnos filozofije11 i nauke ogleda se u međusobnom uticaju, u pove-zanosti i zavisnosti i neophodnosti zajedničkog delovanja. I filozofija i nauka teže objašnjenju. Nauke su nastale odvajanjem pojedinih područja znanja od filozofije: filozofija se vremenom izdvojila iz okvira religija (od
7. do 6. veka pre nove ere), zatim su se od filozofije izdvojile određene prirodne nauke (od 4. do 3. veka pre nove ere, u doba aleksandrijske škole) i, konačno, u 18. veku su se iz filozofije počele izdvajati određene nauke (sociologija i pravo).
10 Većom primenom informatičke i računarske tehnologije stvaraju se brojne mogućnosti za primenu simboličkih modela realnih pojava i procesa i za primenu simulacionog modelovanja realnih pojava i procesa, čime se gotovo anuliraju empirijske metode u istraživačkom procesu, ali se mora imati me-ra u pojednostavljenju pojava i procesa kako se ne bi previše pojednostavila i redukovala suština i realne pojave i procesi zamenili neadekvatnim „akademskim“, odnosno „školskim“ modelima.
11 Filozofija je i danas veoma potrebna za razvoj nauke jer tretira celinu, tj. sintezu delova, koja je viši kvalitet od pojedinih delova objektivne stvarnosti.
Filozofija daje posebnim naukama opštu metodu naučnog saznanja, pokazuje pristup istraživanju pojava i pruža opštu teoriju saznanja poja-va. S druge strane, naučni rezultati posebnih nauka služe filozofiji kao konkretna građa za njene generalizacije, za izradu pravilnih metoda u te-oriji saznanja i za njihovo dalje obogaćivanje [3].
Za ostvarenje ciljeva politike (uključujući i naučne politike) vladajuća politika ima obiman instrumentarij materijalnih, finansijskih, pravnih, nor-mativnih, prinudnih i drugih sredstava. Generalno, nauka ima dve uloge, koje su međusobno suprotstavljene:
- inovacije (utvrditi neprekidan napredak u spoznavanju prirode i društva kritikovanjem prethodnih naučnih tekovina i postepenim otkriva-njem, iz postojećih, novih tekovina);
- kontrole (kao sredstvo za učvršćivanje, rast i odbranu vlasti) posto-jećeg odnosa vlasti, zbog čega postoji težnja da se upravlja naukom, da se ona instrumentalizuje i zloupotrebljava, odnosno političke istine se sta-vljaju ispred naučnih saznanja i forsiraju naučna saznanja kojima se afir-miše politička istina kao jedina (apsolutna) istina. Međutim, napredak društva moguć je jedino u slučajevima kada je funkcija kontrole u drugom planu i kada je akcenat na funkciji inovacije.
Kada je u pitanju odnos između nauke i umetnosti,12 uočljivo je da postoji više13 razlika: karakterističan je interes umetnika u odnosu na naučni-ka; konačan rezultat rada umetnika je, u suštini, drugačiji od rezultata na-učnog rada; u umetnosti su specifične metode i sredstva kojima se ostva-ruje rezultat; u umetnosti su stvarana remek-dela još u doba stare ere (Egipat, Mesopotamija, Grčka, Rim), a nauka je nastala kulminiranjem i si-stematizovanjem znanja kroz vekove, naročito u dva poslednja veka; jedin-stvo opšteg, posebnog i pojedinačnog u nauci se pojavljuje u formi opšteg (u obliku pojmova, kategorija), a u umetnosti - u formi koja sadrži „nepo-srednu očiglednost pojedinačne životne pojave"; nauka nastoji da otkloni subjektivizam, karakterišu je strogost ili egzaktnost i teži tačnosti i objektiv-nosti (eliminiše što je moguće više elemenata subjektivnosti), dok se u umetnosti u mnogo većoj meri ogleda subjektivnost njenog stvaraoca, ma-da ona nije proizvoljna [4]. Takođe, između nauke i umetnosti postoje od-ređene sličnosti, odnosno nauka i umetnost imaju i neka zajednička obe-ležja: idejnost, odnosno obe su vezane uz klasu, te imaju istu podlogu i deo su nadgradnje u funkciji; aktivan i stvaralački odnos (trud) i nadahnuće koje proizilazi iz velikog rada; i naučnik i umetnik se, na neki način, repro-dukuju u svom delu; i naučnik i umetnik, da bi bili uspešni, moraju pozna-vati tehniku rada, umeće, zanat; i naučno i umetničko delo imaju trajnu vrednost, tako da se ne mogu pravilno proceniti i izraziti u novcu - imaju idealnu vrednost koja se ničim ne može nadomestiti.
12 Ako je međunarodna politika umetnost mogućeg, a rat njen instrument, logistika je umetnost de-finisanja i iskazivanja mogućeg. Ona obezbeđuje supstancu koja fizički omogućuje armiji da živi, kreće se i postoji (prema Pravilu Američke vojske FM 700-80, iz 1985. godine).
13 I nauka i umetnost su uopšten odraz stvaranosti.
Andrejić, M. i dr., Teorijske osnove i pristup sagledavanju izgrađenosti logistike odbrane kao nauke, str. 90-108
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK/MILITARY TECHNICAL COURIER, 2012., Vol. LX, No. 3
„Kad nauka dostiže vrhunac svoga savršenstva, ona se približava umetnosti, postaje umetnost. I obratno - kad umetnost usavršavajući se do krajnjih granica dostiže svoju kulminacionu tačku, ona se na svoj na-čin pretvara u nauku. U tome se ogleda ono izvesno jedinstvo nauke i umetnosti, tih najviših manifestacija ljudskog stvaralačkog genija, jedinstvo koje je u suštini uslovljeno zajednicom, sredine koja ga održava -materijalnim uslovima društva" [5].
S razvojem nauke povećala se i njena složenost. Naime, razvoj nauke doveo je do velikih promena u njenoj koncepciji, metodologiji i struktu-ri. Napuštaju se mnoga ranija gledišta (pristupi) i postepeno formiraju nova. Pojavljuje se čitav niz novih metoda i naučnih disciplina i, istovreme-no, dolazi do sve intenzivnije integracije nauka, horizontalne i vertikalne, na nacionalnom i međudržavnom nivou, i do stvaranja mreže nauka ko-jom se teško upravlja iz jednog centra.
Ta tendencija, između ostalog, ogledala se i u tome što se već 1964. godine oko 50% svih naučnih informacija odnosilo na granična područja znanja [6]. Prema Dereku J. De Sola Price: „Discipline koje analiziraju nauku stvarale su se pojedinačno, ali pokazuju mnoge znakove da se po-činju usklađivati u celinu čiji je efekat veći od običnog zbroja efekata svih delova" [7].
Konstituensi razvoja logistike odbrane kao nauke
Cilj logistike odbrane (kao nauke) jeste prikupljanje i stvaranje znanja o činjenicama, uzrocima i zakonitostima pojava, principima i norma-ma u oblasti njenog izučavanja. Znanja od interesa za logistiku odbrane stiču se i verifikuju egzaktnim posmatranjem, organizovanim eksperimen-tom i pravilnim rasuđivanjem, odnosno mišljenjem.
Prikupljanje i stvaranje znanja iz oblasti logistike odbrane sprovodi se kroz sledeće faze:
- identifikovanje adekvatnih izvora informacija, znanja rešenja i nači-na dolaženja do njih;
- kritičku analizu postojećih izvora informacija, znanja i rešenja i iz-vođenje pravilnih sudova i zaključaka;
- pravilno komponovanje prikupljenih informacija, znanja i iznađenih rešenja u zaokružene logičke strukture i celine, pri čemu se vodi računa o životnom ciklusu sistema i pojava u njemu;
- izbor adekvatnog načina prezentovanja sakupljenih činjenica, znanja i iznađenih rešenja (forma prozne deskripcije, matematički modeli, ta-bele, grafikoni, dijagrami tokova, histogrami, ciklogrami, tabele odluka, mrežni planovi, gantogrami itd.).
Zadatak logistike odbrane jeste da istražuje i teorijski uopštava i obli-kuje sisteme, funkcije i procese vezane za predmet svog istraživanja.
Pažljivom analizom može se uočiti, na osnovu dostupne grade, da logistika odbrane ima odredene filozofske pretpostavke, svoj predmet, te-oriju, jezik i metodu, a da joj nivo razvoja zavisi od resursa koji su bili ras-položivi u procesu njenog razvoja, društvenih odnosa prema njoj i njene otvorenost prema okruženju.
U logistici odbrane postoje dva pristupa izučavanju predmeta istraži-vanja (kao dela objektivne stvarnosti): ekonomski pristup (čisto ekonom-ski motivi) i odbrambeno-politički14 pristup sa aspekta odbrane koji je pod jakim uticajem države (političko-odbrambeni motivi).
Predmet logistike odbrane jesu logistička podrška odbrane kao veo-ma složeno područje objektivne društvene stvarnosti i problemi koji na-staju u procesu praktične interakcije čoveka i objektivnog sveta koji ga okružuje pri logističkoj podršci ljudstva, sredstava i organizacionih siste-ma koji realizuju zadatke iz domena odbrane.
Pod logističkom podrškom odbrane podrazumevaju se organizacioni sistemi koji realizuju logističku podršku (sa elementima, vezama i odnosi-ma između elemenata i sistema i sistema i okruženja, principi na osnovu kojih se konstituiše15 i funkcioniše i instrumenti kojima se regulišu odnosi izmedu delova16), funkcije i procese17 logističke podrške i pojave vezane za logističku podršku odbrane.
Elemente sistema18 logističke podrške čine: logistički kadar; materi-jalna sredstva koja se koriste za realizaciju zadataka logističke podrške; prostor na kojem su smešteni (razvijeni) elementi sistema logističke po-drške; objekti, postrojenja i instalacije; stručna literatura i dokumentacija iz oblasti logističke podrške.
Pod logističkom podrškom odbrane podrazumeva se logističku podršku stvaranja i razvoja vojske i upotrebe vojske (u prevenciji sukoba i kad sukobi eskaliraju)19 i drugih snaga odbrane. Logistička podrška stvaranja, razvoja i upotrebe Vojske ostvaruje se kroz akvizicijsku logističku podršku, potrošač-ku logističku podršku i ugrađenu (organska) logističku podršku.
14 Zbog značaja koji ima i uticaja koji može ostvarivati politika, logistika odbrane bi trebalo da se razvija u harmoniji sa politikom.
15 Efektivnost i efikasnost relativno plitkog sistema logističke podrške mogu da se unaprede bržim odzivom postojećeg logističkog sistema (informacioni sistem), većim oslanjanjem na (pouzdane) ci-vilne resurse, većim obimom ispomoći nižih organa logistike od strane viših organa, jačim i bržim transportnim resursima i podizanjem nivoa logističke kulture korisnika logističkih usluga.
16 Instrumente za regulisanje odnosa izmedu elemenata čine: zakonski i drugi propisi organa vlasti, upravna akta organizacije i institucije koje primenjuju instrumente ili od kojih zavisi njihova primena. Sa menjanjem elemenata sistema (na primer, razvoj proizvodnih snaga) javljaju se potrebe za me-njanjem instrumenata kojima se utiče na odnose izmedu elemenata sistema.
17 Standardni procesi su: planiranje usluge, obezbeđenje - nabavka usluge, pružanje usluge, praćenje stanja objekta usluge i kvaliteta usluge i preduzimanje korektivnih odluka i akcija.
18 Elementi su delovi, tj. podsistemi koji čine sadržinu sistema, ali ga kvalitativno potpuno ne odredu-ju. Isti elementi se javljaju u različitim sistemima i tek u svakom od njih, kao konkretna kompozicija, nastala u skladu s prirodnim zakonima ili postavljenim principima, čine kvalitativno odreden sistem.
19 Pri obavljanju zadataka u okviru definisanih misija.
Andrejić, M. i dr., Teorijske osnove i pristup sagledavanju izgradenosti logistike odbrane kao nauke, str. 90-108
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK/MILITARY TECHNICAL COURIER, 2012., Vol. LX, No. 3
Akvizicijska logistička podrška obuhvata: nabavku; ugovaranje; proiz-vodnju podržanu istraživanjima i razvojem sredstava; kvalitet proizvoda i usluga; standardizaciju, metrologiju, kodifikaciju i nomenklatura upravlja-nje resursima; zaštitu resursa; planiranje strategijskog finansiranja logistič-ke podrške i sistemsko (normativno-pravno) uređenje logističke podrške.
Potrošačka (izvršna) logistička podrška obuhvata: snabdevanje, odr-žavanje, kretanje i transport, opštu logistiku, infrastrukturu i zdravstvo.
Pod integrisanom logističkom podrškom podrazumevaju se aktivno-sti podrške koje propisuju logistički organi, ali funkcionalno nisu odgovor-ni za njihovo sprovođenje, već ih sprovode borbene strukture i strukture borbene podrške.
Prilikom upotrebe snaga (Vojska i ostale snage odbrane) težište je na planiranju i obezbeđenju pokretanja i održivosti snaga odbrane tokom obavljanja zadataka u okviru definisanih misija.
Problemi logističke podrške odbrane20 su različite disciplinarnosti i ni-voa opštosti, determinističke i stohastičke prirode. Većina problema21 logi-stičke podrške odbrane ima multidisciplinarni i transdisciplinarni karakter.
Složenost problema u zoni odgovornosti i interesa logistike odbrane ogleda se i u orijentisanosti logistike na tok (materijalni, energetski, infor-macioni, tok kretanja ljudi i znanja) i njegove prostorne, vremenske i kva-litativne transformacije (prostor, područje, mesto), i orijentisanosti na upotrebni ciklus sredstva i uslugu korisnika.
Specifičnost stohastičkih problema sa kojima se susreće logistika ogleda se u tome što stohastički karakter poprimaju ne samo zavisne pro-menljive čiju promenu valja proučiti nego i nezavisne promenljive čija pro-mena uzrokuje takve promene. Nezavisnost se gubi i u uobičajenom funk-cionalnom i u stohastičkom smislu.
Deo problema logistike veoma je specifičan i svojstven logistici odbrane, kao na primer problemi u vezi sa izučavanjem:
- izazivanja posredne ili neposredne namerne fizičke destrukcije;
- posredne ili neposredne zaštite od namerne fizičke destrukcije.
Probleme koje rešava logistika odbrane, a naročito probleme vezane za odlučivanje, karakteriše različiti stepen određenosti, konflikta i rizika. Pri tome, jako je izražena raznovrsnost međusobnih uticaja raznih faktora koji utiču na rešavanje pojedinih logističkih problema.
20 Na osnovu saznanja o pretežno stohastičkoj prirodi ponašanja relevantnih činilaca logističke podrške odbrane u delovanju i napretka na području matematičke statistike, teorije verovatno-će, kao i razvoja drugih posebnih područja matematike (matematička logika, linearna algebra i drugo), stvaraju se neophodni uslovi da se u saradnji sa drugim naučnim disciplinama (istorija, hemija, ekonomija, tehnika, psihologija, operaciona istraživanja, informatika itd.) razvije multidi-sciplinaran pristup rešavanju problema logistike odbrane.
21 O naučnom problemu se govori kada se neki zadatak ne može rešiti na osnovu raspoloživog znanja u nauci.
S obzirom na stepen složenosti, problemi kojima se, kao nauka, bavi logistika odbrane mogu da se podele u tri grupe, na:
- probleme koji mogu dosta uspešno da se rešavaju pomoću forma-lizovanih postupaka - alogoritama (dobro strukturirani problemi);
- probleme koji mogu da se rešavaju na zadovoljavajući način koriš-tenjem savremenih tehnologija (softver, hardver, netver), odnosno polu-strukturirane probleme;
- probleme koji se mogu rešavati zahvaljujući ljudskom potencijalu, specifičnom znanju, emocijama, iskustvu, intuiciji i sposobnosti za brzo identifikovanje ključnih činilaca i pretraživanje mogućih varijanata u ne-standardizovanim problemima (loše strukturirani problemi).
Znatan deo problema koje rešava logistika odbrane vezani su za de-finisanje i dimenzionisanje logističkih zahteva (organizacioni i tehnološki) i definisanje, projektovanje i dimenzionisanje logističkih elemenata i siste-ma za zadovoljenje navedenih zahteva, donošenje logističkih odluka, upravljanje logističkim sistemima i procesima i unapređivanje ukupnih performansi logističkih sistema.
Naučnu teoriju22 logistike odbrane čine sledeći elementi: predmet na-učne teorije, osnovni pojmovi23 (rečnik), osnovni stavovi,24 hipoteze,25 na-učni zakoni26 i teoreme, koji su formirani u prihvatljivoj meri. Sadržana je u
22 Teorija je hipoteza koja je u velikoj meri proverena. Teorije su redovno složene pojave, koje obuhvataju određeni broj sudova o činjenicama i određeni broj međusobno povezanih zakona.
23 Pojmovi su logička predstava predmeta nauke. Osnovni pojmovi logistike odbrane su umno-gome preuzeti iz logistike, ali i iz pojedinih (posebnih) područja logistike. Određeni specifični pojmovi logistike odbrane stvoreni su unutar logistike odbrane, a koriste se u drugim nukama i naučnim disciplinama. Ti pojmovi su sadržani u vojnim leksikonima, rečnicima, taktičko-tehnič-kim priručnicima, zakonima, uredbama sa zakonskom snagom, pravilnicima, doktrinama, pravi-lima i uputstvima i drugim dokumentima kojima se sistemski uređuju odbrana i logistička podrš-ka odbrane.
24 Stav je svaka veza među pojmovima koja ima smisla. Stavovi se javljaju u obliku aksioma, postulata i principa.
Sud je spoj dvaju pojmova u kome se o odnosu jednog prema drugom nešto tvrdi ili odriče. Su-duvi iz kojih se izvode novi sudovi zovu se premise ili pretpostavke, a novi sud koji se dobija iz premise zove se zaključak - izvod ili konkluzija.
Zaključak je logička tvorevina i izražava se pomoću dve ili više rečenice, a njegovi elementi su sudovi. Za zaključak su potrebni barem dva suda i misao da jedan od njih sledi iz jednog ili vi-še drugih sudova. Misao da sledi izražava se rečima: dakle, prema tome, odatle sledi i slično.
25 Hipoteza je teorija koja još nije proverena. Naučne hipoteze koje su proverene - izvedene kombinacijom ostalih elemenata naučne teorije i elemenata jezika nauke (reči, sintagmi, reče-nica i paragrafa), nazivaju se teoreme. Mogu da budu izvedene iz prethodno dokazanih teore-ma ili dedukovane iz teorema višeg nivoa opštosti ili teorija u celini. One nisu mehanička celina dedukovanih ili sintetizovanih stavova, već nov kvalitet u procesu saznanja i izrade naučne teorije. Teoreme mogu da imaju manji ili veći stepen dokazanosti i manji ili veći stepen opštosti. Teoreme nižeg nivoa opštosti čine osnovu za izradu teorema višeg nivoa opštosti i teorija u ce-lini, i obrnuto.
26 Naučni zakoni su samo elementi hipoteza i teorija, ali ima i hipoteza i teorija koje se svode samo na jedan zakon. Zakon je potvrđeni hipotetički stav koji se odnosi na više pojava. To su objektivni, stalni, opšti i nužni odnosi među pojavama stvarnosti. Zakon je teorija koja je toliko proverena da više ne sumnjamo u nju. Naučni zakoni su samo elementi hipoteza, ali ima i hipoteza i teorija koje se svode samo na jedan zakon.
Andrejić, M. i dr., Teorijske osnove i pristup sagledavanju izgrađenosti logistike odbrane kao nauke, str. 90-108
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK/MILITARY TECHNICAL COURIER, 2012., Vol. LX, No. 3
konceptima i strategijama društvenih (međunarodnih i domaćih) institucija, udruženja i organizacija, kao i domaćih i međunarodnih skupova i foruma koji se bave istraživanjima, edukacijom, sistemskim uređenjem standarda u toj oblasti, problemima logističkog upravljanja i logističkom praksom.
Teorija logistike27 se odlikuje jasno postavljenim predmetom istraži-vanja, zadovoljavajućim nivoom opštosti saznanja, prihvatljivim stepe-nom formalizovanosti, solidnim stepenom plodnosti i ulogom koju ima u saznavanju važnog područja objektivne društvene stvarnosti. Njena funk-cija u naučnom istraživanju, zavisno od aktuelnog društvenog trenutka, jeste manje ili više orijentaciona, povezujuća, objašnjavajuća, proverava-juća, predviđajuća, inspirišuća i definišuća. U njoj su svi elementi struktu-re povezani u jedan, prilično koherentan i logički neprotivurečan sistem.
Teorija logistike odbrane dijalektički je povezana sa praksom logistike odbrane.28 Predmet naučne teorije logistike odbrane saglasan je sa predmetom logistike odbrane uopšte. Predstavlja područje stvarnosti (i probleme u njemu) kojim se bavi logistika odbrane, ali teorijski.29
Logistika odbrane proučava predmete, odnosno objekte (čovek, sredstvo, organizacioni sistem), pojave i procese (planiranje logističke usluge, nabavka logističke usluge, realizacija logističke usluge, praćenje ponašanja objekta logističke usluge, regulisanje postupka sa objektom logističke usluge) vezane za logističku podršku.
Teorija logistike se bavi i konstituisanjem i funkcionisanjem sistema logističke podrške30 posmatranih sa stanovišta njihovih ciljeva, u skladu sa karakteristikama logističkih zahteva (mesto i vreme nastajanja, oblik, inten-zitet). Takođe, bavi se upravljanjem logističkim sistemima, resursima31 i procesima, kao i sistemima i procesima koji omogućavaju kretanje (protok) materijala, ljudi, energije i informacija [8], u toku čitavog životnog ciklusa objekata interesa logistike odbrane [9] pri logističkoj podršci odbrane.
Predmet logistike odbrane kao nauke jesu i koncepcija, organizacija, tehnologije logističke podrške i tendencije u razvoju. Logistika odbrane se sveobuhvatno i sistemski bavi aktivnostima planiranja, oblikovanja,
27 Teorija je sređeno izlaganje nagomilanog iskustva i njegov formalan izraz kao vodilja za bu-duće razborite akcije radi obogaćivanja tog iskustva. Traganje za sveobuhvatnim teorijama naj-bolji je način da se što bolje shvate načela i odnos između uzroka i posledice, što može da bu-de putokaz odgovornim ljudima koji moraju da se odluče između protivurečnih teorija.
28 Teorija izučava iskustva iz prakse, predviđa i otkriva put praksi, uopštava dostignuća u mate-rijalnom i misaonom stvaralaštvu i povezuje ih sa mogućim rešenjima, a praksa dograđuje ili odbacuje dostignuta rešenja i daje nova saznanja. Naučna povezanost teorije i prakse čini logi-stiku odbrane naukom i veštinom.
29 Predmeti su razvojne kategorije koje se neprekidno menjaju i mogu da budu raznovrsni, od fizičko-hemijskih, preko bioloških i psiholoških, do društvenih pojava i procesa.
30 Objektivna stvarnost je jedinstvena celina koja ima posebne i pojedinačne zaokružene celine i delove.
31 U realnom sistemu i životu uglavnom su potrebe za resursima manje od mogućnosti (ograni-čene mogućnosti i neograničena tražnja), pa je neophodno upravljanje tim pojavama, uz uva-žavanje jasno izraženih težišta i prioriteta.
modelovanja, projektovanja, kontrole, zaštite i upravljanja svim procesi-ma i sistemima koji omogućavaju kretanje (protok) materijala, ljudi, ener-gije i informacija pri logističkoj podršci odbrane.
Teorija logistike odbrane, pored ostalog, bavi se i transformacijom toko-va32 (materijalni, energetski, informacioni, tokovi kretanja ljudi), sistemima i procesima koji omogućavaju transformacije tokova. Predmet logistike odbrane kao nauke jeste i izučavanje i razvoj alata (metode, tehnike i instrumenti) za izučavanje konkretne objektivne stvarnosti i rešavanje problema u njoj.
Jezik logistike odbrane adekvatno obavlja ulogu saopštavanja misa-onog sadržaja i suštinski je činilac naučnog saznanja. Zasniva se na knji-ževnom (standardnom) jeziku,33 a sastoji se od određenih reči (termini34 35), sintagmi, rečenica (iskazi) i paragrafa koji se koriste za iskazivanje ono-ga što se osmisli u logičkom smislu u toku projektovanja istraživanja, or-ganizovanja i sprovođenja istraživanja i obaveštavanja javnosti o rezulta-tima istraživanja. Sadrži sve norme književnog jezika: gramatičke, pravo-pisne, leksičke, izgovorne i stilističke norme.
Logistika odbrane, kao nauka, uglavnom koristi naučni stil,36 nauč-no-popularni i publicističko-polemistički stil. Generalno, njen stil odlikuju: solidna jasnost, jednostavnost, prirodnost i odmerenost, konciznost, ko-herentnost i raznolikost.
Kompleksnost sistema koji realizuje logističku podršku i problema logistike odbrane i činjenica da su problemi logističke podrške odbrane de-terminističkog i stohastičkog karaktera i da ih karakteriše različit stepen neodređenosti i rizika i mogućnost odvijanja u konfliktnim situacijama odre-đuju njene metode kao celovit pristup istraživanju i način sticanja naučnog saznanja i njegovog integrisanja u jedinstvenu teoriju nauke.37 Metode,
32 Radi što kvalitetnije transformacije tokova (prostor transformacije, područje, mesto), među-sobne veze materijalnih, energetskih i informacionih tokova podležu principima intenzivne i jed-novremene sveobuhvatne koordinacije i integracije.
33 Jezik je proizvod ljudskog mišljenja. Sa njim je duboko povezan i zajedno sa njim čini dijalek-tičko jedinstvo, u međusobnoj su interakciji i zajedno se razvijaju i usavršavaju. Od ostalih vr-sta izražavanja jezik se razlikuje i po tome što ima svoju gramatiku i sintaksu. Jezik ima svoje norme, stil i pravopis.
Norme jezika čine: gramatičke , pravopisne (ortografske), leksičke, izgovorne (ortoepske) i stili-stičke norme.
Ono što čovek osmisli u logičkom smislu, iskazuje u određenim jezičkim oblicima i konstrukci-jama. Jezički oblik izražavanja pojma je izraz - termin, jezički oblik izražavanja suda je dekla-rativna rečenica - iskaz, a jezički oblik kojim se izražava zaključak je uređeni skup iskaza.
34 Termin je jezički izraz pojma. Za svaki pojam postoji jedan osnovni termin i više sinonima. U nauč-nom stilu pisanja koristi se osnovni termin, koji najpreciznije odražava pojam, a sinonimi - po potrebi. Iskaz je jezički izraz suda, a skup iskaza je jezički oblik kojim se izražava zaključak.
35 Sintagme su grupa reči koje obrazuju jedan pojam. Čine logičku celinu i izgovaraju se slive-no, bez pauza. Kao sastavni delovi subjekta ili predikata, imaju misaonu samostalnost, ali se i spajaju međusobno po zakonima sintakse jezika.
36 Stil je izbor izražajnih sredstava u jeziku. Pored navedenih, postoje još i razgovorni, književ-no-umetnički i administrativni stil.
37 Obuhvataju intelektualna i materijalna sredstva kojima su rezultati ostvareni. Koriste se za otkriće novog i verifikaciju novootkrivenog znanja.
Andrejić, M. i dr., Teorijske osnove i pristup sagledavanju izgrađenosti logistike odbrane kao nauke, str. 90-108
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK/MILITARY TECHNICAL COURIER, 2012., Vol. LX, No. 3
tehnike i instrumenti koje koristi logistika odbrane (u izučavanju predmeta istraživanja i pri rešavanju problema) adekvatni su za rešavanje njenih pro-blema i opšteprihvaćeni od ljudstva koje se bavi objektivnom i komplek-snom praksom logističke podrške odbrane. Različitog su porekla38 i među-sobno se razlikuju po generalnosti (veličina skupa problema koji se njima mogu rešavati) i snazi (efikasnost pronalaženja rešenja problema). Koriste se za otkrivanje novog i verifikaciju novootkrivenog znanja.
Svaka metoda ima ograničenu dokaznu vrednost,39 a konstatacije svake metode dopunjavaju se daljim istraživanjima pomoću drugih, neza-visnih metoda. Ukoliko se više razlikuje takva, dopunska metoda, utoliko je potpunije saznavanje istine.
U izučavanju svog specifičnog predmeta i rešavajući svoje specifič-ne probleme, logistika odbrane razvija nove i koristi i usavršava dostupne metode, tehnike i instrumente, prilagođavajući strukturu i istraživački po-stupak konkretnoj objektivnoj društvenoj stvarnosti i problemima na koje nailazi u svojoj „zoni odgovornosti" [10]. Na taj način se polako oblikuje i zaokružuje metoda logistike odbrane koja maksimalan sinergetski efekat elemenata strukture ostvaruje samo u oblasti logistike odbrane. Strukturu te metode čine: opšti metodološki pristup istraživanju, epistemološki, od-nosno naučno-teorijski deo i metodološko-tehnički deo.
Zaključak
Razvoj nauke doveo je do velikih promena njenoj u koncepciji, meto-dologiji i strukturi. Mnoga ranija stanovišta se napuštaju i postepeno se formiraju nova. Pojavljuje se čitav niz novih metoda i naučnih disciplina, a u isto vreme dolazi do sve intenzivnije integracije nauka, horizontalne i ver-tikalne, na nacionalnom i međudržavnom nivou, i do stvaranja mreže nauka kojom teško može da se upravlja iz jednog centra. Ulažu se ogromni napori kako bi nauka ispunila svoju društvenu misiju40 u svim oblastima objektivne društvene stvarnosti.
Zbog integrativnih procesa koji se u svetu odvijaju u oblasti odbrane, složenosti logističke podrške odbrane i, često, međunarodnog karak-terg41 logističkih problema i procesa, tokova informacija, materijala i ener-
38 Svaka razvijena metoda pripada svakoj nauci u kojoj se može primeniti, bez obzira na to gde je prvo-bitno nastala. Bezpredmetno je raspravljanje o ekskluzivnosti primene metoda, odnosno kojoj nauci i u kom sistemu pripadaju: bitno je da li mogu ili ne mogu uspešno da se primene u rešavanju problema.
39 Metode su kao reflektori. Kao što reflektor obasja jednu stranu predmeta, a drugu ostavi u tami, tako i pojedine metode osvetle samo jedan aspekt složene multidsiciplinarne objektivne stvarnosti.
40 Značaj nauke je u tome da olakšava rad, razvija zdrave društvene odnose i popravlja položaj ljudi u procesima proizvodnje i usluga.
41 Zato se formiraju razna udruženja, na nacionalnom i internacionalnom nivou, koja se bave nauč-no-istraživačkim radom u oblasti logistike, edukacijom, upravljanjem, standardizacijom, pružanjem raznih vrsta usluga itd.
gije, te funkcionisanja logistike u mrežnom okruženju, neophodno je da se logistika odbrane razvija kao važno područje logistike. To treba činiti u saradnji sa ostalim posebnim disciplinama (područja) logistike, ali organi-zaciono u okviru nauka odbrane, kako bi što više doprinela unapređenju odbrane kao važne državne funkcije i većem približavanju učenja nauč-nih disciplina koje se bave tehničkim sistemima [9] i tehnologijama, i tzv. ortodoksnih vojnih naučnih disciplina (strategija, operatika i taktika).
Neophodno je da se intenzivno radi na njenom daljem razvoju i du-bljem organizacionom i naučnom utemeljenju, u skladu s potrebama prakse, zahtevima vremena i savremenim tendencijama, ugrađivanjem saznanja do kojih dolazi u jedinstven koherentan sistem. Eventualna raz-mimoilaženja u shvatanjima, kako između različitih filozofsko-naučnih ori-jentacija, tako i među pojedincima u okviru istih naučnih pravaca, treba prevazilaziti u argumentovanim raspravama i svoditi na što manju meru.
Akreditacijom Vojne akademije kao visokoškolske ustanove i kao nauč-no-istraživačke organizacije i osnivanjem Univerziteta odbrane kao držav-nog univerziteta i institucije u kojoj bi se odbrana, kao važna državna funkci-ja, izučavala na naučnim osnovama i naučno tretirala na osnovu multidisci-plinarnog pristupa, dodatno je aktuelizovan odnos države prema odbrani u celini. To se posebno odnosi na pristup prema odbrani i na intelektualni nivo njenog izučavanja i naučnog tretiranja. Pored civilne kontrole, u praksa se nametnula i civilna odgovornost za stanje u toj oblasti.
Rešenje se nazire u legalizovanju, od strane nadležnih institucija, orga-nizovanog bavljenja odbranom na naučnim osnovama, kroz uključenje nauka odbrane (a time i logistike odbrane) u sistem nauka u društvu koje funkci-onišu u mrežnom okruženju, a zatim treba postepeno razmišljati o promeni paradigmi kad je u pitanju poimanje odbrane. Važni preduslovi za to, pored uključenja nauka odbrane u sistem nauka u društvu, jesu obezbeđenje ade-kvatnog kadra, odgovorniji tretman i stimulisanje istraživačkog i nastavnič-kog kadra kroz uvođenje radno-stimulativnog sistema i povećanje cene rada na istraživačkim i nastavničkim poslovima, obezbeđenje adekvatne opreme i literature, razmena znanja, iskustva i informacija sa okruženjem i dostizanje sposobnosti za uključivanje u međunarodne projekte. To bi bio dodatni pod-sticaj harmonizovanju i razvoju odbrambenog sektora, a preko njega bi se ostvario uticaj i na druge sektore u društvu, ali i veća transparentnost u funk-cionisanju i finansiranju nastavne i naučne delatnosti u oblasti odbrane.
Literatura
[1] Eklz, H., Logistika u nacionalnoj odbrani, VIZ, Beograd, 1968.
[2] Žugaj, M., Osnove znanstvenog i stručnog rada, Zagreb RO za grafičku djelatnost, Samobor, 1989.
[3] Medarić, J., Uvod u naučni rad, nastavno-ispitna građa, Zagreb, 1986.
Andrejić, M. i dr., Teorijske osnove i pristup sagledavanju izgrađenosti logistike odbrane kao nauke, str. 90-108
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK/MILITARY TECHNICAL COURIER, 2012., Vol. LX, No. 3
[4] Petrović, B., Kedrov o filozofskim problemima prirodnih nauka, Predgo-vor knjizi B. M. Kedrova: Predmet i uzajamna veza prirodnih nauka, „Nolit“, Beograd, 1969.
[5] Rajnberg, S. A., Metodika i tehnika naučnog rađa. O metodici i tehnici naučno-istraživačkog i naučno-literarnog rađa, drugo izdanje, Medicinska knjiga, Beograd, 1949.
[6] Mesarić, M., Suvremena znanstveno-tehnička revolucija, Ekonomski in-stitut, Zagreb, 1971.
[7] Lelas, S., Znanost o znanosti. Jedan nepretenciozan prikaz njene povi-jesti i strukture, Scientia Yugoslavica 8 (1-2), Zagreb, 1982.
[8] Andrejić, M., Milenkov, M., Sokolović, V., Logistički informacioni sistem, Vojnotehnički glasnik/Military Technical Courier, Vol. 58, No. 1, pp. 33-61, Beograd, 2010.
[9] Andrejić, M., Sokolović, V., Integralna logistička podrška sredstava nao-ružanja i vojne opreme, Vojnotehnički glasnik/Military Technical Courier, Vol. 57, No. 1, pp. 32-53, Beograd, 2009.
[10] Andrejić, M., Metode i tehnike za podršku planiranja u vojnim organiza-cionim sistemima, Vojnotehnički glasnik/Military Technical Courier, Vol. 59, No. 1, pp. 36-53, Beograd, 2001.
[11] Šešić, B., Opšta metodologija, „Naučna knjiga“, Beograd, 1974.
[12] Dobrov, G. M., Nauka o naukama, Zavod za izdavanje udžbenika SR Srbije, Beograd, 1970.
[13] Nejgel, E., Struktura nauke, prevod sa engleskog, „Nolit“, Beograd, 1974.
[14] Zečević, S., Pojmovno određenje logistike, logistički lanci, kriterijumi optimalnosti, logistički centri, siti logistika, logistički provajderi, predavanje po po-zivu na Simpozijumu: Logistika-faktor uspeha, Beograd, 2006.
[15] Petrović, G., Logika, deseto izdanje, „Školska knjiga“, Zagreb, 1977.
THEORETICAL BASIS AND AN APPROACH TO THE DEVELOPMENT OF LOGISTICS OF DEFENSE AS A SCIENCE
FIELD: Logistics
ARTICLE TYPE: Scientific Criticism Summary:
Major organizational changes occurring during the last decade in the state and the current social moment require an adequate social determination of the defense as an important state function, having in mind its qualitative level of study, scientific research and logistical sustainability. The role and importance of the logistic support of defense, range and quality of resources that it engages, the practical needs, time reguirements and current trends require a treatment of the defense at a higher level of consideration in education, research and operational practice.
d0D
When considering the development level of any science and the work on its development, we should monitor continuously and analyze objectively the development and influence of the dominant forms of social consciousness - religion, philosophy and particular sciences (natural and social) - and review the basic constituents of the science development. It is also necessary to understand the essence of the relationship between science and philosophy, science and politics, and science and art.
A large number of authors (under the influence of methodological essentialism) consider that each science at its lowest level of development (with the exception of philosophical assumptions that are implicit) must have four basic constituents: its subject, theory, language and methodology. Based on the development of the above constituents, these authors assess the level of the scientific development of the particular science, i.e. scientific discipline.
Introduction
The current social moment, practical needs, demands of present time and current trends in social conflict management have imposed a series of issues to which the public have to take a standpoint and which have to be adequately tackled. The addressed issues refer to the approach, scope and quality of the study of defence as an important national function and an area of reality that engage significant national resources (human, material, financial, energy, information, etc.). The issues are actualized at the beginning of the accreditation process of the Military Academy as an institution of higher education in the Ministry of Education and as a scientific research organization in the Ministry of Science and Technology of the Republic of Serbia.
A long-term resolution of problems requires a review of the relationship of the society towards the study of the defense as a significant area of social reality, work on improving the organizational and scientific foundation of the defense science, relying on the general functioning of scientific knowledge and modern science in a network environment, and also a review of the wider community attitude towards military science (systematized and substantiated knowledge of the phenomena and objects in the defense to which there is a conscious application of certain methods of research), its historical development, achieved status and future direction.
Some general findings on science and the development and treatment of new sciences
Sciences search for the objective truth about reality; however, they can only approach to it. Their views are socially communicable,
i.e. understandable and acceptable to most people in a particular area of real work, and those views are (intentionally) continuously exposed to critical discussion (and both verifications and challenges).
(ш>
Andrejić, M. i dr., Teorijske osnove i pristup sagledavanju izgrađenosti logistike odbrane kao nauke, str. 90-108
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK/MILITARY TECHNICAL COURIER, 2012., Vol. LX, No. 3
The present level of the development of science is characterized by a significant use of experiments, models (including computer models) and mathematics (mathematisation of science) and the results of science are increasingly expressed with logical and mathematical models and abstract terms. The methods of one scientific field are often used in other scientific fields, thus enriching them. The time of knowledge transition from one science to another shortens and new knowledge is acqiured quickly. Boundaries between theoretical and practical sciences are less and less pronounced and links between basic and applied sciences grow stronger.
As any other branch of human activity, science contains the following three (functional) components that are required for successful operation and development:
- system of scientific knowledge such as basic facts, science in the strict sense;
- skills (technique, craft, craftsmanship, etc.);
- personal inventiveness, inspiration, personal ability, inventive mind and creative zeal.
Relation between science and philosophy, politics and art
Philosophy provides particular sciences with a general method of scientific knowledge, shows an access to research and provides a general theory of knowledge phenomena. On the other hand, the results of particular sciences offer philosophy a concrete structure for its generalization, for creating proper methods in the theory of knowledge and for their further enrichment.
In order to achieve policy objectives (including science policy), the state has a comprehensive range of instruments of a material, financial, legal, normative, coercive, etc. nature.
In the relationship between science and art, there are both differences and similarities. The differences between science and art are numerous: the interest of artists is specific in relation to that of scientists; the ultimate result of the work of artists is essentially different from the result of scientific work; art has specific methods and means by which results are achieved; art created masterpieces in the time before Christ (Egypt, Mesopotamia, Greece, Rome), while science accumulated and systematised knowledge through the centuries - especially in the last two; the unity of the general, particular and individual in science appears in the form of the general (in the form of concepts and categories), while in art it appears in a form that includes "direct evidence of occurrence of an individual life"; science strives to eliminate subjectivity aiming at accuracy and objectivity, while art reflects much more of the creator’s subjectivity, not being arbitrary, though.
There are also certain similarities between science and art: both are related to class thus having the same base and being a part of the superstructure in the function; they both exhibit active and creative effort
and inspiration steming from hard work; both a scientist and an artist reproduce themselves in their creation to an extent; in order to be successful, both a scientist and an artist have to be familiar with specific techniques and crafts; both scientific and artistic masterpieces are of lasting values since it is impossible to asess them properly and express in money terms due to their ideal value that nothing can compensate.
Constituents of the development of logistics of defense as a science
On the basis of available material, a careful analysis of defense logistics shows that it has certain philosophical assumptions of its existence, its subject, theory, language and methodology. It can be also seen that the level of its development is determined by resources available in the process of its development, social attitudes towards it and its openness towards the environment.
The SUBJECT of defense logistics is the logistics support of defense as a very complex area of the objective social reality and the problems that arise in the practical interaction between the man and the objective world around him with logistic support of personnel, resources and organizational systems that accomplish the tasks in the field of defense.
Defense logistics support includes logistic support for the creation and development of military and the use of military (during conflict prevention and escalation) and other defense elements.
Logistic support for the creation, development and use of the Army is achieved through acquisition logistic support, consumer logistic support and integrated (organic) logistic support.
The subject of the defense logistics as a science is both the study and the development of tools (methods, techniques and instruments) for studying concrete objective reality and solving problems in it.
The SCIENTIFIC THEORY of defense logistics consists of the following elements: the subject of the scientific theory, basic concepts (glossary), basic statements, hypotheses, scientific laws and theorems. The elements are formed to a reasonable extent. It is contained in the concepts and strategies of social (international and national) institutions, associations and organizations as well as national and international seminars and forums dealing with research, education, systematisation of standards in this area, problems of logistics management and logistics practices. The theory of defense logistics, among other things, deals with the transformation of flows (material, energy, information, personnel), systems and processes that enable flow transformations.
The LANGUAGE of defense logistics adequately perform its role of communicating the content of thought and essentially is an agent of scientific knowledge. Based on the literary (standard) language, it consists of particular words (terms), phrases, sentences (statements), and paragraphs used to express the content of thought during research design, organization, conducting and conveying its results to the public. It contains all the norms of literary language: grammatical norms, orthographic, lexical, pronunciation and stylistic norms.
(ш>
Andrejić, M. i dr., Teorijske osnove i pristup sagledavanju izgrađenosti logistike odbrane kao nauke, str. 90-108
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK/MILITARY TECHNICAL COURIER, 2012., Vol. LX, No. 3
The METHODS, techniques and instruments used by the logistics of defense (while studying the research subject and solving problems) are adequate to address its problems and are generally accepted by personnel engaged in objective and complex logistical support of defense. They have different backgrounds and vary in generality (the size of a set of problems that they can resolve) and power (the efficiency of finding solutions to problems). They are used for acquiring new knowledge and its verification.
Conclusion
Integration processes taking place worldwide in the defense, the complexity of defense logistic support and often an international nature of logistic problems and processes, flows of information, materials and energy as well as the functioning of logistics in the network environment require that defense logistics develops as an important area of logistics in cooperation with other disciplines (areas) of logistics, within, organisation-wise, the sciences of defense in order to contribute to the improvement of defence as an important state function and to reduce the gap between scientific disciplines dealing with technical systems and technologies and the so-called "orthodox military disciplines" (strategies, operatics and tactics).
Keywords: social determination, current social moment, development of science, logistic support, logistics of defense, integration processes.
Datum prijema članka: 27. 08. 2011.
Datum dostavljanja ispravki rukopisa: 28. 12. 2011.
Datum konačnog prihvatanja članka za objavljivanje: 29. 12. 2011.
