Научная статья на тему 'ТАЛАБАЛАРНИНГ МАНЗАРА ИШЛАШ ЖАРАЁНИДАГИ БАЪЗИ МУАММОЛАР'

ТАЛАБАЛАРНИНГ МАНЗАРА ИШЛАШ ЖАРАЁНИДАГИ БАЪЗИ МУАММОЛАР Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

313
127
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Пленер / куникма / перспектива / ранг / манзара / ранглар уирунлиги / тасвирий санъат / педагог / технология / дала амалиёти / Plener / skill / perspective / color / landscape / color combination / fine arts / pedagogy / technology / field practice

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — М. Ж. Махмудов

Булажак тасвирий санъат укитувчиларни замонавий педагогик тажрибанинг долзарб вазифаларидан бири янги педагогик технологиялардан фойдаланиб, уларни келажакдаги рассом укитувчиларини тайёрлашда, касбий фаолиятида куллашда, "Расм дарслари пайтида талабалар уртасида пайдо булган баъзи муаммолар" ни кал этишда очик кавода расм чизишга ургатишдан иборат.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SOME PROBLEMS IN THE PROCESS OF STUDENTS’ LANDSCAPING

One of the most important tasks of modern pedagogical practice for future teachers of fine arts is to use new pedagogical technologies in the training of future teachers of art, to use them in their professional activities.

Текст научной работы на тему «ТАЛАБАЛАРНИНГ МАНЗАРА ИШЛАШ ЖАРАЁНИДАГИ БАЪЗИ МУАММОЛАР»

ТАЛАБАЛАРНИНГ МАНЗАРА ИШЛАШ ЖАРАЕНИДАГИ БАЪЗИ

МУАММОЛАР

M. Ж. Махмудов

Тошкент вилояти Чирчик Давлат педагогика Институти m. mahmudo v@c spi. uz

АННОТАТЦИЯ

Булажак тасвирий санъат укитувчиларни замонавий педагогик тажрибанинг долзарб вазифаларидан бири - янги педагогик технологиялардан фойдаланиб, уларни келажакдаги рассом укитувчиларини тайёрлашда, касбий фаолиятида куллашда, "Раем дарелари пайтида талабалар уртасида пайдо булган баъзи муаммолар" ни хал этишда очи к хавода раем чизишга ургатишдан иборат.

Калит сузлар: Плейер, куникма, перспектива, ранг, манзара, ранглар уйгунлиги, тасвирий санъат, педагог, технология,дала амалиёти.

SOME PROBLEMS IN THE PROCESS OF STUDENTS' LANDSCAPING

M. J. Mahmudov

Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region m. mahmudo v@c spi. uz

ABSTRACT

One of the most important tasks of modern pedagogical practice for future teachers of fine arts is to use new pedagogical technologies in the training of future teachers of art, to use them in their professional activities.

Keywords: Plener, skill, perspective, color, landscape, color combination, fine arts, pedagogy, technology, field practice.

КИРИШ

Дала амалиёти жараёни бу - талабаларнинг табиат куйнида, очи к хавода рангтасвир куникмаларига эга булишларини такомиллаштириш максадида утказиладиган укув машгулоти хисобланади. Очи к хавода бажарилган тасвирлар укув аудиториялардаги машгулотлар жараёнида ишланган натюрмортларга Караганда фар к килиб, рангтасвир ишларининг ёруг-соялари, соялардаги рефлекслар, ранг нисбатларининг хилма-хиллиги, рангдорлиги,

рангларнинг жозибадорлиги ва жарангдорлиги билан кишини узига жалб килади.

Талабалар очи к хавода ишлаш мобайнида борликнинг кенглигини нафакат перспектива конун-коидалари ёрдамида, балки фазовий бушликни англай олиш оркали, табиатдаги соф хавони хис килиб, уни тоза рангларда ифодалашга урганадилар. Улар узокдаги туманли тоглар, кир-адирлардаги масофавий кетма-кетликнинг майин ва енгил кукиш ранглари, мовий осмондаги оппок, пардек юмшок булутлар, дарахтлар, сувлар, тошлар, ут-уландаги рангларнинг бир-бирига таъсири хакидаги тушунчаларга эга буладилар. Олий ва урта махсус таълим муассасалари "тасвирий санъат" йуналишида таълим олаётган талабаларнинг бевосита укув жараёнига кирувчи дала амалиётининг асосий вазифаси - тасвирий санъатнинг мухим жанрларидан бири булган манзара жанрида табиатдаги меъморий обида булаклари, хар хил хайвонлар, парандалар ва кушлар расмларини тасвирлай олиш куникмаларини шакллантиришдан иборат.

АДАБИЁТЛАР ТАХ,ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Пленердаги бу машгулотлар талабалардаги ижодий куникмаларни ривожпантиришда чексиз имкониятлар яратади. Укув фаолият даври булган дала амалиёти укув жараёнидаги рангтасвир, каламтасвир, композиция каби махсус фанларни узлаштиришнинг узлуксиз давоми булиб, тасвирий санъат йуналиши буйича таълим олаётган булажак рассом-педагоглар тайёргарлигини оширишнинг таркибий бир булаги хисобланади. Талабалар билан утказиладиган дала амалиётининг максади аудиторияларда каламтасвир ва рангтасвир дарсларида уРганган билим ва куникмаларини кенгайтириш, мустахкамлаш, очик хавода табиий ёруглик шароитида бу олган ижодий куникмаларини амалда куллай олиш, бажара олиш малакаларининг ошишига ёрдам беради. Шунингдек табиат билан бевосита мулокотда булиш улардаги ижодий кобилиятларининг кенгрок шаклланишида жуда мухим ахамият касб этади. Бу кобилиятларнинг шаклланишига кулайрок шароит яратиш учун, улардаги хар хил тасвирлаш материалларидан фойдаланиш куникмалари катори табиатни урганиш ва касбий билимларининг усиш даражаси узаро боглик булиши керак. Турли хил буёк турларидан фойдаланиш талабаларнинг рангни кабул кила олиш маданиятини тарбиялайди ва уларнинг бадиий дид, фазовий тасаввурларини ривожпантиришга ёрдам беради

Тасвирий санъатда талабаларнинг бадиий-ижодий кобилиятларини ривожпантириш учун мутухассислар томонидан куплаб ишлар килинган. Очик хавода табиий куёш нури таъсирида ранглар згарганлиги сабабли киска

муддатли вазифалар ва пленерда умумий ранг - туе бирлигини урганиш учун узок муддатли машклар бажариш вазифалари ишлаб чикилган. Масалан: рус рассомларидан А.А.Василев тайёргарлик машклари сифатида натюрморт, шунингдек узаро нисбатлар (осмон, ер, сув)ни тасвирлашни урганиш учун манзаралар ишлашни таклиф кил ад и. У бу каби вазифаларнинг зарурлигини пленерда рангтасвир ишлашда табиатдаги барча куринишни бирдан камраб олиш жуда кийин ва талаба улардан асосийсини ажратиб ола билмаслигини айтади. Шунингдек Василев ишни ховли, буталар, дарахтлар, тошларни акс эттирувчи оддий ранглавхалар ишлашдан бошлашни тавсия этади. Лекин пленер шароитида ранглар уйгунлигини куришни ривожпантиришга кам эътибор каратади. У манзара, натюрморт ишлашни тадкик килади, очи к хавода портретлар ишлашга дойр бир катор фойдали маслахатлар беради.

B.М.Соколинскийнинг "Манзара ранглавхаси композицияси пленер рангтасвирини урганишнинг бошлангич боскичларида талабаларнинг ижодий кобилиятларини ривожпантиришнинг бир усули саналади"(1994 й.) номли илмий ишида талабаларнинг ишларидаги манзара композицияси билан боглик саволлар муаммо сифатида куй ил ад и. Куйи куреларда манзараларни рангда ишлаш масалалари куриб чикилади, чунки айнан шу боскичда пленерда рангтасвир ишлашга дойр саволлар ечимини топиш мумкин. В.М.Соколинский устахоналарда рангтасвир буйича кушимча ишпар килиш, табиат куйнига укитувчи билан бирга чикиш, талабаларнинг даредан ташкари мустакил ишлаши, манзарачи рассомларнинг асарларидан нусха кучириш, хотирадан раем ишлаш, адабий асарларга бадиий безакларлар килиш, манзара жанрида педагогик расмлар ишлаш, хар хил тасвирлаш материалларидан фойдаланиш, укув манзара ишларини жамоа булиб тахлил килиш каби машгулотларнинг турлари устида батафеил тухталиб утади. Лекин бу тадкикотда талабаларнинг ранглар уйгунлигини куриш кобилиятларини ривожлантириш мавзуси етарли даражада тулик ёритиб берилмаган.

C.Е. Токарев узининг тадкикотларида ранг-тус карама-каршилиги ва ассосатив фикрлашга оид изланишларга таяниб объектни умумий куришни шакллантириш усуллари тизимини таклиф килади. У узининг тадкикотларида : амалий ишлашни урганиш ва тахлил килиш, кузатиш, сухбатлар, педагогик тажрибалар, объектни яхлит кура олишни ривожлантириш каби бир-бири билан боглик ва бир-бирини тулдириб турадиган тадкикот усулларини куриб чикади. Олим дала амалиёти шароитида талабаларнинг ранглавхалар бажаришларининг барча боскичларидаги педагогнинг мухим роли, унинг шахсан ишлаб курсата олиш кобилиятларига катта эътибор беради. С.Е.Токарев оконстант куриш, ижодий кобилиятларининг усиши учун машклар, ранг-тус муносабатларини

бера олиш учун машгулотлар, куп планли манзаралардаги борлик (хаво)ни хис килишга оид вазифалар, катта хажмдаги ишлар мапщ килиш каби кобилиятларни ривожлантириш тизимини таклиф этади. Вазифалар 2 булимдан иборат булиб, биринчисига киска муддатли ранглавхалар бажариш кирса, иккинчи булимга чукур бушлик, куп планли манзара куринишларини ишлаш кузда тутилади. Аммо бунда ранглар уйгунлиги, фазода ранг-хаво муносабатлари кандай узгаРишига боглик масалаларга камрок эътибор берилган.

Н.Я.Масловнинг "Пленер" укув кулланмасида очик хавода ишлаш турларининг номлари келтириб утилган, максад куйилган, лекин бажариш учун аник тавсиялар йук.. Ранглавха киска муддатли дейилган, лекин унинг давомийлиги курсатилмаган. Мавзуга оид умумий тушунтиришлар бор, лекин улар етарли даражада эмас. Юкорида айтиб утилганлар 1-курсдаги "Манзарадаги холат" мавзусига тегишли. Шунга ухшаш "Манзарадаги холат" мавзусидаги фикрлар хам ёритиб утилган булиб, бу мавзулар нисбатан батафсилрок ёритилиб берилган. Бошловчи талабаларга аввало композитсион мавзудаги узига хос хусусиятли вазифаларни бажариш таклиф этилади ва шунга яраша биринчи боскичлар учун махсус топширик ва машклар келтириб утилади. Лекин рангларнинг иссик - совук куринишпари, буёклар турлари ва уларнинг умумийлигини ифодалашга оид машкларга эътибор камрок каратилган.

"БГФ талабаларига рангтасвир машгулотлари утишДа ранглар уйгунлигини куришни ривожлантириш ( юкори курслар учун)" (1992 й.) мавзусидаги Е.А. Хижнякнинг диссертатсия илмий ишида ранглар уйгунлиги, мутаносиблиги, колорит хакида суз боради. Унда талабаларга маълум бир назарий билимлар бериш, ранг да хажмни, фазовий кенгликни тасвирлай олиш метод ва усулларини эгаллаш таклиф этилади. Тадкикот устахоналарда натюрморт, портретлар, гавда рангтасвирларини ишлаш машгулотлари утишга асосланади. Олимнинг илмий изланишида узгарувчан ёругликда, устахонада бажариш мумкин булмаган шароитларда табиатни хар хил холатларда кузатишга ( тонг,туш пайти, кечки пайт куринишлари, куёш ботиши, ёмгир, шамол) имкон берадиган, ранглар уйгунлигини куришга бой материал туплаш мумкин булган манзаралар ишлашга кам эътибор берилганлигини курамиз.

НАТИЖАЛАР

Юкорида санаб утилган манбаалар шуни курсатадики, бу муаллифларнинг илмий иш лари да пленер шароитида буюмлар рангларини яхлит куриш малакаларини оширишга боглик машклар бажаришга оид

масалага етарли эътибор берилмайди. Буёклар турлари, рангларнинг иссик-совук товланишларини куришга дойр машклар етишмайди. Ранглар нисбатлари билан рангтасвир ишлаш методикаси эса дала амалиёти шароитида ишлаш жараёнининг асосига мослаб куйилмаган.

Ю кори да таъкидлаб угилган олимларнинг фикрларидан фаркли упарок биз талабаларнинг ёшига хам эътибор беришни тавсия киламиз. Чунки 1-курсга уртача 15 дан 20 ёшгача булган ёшлар келишади. Бу эса улар да хам усмирликнинг юкори боскичи эканлиги, улардаги кизикиш хали болаликдаги кизикиш булиб, улар куринишни хамма икир-чикирлари билан чизишга куп эътибор беришади ва умумийликни ёддан чикариб куйишади. Биз манзара чизишда авваломбор асосий нисбат (ер, сув ва осмон орасидаги)ни илгаб олиш учун киска муддатли ранглавха ва каламчизгилар ишлашни тавсия этамиз. Бу каби ранглавхалар бажариш колорит, табиат холатини сезиш куникмаларини ривожпантиради ва талабаларда ниманидир нотугри килиб куйишдан куркиш хиссини йукотади. Биз укитувчилик фаолиятимиздаги шахсий тажрибаларга суянган холда шуни таъкидлаб утишимиз мумкинки, талабалар хаттоки мураккаб булмаган холатларда хам нисбатлар олишга кийналишади. Манзарани муносабатлар усули билан тасвирлаш жараёнида ёш рассом табиатдаги хакикий мавжуд рангларини тушунишга, уларнинг асл рангини умумий туси билан мослигини куришга бирданига эришмайди. Пленерда ишлашга чикар эканлар, купинча уларнинг очик хавода тез узгариб турадиган табиатни тасвирлашга тайёр эмаслиги маълум булиб колади. Улар табиат билан юзлашганда хар хил буёкларнинг узига хос хусусиятларини тушунмайдилар ва амалда куллай олмайдилар. Шу сабабли табиатдаги тусларва нарсаларнинг рангини нотугри тахлил этиш натижасида рассом ранг ва туе муносабатларини адаштириб, ранглавханинг жозибали чикишига эриша олмаслиги ва узгарувчан ёругликда ранглархар хил булиб куриниб туришини яхши сезмаслиги мумкин. Улар амалиёт жараёнида купинча куёш чиккандан кейинги ва куёш ботишигача булган бир хил холатни тасвирлашганининг гувохи буламиз. Вахоланки рангларнинг узаро уйгунлиги холатининг энг куп сезиладиган пайтини тонг пайти, куёш ботишида ёки кечки ой ёругида табиатни кузатиш жараёнида куриш мумкин. Куннинг бу пайтлари тепадан туши б турган куёшнинг кучли нури таъсирида ён-атроф бир хил ранг булиб куринадиган туш пайтларига нисбатан тонг отиш пайтидаги оч заргалдок ва кукиш ранглар ёки кечки шафакда кизгиш ранглар таъсирида рангларнинг товланишини тасвирлаш кизикарлирок ва фойдалирок булади.

Фазо - тиник мухитдир. Лекин унинг тиниклиги табиатнинг турли ходисалари таъсирида узгариши мумкин. Масалан: хаво намлиги, атмосфера

босимининг узгариши, хаводаги чанг-тузон таъсири, хавонинг булутлилиги ва бошкалар. Шунинг учун тасвирланаётган объектнинг фазо бушлигидаги холатига (ранг, нисбат, туе ва ундаги алохида булаклари) ва куринишларига кескин таъсир этади. Фазо перспективаси объектнинг куннинг кайси вактида тасвирланаётганлиги (эрталаб, кундузи, кечкурун), йил фаеллари (бахор, ёз, куз, киш) хамда атмосфера узгаришига (куёшли ёки булутли) караб хам узгаради.

Куёшнинг эрталабки, тушки, кечки пайтларидаги нури барча нарсаларга ва манзара обектларига тушиб, ундаги рангларни узгартириб туради. Шунинг учун хар хил вактлар: куёшли кун, тонг ёки кеч пайтлари табиат куринишлари хар хил рангларда товланади. Бундай шароитларда машкларни бажара туриб барча эътиборни куринишдаги умумий туе ва рангларнинг узгаришпарига каратиш лозим. Бу холатда манзара ранглавхаларида туе ва ранг яхлитлиги ва бирлигининг йуклиги рангларнинг майдаланишига ва пала-партиш куринишига еабаб булиб, ишнинг сифатини бузади. Бошповчи раееом таевирий асар барча рангларнинг узаро богликлиги асосига курилишини ёддан чикармаелиги керак. МУХ,ОКАМА

Манзара ишлашда куринишдаги хамма нареани илгаб олиш ва улардан энг асосийсини ажратиб курсатиш каби кийин холатларга дуч келамиз. Бунда куринишнинг кулай холатини аниклаб олиш учун картондан ясалган, ичи тугри туртбурчак шаклда киркиб олинган дарчадан тасвирланмокчи булинган куринишга караш яхши фойда беради. Рангтасвирда манзара ишлашнинг хар кайси боскичица диккатни куринишнинг умумий ранг-тус холати, ранглар уйгунлигини тугри тасвирлашга каратилиши максадга мувофик булади.

Палитрадаги ранглардан тугри фойдаланиб яратилаётган тасвирда осойишта, завклантирувчи, жунщин хамда хавотирли, маюс холатларни ифодаш мумкин. Шунингдек ранглар илик ва совук, ёркин ва бугик булиши мумкин. Тасвирни бундай ифодалаш табиатдаги айни мавжуд холатга (куёшли, булутли,иссик, совук ва хк...) хамда тасвирловчи шахенинг рухий холати, кайфиятига хам боглик. Буни талабалар узлари бажарган ишларини маълум вакт утгач кайтадан куриб кузатар эканлар, узлари гувох буладилар.

Купгина олимларнинг фикрига кура талабаларнинг манзара ишлашга оид ижодий кобилиятлари ва куникмаларининг ошиши учун ёз пайтида утказиладиган дала амалиётининг узи кифоя килмайди. Рассом-педагог шахеининг шаклланиши ва уларнинг ранглар уйгунлигини кура олиш салохиятини устириш учун дала амалиётини бахор ва куз ойларида хам утказиш максадга мувофик булар эди. Чунки, бу улар да хар бир фаелда йил мобайнида хар хил ранглар уйгунлиги холатини кузатиш ва англаб етиш

имконини берган булар эди. Хрзирда дала амалиётидан ташкари пайтларда талабалар бу мавзуда умуман ишлашмайди, десак тугри булади. Булгу си рассомлар, тасвирий санъат укитувчиларида ранглар уйгунлигини куришни ривожлантириш шунинг учун мухимки, улар келажакда уз укувчилари билан бирга махсус мактаб ва коллежларнинг дастурлари буйича манзара ишлашга оид вазифаларни куплаб бажаришларига тугри келади.

Дала амалиётида манзаралар ишлаш талабаларнинг нафакат акварел гуаш ва мой буёк техникасини ва табиатдаги рангларнинг узаро уйгунлигини куриш, балки бонща бир катор вазифалар ечимининг хал этилишига хам ёрдам беради. Уларда:

Манзаранинг композиция ечимини топиш;

Ишлаётганда манзаранинг майда булакларини эмас бутун куринишини камраб олиш кобилиятларини устириш;

К,огоз ёки мато юзасида тез ва сифатли ранглавхалар бажариш;

Уз ижодий кобилиятларининг янги кирраларини оча олиш;

Бадиий-ижодий кобилиятларини устириш;

Узига ишониб дадил ижод кила олиш каби сифатларни шакллантиради.

Х,ар хил тасвирлаш воситалари ёрдамида турли техникаларни куллаб, тез бажариладиган мапщ ва вазифалар бажариш, айникса - акварелда "ала-прима" усули билан ранглавхалар бажариш, манзара ишлашга киришиш олдидаги хар бир талабада кузатиладиган маълум бир чучиш хиссини йук килишга ёрдам беради. Таълим беришни самарали ташкил килиш учун талабада манзара ишлашга нисбатан мехр уйготиш, кизиктириш, мустакил равишда ижод килишига жал б этиш керак булади. Бунинг учун нарсанинг узига караб ва тасаввурдан раем ишлаш каби вазифалар хамда хар хил мавзуларда ранглавхалар бажариш максадга мувофик булади.

ХУЛОСА

Талабаларда ранглар уйгунлигини куриш куникмаларини ривожпантиришга ижобий таъсир курсатадиган фаолиятлар куйидагилардир:

-пленерда нарсанинг узига караб ишлаш, укув натюрмортларни бажариш, бир жойнинг узини куннинг турли пайтларида ишлаш;

-композициянинг образли ечимини топишда йуналтирилган мустакил вазифалар;

-киска вактда бажарилган манзара ранглавхалар; -таълимга хусусий ёндашиш; - бажарилган ишлар тахлили, куриклар;

- тасвирий санъат музейлари ва кургазмаларга ташрифлар;

- миллий ва жахон акварел усталари ишлари билан танишиб бориш;

- талабаларнинг ижодий ишларидан кургазмалар утказиш.

Ю кори да кайд этилган машклар талабаларнинг нафакат ранглар уйгунлигини куриш кобилиятларини ривожлантиради, балки уларнинг дунёкарашини хам бекиёс даражада кенгайтиради, хар хил тасвирлаш воситаларида ранглавхалар бажариш асносида ижодий тафаккурларини бойитади. Ён атрофимизни ураб турган гузалликлардан илхомланади санъатга мехр уйготади ва натижада уларнинг ижодий мехнатларининг фаоллашишига сабаб булади. Туплаган таассуротларига асосланиб турли хил манзара композициялари хакидаги янги фикрлар, гоялар тугилади., Бундан танщари очик хавода ишлаш натижасида уларнинг "палитра"лари янги тоза ранглар билан бойиб боради ва уларнинг аудиторияларда чекланган ёруглик шароитларида натюрморт, портрет хамда амалий санъат дарсларида хар хил накш композициялари чизишларида бу куникмалар жуда аскотади. Бу эса уз навбатида талабаларнинг келгусидаги касбий - ижодий фаолиятлари учун мустакил равишда тугалланган асарлар яратиш хамда битирув малакавий ишларни сифатли бажариш учун замин яратади.

REFERENCES

1. Султанов, X. Э., Анкабаев, Р. Т., Хасанова, Н. С., & Чориева, Н. Ш. (2017). Инновационные методы обучения на занятиях по изобразительному искусству. In Актуальные вопросы современной педагогики (pp. 103-105).

2. Ne'mat, А. М., & Ankabaev, R. Т. (2018). Methodological Principles of Training Fine Arts. Eastern European Scientific Journal, (6).

3. Ирбутаева, M. Т., Махмудов, M. Ж., & Махмудов, М. Э. (2020). ЖИВОПИСЬ И ГАРМОНИЯ МУЗЫКИ. Ученый XXI века, 6-7(65), 31-34.

4. Tursunmurotovich, S. S. (2020). Importance of illustrations for perception of content of the book. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 8(4), 98-101.

5. Shuhratovich, I. U. (2020). Application of innovation in teaching process. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 8(5), 4-8.

6. Saidazimovich, В. I., Turgunovich, A. R., Jabbarovich, M. M., & Tairovna, I. M. (2020). THE ROLE AND SIGNIFICANCE OF THE LANDSCAPE GENRE IN THE FINE ARTS. EPRA International Journal of Research and Development, 5(3), 423-424.

7. Eralievich, S. K., Mukhamatsultonovna, M. I., Saidazimovich, В. I., & Turgunovich, A. R. (2020). The Need for Creation of a Cluster of Pedagogical Innovations in the System of Continuous Education. International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 24(05), 6586-6591.

8. Shuhratovich, I. U. (2020). Technologies of working on graphic materials in fine arts classes (on the example of working still life in the pen. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 8(4), 41-45.

9. Байметов, Б. Б., Собиров, С. Т., & Исматов, У. Ш. (2019). ПРОБЛЕМЫ ПРОФЕССИОНАЛЬНО-ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ ПОДГОТОВКИ УЧИТЕЛЕЙ ИЗОБРАЗИТЕЛЬНОГО ИСКУССТВА. Вестник науки, 7(7), 63-66.

10. Tursunmurotovich, S. S., Eraliyevich, S. X., & Shuhratovich, I. U. (2020). Illustration and the Influence of Illustrator on Children's Understanding of Fairy Tales and Works of Art in Books. International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 24(05), 3526-3533.

11. Eralievich, S. K., Tursunmurotovich, S. S., & Mukhamatsultonovna, M. I. (2020). THEORETICAL BASIS OF CLUSTER APPROACH IN FINE ARTS EDUCATION. Journal of Critical Reviews, 7(9), 108-111.

12. Tursunmurotovich, S. S. (2020). Bolalar ijodiy qobilyatini rivojlantirishda grafik rassomlar hayoti va ijodiy faoliyatini organishning muhimligi. Педагогика ва психологияда инновациялар, (2), 460-464.

13. Tursunmurotovich, S. S. (2020). Some Factors That Impede The Development Of Students' Creative Abilities In Fine Art Classes. Asian Journal of Research, 7(3), 214-218.

14. Saidazimovich, В. I. (2020). 50 Years Of The Xx Century The Development Of The Uzbek Landscape Genre. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 8(6), 62-64.

15. Султанов, X. Э., Худайбердиев, П. У., & Собиров, С. Т. (2017). Непрерывное образование в Узбекистане как требование времени. Молодой ученый, (А), 385389.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.