CC BY
32
Dr MUun Kokaaovic,
pukovnik, dip), inž.
TcnniCki uprava Sr C$ Vi, Beograd
Dr Milenko Žlvaljoić, pukovnik, dipl. inž. VuduhoplovnotchniCka uprava G$ VJ. Beograd Srboijub Pctrović, pukovnik, dipl. inž.
Momariikotehnrtka uprava G$ VJ.
Beograd
TEHNIČKA SLUŽBA VOJSKE JUGOSLAVIJE NA RAZMEĐI DVA MILENUUMA
UDC: 358.3(497.1)
Rezime:
Tehničko-tehnološki faktor dobija sve vile na znaiaju u rotovodstvu i teii dominanntom uticaju. Prateći dostignuća savremenih armija, zemalja sa jakom ekonomskom tnoći i snalnom vojnom industrijom, Vojska Jugoslavije je usmeravala svoj tehničko'tehnološki razvoj prema mogućnostima druitva i driave. Teiišni doprinos u razvoju, opremonju, snabdevanju i odriavonju tehničkih sredstava Vojske Jugoslavije, u svom višedecenijskom radu, dala je tehnička slutba. Svrstana u viie organizaeijskih sirukiura, tut svim nivoima komandovanja, tehnićka sluiba sa svojim upravnim i izvrinim organima obezbedila je, u skladu sa operativnim zahievima, projektovani nivo gotovosti za upotrebu, efikasnosti i pouzdanosti sredstava naorulanja i vojne oprtme. Kadrovski osposobljena i logistički opremljena, tehnička sluiba spremno dočekuje tehničko-tehnološki izazov na razmedi dva milenijuma.
KljuČne reči: nauka, tehnobgija, tehničko-tehnoloSki faktor, ratovodstvo, tehnička sluiba, snabdevanje. odriavanje, gotovost upotrebe, pouzdanost.
TECHNICAL SERVICE OF THE YUGOSLAV ARMY ON THE BOUNDARY OF TWO MILLENIA
Summary:
Growing importance of technical factors in warfare is evident as well as their tendency to dominate. Always keeping pace with the latest achievements of modern armies in highly developed countries with powerful military industries, the Yugoslav Army directed its technical and technological development in accordance with the possibilities of the country itselt. The major contribution to the development, procurement, supply and maintenance of YA technical equipment has been made by technical service during decades of its activities. Ranked in a number of organizational structures, on all commanding levels, the administrative and executives bodies of technical service provide a required level of operational readiness, efficiency and reliability of arms and military equipment. With strong support in logistics and human resources, the YA technical service responds readily to the technical and technological challenge on the boundary of two millenia.
Key words: science, technology, technical and technological factor, warfare, technical service, supply, maintenance, operational readiness, reliability.
Uvod
Brzi razvoj tehničkih naučnih disci-plina i novih tehnologija poslednjih dece-
nija minulog veka, a posebno mikroraču-narska revolucija, dali su nove neslućene mogućnosti u razvoju sredstava ratne teh-nike. Time je radikalno izmenjena osnova
VOJNOTEHNIĆK! GLASNIK 1/2001.
7
rata, tako da se sa nuklearne, kao strate-$ke koncepcije, prelazi na informatičku koncepciju rata. Svet je ušao u razdoblje novih oblika modi. Nastoji se da se upo~ trebom preciznog oružja dejstvima sa distance ostvare ratni ciijevi. Tehnička slu-žba Vojske Jugoslavije (tehnička služba KoV, vazduhoplovnotehnička služba i momaričkotehnička služba), shodno iz-menjenim uslovima, pratila je i izučavala razvoj tehničko-tehnološkog faktora u svetu, i njegov uticaj na oružanu borbu. Kadrovskim osposobljavanjem, racional-nom organizacijom sistema tehničkog obezbeđenja i materijalnom podrškom uspešno je podržavala potrebe Vojske Jugoslavije u razvoju tehničkih sredstava naoružanja i vojne opreme, njihovom snabdevanju i održavanju.
Nastanak i razvoj tehničke službe
Tehnička sluiba KoV Vojske Jugoslavije je savremena pozadinska - logi-stička interdisciplinarna organizacija, osposobljena za kvalitetnu tehničku podr-šku Vojske u miru i ratu. Postojeći nivo organizovanosti postigla je višegodišnjim razvojem na osnovu zahteva, teorijskih saznanja, sopstvenih iskustava i naučno utemeljcnih oblika organizacije velikih sistema, u kojem su organizacijskc forme i sistem tehničkog obezbeđenja prilago-đavani organizaciji i potrebama Vojske i njenih struktura.
Da bi se u potpunosti razumela dana-šnja organizacijsko-formacijska struktura tehničke službe KoV, neophodno je pod-setiti se početnih oblika njene mirnodop-ske organizacije. Organizacija tehničkih službi KoV, sa kojima je Jugosiovenska armija (JA) 1945. godine ušla u mimo-dopski period, uspostavljena je na bazi evropskih saznanja. koja su u kasnijem
periodu dograđivana i unapređivana. Proces integracije tehničkih službi KoV u jedinstvenu tehničku službu zapodeo je 1953. a završio 1963. godine. Tada su u tehničku službu KoV JNA, koju su sači-njavali artiljerijsko-tehnička služba, ten-kovsko-tehnička služba, automobilsko--tehnička služba i služba pogonskog ma-terijala, integrisane inžinjcrijsko-tehnička služba, tehnička služba jedinica veze i tehnička služba jedinica ABHO. Period razvoja, kada su tehničke službe bile u sastavu rodova KoV, karakterišu procesi razvoja društva i države koji su se odiiko-vali centralističkim načinom organizova-nja privrede i društva. što je uticalo na organizaciju oružanih snaga u celini. pa i na tehničku službu.
U novoformiranu tehničku službu KoV JNA integrisane siužbe unele su svoje sisteme tehničkog obezbeđenja. koji nisu bili usklađeni sa organizacijom funkcionisanja nove službe. Stvaranje nove organizacijsko-formacijske struk-ture tehničke službe zahtevalo je osmi-šljavanje, razvoj i propisivanje odgovara-jućeg sistema tehničkog obezbeđenja. Trebalo je definisati osnovne procese za sve četiri osnovne funkcije tehničkog obe-zbeđenja koje je tehnička siužba izvrša-vala - snabdevanje, održavanje, školova-nje kadra i normativnu delatnost. Sistem snabdevanja sprovodio se prema Uput-stvu o materijalnom poslovanju po teh-ničkoj službi u JNA, iz 1955. godine u kojem su detaljno razrađena načela i radnje snabdevanja tehničkim materijal-nim sredstvima, a sistem održavanja prema Uputstvu o održavanju i oprav-kama artiljerijsko-tehničkih i moto-teh-ničkih sredstava u JNA, iz 1955. godine kojim su razradene odredbe, propisane norme i obim radova za pojedine faze održavanja i opravki.
8
VOJNOTEHNlCKI GLASNIK 1/2001.
Ođmah po formiranju tehničke slu-žbe KoV JNA. za potrebe školovanja i obuke kadra, 1953. godine formiran je Tehnički Skolski centar KoV JNA, kao najviša nastavno-školska ustanova teh-ničke službe. Za osnovno školovanje ka-dra postojale su tri Skole: Vojnotehnička akademija, Tehnička Skola rezervnih ofi-cira i Tehnička podofirirska škola. Za sticanje višeg obrazovanja tehničkih ofi-cira formirane su tri škole: Viša tehnička oficirska škola, ViSa vojnotehnička aka-demija i Škola za usavršavanje tehničkih oficira.
U tehničko-tehnološkom razvoju, proizvodnji i opremanju oružanih snaga savremenim naoružanjcm i vojnom opre-mom, tehnička služba KoV zauzimala je istaknuto mesto. Nakon 1953. godine Tehnička uprava intenzivno sarađuje sa V upravom GeneralStaba i Vojnotehnič-kim institutom na razvoju i osvajanju naoružanja i vojne opreme: učestvuje u izradi taktičko-tehničkih zahteva; uče-stvuje u ispitivanju prototipova, probnih partija i nultih serija; kontroliše proizvod-nju novih sredstava u preduzećima; orga-nizuje izradu normativa materijalnih sredstava za održavanje i remont. proto-tžpova pokretnih radionica, gamitura alata i pribora; rukovodi razvojem i osva-janjem proizvodnje rezervnih delova u vojnim radionicama i zavodima; overava tehničku dokumentaciju i propisuje teh-ničke uslove za kontrolu proizvodnje rezervnih delova. Od 1968. godine pa nada-!je, naučno-istraživački rad predstavlja jednu od osnovnih delatnosti tehničke službe. normativno regulisanu i organiza-cijski oformljenu. Naučno-istraživački rad bio je usmeren na razvoj i osvajanje novih i poboljšanje postojećih tehničkih materijalnih sredstava i na proizvodnju rezervnih delova.
Tehnološki napredak, pored niza taktičkih i tchničkih prednosti, doneo je i mnoge probieme, koji su usložili eks-ploataciju i održavanje tehničkih sredstava. To se ogiedalo u znatnom porastu troškova razvoja i održavanja, školovanju kadra, obezbedenju rezervnih delova i tehničke dokumentacije. Radi temeljnog naučnog razmatranja i analize meduzavi-snosti troškova i efikasnosti borbenih si-stema u čitavom veku trajanja, razvila se, na osnovu svetskih saznanja, nova naučna osnova tehničkog obezbeđenja - inte-gralno tehničko obezbeđenje. Ideja inte-grainog tehničkogobezbedenja, uosnovi, bila je zahtev da se poveže tehnička podrška sa razvojem tehničkih sredstava radi identifikacije, provere i dokumento-vanja tehničkog obezbedenja novoproi-zvedenih sredstava, kako bi se obezbedila tehnička podrška od uvodenja sredstava u operativnu upotrebu do kraja njihove eksploatacije. U narcdenju o primeni in-tegralnog tehničkog obezbedenja u JNA (iz jula 1981. godine), precizirano je da se ono donosi radi racionalnog postizanja stalne borbene gotovosti sredstava naoru-žanja i vojne opreme, kroz obezbedenjc njihove neprekidnc ispravnosti, pouzda-nosti i sposobnosti za upotrebu tokom celog veka trajanja. Time su postavljeni temelji logističkog inženjerstva u teoriji i praksi tehničkog obezbedenja. Od tada do danas postignuti su znaćajni rezultati u razvoju teorije i primeni integralnog tehničkog obezbedenja.
Vazduhoplovmotehnička služba svoj nastanak veže za nastanak srpskog vazdu-hoplovstva.
Uporedo sa stvaranjem vojnog va-zduhoplovstva u razvijenim i bogatim zemljama, već na samom početku druge dekade dvadesetog veka i Srbija čini odlučne korake da stvori svoje ratno
VOJNOTEHNlCKl GLASNIK 1/2001.
9
vazduhoplovstvo. Do suštinske reorgani-zacije srpskog vazduhoplovstva. a samim tim i vazduhoplovnotehničke službe, do-šlo je 1. maria 1916. godine kada je na Krfu formiran Aeroplanski depo. Posvim obcležjima organizacije i rada, bio je to začetak vazduhoplovnotehničke službe i praktični nastanak vazduhoplovnog zavo da, kao najvišeg stepena održavanja voj-nih vazduhoplova. Posle povratka u Srbi-ju, 1918. godine, u Novom Sadu je formi-rana velika vazduhoplovna baza. Već 1. aprila 1921. godine izvršena je reorgani-zacija vazduhoplovstva, kojom je u Petro-varadinu formiran Vazduhoplovni arsenal. Tokom 1923. godine vazduhoplovstvo postaje samostalni vid vojske, a Va-zduhopiovni arsenal biva 1924. godine transformisan u Vazduhoplovno-tehnički zavod. U okviru Vazduhoplovnog puka u Novom Sadu bila je i radionica za opravke i remont vazduhoplova. Tako su postavljeni temelji vazduhoplovnoteh-ničke službe, koja se dalje razvijala u skladu sa jačanjem i osavremenjavanjem ratnog vazduhoplovstva.
Izmedu dva sveiska rata dolazi do burnog razvoja vazduhoplovne industrije. Izgrađene su fabrike aviona ,,Ikarus'\ prvo u Novom Sadu, a zatim ,,Zmaj“ u Zemunu, ,,RogoŽarski“ u Beogradu, „Bregc" u Kraljevu, a nešto kasnije i ,,Utva“ u Pančevu. Uz njih je osnovano i nekoliko fabrika avionskih motora. U prvim godinama posle Prvog svetskog rata korišćeni su, uglavnom, avioni fran-cuskog i austrougarskog porekla. Prvi avioni nabavljeni su u Francuskoj, a uz njih su kupljene i licence, tako da su se proizvodili u raznim varijantama. Prvi domaći prototipovi aviona gradeni su na zanatski način, i bili su put za sticanje sopstvenih iskustava i poverenja u do-mate stručnjake. Domate konstrukcije
letelica, na višoj teorijskoj i inženjerskoj osnovi, pojavljuju se tridesetih godina. Do 1941. godine izgradeno je oko 50 prototipova aviona sa preko 450 prime-raka proizvedenih i upotrebljavanih u serijama.
Po završetku Drugog svetskog rata naša zemlja je imala oko 200 aviona, uglavnom sovjetskog i britanskog porekla. Temelj razvoja domaćeg vazduhoplovstva postavljen je avgusta 1946. godine, kada je formiran Vazduhoplovnoteh-nički institut - glavna poluga vazduho-plovnotehničke službe u razvoju sopstvenih vazduhoplova. Upravo od tog perio-da, pa sve do ukidanja Vazduhoplovno-tehničkog instituta potetkom devedesetih godina, naučnoistraživački rad je, pored održavanja VTMS, bio dominantna delal-nost vazduhoplovnotehničke službe, ali i generator uvodenja novih tehnologija u jugoslovensku industriju.
U SFRJ vazduhoplovnotehnička slu-žba je u potpunosti zaokruživala i objedi-njavala sve funkcije vazduhoplovnoteh-ničkog obezbedenja - razvoj letelica od ideje do proizvodnje, ispitivanje, moder-nizaciju, održavanje, eksploataciju, snab-devanje, rashod sredstava, školovanje i usavršavanje kadra. Izgraden je respekti-van školski sistem: Vazduhoplovnoteh-nička srednja vojna škola i Vazduhoplov-notehnička vojna akademija u Rajlovcu i Viša vazduhoplovnotchnička vojna akademija u Žarkovu. Bio je to zaokružen sistem, koji se danas naziva logistika. U to vreme izgrađena su četiri veoma snažna i respektivna vazduhoplovna za-voda medu kojima je izvršena optimalna tehnološka podela rada. Oni su u potpunosti ovladali remontom - najvišim stepe-nom održavanja letelica, motora, opre-me, radara i raketnih sistema. Zahvalju-jući osposobljenosti vazduhoplovnih re-
10
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK 1/2001.
montnih zavoda dobijeni su mnogobrojni poslovi remonta vazduhoplovne tchnike, izgradnje i opremanja objekata za odria-vanje u inostranstvu, Sto je doprinelo rastu ugleda službe.
Momaričkotehnieka služba svoj na-stanak vezuje za prva borbena dejstva i akcije na moru u toku 1942. godine, kada je formirana prva radionica u Podgori sa zadatkom naoružanja Icuta i motomih jedrenjaka. Radi otklanjanja većih ošte-denja formirane su pokretne radne grupe koje su upućivane na mesta oštećenja.
Širenjem opštenarodnog ustanka i slobodne teritorije, a posebno kapitulaci-jom Italije u septembru 1943. godine i zaplenom njihove opreme i naoružanja omogućeno je obnavljanje postojećih i stvaranje novih jedinica NOVJ. Tako je oktobra 1943. godine formirana Moma-rica koja je u sastavu svoga štaba imala, pored ostalih, tehnički i ekonomski od-sek. U okviru tehničkog odseka nalazile su se sekcije za plovne jedinice, za teh-ničke radionice i za nabavku konstruk-tivno-potrošnog materijala. Ovaj datum uzima se i kao dan formiranja Momarič-kotehničke službe.
Posle zavrSetka Drugog svetskog rata u sastav RM ušli su brodovi iz ratnog plena, brodovi prenaoružani u toku par-tizanskog ratovanja, kao i neznatan broj brodova bivše jugoslovenske RM koje su nam saveznici vratili. Svi ti brodovi bili su dotrajali i ispod nivoa brodova drugih RM. Odmah se počelo sa gradnjom novih brodova raznih tipova i namena (mino-lovci, torpedni čamci, patrolni brodovi, razni pomoćni brodovi i dr.), $to je iziski-valo i novi profil kadra momaričkoteh-ničke službe.
Posleratni period su karakterisale če-ste reorganizacije mornaričkotchničke službe, koje su imale za cilj racionalizaciju
poslovanja i smanjenje brojnog stanja kadra. Posebno treba istaći period od 1965. do 1977. godine, odnosno 1968. godinu, kada su objedinjene mornaričko-tehnička i tehnička služba na nivou stra-tegijskih grupacija, dime je postignuta veća efikasnost i ekonomičnost u sistemu momaričkotehničkog i tehničkog obezbe-denja. Uspostavljanjem nove organizacije planski se školuje i usavršava kadar, for-miraju se novi izvršni organi, a služba se oprema savremenijim tehničkim sred-stvima u funkciji snabdevanja i održava-nja ratne tchnike RM. Period od 1991. godine do danas karakteriše se većim i složenim problemima koji su se na$li pred službom, a odnose se na iznalaženje rešcnja za funkcionisanje momaričkoteh-ničkog obezbeđenja u bitno otežanim uslovima.
Tehnička služba danas
Razvoj nauke i tehnologije uslovio je kvalitativne promene materijalno-teh-ničkog faktora rata u sferama uvodenja mikroelektronike i informatike u borbene sisteme i oružanu borbu. Pojavili su se novi sistemi oružja, što je bitno izmenilo arsenal kojim danas raspolažu savremeno opremljene armije. Razvijeni su i u ope-rativnu upotrebu uvedeni sistemi naoru-žanja visokih borbenih mogućnosti: sred* stva za masovno uništavanje; raketni sistemi velikog dometa, preciznosti i efikasnost i; borbeni sistemi raziičite namene na bazi vrhunske elektronike, lasera, in-formacionih automatizovanih sistema, ro-botike i sofisticiranog naoružanja. Posebno se izdvaja grupa perspektivnih teh-noloških rešenja sistema naoružanja: or-bitalni sistemi; usmerena energija; inteli-gentne mašine; novi izvori energije i novi materijali. Njihov razvoj se znatno odra-
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK 1/2001.
11
zio na ratnu veštinu i zakonitosti vodenja oružane borbe.
Državni i nacionalni interes i ciljevi, vojna doktrina, ekonomska mod i poten-cijal na5e zemlje, i njen tehnoloSki razvoj, opredelili su mesto i utogu tehničko-teh-nološkog faktora rata i tehničke službe danas, kao logističke organizacijsko-for-macijske strukture Vojske Jugoslavije.
Pratedi organizacijske promene u strukturi Vojske Jugoslavije i komandno--informacionim i borbcnim sistemima, kao posledicu razvoja i primene sistem-skih organizacionih rešenja i modemih tehnoiogija tehnidka služba je usklađivala svoju strukturu i nadležnosti, definisala funkcije, zadatke i poslove i permanentno tražila optimalna rešenja za njihovu rea-lizaciju.
Tehnidka služba KoV je stručna slu-žba, sada pozadinske organizacije Vojske Jugoslavije, koja je tehnidki nosilac teh-ničkih sredstava u naoružanju i vojnoj opremi i taktički nosilac tehničkih sredstava iz svoje nadležnosti. Nosilac je teh-ničkog obezbeđenja i odgovoma za izvr-šavanje funkcija snabdevanja i održavanja tehnidkih sredstava Vojske. U okviru ovih funkcija, sa upravnim i izvršnim organima, služba izvršava niz zadataka i poslova kojima se kadrovski i materijalno podržava njihova realizacija, a to su: studija, razvoj i usavrSavanje organizacije službe; definisanje organizacije i forma-cije organa, jedinica i ustanova službe; školovanje, obuka i usavršavanje kadra; regulativno-normativna i izdavačka delat-nost; razvoj i usavršavanje tehničkog in* formacionog sistema; opremanje i udešde u opremanju Vojske tehničkim sred-stvima.
U proteklih nekoliko godina, radeći u uslovima materijalnih i finansijskih ogranidenja i teškoda. tehnidka služba je
obezbedila neprekidnost u izvršavanju osnovnih funkcija tehničkog obezbede* nja, i istovremeno radila na poboljšanju organizacije snabdevanja i održavanja. Ulagani su napori za cfikasnije održava-nje tehničkih sredstava u svim vidovima.
Posebni napori ulažu se u poboljša-nje osnovnog i tehničkog održavanja u jedinicama korisnika. Jedinice za održa-vanjc popunjene su novim kadrom -oficirima i podoficirima tehnidke službe koji su završili školovanje, kao i izvršio-cima koji su na kursevima obučeni za kvalitetnije održavanje. Materijalnom obezbeđenju u ovom vidu održavanja dat je prioritet.
Preduzet je niz celovitih mera da bi srednji i generalni remont uspešno odgo* vorili sve većim zahtevima b/g jedinica. Izvršena je preraspodela zadataka po vrstama sredstava i izvr$iocima, kako bi se racionalnije raspolagalo kadrom i opremom, osvojeno je više tehnoloSkih procesa održavanja novih tehničkih sredstava, izrađeni su alati i nabavljena opre-ma. Postojeće tehnologije održavanja prilagodene su okolnostima i racionali-zovane po vremenu i materijalnim troško-vima.
U proteklom periodu intenzivno se radilo na osvajanju tehnoloških procesa remonta novijih tehničkih sredstava koja su uvedena u operativnu upotrebu, i sredstava koja su se održavala u remon-tnim zavodima izvan SRJ. Za tehnička sredstva KoV osvojen je veliki broj novih tehnoloških procesa koji su obuhvatili: izradu tehničke remontne dokumentaci-je, izradu specijalnih alata i uredaja, i generalni remont - reviziju probne parti-je. Proces osvajanja remonta pratilo je i osvajanje izrade rczcrvnih deiova, tako da je ova proizvodnja uz već ranije osvo-jenu postala značajan izvor snabdevanja.
12
VOJNOTEHNICKI GLASNIK 1/2001.
Proccs održavanja tehničkih sred-stava često je bio kreativan, jer su se usied nedostatka originalnih rezervnih delova. iii zbog većc funkcionalnosti i jednostavnijeg rešenja, izvodile adapta-cije i modifikacije. Adaptacije, kao jed* nostavnija tehnička rešenja, izvodiie su se u nadležnosti jedinica za održavanje, dok su se modifikacijc, kao složeniji pro* cesi, izvodile uz saglasnost svih nadležnih tehničkih struktura Vojske i taktičkih nosilaca u remontnim zavodima i specija-lizovanim preduzećima.
U održavanju tehničkih sredstava tehnička služba sve više koristi postojeće privredne kapacitete. Na ovom zadatku angažovano je oko 75 preduzeća za nepo-sredno održavanje. dok u materijalnoj podršci remontu, kao isporučioci rezervnih delova učestvuje oko 150 preduzeća. U osvajanje novih tehnologija uključeno je 10 instituta, a u procesu osposobljava-nja kadra sarađuju svi univerziteti SRJ. Prednost u saradnji data je preduzećima namenske industrije SRJ, koja raspolažu kadrom i opremom za održavanje tehnič-kih sredstava naoružanja i vojne opreme. Logistički koncept organizacije Vojske, za koji se tehnička služba zalaže u reorga-nizaciji, još više potencira značaj saradnje sa privrednim organizacijama u održa* vanju.
U toku su aktivne pripreme nadlež-nih državnih organa na reorganizaciji Vojske. Očekuje se da će se ovaj proces intenzivirati, što će svakako doneti pro* menc i novine i tehničkom obezbeđenju. Tehnička služba spremno očekuje prome-ne, a u reorganizovanu vojsku ulazi se logističkim konceptom organizacije, tako da će se sistem tehničkog obezbeđenja transformisati u sistem tehničke podrške, što će značiti ne samo formalne već i suštinske promene. koje su usmerene na
stvaranje funkcionalne organizacije koja će složen i veoma skup zadatak održava* nja tehničkih sredstava učiniti efektivni-jim. efikasnijim i kvalitetnijim. Dograd-nja sistema održavanja izvešće se isktju* čivo po načelima savremene organizacije, primenom teorijskih i iskustvenih sazna* nja, a model će se razviti naućnim meto-dama. Biće to brojčano manje jedinice i ustanove tehničke službe, jače povezane u izvršavanju funkcije održavanja, koje će, više nego do sada, objediniti sve raspoložive kadrovske i materijalne re* surse, i uspešno izvršavati namenske za* datke. Značajne promene očekuju se u remontnim zavodima, od rešavanja njiho* vog statusa do organizacijsko-formacijske strukture i brojčane veličine primerene zahtevima savremene Vojske.
Tehničko*tehnološki napredak na zalasku prethodnog milenijuma otvorio je nove izazove i zahteve neprekidnog praćenja tehničkih dostignuća, a posebno na sredstvima vojne tehnike. To će uslo-viti inoviranja nastavnih sadržaja, kako bi se ulaskom u novi milenijum budući kadar tehničke službe već u samom procesu Skolovanja upoznao sa novim tehno-logijama, a pre svega informatičkim, koje danas prednjače u konstrukciji, primeni i održavanju sredstava ratne tehnike. To ćc biti i polazni zahtevi u obrazovno-va-spitnom profilisanju budućeg kadra teh-ničke službe. Razmatraju se nastavni sad-ržaji kako bi se budući kadar službe osposobio za stručno obavljanje većeg broja profesionalnih dužnosii u dužem periodu, a istovremeno i spoznaju novih sredstava koja će se smenjivati u naoruža* nju mnogo češće nego do sada, u ćitavom radnom veku.
Tehnički informacioni sistem je, kao podsistem pozadinskog automatizovanog sistema, tehnološka osnova savremenog
VOJNOTEHNlCKI GLASNIK 1/2001.
13
funkcionisanja tehničkog obezbeđenja. Njegovo projektovanje traje već duže vremc, jer su razvoj i izgradnja infrastruk-ture sistcma bili uslovtjeni ograničenim materijalnim i tehničkim mogućnostima. Međutim, i u takvim uslovima sistem se razvijao, primenjivao i dograđivao u skladu sa funkcijama i zadacima koje je služba izvršavala. Informatička podrSka po tehničkoj službi ostvarena je na svim nivoima komandovanja. Osnovni ciljevi razvoja i primene tehničkog informacio-nog sistema su: racionalizacija organiza-cije sistema tehničkog obezbeđenja, pra-vovremeno obezbeđivanje ažumih poda-taka o resursima tehničke službe, brz i pouzdan prenos informacija i automatiza-cija pojedinih procesa u održavanju i snabdevanju.
Na strategijskom nivou komandovanja rad tehničke službe je informatički podržan. Dalji razvoj i dogradnja tehnič-kog informacionog sistema odvijaće se u korelaciji sa komandnim informacionim sistemom, kako bi se iskoristiie prednosti integracije podataka komandovanja i teh-nićkih resursa u jedinstvenoj logističkoj podršci Vojske Jugoslavije.
Osnovu kvalitetnog i stručnog izvrša-vanja zadataka tehničkog obezbedenja pređstavija uređena regulativa službe, koja se definiše pravilima i uputstvima. Funkcionalne zadatke i poslove prati planska izdavačka dclatnost koja je uskla-đcna potrebama i materijainim mogućno-stima. U predstojećem periodu potrebno je izdavačku delatnost podići na još viši nivo, kako bi se za sva tehnička sredstva u operativnoj upotrebi obezbedila uput-stva koja će omogućiti propisano održa-vanje u čitavom životnom veku sredstva.
Proces održavanja tehničkih sred-stava na svim nivoima prati normativno reguiisan sistem kvaliteta održavanja i
primena odgovarajućih standarda. Regulativa u ovoj oblasti obezbeđuje doku-mentovan rad u obiasti kvaliteta održava-nja, i znatno doprinosi njegovom unapre-denju. Primenjena rešenja u znatnoj meri sadržc odredbe i zahteve kvaliteta, sad-ržane u standardima ISO 9000. U tekućoj godini izrađeno je i pripremljeno za štampu Uputstvo o kontroli kvaliteta teh-ničkih sredstva u procesu remonta, koji obavljaju tehnički organi komandi i jedi-nica VJ.
Tehničko obezbeđenje realizuje se primenom veoma složene infrastrukture sa različitom namenom, zadacima i me-stima lokacije (servisne stanice, tehničke radionice, remontni zavodi, skladišni objekti, stanice pogonskog goriva i dr.). Kvalitetno tehničko obezbeđenje zahteva kvalitetnu infrastrukturu, o čemu se po-sebno vodilo računa u godinama intenziv-nog razvoja službc i boljih materijalnih mogućnosti.
Tokom agresije NATO uništen je i oštećen veliki broj objekata infrastrukture: dva remontna zavoda, 39 tehničkih radionica i servisnih stanica. 9 akumula-torskih stanica, 34 pumpne stanice, 287 magacina skladišnih objekata i 151 garaža za smeštaj tehničkih sredstava. Uništeno je oko 60% raspoloživih kapaciteta za smeštaj ratnih materijalnih rezervi muni-cije, pogonskih sredstava i rezervnih de-lova. Deo objekata infrastrukture već je obnovljen i stavljen u funkciju. Pri obnovi infrastrukture vodiće se računa o dosada-šnjim iskustvima u izgradnji bezbednih objekata zaštite materijalnih rezervi -resursa tehničke službe i novom prostor-nom rasporedu.
U strukturi planskih zadataka teh-ničke službe nalazi se i naučno-istraži-vački rad u okviru naučne delatnosti iz oblasti funkcija snabdevanja i održavanja
14
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK 1/2001.
tehničkih sredstava. Tokom ove godine aktivnosti su bile usmerene na dva ak-tuelna zadatka koji se realizuju po pro-jektu Primena logističkog pristupa u orga-nizovanju Vojske Jugoslavije, i to: usa-vršavanje sistema snabdevanja i usavrša-vanje sistema održavanja po logističkom konceptu organizacijc Vojske. Zadaci sc izvršavaju na temelju stručnih i naučnih saznanja i sopstvenih iskustava. Na zada-cima su angažovani priznati stručni i naučni radnici tehničkc službe i iz institu-cija izvan Vojske, a koriste se svetska iskustva u primeni simulacionih progra-ma. Za prediožena varijantna rešenja organizacije urađeni su simulacioni mo-deli. Tokom tekuće godine nastaviće se rad na ovim zadacima, do njihove nepo-sredne primene u skladu sa rešenjima reorganizacije Vojske Jugoslavije, kao i na zadacima čija realizacija u ovoj godini nije započeta zbog kadrovskih i materijal-nih ograničenja.
Tehnička služba publikuje Vojnoteh-nički glasnik, stručni i naučni časopis Vojske Jugoslavije, koji objavljuje: origi-nalne naučne radove, prethodna saopšte-nja, pregledne radove i stručne radove. U časopisu se godišnjc objavi preko 50 radova pripadnika tehničke službe i sa-radnika iz institucija izvan Vojske, što je veliki doprinos u stručnom i naučnom razvoju kadra i tehničke službe u celini.
VazduhoplovDotehnička služba je stručna služba nadležna za propisivanje, organizovanje i sprovođenje sistema va-zduhoplovnotehničkog obezbeđenja RV i PVO u miru i ratu. Ona je tehnički nosilac za sva vazduhoplovnotehnička materijalna sredstva (VTMS) i taktički nosilac za delove i sisteme vazduhoplova, raketnih i radarskih sistema, kao i za mnogobrojna sredstva koja su joj neop-hodna za izvršenje zadataka ispitivanja,
opsluživanja i održavanja VTMS i snabdevanja RV i PVO rezervnim delovima i raznovrsnom opremom. Ova služba da-nas reaiizuje vazduhoplovnotehničko obezbedenje sa stručno visokoobrazova-nim oficirima, školovanim na fakultetima u zemlji i inostranstvu.
Kako su nabavka vazduhoplovne tehnike i Skolovanje vazduhoplovnoteh-ničkog kadra nakon Drugog svetskog rata pretežno izvođeni u SSSR-u, to su usvo-jena i kod nas dugo primenjivana načela održavanja vazduhoplovne tehnike koja su važila za RV SSSR-a. Usvojen je princip četvorostepenog održavanja tehnike po fiksnim rokovima rada, što je sa stanoviSta bezbednosti letenja bilo dobro, ali su troškovi održavanja bill veći. Raz-vojem vazduhoplovne tehnike u nas, §ko-lovanjem na Zapadu i na Beogradskom univerzitetu, pre svega na Mašinskom i Elektrotehničkom fakultetu, stvoreni su uslovi za dalji razvoj službe. Poslednju deccniju prešlo se na trostepeni sistem održavanja, koji se sprovodi u jedinica-ma, radionicama vazduhoplovnih baza i u vazduhoplovnom remontnom zavodu. Deo remonta prenesen je u hale proizvo-đača, tako da je vazduhoplovna industrija sačuvala deo vitalnih proizvodnih kapaci-teta namenjenih proizvodnji aviona. Do sada je RV i PVO isključivo koristio školske avione projektovane i proizve-dene u našoj zemlji. Od sedamdesetih godina u Vazduhoplovnotehničkom insti-tutu projektuje se više mlaznih iovačko--bombarderskih aviona. U oblasti remonta osvojene su savremene metode remonta i regeneracije oštećenih delova, i izvršena je supstitucija uvoznih rezcr-vnih delova domaćim. U održavanju sredstava vazduhoplovne tehnike uvode se savremene dijagnostičke metode koje omogućavaju ustanovljavanje stvarnog
VOJNOTEHN1ĆKI GLASNIK 1/2001.
15
tehničkog stanja, Što je omogućilo đa se produže rokovi rada, uz maksimalnu bez-bednost upotrebe. Na osnovu ovih sazna-nja postupno se usvaja princip održavanja prema stanju, koji se primenjuje na sred-stvima čija konstrukcija to omogućava. Zahvaljujući stručnosti i iskustvu izvršeno je produženje resursa aviona lovačkc i lovačko-bombardcrske avijacije, raketa vazduh-vazduh, avio-bombi i helikopte-ra. Svi ovi rezultati ostvareni su u uslo-vima rigoroznih sankcija, vrlo ograniče-nih finansijskih sredstava i nedostatka rezervnih delova iz uvoza. Svakako treba istaći osvajanje remonta motora MM-18 u VZ Orao, sprovodenje srednjeg remonta tehnikc na radarskim i raketnim položajima, izvršenje kontrolno-tehnič-kih pregleda na rakctama vazduh-vazduh nove generacije, osvajanje proizvodnje rezervoara za avione orao, super gaieb i MiG-21BI$, kao i osvajanje veoma veli-kog broja pozicija rezervnih dclova za avione, helikoptere i motore u VZ Moma Stanojlović.
U svakodnevnom životu i radu pri-padnika vazduhoplovnotchničke službe uspostavljena je duboka sprega sva tri stepena održavanja. S obzirom na to da su sredstva RV i PVO najsloženija i najsavremenija u Vojsci, neophodna je stalna povezanost i stručna ispomoć spe-cijaiističkih znanja i veština viših stepena održavanja ijudstvu na neposrednom op-služivanju vazduhopiovnih TMS u opera-tivnim jedinicama.
Jedna od ključnih karika dobrog process održavanja jeste kontroia i uvid u sve procese i postupke, od uiaska materi-jala do izlaska gotovog rezervnog deia ili remontnog sredstva iz fabrike ili remon-tnog zavoda. Svesni te činjenice, rukovo-dioci vazduhoplovnotehničke službe, u procesu održavanja i proizvodnje, zahte-
vaju punu primenu standards ISO 9000, koji je garaneija kvalitetne i bezbedne primene svih vazduhopiovnih TMS.
Poslednje decenije posebno je istak-nuta informatička podrška i informatičko osposobljavanje kadra vazduhoplovno-tehničke službe. Većina organa ove slu-žbe opremljena je personalnim računari-ma, uspostavljen je informacioni sistem VTOb-a na nivou Komande RV i PVO, računari se koriste u procesu praćenja remonta, u dijagnostid stanja električnih i optoeiektronskih komponenata, a od nedavno je u funkeiji i jedan od najsavre-menijih računarskih sistema za analizu, obradu i arhiviranje rezuitata endoskop-skih pregleda kritičnih veznih mesta i delova strukture vazduhoplova i vazduhopiovnih motora.
Najvažniju proveru osposobljenosti vazduhoplovnotehnička služba imala je tokom agrcsije NATO na našu zemlju. Zbog neravnopravnog odnosa snaga i potpune prevlasti agresora u vazdušnom prostoru, težište aktivnosti službe bilo je na sklanjanju i zaštiti vazduhoplovnoteh-ničkih materijalnih sredstava od ošteće-nja, pripremi sredstava za upotrebu, opravci oštećene tehnike i realizaeiji teh-ničkih unapredenja koja su znatno po-boljšala našu odbranu. Pripadnici vazdu-hoplovnotehničke službe su u toku borbe-nih dejstava otklonili neispravnosti na preko 80% oštećenih vazduhoplova, kao i na raketnim sistemima KUB i NEVA, koji su bili najčcšća meta agresora, a vracali su ih u jedinice za tri do četiri dana. Po broju popravijenih radara za kontrolu vazdušnog prostora može se red da je svaki radar za vreme agrcsije dva puta prošao kroz radionice vazduho-piovnotehničke službe, a realizovano je desetak modifikacija koje su znatno po-boljiale borbene karakteristike sistema.
16
VOJNOTEHNtCKI OLASNIK 1/3001.
U rckordno kratkom vremcnu vazduho-plovnotehnička služba je razvila i koristila novi mobilni raketni sistem kratkog do-meta. Ovakvim rezultatima, pored visoke obučenosti kadra, doprinela je i dobra organizacija siužbe i njcna čvrsta i nepo-sredna veza sa vidom RV i PVO.
Nesumnjivo je da vazduhoplovno* tehnička služba mora zadržati istovetnost funkcionisanja u miru i ratu, kako bi sa što manje prilagođavanja podržala bor-bena dejstva RV i PVO, da mora biti izgradena nepodeljena odgovomost u funkcionisanju službc, da mora postojati minimalni broj posrednika po dubini njene organizacije i automatizam u snab-devanju i da se mora uvažavati i poštovati specifičnost zadataka i tchnoloSkog nivoa sredstava kojima raspolaže. $ pravom se očekuje da ćc se ovi principi uvažavati u predstojecim aktivnostima na novoj orga-nizaciji i formaciji VJ.
Momaričkotehnička služba danas, uzimajući u obzir važnost mornaričkoteh-ničkog obezbeđenja za izvođenje borbc-nih dejstava snaga RM, predstavlja osnovnu i najvažniju službu u RM. Svoje zadatke izvršava prcko upravnih i izvr-šnih organa, koji neposredno organizuju i sprovode funkcijc MTSI i stručno ruko-vode službom u okviru svojih nadležnosti. Ratna mornarica jc izrazito tchnički vid VJ, u čija su sredstva naoružanja - ratne brodove intcgrisani borbeni tehnički si-stemi visokog nivoa složenosti. Radi toga je to strućna služba koja vodi ncprekidnu borbu za očuvanje projektovanog stepena borbene gotovosti snaga RM, njihove funkcionalnosti i pouzdanosti.
Takođe, mornaričkotehnička služba vodi stalnu brigu o planiranju razvoja i usavršavanja stručnog kadra, angažova-nju svih naučnih i proizvodnih kapaciteta.
radi očuvanja tehničke i funkcionalne ispravnosti brodova i plovnih objekata. obalskih oružnih sistema, uređaja i razne oprcme. Od pripadnika službe zahteva se visoka multidisciplinama stručnost, upor-nost i dosiednost u sprovodenju zahtcva kvaliteta. Stalni zahtcvi za visokom pou-zdanoSću i efikasnošću mornaričke teh-nike u specifičnom ambijentu mora, oba-le, plovnih reka i jczera, tražc visokostru-čan i profesionalan odnos pripadnika mornaričkotehničke službe. Visok nivo složenosti i povećan stepen eksploatacije tehničkih sredstava RM u proteklom pc-riodu uslovljava veću mogućnost otkaza. što od pripadnika službe traži ncprekidno usavršavanje metoda rada i sticanje novih saznanja.
Delimično snižavanje nivoa materi-jainih rczervi za održavanje zahteva adc-kvatnu raspodelu i optimalno upravljanje postojećim zalihama. Angažovanje na-menskih kapaciteta za održavanje, u sa-radnji sa kapacitetima tcritorije, prome-nilo je organizaciju održavanja po ni* voima i dovelo do nove raspodele nadlež-nosti i obima tehnoloških zahvata preven-tivnog i korektivnog održavanja. Sagleda-vaju sc i tražc putevi za prevazilaženje nepovoljnih ekonomskih uticaja na snab-devanje i održavanjc tehničkih sredstava jedinica RM. Dosadašnji način finansira-nja povećava kritičan broj neispravnosti brodova Flote, tako da je skoro obustav-Ijcn planski remont, pa sc samo otkla-njaju havarijska oštećenja u složenim us-lovima iscrpljenih resursa i zaliha, rczer-vnih delova i repromaterijala. Iscrplje-nost rczervi i tehnološka nekompletnost i istrošenost namenskih kapaciteta za od-ržavanje, poscbno u Momaričkotchnič-kom remontnom zavodu ..Sava Kovačc-vić“ iz Tivta, nametnuli su znatna uiaga-nja, koja se u proteklim opštim ckonom-
vojnotehniCki glasnik 1/2001.
17
skim prilikama nisu mogla u potpunosti obezbediti.
Radi stvaranja uslova za kvalitetniju materijalnu podršku, deo namenskih ka-paciteta za održavanje angažuje se na tržištu sa profitabiinim civilnim poslovi-ma, što će u celini pomodi osavremenja-vanju i tehnološkom usavršavanju ovih kapaciteta. Deo potrebnih sredstava obe-zbeduje se i prodajom suvišnih i zastarelih sredstava. Sto se uklapa u dimenzionisa-nje snaga RM i tehničke komponente u skladu sa novim organizacijsko-formacij-skim rešenjima i doktrinarnim odrede-njima vida.
Pravct razvoja tehnkke službe
Iako opterećena teškoćama i brojnim ograničenjima materijalne i finansijske prirode, tehnička služba ulazi u treći milenijum kadrovski jaka. sa jasnim programing razvoja i dogradnje, kao pou-zdan oslonac tehničkom osavremenjava-nju i daljoj izgradnji borbene gotovosti reorganizovane Vojske Jugoslavije. Od-govomost. kao i zahtevi tehničkoj službi u obezbedenju efikasnosti i borbene gotovosti Vojske se povećavaju. Brojčano smanjenje Vojske neće smanjiti njene tehničke mogućnosti. Naprotiv, kvantitet će se nadomestiti kvalitetom, odnosno savremenim tehničkim sredstvima naoru-žanja i vojne opreme. Tehnička služba će dogradnjom svoje organizaeijsko-forma-cijske strukture doprineti ukupnom sma-njenju Vojske, i istovremeno obezbediti potpunu i kvaiitetnu tehničku podrSku reorganizovanoj Vojsci Jugoslavije.
Pravci razvoja tehničke službe direk-tno zavise od mogućnosti države i pravaca razvoja Vojske. U odnosu na doktrinu i politiku odbrane zemlje, kao opredelju-
juće uslove, svakako, prioritetni budući zadatak tehničke službe predstavlja teh-nička podrška procesu osavremenjavanja Vojske Jugoslavije. Tehnička podrška će se odvijati u pravcu modernizaeije posto-jećih i pravcu razvoja, proizvodnje i na-bavke novih tehničkih sredstava.
Modernizacija postojećih tehničkih sredstava trebalo bi da obuhvati: razvoj digitalne i softverske kontrole svih vrsta upravljanja; razvoj visokoprecizne vo-dene i samonavodene inteligentne muni-cije; sintezu i unifikaeiju odredenih tipova naoružanja.
Razvoj, proizvodnja i nabavka novih tehničkih sredstava treba da se razvijaju u pravcu: osavremenjavanja sistema arti-Ijerijske i raketne protivvazdušne odbrane za efikasnu i preciznu borbu i sigumu odbranu od dejstva iz vazdušnog prostora na malim, srednjim i velikim visinama; primene savremenih sredstava veze i komandovanja i komandnih infor-macionih sistema; primene savremene ličnc opreme vojnika i sredstava za ličnu zaštitu.
Nauka i tehnologija su osnov i predu-slov svakog savremenog druStvenog pro-cesa, pa i osavremenjavanja Vojske i podizanja njene ukupne efikasnosti. Reorganizacija Vojske Jugoslavije u sve-tlu snažne, brojčano manje i tehnički modernije armije, neodvojiva je od progress nauke i tehnologije zemlje. čijom implementacijom dobija pokretača razvoja, nosioca ideja i realizatora odluka. Stručni, kadrovski i materijalno oprem-ljeni univerziteti i fakulteti, brojni insti-tuti za fundamentalna i primenjena istra-živanja, i razgranata mreža preduzeća nosioca različitih tehnologija iz sfere teh-nike, mogu i treba da doprinesu faktoru tehničko-tehnološke modernizaeije u raz-voju tehničke službe.
18
VOJNOTEHNIČKl GLASNIK 1/2001.
Tehnička si u zb a KoV u daljem raz-voju biće orijentisana ka logističkom pri* stupu organizaciji tehnićke podrške, kao podsistema u sistemu logističke podrške. Logistička podrška predstavlja operacio* nalizaciju opštih postavki teorije i prakse logistike u organizaciji Vojske Jugoslavia je, i kao poseban sistcm obezbeđuje da se usklađenim odnosom, organizacijom i angažovanjem logističkih službi realizuje materijalna podrška.
U prcdloženom logističkom pristupu tehnidka podrška će se tretirati kao skup organizovanth i usklađenih funkcija mera i postupaka pomodu kojih komande, uprave, jedinice i ustanove Vojske i nji-hovi organi, jedinice i ustanove tehničkih službi obezbeđuju najpovoljnije materi-jalno-tehničke uslove za pripremu i izvo-đenje oružane borbe, život i rad Vojske.
Snabdevanje i održavanje tehničkih sredstava dograđivaće se i razvijati u smislu objedinjavanja u jedinstvene logi-stičke funkcije kao intervidovske procese.
Efikasnost tehničke podrške meride se pravovremenoSču popune i neprekid-nošdu snabdevanja Vojske Jugoslavije, i drugih učesnika oružane borbe, tehnič* kim sredstvima i obezbeđenju njihove stalne ispravnosti, pouzdanosti i opera* tivne gotovosti.
Osnovni principi i načela budućeg usavršavanja tchničke službe KoV, i do* gradnje sistema tehničke podrške u logi* stičkoj organizaciji Vojske Jugoslavije, bide: racionalizacija po svim elementima i funkcijama; centralizacija komandova-nja; integracija; povedanje efikasnosti; povećanje operativnosti; optimalno anga-žovanje nacionalnih resursa; školovanje kadra; izgradnja infrastrukture; razvoj i usavrSavanje tehničkih sredstava iz tak-tidke nadležnosti; razvoj tehnologija od*
ržavanja; podizanje kvaliteta održavanja; razvoj informacionog sistema.
Sistem snabdevanja usavršavadc se: utvrđivanjem kriterijuma; obezbeđenjem normativa; optimiziranjem lokacija raz* meštaja i ešeloniranjem materijainih re-zervi, a sistem održavanja standardized* jom, tipizacijom i unifikacijom opreme za održavanje; prilagođavanjem opreme nadležnostima po nivoima i grupama teh-ničkih sredstava; optimiziranjem odnosa opšteg, univerzalnog i specijalnog alata, po nivoima održavanja i u okviru jednog nivoa; optimizacijom sadržaja rudnog kompleta alata i kompleta pokretnih radionics za održavanje i podizanjem dijag* nostike sredstava na viši nivo.
Vazduhoplovnotehnicka služba, kao
najveda i najvažnija služba RV i PVO, i u bududnosti de pratiti razvoj vida RV i PVO i opremati se i osposobljavati za vazduhoplovnotehničku podršku, vero-vatno manjeg ali efikasnijeg i tehnidki bolje opremljenog vazduhoplovstva. Pro-mene moraju da budu zasnovane na dosa-dašnjim iskustvima iz našc praksc, kao i na pravcima razvoja ove službe u razvije* nim svetskim vazduhoplovstvima. Nova vazduhoplovnotehnidka služba može biti manja i efikasnija samo ako bude dobro materijalno oprcmljena (alatom, oprc-mom, infrastrukturom) i popunjena pro* fesionalnim stručnim kadrom, sposobnim da prihvati nadolazedu generacijsku smenu tchnike.
Neophodno je vratiti raniji sistem školovanja Čvrsto vezan za naše emincn* tnc visokoškolske ustanove - Mašinski i Elektrotehnički fakuitet. Sistem održava* nja mora se unapređivati uvođenjcm sa* vremenih sistema održavanja, automat* skih alata i savremene opreme za dijagno* stiku, a informacioni sistem VTS1 mora
VOJNOTEHNIĆKI OLASNIK 1/2001.
19
sc dograditi lako da obezbedi potpunu kontrolu nad stanjem i rcsursima VTMS.
Mornarickotehnicka sluzba, s obzi-rom na raspoloživost, raznovrsnost i slo-ženost momaričke tehnike, perspektivno ćc jačati svoju kadrovsku i tehničkoteh-nološku osnovu, uz oslonac na tchnički kadar civitnog sektora.
Uzobezbcdenjc najpovljnijih mated-jalno-tchničkih uslova za obuku, život i rad, posebne mere i aktivnosti usmera-vaće se na unapredenje delatnosti razvoja i modernizaeije postojećih efektiva RM. Težište modernizaeije flotnih snaga i oružnih sistema obalskih snaga treba sprovesti sa osioncem na naučne, teh-ničko-tehnološke i proizvodne kapacitete u SRJ. uz uklapanjc u najviše dostupne standarde i taktičko-tchničke zahteve koji se postavljaju pred nosiocc razvoja na-oružanja i vojne opreme u razvijenim zcmljama i savremcnim svetskim morna-ricama.
Opremanje novim brodovima i bor-benim sistemima, kao i modernizaeija postojedh. ostvarivaćc se u skladu sa realnim finansijskim mogućnostima. Osim poštovanja finansijskih okvira na ovom zadatku, služba ćc se prilagodavati i rukovoditi principima povećanja kvali-teta na račun kvantiteta, unifikaeijom oružnih i pogonskih sistema i pratećih kompleta alata i opreme, informatičke i informacione efikasnosti i posebno mo-bilnosti elemenata održavanja i snabdeva-nja-popune. Integracijom službi, tj. oja-čanjem pozadinc Flotc u skladu sa novim organizacijsko-formacijskim rešenjima, uz adekvatnu materijalno-tehničku i in-formativnu podršku i planska ulaganja u kapacitete teritorije, stvoriće se najpo-voljniji usiovi za zadovoljenje logističkc podrške RM u celini, i optimizirati fun* keionisanje MTSI.
Mornaričko-tehnička služba moraće da definiše novc kriterijume i normative materijalnog obezbedenja snaga RM. kako bi se obezbedili najpovoljniji usiovi za život i rad.
Prema tome, služba ćc i u perspektivi ostati osnovni nosilac zadataka mornarič-kotehničke podrškc, i pouzdan oslonac -stručni i tehnički, u rešavanju svih zadataka vida. Poseban napor i adekvatno angažovanje služba će usmeriti na školo-vanje i usavršavanje kadra, kojc će sc izvoditi u Školskom centru RM i Vojnoj akademiji smer mornaričkotehničke slu-žbe, kao i kroz korišćenje usluga ostalih obrazovnih i naučnih ustanova.
Otvaraju se i mogućnosti za perspek-tivnu naučno-tehnićku saradnju sa ino-stranim RM. U osnovi ponuda RM odno-siće sc na pružanje usluga remonta (re* mont fregata i podmomica), prenosa teh* nologije i izvodenja obuke za momaričke oficire i podoficirc. Na taj način ostvariii bi se prihodi koji bi omogućili da se za odredeni period (do 2010. godine) održi tchnička i funkcionalna ispravnost bro-dova i borbenih sistema naše RM.
Zaključak
Danas tehnička služba ima organiza-cijsko-formacijska rešenja primerena do-stignućima ovog vremena u organizaeiji veiikih sistema na osnovu multidiscipli-namih nauka, u skladu sa savremenim zahtevima tehničke podrškc po konceptu logističkog pristupa. U razmatranju do-stignutog nivoa i budućih pravaca razvoja generalizuju se stavovi koji se mogu dati u formi odgovarajućih zaključaka.
1. Postojeća sistemska rešenja u iz-vršavanju osnovnih funkeija iz nadležno-sti tehničke službe, sa raspoloživim ka-drom, infrastrukturom i materijalnom
20
VOJNOTEHN1ČKI OIjVSNIK 1/2001.
podrškom, primcrcnom mogućnosti dru* štva i države, obczbcđuju tehničku podr-šku u skladu sa projektovanim nivoom borbene gotovosti.
2. Fleksibilnost organizacije, nauč* no razrađcnc teorijske postavke i algo-ritmi realizacije namenskih zadataka mogu podržati svaki proccs reorganiza-cije Vojske po modelu osavremenjavanja, u skladu sa hipotezama ratovodstva i zahtevima doktrine odbranc.
3. Pravci razvoja na početku mileni-juma bićc opredeljeni implementacijom u tehničku podršku novijih teorijskih i praktičnih saznanja o tehničko-tehnolo-škom faktoru Vojske, i uvažavanju njcgo-vog većeg značaja u vojnoj doktrini.
4. Kao primarni činilac tehničko-•tehnološkog osavremenjavanja Vojske, i izgradnje materijalno-tehnićkog faktora u obezbeđenju borbene gotovosti, teh-nička siužba će svoje delovanje usmcriti na nekoliko težišnih pravaca: kadrovsko jačanje, školovanjc i obuku kadra na svim nivoima po svetskim standardima; dogradnju sistcma tehničke podrške, snabdevanja i održavanja po principima naučne organizacijc sa naglašenim fun-
kcionainim principima i logističkim kon* ceptom; osavremcnjavanje tehničkih sredstava iz taktičke nadležnosti službe u funkciji namenskih zadataka. Simbioza ove tri celine učiniće tchničku službu superiomom i tehnički nadmoćnom i dati joj mcsto kojc joj pripada u odnosu na sve veći značaj ovog faktora u ratovod-stvu. po uzoru na savremenc armije.
Litrratura:
[I] JovuovM. L.: Tehniika iluttw KoV IKA: 1945-1985. VIZ. 1989.
(:) Pravilo TchniCke službe. 1979.
(3J l-ogittika-l.ogivtićko inJinjeruvo. skripia. SSNO. 19X1.
|4| Bofovic. $,; Nikolić. I.: Viteknierifuimka opnmiracija. CVŠ VJ. Beograd, 1996.
(S| Projckai Primena loanttčkog prisiup* u organi/ewaoju Vojske Jugoslavije. SP Cš Vj. 1999.
|6| Projekat Reorgam/acija Vopkc Jugoslavijc. OS VJ. 2000.
(7] Panielić. V.: Pozadina i logisiika - konccpcije i penpekh'-c. Novi glawsik 2/1998.
|8] TaktiCko-tchniiki jabicvi za ra/voj ichnttkih maicrijatnih srecbuva. SNO 109MS5.
[9] Nikol*. M.; Smiljanić. C.: Primena lognJtfkog pmtupa n organizaciji snobdcvanja pogonskim srctjuvtsiu i odrfavanja pogomkc oprcmc. Vojnotohnifki glainik 2/2000.
110| Stanojević. P.; MBković. V.: Osnovj roctodologijc projck-tovanp organizaciono-tehnoloikih stucma. Vojnotehniiki gtasnik 2/2000.
(II] Nikolić. M.: Efikasnost lunkcioimanp Mvtenu tchnićkog obezbedcnja zdruicnih laktitftih jedinka u oružanoj botbi, doktonka dbcrucija. Zagreb. VVT$ KoV. 1989.
VOJNOTEHNlCKI GLASN1K 1/2001.
21
