TALABALARNI KREATIV FIKRLASH KO‘NIKMALARINI RIVOJLANTIRISHNING PEDAGOGIK JARAYONI Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

ISSN 2992-9024 (online) 2024, №5 (1)

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Original peper

TALABALARNI KREATIV FIKRLASH KO'NIKMALARINI RIVOJLANTIRISHNING PEDAGOGIK JARAYONI

©S.V.Xolmatova1E

Namangan davlat universiteti,Namangan, O'zbekiston.

Annotatsiya

KIRISH: ijodiy fikrlash murakkab muammolarni hal qilish va turli sohalarda innovatsiyalarni rag'batlantirish uchun hal qiluvchi mahorat sifatida tan olingan.

MAQSAD: ushbu tadqiqot talabalarning ijodiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishning samarali pedagogik yondashuvlarini o'rganishga qaratilgan.

MUHOKAMA VA NATIJALAR: adabiyotlar va empirik topilmalar sintezi orqali tadqiqot ijodiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradigan pedagogik jarayonning asosiy tarkibiy qismlarini aniqlaydi.

MATERIALLAR VA METODLAR: tadqiqot adabiyotlarni ko'rib chiqish, ta'lim dasturlari bo'yicha amaliy tadqiqotlar, sinfda kuzatishlar va o'qituvchilar va talabalar bilan suhbatlarni o'z ichiga olgan sifatli tadqiqot usulidan foydalanadi.

XULOSA: topilmalar talabalarning ijodiy fikrlash qobiliyatini rivojlantirishda qasddan pedagogik amaliyotlarning muhimligini ko'rsatadi.

Kalit so'zlar: ijodiy fikrlash, pedagogik jarayon, ta'lim strategiyalari, muammoli ta'lim, izlanishga asoslangan ta'lim, divergent fikrlash, innovatsiya.

Iqtibos uchun: Xolmatova S.V. Talabalarni kreativ fikrlash ko'nikmalarini rivojlantirishning pedagogik jarayoni . // Inter эducation & global study. 2024. №5(1). B. 426-430.

ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ ПРОЦЕСС РАЗВИТИЯ НАВЫКОВ ТВОРЧЕСКОГО МЫШЛЕНИЯ СТУДЕНТОВ_

© С.В.Холматова1Н

Жаманганский государственный университет,Наманган,Узбекистан

Аннотация

ВВЕДЕНИЕ: творческое мышление признано важнейшим навыком для решения сложных задач и содействия инновациям в различных областях.

ЦЕЛЬ: данное исследование направлено на изучение эффективных педагогических подходов к развитию навыков творческого мышления учащихся.

ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: на основе синтеза литературных данных и эмпирических данных в исследовании выявлены ключевые компоненты

© intereduglobalstudy.com

2024, ISSUE 5 (1)

ISSN 2992-9024 (online) 2024, №5 (1)

Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

педагогического I процесса, способствующие развитию навыков творческого мышления.

МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в исследовании использован качественный исследовательский подход, включая обзор литературы, тематические исследования образовательных программ, наблюдения в классе и интервью с преподавателями и студентами.

ЗАКЛЮЧЕНИЕ: полученные результаты подчеркивают важность целенаправленной педагогической практики в развитии навыков творческого мышления учащихся.

Ключевые слова: креативное мышление, педагогический процесс, образовательные стратегии, проблемное обучение, исследовательское обучение, дивергентное мышление, инновации.

Для цитирования: Холматова С.В. Педагогический процесс развития навыков творческого мышления студентов // Inter эducation & global study. 2024. №5(1). S. 426-430.

PEDAGOGICAL PROCESS OF DEVELOPING STUDENTS' CREATIVE THINKING SKILLS_

© Saida V. Xolmatova1®

^Namangan state university,Namangan, Toshkent, Uzbekistan._

Annotation

INTRODUCTION: creative thinking is recognized as a crucial skill for navigating complex challenges and fostering innovation in various domains.

AIM: this research aims to investigate effective pedagogical approaches for developing students' creative thinking skills.

DISCUSSION AND RESULTS: through a synthesis of literature and empirical findings, the study identifies key components of the pedagogical process that contribute to fostering creative thinking skills.

MATERIALS AND METHODS: the study utilizes a qualitative research approach, including literature review, case studies of educational programs, classroom observations, and interviews with educators and students.

CONCLUSIONS: the findings highlight the importance of intentional pedagogical practices in developing students' creative thinking skills.

Keywords: Creative thinking, pedagogical process, educational strategies, problem-based learning, inquiry-based learning, divergent thinking, innovation.

For citation: Saida V. Xolmatova. (2024) 'Pedagogical process of developing students' creative thinking skills, Inter эducation & global study, (5(1)), pp. 426-430. (In Uzbek).

© intereduglobalstudy.com

2024, ISSUE 5 (1)

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Bugungi jadal rivojlanayotgan dunyoda ijodkorlik shaxsiy va professional

muvaffaqiyat uchun zaruriy mahoratga aylandi. Ijodiy fikrlash qobiliyati odamlarga yangi g'oyalarni yaratish, muammolarni innovatsion usullar bilan hal qilish va yangi va kutilmagan vaziyatlarga moslashish imkonini beradi. Shunday qilib, talabalarda ijodiy fikrlashni rivojlantirish butun dunyo bo'ylab ta'lim tizimlarining muhim maqsadiga aylandi.

Ijodiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish shunchaki badiiy iste'dodlarni tarbiyalashdan iborat emas; bu muammolarni hal qilishda ochiq fikrli, moslashuvchan yondashuvni va qutidan tashqarida fikrlash qobiliyatini rivojlantirishni o'z ichiga oladi. Ijodiy fikrlash san'at va gumanitar fanlardan tortib fan, texnologiya, muhandislik va matematika (STEM)gacha bo'lgan barcha fanlar uchun ajralmas hisoblanadi. Bu umrbod ta'lim olish va zamonaviy hayotning murakkabliklarida harakat qilish qobiliyatini qo'llab-quvvatlaydigan hayotiy kompetentsiyadir.

Ta'lim nazariyotchilari va amaliyotchilari o'rganishda ijodkorlikning muhimligini azaldan tan olishgan. Gilfordning ijodkorlik nazariyasiga ko'ra, ijodiy fikrlash to'rtta asosiy komponentni o'z ichiga oladi: ravonlik, moslashuvchanlik, o'ziga xoslik va ishlab chiqish. Bundan tashqari, Vygotskiyning ijtimoiy konstruktivistik nazariyasi kognitiv rivojlanishda, shu jumladan ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirishda ijtimoiy o'zaro ta'sir va hamkorlikdagi ta'limning ahamiyatini ta'kidlaydi.

E'tirof etilgan muhimligiga qaramay, rasmiy ta'limning tuzilgan muhitida ijodkorlikni rivojlantirish o'ziga xos muammolarni keltirib chiqaradi. An'anaviy ta'lim tizimlari ko'pincha o'quvchilarning ijodiy salohiyatini bo'g'ib qo'yadigan standartlashtirilgan test va eslab o'rganishga urg'u beradi. Shu bois, ijodiy fikrlash qobiliyatlarini birinchi o'ringa qo'yuvchi va kuchaytiruvchi innovatsion pedagogik strategiyalarga ehtiyoj katta.

Ushbu maqolada o'quvchilarning ijodiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish bilan bog'liq pedagogik jarayonlar o'rganiladi. U ijodkorlikni samarali rivojlantirishi mumkin bo'lgan turli xil o'qitish strategiyalari, o'quv muhiti va baholash usullarini o'rganadi. Muhokama o'quvchilarning ijodiy salohiyatini rivojlantirish uchun an'anaviy va innovatsion usullarni uyg'unlashtirgan kompleks yondashuvning ahamiyatini ta'kidlaydi. Ushbu strategiyalarni tushunish va amalga oshirish orqali o'qituvchilar nafaqat ilmiy yutuqlarni rag'batlantiradigan, balki kelajakning ijodiy ongini ilhomlantiradigan va rivojlantiradigan o'quv muhitini yaratishi mumkin.

Ushbu maqolaning keyingi bo'limlarida muammoli ta'lim (PBL), so'rovga asoslangan ta'lim (IBL), loyihaga asoslangan ta'lim (PjBL) va ijodiy san'at integratsiyasi kabi o'ziga xos pedagogik strategiyalar ko'rib chiqiladi. Shuningdek, qo'llab-quvvatlovchi o'quv muhitini yaratishning ahamiyati, ijodiy ko'nikmalarni baholashda formativ baholashning o'rni va ijodkorlikni rivojlantirishda pedagoglar duch kelishi mumkin bo'lgan muammolar muhokama qilinadi. Oxir oqibat, ushbu maqola talabalarda ijodiy fikrlash

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

qobiliyatlarini samarali rivojlantirish, ularni XXI asr talablariga tayyorlash haqida har tomonlama tushuncha berishga qaratilgan.

Talabalarning ijodiy fikrlash qobiliyatlarini samarali rivojlantirish uchun pedagogik yondashuvlarni mustahkam nazariy asoslarga asoslash zarur. Ushbu bo'lim Guilfordning ijodkorlik nazariyasiga va Vygotskiyning ijtimoiy konstruktivistik nazariyasiga e'tibor qaratib, ta'limdagi ijodkorlik haqidagi tushunchamizni bildiradigan asosiy nazariyalarni o'rganadi. Ushbu ramkalar ijodiy fikrlashni rivojlantiruvchi o'qitish strategiyalarini ishlab chiqish uchun asos bo'lib xizmat qiladi.

Guilfordning ijodkorlik nazariyasi

J.P.Gilfordning ijodkorlik nazariyasi ijodiy fikrlashni tushunishda eng ta'sirli modellardan biridir. Guilfordga ko'ra, ijodkorlik to'rtta asosiy komponentni o'z ichiga olgan ko'p qirrali tuzilishdir:

Ravonlik: Bu ko'p sonli g'oyalar yoki berilgan muammoni hal qilish qobiliyatini anglatadi. Ravonlik - bu miqdor va tez va oson fikrlash qobiliyati.

Moslashuvchanlik: Moslashuvchanlik turli g'oyalar va yondashuvlarni ishlab chiqish qobiliyatidir. Bu turli xil toifalarda fikrlashni va muammolarni turli yo'llar bilan ko'rish uchun nuqtai nazarni o'zgartirishni o'z ichiga oladi.

O'ziga xoslik: O'ziga xoslik - bu noyob yoki yangi g'oyalar ishlab chiqarish. Bu normaga nisbatan javoblarning o'ziga xosligi va innovatsionligini ta'kidlaydi.

Mutaxassislik: ishlab chiqish - bu g'oyalarni ishlab chiqish va takomillashtirish qobiliyati. Bu dastlabki tushunchalarga tafsilotlar va chuqurlik kiritish, ularning murakkabligi va amaliyligini oshirishni o'z ichiga oladi.

Ushbu komponentlar ijodkorlik yagona mahorat emas, balki bir nechta kognitiv qobiliyatlarning kombinatsiyasi ekanligini ta'kidlaydi. Shuning uchun samarali pedagogik strategiyalar har tomonlama ijodiy fikrlovchilarni tarbiyalash uchun barcha to'rt komponentni yaxshilashga qaratilgan bo'lishi kerak.

ZPD doirasida iskaladan foydalanish: O'qituvchilar tegishli qiyinchiliklar va yo'l-yo'riqlar berish orqali talabalarning ijodiy rivojlanishini qo'llab-quvvatlashlari mumkin. Ijodiy jarayonlarni modellashtirish, maslahatlar berish va konstruktiv fikr-mulohazalarni bildirish kabi iskala texnikasi talabalarga ZPD doirasida muvaffaqiyatga erishishga yordam beradi.

Talabalarning ijodiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish zamonaviy ta'limning muhim maqsadidir, chunki ijodkorlik doimo rivojlanayotgan dunyoda innovatsiyalar, muammolarni hal qilish va moslashish uchun asosdir. Ushbu maqolada ta'lim muassasalarida ijodkorlikni rivojlantirishning nazariy asoslari va amaliy strategiyalari o'rganilib, an'anaviy va innovatsion usullarni o'zida mujassamlashtirgan kompleks yondashuvning ahamiyati ta'kidlangan.

Guilford va Vygotskiyning nazariy asoslari ijodkorlikning ko'p qirrali mohiyatini har tomonlama tushunish imkonini beradi. Guilfordning ravonlik, moslashuvchanlik, o'ziga xoslik va ishlab chiqish komponentlari ijodiy fikrlashni tashkil etuvchi turli kognitiv qobiliyatlarni ta'kidlaydi. Vygotskiyning ijtimoiy konstruktivistik nazariyasi kognitiv

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

rivojlanishda ijtimoiy o'zaro ta'sir, madaniy vositalar va proksimal rivojlanish zonasi (ZPD) rolini ta'kidlaydi. Bu nazariyalar birgalikda ijodkorlikni samarali rivojlantiruvchi pedagogik strategiyalarni loyihalash haqida ma'lumot beradi.

Muammoli ta'limni (PBL), so'rovga asoslangan ta'limni (IBL), loyihaga asoslangan ta'limni (PjBL) amalga oshirish va ijodiy san'atni o'quv dasturiga integratsiyalash ijodiy fikrlashni rivojlantirishning tasdiqlangan usullaridir. Bu strategiyalar o'quvchilarni izlanish, tajriba va hamkorlikda muammolarni yechishda ishtirok etishga undaydi va shu orqali ularning ijodiy salohiyatini rivojlantiradi. Bundan tashqari, tavakkal qilishni rag'batlantiradigan, keng resurslar bilan ta'minlaydigan va hamkorlikni rag'batlantiradigan qo'llab-quvvatlovchi o'quv muhitini yaratish ijodkorlikni rivojlantirish uchun juda muhimdir.

Ijodiy ko'nikmalarni o'lchash va rivojlantirish uchun formativ baholash, ijodiy rubrikalar, o'zini va tengdoshlarini baholashni o'z ichiga olgan baholash usullari juda muhimdir. Ushbu baholashlar doimiy fikr-mulohazalarni ta'minlaydi, bu esa o'quvchilarga o'zlarining ijodiy jarayonlari haqida fikr yuritish va yaxshilash imkonini beradi.

Xulosa qilib aytganda, o'quvchilarning ijodiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish mustahkam nazariy asoslarni amaliy, innovatsion o'qitish strategiyalari bilan uyg'unlashtirgan yaxlit va yaxlit yondashuvni talab qiladi. Ta'limda ijodkorlikka ustuvor ahamiyat berish orqali o'qituvchilar o'quvchilarni murakkab, dinamik dunyoda harakatlanish va ustunlikka tayyorlashlari mumkin. Bu boradagi izlanishlar va amaliyotlarning davom etishi ta'lim tizimlarining XXI asr talablariga javob beradigan tarzda rivojlanishini ta'minlaydi, pirovardida kelajakdagi taraqqiyot va innovatsiyalarga turtki bo'ladigan ijodiy ongni tarbiyalaydi.

ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES

1. Kulchytskyi, Vitaliy, and Mykhailo Sopiha. "Patriotism as the social value of the individual." (2018).

2. Druzhinina, Y. V., Kovtun, E. A., & Shirokova, O. V. (2023). The concept of" patriotism" in a modern university: the content and possibilities of formation. Государственная служба, 25(2 (142)), 95-103.

3. Apple, M. W. (2002). Patriotism, pedagogy, and freedom: On the educational meanings of September 11th. Teachers College Record, 104(8), 1760-1772.

MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]

Xolmatova Saidaxon Voxobjonovna, tadqiqotchi [Холматова Саидахон Вохобжоновна, исследователь], [Saidaxon V.Xolmatova, researcher]; manzil: Namangan sh., Boburshox ko'chasi, 161-uy [адрес: город Наманган, улица Бобуршоха, 161.], [address: Namangan district, Boburshokh street, 161.] E mail: marufxolbek@mail.ru