CC BY
0ORCID: 0000-0003-0120-3865
TALABALARNING FAOLLIGINI OSHIRISH VA BAHOLASHDA ELEKTRON PORTFOLIODAN FOYDALANISH
Rasulov Erkin Madraimovich
Qo'qon davlat pedagogika instituti, tayanch doktoranti https://doi.org/10.5281/zenodo.11208419
Annotatsiya. Ushbu maqolada talabalarning ta'lim muassasalarida faolligini oshirish va baholash uchun vosita sifatida elektron portfoliolardan foydalanish haqida tushunchalar berilgan. Elektron portfoliolarning talabalarning o'rganish tajribasi va baholash amaliyotiga ta'sirini o'rganish orqali ushbu maqola XXI asr ta'limiga innovatsion yondashuvlar atrofida davom etayotgan munozaralarga hissa qo'shadi.
Kalit so'zlar: elektron portfolio, talabalarning faolligi, baholash, oliy ta'lim, ta'lim texnologiyasi, aks ettirish, o'z-o'zini samaradorligi, XXI asr malakalari, faol o'rganish.
Аннотация. В этой статье представлено понимание использования электронных портфолио в качестве инструмента вовлечения и оценки учащихся в образовательных учреждениях. Исследуя влияние электронных портфолио на опыт обучения учащихся и практику оценивания, данная статья вносит свой вклад в продолжающуюся дискуссию об инновационных подходах к образованию 21 века.
Ключевые слова: електронное портфолио, вовлечение студентов, оценка, высшее образование, образовательные технологии, рефлексия, самоэффективность, навыки 21 века, активное обучение.
Annotation. This article provides insights into the use of e-portfolios as a tool for student engagement and assessment in educational institutions. By exploring the impact of e-portfolios on student learning experiences and assessment practices, this paper contributes to the ongoing debate around innovative approaches to 21st century education.
Keywords: electronic portfolio, student engagement, assessment, higher education, educational technology, reflection, self-efficacy, 21st century skills, active learning.
Bugungi raqamli asrda texnologiyaning ta'limga integratsiyalashuvi tobora keng tarqalgan bo'lib, talabalarning faolligini oshirish va baholashning yangi usullarini taklif qilmoqda. Ta'lim muassasalarida katta e'tibor qozongan shunday texnologik vositalardan biri bu elektron portfolio yoki e-portfoliodir. Ushbu elektron platforma talabalarga o'zlarining ilmiy ishlarini namoyish qilish, o'rganish tajribasi haqida fikr yuritish va pedagoglar va tengdoshlaridan fikr-mulohazalarni olish imkoniyatini beradi. Elektron portfoliolardan foydalanish nafaqat talabalarga yo'naltirilgan ta'limni rivojlantirishga yordam beradi, balki talabalarning muvaffaqiyati va yutuqlarini haqiqiy baholash imkonini beradi. Pedagoglar XXI-asr talabalarining o'zgaruvchan ehtiyojlariga moslashishga intilayotgani sababli, talabalarning faolligini oshirish va baholashni yaxshilash vositasi sifatida elektron portfoliolarni o'rganish tadqiqot va amaliyotning asosiy ob'yektiga aylandi. Ushbu maqola ta'limda elektron portfoliolardan foydalanish bilan bog'liq potentsial foyda va muammolarni o'rganishga qaratilgan bo'lib, talabalarning faolligini oshirish va baholash amaliyotini qayta belgilashga alohida e'tibor qaratiladi.
Mamlakatimizda uzluksiz ta'lim tizimini isloh qilish, jahon ta'lim standartlari asosida kadrlar tayyorlash, axborot texnologiyalarini joriy etish, ta'lim samaradorligini oshirish borasida
keng ko'lamli ishlar amalga oshirilmoqda. Zamonaviy mehnat bozori sharoitida ta'lim jarayonini tashkil etish, talabalarning ta'lim faoliyati va kelajakdagi muvaffaqiyatli kasbini ta'minlashda innovatsion vositalardan foydalanilmoqda. Ayni o'rinda ana shunday vositalardan biri talaba portfoliosi hisoblanadi.
O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020 yil 31 dekabrdagi "Oliy ta'lim muassasalarida ta'lim jarayonini tashkil etish bilan bog'liq tizimni takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi 824-son qarori 1-ilovasi "Oliy ta'lim muassasalarida o'quv jarayoniga kredit-modul tizimini joriy etish tartibi to'g'risida"gi Nizomning 6-bob "Baholash, baholarni konvertatsiya qilish" 31-bandida "Baholash usullari fan yoki modul doirasidagi talabaning yutuqlarini aks ettiruvchi va tasdiqlovchi yozma, og'zaki, amaliy ish, loyiha, portfolio va nazoratlar kabi turlarni o'z ichiga qamrab oladi. Baholash mezoni ta'lim olish natijasiga erishilganligini aks ettirishi shart" deb qayd etilgan.[1] Ushbu qaror ijrosini ta'minlash yuzasidan respublikamiz oliy ta'lim muassasalarida qator ishlar amalga oshirilmoqda. Baholash usullari tarkibida talaba portfoliosi bo'lishi bugungi axborot texnologiyalari rivojlangan davrda muhim ahamiyat kasb etadi. Talaba portfoliosini yaratish va undan unumli foydalanish hozirgi kundagi dolzarb va muammoli masala bo'lib kelmoqda.[2]
Raqamli asrda an'anaviy rezyume nafaqat malakalarni sanab o'tadigan, balki ularni ko'rsatadigan dinamik va ko'p qirrali vositaga aylandi. Elektron portfolio (e-portfolio) talabalarning akademik va professional qurolining ajralmas tarkibiy qismiga aylanib, ularning qobiliyatlari, tajribasi va shaxsiy rivojlanishini namoyish qilish uchun kuchli platforma bo'lib xizmat qiladi. XXI-asrning mehnat bozori shiddatli raqobatga ega bo'lib, ish beruvchilar kuchli malaka va tajribalar to'plamini namoyish eta oladigan nomzodlarni qidirmoqda. Elektron portfoliolar interfaol to'plam bo'lib, ular talabalarning imkoniyatlarining to'liq va samarali qamrab oladi. Ushbu raqamli omborga yozma topshiriqlar, taqdimotlar, videolar, loyihalar, serifikatlar, qo'llanmalar, mualliflik nashrlari, ko'rsatmalar va mulohazalar kabi turli artefaktlar kirishi mumkin, ularning barchasi birgalikda shaxsning iste'dodlari va salohiyatini har tomonlama tasvirlaydi.
Portfolioni ta'lim sohasida qo'llash g'oyasi, 80-yillarning o'rtalarida AQShda paydo bo'ldi. AQSh va Kanadadan so'ng, portfolio g'oyasi Evropa va Yaponiyada ommalashdi, XXI asrning boshlarida esa bu g'oya Rossiyada keng tarqaldi va hozirgi kunda bu g'oya O'zbekistonda ham keng yoyilmoqda.
Portfolio (ingl. - portfel, zarur ishlar va hujjatlar uchun papka. frans. - bayon qilmoq, ifoda etmoq, tashimoq. ital. - hujjatlar solingan papka) - bu hujjatlar, ish namunalari, fotosuratlar, taqdim etilayotgan imkoniyatlarni tasavvur eta olish imkoniyatini beruvchi materiallar, mutaxassis xizmatlari to'plamidan iborat.[4]
Elektron portfoliolar (e-portfoliolar) ta'limda talabalarning faolligini oshirish va baholash amaliyotini yaxshilash uchun istiqbolli vositalar sifatida paydo bo'ldi. Adabiyotlarni batafsil ko'rib chiqish elektron portfoliolardan ta'lim muassasalarida foydalanishga oid bir qancha asosiy mavzular va xulosalarni ochib beradi.
Birinchidan, olimlar elektron portfoliolarning talabalarga yo'naltirilgan ta'lim tajribasini osonlashtirishdagi rolini ta'kidlaydilar. Talabalarga o'z ishlarini to'plash va namoyish qilish imkonini berish orqali elektron portfoliolar talabalarga o'zlarining akademik bilimlariga egalik qilish va vaqt o'tishi bilan ularning o'rganish yutuqlari haqida fikr yuritish imkoniyatini beradi. [3] O'z-o'zini tartibga soluvchi ta'limning bu jihati talabalar o'rtasida chuqurroq tushunish va metakognitiv rivojlanishga yordam beradi.
Bundan tashqari, elektron portfoliolar haqiqiy baholash uchun imkoniyatlarni taklif etadi, bunda talabalar o'zlarining bilim va ko'nikmalarini real dunyo kontekstlarida namoyish etadilar.[5] Multimedia elementlari va interfaol funksiyalar orqali elektron portfoliolar talabalarga o'z ta'lim natijalarini turli formatlarda taqdim etish imkonini beradi, bu esa turli xil o'rganish uslublari va afzalliklariga mos keladi.
Bundan tashqari, tadqiqot elektron portfoliolarni samarali amalga oshirishda qo'llab-quvvatlovchi tuzilmalarning muhimligini ta'kidlaydi. Pedagoglar talabalarni elektron portfoliolarini yaratish, tanlash va aks ettirish, doimiy takomillashtirish madaniyati va reflektiv amaliyotni rivojlantirishda muhim rol o'ynaydi.[6]
Umuman olganda, adabiyotlar talabalarning faolligini va baholash amaliyotini oshirish, ta'lim natijalarini ko'rsatish va ta'lim kontekstida mazmunli aks ettirishga ko'p qirrali yondashuvni ta'minlash uchun elektron portfolio imkoniyatlarini ochib beradi.
Ushbu tadqiqotda elektron portfoliolarning talabalarning faolligi va baholashiga ta'sirini o'rganish uchun aralash usullardan foydalanish mumkin. Tadqiqot bir semestr davomida oliy ta'lim muassasasida turli yo'nalishlar bo'yicha bakalavriat talabalari ishtirokida o'tkaziladi.
Toshkent pediatriya tibbiyot institutida talabalar faoliyatini qayd etish va baholash uchun "ToshPTI talabalar portfolio" nomli yangi elektron platforma ishga tushirildi.
Mazkur platformani yaratishdan maqsad talabalarga qulaylik yaratish, ularning malaka va yutuqlarini elektron shaklda qayd etish, talabalarning yuqori motivatsiyasini ta'minlash, faolligi va mustaqilligini oshirish, moddiy rag'batlantirish imkoniyatlarini kengaytirishdan iborat.
Demak, endilikda institut talabalari ushbu platformaga shaxsiy kabinetidan foydalangan holda diplom, sertifikat va yutuqlarini tasdiqlovchi boshqa hujjatlarni yuklash orqali ro'yxatdan o'tishlari va yutuqlarini e'lon qilishlari hamda ular uchun moddiy rag'batlantirishlari mumkin.
Shuni ham ta'kidlash joizki, platforma ishga tushirilgandan boshlab talabalarni moddiy rag'batlantirish tizimi to'liq elektron formatga o'tkaziladi. Endilikda erishgan yutuqlari uchun moddiy rag'batlantirish yoki belgilangan qoidalarga muvofiq moliyaviy ko'mak olishni xohlovchi talabalar ro'yxatdan o'tishi, erishgan yutuqlari haqidagi tegishli hujjatlarni platformaga yuklashi va ularni yangilab turishi kerak bo'ladi.[7]
Bundan tashqari, har bir semestr va o'quv yili yakunida platformada institutning TOP 50 ta eng muvaffaqiyatli talabalarining ochiq ro'yxati shakllantirilib, institut rahbariyati ularni qimmatbaho sovg'alar bilan taqdirlaydi.
Ushbu platformadan foydalanishni osonlashtirish maqsadida "ToshPTI Student Portfolio" elektron platformasidan foydalanish bo'yicha video ko'rsatmalar tayyorlandi, uni quyidagi havola orqali ko'rishingiz mumkin: https://cloud.tashpmi.uz/s/TYDiXLpZqdy3s3g
Umuman olganda, aralash usullar yondashuvi asosida platform orqali elektron portfoliolarning talabalarning faolligi va baholashiga ta'sirini har tomonlama o'rganishga imkon berdi, bunda ishtirokchilar nuqtai nazaridan miqdoriy tendentsiyalarni va sifat nuqtai nazarini qamrab oldi.
Oliy ta'lim muassasalari elektron portfolio loyihalarini o'z o'quv dasturlari doirasida tobora ko'proq integratsiyalashgani sababli, talabalarga o'zlarining akademik martabalarida o'zlarining professional hikoyalarini yaratish imkoniyati beriladi. Ishga tayyorgarlik ko'rishga bunday proaktiv yondashuv talabalarga vaqt o'tishi bilan ularning rivojlanishini hujjatlashtirishga, ularning rivojlanayotgan qiziqishlarini qamrab olishga, ko'nikmalarni kengaytirishga va sezilarli yutuqlarga erishishga imkon beradi. Elektron portfolio talaba bilan birga rivojlanadigan jonli
hujjatga aylanadi, ularning doimo o'rganishi va moslashuvchanligidan dalolat beradi, bu esa zamonaviy ishchi kuchida yuqori baholanadigan xususiyatlardir.
Elektron portfoliolarni oliy ta'lim muassasasida tatbiq etish talabalarning faolligi va baholash amaliyoti nuqtai nazaridan sezilarli natijalar beradi. Talabalarning fikr-mulohazalari va ishlash ma'lumotlarini tahlil qilish natijasida bir nechta asosiy tushunchalar paydo bo'ladi.
Birinchidan, elektron portfoliolardan foydalanish shaxsiylashtirilgan ta'lim va o'zini namoyon qilish uchun platformani taqdim etish orqali talabalarning faolligini oshirishi aniqlanadi. Talabalar o'zlarining ta'lim jarayoniga nisbatan yuqori darajadagi egalik hissi oshiradi, chunki ular o'z ishlarini raqamli formatda ko'rsatishga muvaffaq bo'lishadi. [8]
Bundan tashqari, elektron portfoliolarning kiritilishi yanada ishonchli va yaxlit baholash amaliyotini osonlashtiradi. Talabalarga turli xil ommaviy axborot vositalari va artefaktlar orqali o'z bilimlarini namoyish qilish imkonini berish orqali elektron portfoliolar talabalar yutuqlarining yanada kengroq ko'rinishini taqdim etadi. Baholashning bunday ko'p qirrali yondashuvi pedagoglarga talabalarning tanqidiy fikrlash qobiliyatlari, ijodkorlik va ta'limning turli yo'nalishlari bo'yicha aloqa o'rnatish qobiliyati haqida tushunchaga ega bo'lish imkonini beradi. [9]
Ushbu natijalarni muhokama qilish elektron portfoliolarning nafaqat talabalarning faolligini yaxshilash, balki ta'limdagi an'anaviy baholash usullarini inqilob qilish imkoniyatini ta'kidlaydi. Natijalar shuni ko'rsatadiki, elektron portfoliolar XXI asr ta'limining o'zgaruvchan ehtiyojlariga mos keladigan o'rganish va baholashga ko'proq talabaga yo'naltirilgan va inklyuziv yondashuvni targ'ib qilish qobiliyatiga ega.
Xulosa qilib aytganda, elektron portfoliolarni joriy etish talabalarning faolligini oshirish va ta'lim muassasalarida baholash amaliyotini o'zgartirish uchun istiqbolli yo'ldir. Ushbu tadqiqot natijalari e-portfoliolarning talabalarning imkoniyatlarini kengaytirish, shaxsiylashtirilgan ta'lim tajribasini rivojlantirish va talabalar yutuqlarining yanada kengroq ko'rinishini taqdim etish imkoniyatlarini ta'kidlaydi. O'z ishlarini namoyish qilish uchun raqamli platformalardan foydalanish orqali talabalar o'zlarining ta'lim sayohatlariga egalik qilishlari va raqamli savodxonlik ko'nikmalarini rivojlantirishlari mumkin.
Bundan tashqari, elektron portfoliolarning ko'p qirrali tabiati pedagoglarga talabalarni o'rganish bo'yicha yanada yaxlit nuqtai nazarni taqdim etadi, bu ularga nafaqat kontent bilimlarini, balki tanqidiy fikrlash, ijodkorlik va muloqot qobiliyatlarini ham baholash imkonini beradi. Ta'lim muassasalari tez o'zgaruvchan dunyo talablariga moslashishda davom etar ekan, elektron portfoliolarning integratsiyasi talabalarga yo'naltirilgan ta'lim va haqiqiy baholash amaliyotlarini ilgari surish uchun qimmatli vosita sifatida ajralib turadi. Barcha talabalar uchun mazmunli o'rganish tajribasi va adolatli baholash amaliyotini qo'llab-quvvatlashda elektron portfoliolarning imkoniyatlarini maksimal darajada oshirish uchun oldinga siljish, keyingi tadqiqot va kasbiy rivojlanish harakatlari kafolatlanadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
1. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020-yil 31-dekabrdagi "Oliy ta'lim muassasalarida ta'lim jarayonini tashkil etish bilan bog'liq tizimni takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida" 824-sonli Qarori / Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 31.12.2020-y., 09/20/824/1689-son.
2. Расулов, Эркин Мадраимович. "TALABA PORTFOLIOSINI YARATISH TEXNOLOGIYASI: Rasulov Erkin Madraimovich, Farg'ona viloyati O'zbekiston tumani,
33-umumiy o'rta ta'lim maktabi o 'qituvchisi." Образование и инновационные исследования международный научно-методический журнал 5 (2022): 218-222.
3. Barrett, Helen, and Joanne Carney. "Conflicting paradigms and competing purposes in electronic portfolio development." TaskStream web site (2005): 295-314.
4. Lorenzo, George, and John Ittelson. "Demonstrating and assessing student learning with e-portfolios." Educause Learning Initiative, ELI Paper 3.2005 (2005): 19.
5. Lam, Ricky. "USING ePORTFOLIOS TO SYNERGISE ASSESSMENT OF, FOR, AS LEARNING IN EFL WRITING." European Journal of Applied Linguistics & TEFL 10.1 (2021).
6. Rasulov, Erkin Madraimovich. "ELEKTRON PORTFOLIO TALABANING KASBIY VA IJODIY FAOLIYATLARINI RIVOJLANTIRISH VOSITASI SIFATIDA." Innovative Development in Educational Activities 2.13 (2023): 41-46.
7. Daminov Botir "TOSHPTI TALABALAR UCHUN YANGI ELEKTRON PLATFORMANI "TALABA PORTFOLIOS!" ISHGA TUSHIRDI" axborot xati (web manzil https://dzen.ru/b/Y1ZAezENnFKcp0XC)
8. Расулов, Эркин, and Мамура Хушназарова. "Talabalarning intellektual qobiliyatlarini rivojlantirishda talaba portfoliosini muhim o'rni." Современные тенденции инновационного развития науки и образования в глобальном мире 1.4 (2022).
9. Khushnazarova, M. N., and E. M. Rasulov. "EFFECTIVE ASPECTS OF APPLYING METACOGNITIVE METHODS TO UNIVERSITY STUDENTS." (2023).
10. Artiqova M., Rasulova D. BO'LAJAK INGLIZ TILI PEDAGOGLARINI KASBIY FAOLIYATGA TAYYORLASHNING MEXANIZMI //Talqin va tadqiqotlar. - 2024. - №. 28.
11. Shoymardonov T.T. va boshq. Elektron pedagogika va pedagogning shaxsiy, kasbiy axborot maydonini loyihalash. O'quv-uslubiy majmua. -T.: 2016. 165-bet.
