CC BY
83ISTIQBOLLARI
PROSPECTS FOR IMPROVING THE LEGAL FRAMEWORK FOR
EDUCATION
ПЕРСПЕКТИВЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ ПРАВОВОЙ ОСНОВЫ
ПОЛУЧЕНИЯ ОБРАЗОВАНИЯ
I , j
Xo'jamberdiyev Ro'zimuhammad Yigitali o'g'li
Andijon viloyati Buloqboshi tumani yuridik xizmat ko'rsatish markazi
bosh yuriskonsulti
Главный юрисконсульт Центра юридических услуг Булакбашинского района
Андижанской области Chief jurisprudence of the legal service center of Bulakbashi District of
Andijan region https://doi.org/10.5281/zenodo.7140094
] > v>| :H >
Annotatsiya: Mazkur maqolada ta'lim olish huquqining tashkiliy huquqiy asoslarini takomillashtirish masalalari muxokama qilingan bo'lib, respublikamizda
»
m?
ta'lim olish huquqi, talim olishning metadalogik taxlili, shuningdek ta'lim olish turlari va shakillari huquqiy tomondan asoslantirilgan. Ta'lim olishda horijiy davlatlar tajribalari o'rganilgan. Respublikamiz ta'lim tizimida bugungi kunda joriy qilinayotgan inovatsiyalar, yangiliklar yoritib o'tilgan. Ta'lim to'g'risidagi qonunchilik keng yoritilib ijrosi bo'yicha taklif va qo'shimchalar bildirilgan.
Abstract: In this article, the issues of improving the organizational legal basis of the right to education are discussed, the right to education in our republic, metalogical analysis of education, as well as types and forms of education are justified from the legal point of view. Experiences of foreign countries in education were studied. Innovations and innovations introduced today in the education system of our republic are highlighted. Proposals and additions to the implementation of the legislation on education were broadly covered.
Аннотация: В данной статье рассматриваются вопросы
______________________________„____________х .........«_________™
совершенствования организационно-правовой базы права на образование,
ш
обосновывается право на образование в нашей республике, металогический анализ образования, а также виды и формы образования с правовой точки зрения. Посмотреть. Изучен опыт зарубежных стран в сфере образования.
«Гг
Выделены инновации и инновации, внедряемые сегодня в систему образования нашей республики. Широко освещались предложения и дополнения по реализации законодательства об образовании.
♦ ¡>
1М ] - )> >
WiW к/
>q )> q )> :>
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №10 Kalit so'zlar: Milliy o'quv dasturi,maktabgacha ta'lim, umumiy o'rta
ta'limning davlat ta'lim standarti, o'quv reja, dasturlar, yaratilgan darslik va o'qituvchilar uchun metodik qo'llanmalar, kasb-hunar maktablari, ta'limning sifat darajasi.
Key words: National curriculum, preschool education, state educational standard of general secondary education, curriculum, programs, created textbooks and methodological manuals for teachers, professional vocational schools, quality level of education.
Ключевые слова: Национальная учебная программа, дошкольное образование, государственный образовательный стандарт общего среднего образования, учебная программа, программы, созданные учебники и методические пособия для учителей, профессиональные профессиональные училища, качественный уровень образования.
moi
т
»
O'zbekiston Respublikasining o'z mustaqilligni qo'lga kiritishi yangi
>
tizimining joriy etilishiga asos bo'ldi. Mustaqilligimizdan buyon ta'lim sohasida ko'plab islohotlar, qonunlar qabul qilindi. Bular natijasida maktabgacha ta'lim muassasalari, o'rta va kasb hunar maktablari, kollej-texnikumlar, oliy o'quv yurtlari,
m?
oliy ta'limdan keying ta'lim muassasalari-magistratura, doktaranturalarda o'qishni tashkil etish, ta'lim muassasalari moddiy texnik bazasi, o'quv adabiyotlari, o'quv jihozlar tubdan yangilandi. Kutubhonalar faoliyati, ilmiy labaratoriyalar, ilmiy tadqiqot institutlari shakillandi.
O'zbekiston Respublikasi prezidentining 06.11.2020-yildagi "Ta'lim-tarbiya tizimini yanada takomillashtirishga oid qo'shimcha chora tadbirlar to'g'risida' 'gi PQ-
aqqa fnnli +1 r-w-i m ini I I по1л+1ПГ n Ка'тплпп ппгап лпглп! л 111 n rl 1 T Tr nmi
4884-sonli, talim tizimini takomillashtirish bo'yicha qarori qabul qilindi. Ushbu qarorga binoan tegishli tashkilotlarga quydagi vazifalar yuklatildi: l)"Maktabgacha ta'lim vazirligi:
a) Xalq ta'limi vazirligi va Ta'lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi
bilan birgalikda 2021-yil 1-avgustga qadar bolalarni boshlang'ich ta'limga majburiy
bepul bir yillik tayyorlash hamda boshlang'ich ta'lim o'quv dasturlarining o'zaro uzviyligini ta'minlash choralarini ko'rsin;
b) Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi,
Ta'lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi hamda boshqa manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda 2022-yil 1-yanvarga qadar maktabgacha ta'lim tizimida zamonaviy o'qitish shakllari, yangi pedagogik va axborot texnologiyalarini joriy
! K*
qilsin, jumladan: xalqaro standartlar va talablar asosida maktabgacha ta'lim yoshidagi bolalarning rivojlanishini baholash mezonlari va ko'rsatkichlarini ishlab chiqsin;
Wi >
:>q> q )> >
I > >
>q ] q )> >
u>,* ^ «KQs
>q )> d )> :>
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №10
bolalarning o'sishi hamda maktabgacha ta'lim bilan qamrab olish jarayonlarini
#
>
monitoring qilish bo'yicha "Bolalar bog'chasi" axborot boshqaruv tizimini ishga tushirsin va unga kiritiladigan ma'lumotlarning shaffofligini ta'minlasin;
maktabgacha ta'lim xizmatlari uchun elektron to'lov tizimlarini joriy qilsin; maktabgacha ta'lim sohasida axborot boshqaruv tizimini boshqa vazirlik va idoralarning axborot tizimlari bilan integratsiya qilsin.
2) Milliy o'quv dasturini joriy qilish bo'yicha tajriba-sinovni lozim darajada o'tkazish maqsadida Xalq ta'limi vazirligi huzuridagi Respublika ta'lim markaziga
Я s J ^ " ч J ^
quyidagi vakolatlar berilsin:
umumiy o'rta ta'limning davlat ta'lim standarti, tayanch va variativ o'quv rejalari hamda dasturlarini ishlab chiqish;
Xalq ta'limi vazirligi buyurtmasiga asosan muallif va tuzuvchilarni tanlash hamda darsliklar va o'qituvchilar uchun metodik qo'llanmalarning yagona maketlarini yaratish;
yaratilgan darsliklar va o'qituvchilar uchun metodik qo'llanmalarni ekspertiza
qilish, ularni ta'lim tizimida qo'llash bo'yicha xulosa berish;
o'quv reja, dasturlar, yaratilgan darslik va o'qituvchilar uchun metodik qo'llanmalarni tajriba-sinovdan o'tkazish ishlariga rahbarlik qilish.
»
Xalq ta'limi vazirligi uch oy muddatda Respublika ta'lim markazi faoliyatiga yuqori malakali va ilmiy salohiyatli kadrlarni, shu jumladan xorijiy mutaxassislarni jalb qilish choralarini ko'rsin.
3) Xalq ta'limi vazirligi, Moliya vazirligi hamda Tashqi ishlar vazirligi bilan birgalikda 2021-yil 1-yanvarga qadar Finlyandiyaning ta'lim sohasidagi tajribasini, shu jumladan o'quv dasturlari, darsliklari, o'qitish metodikalari va pedagog kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish tizimini xorijga xizmat safarini tashkil etgan holda o'rganib chiqsin;
Maktabgacha ta'lim vazirligi, Xalq ta'limi vazirligi hamda Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi bilan birgalikda Finlyandiyaning ta'lim sohasidagi ijobiy tajribasini O'zbekiston Respublikasi ta'lim tizimiga hamda Dasturga joriy qilish bo'yicha kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirsin.
4. Xalq ta'limi vazirligi Ta'lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi hamda J-jt Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi bilan birgalikda 2021-yil 1-iyunga qadar:
xalq ta'limi xodimlarining malaka oshirish jarayonini "hayot davomida o'qish" tamoyili asosida uzluksiz malaka oshirishni nazarda tutuvchi tizimga aylantirsin;
xalq ta'limi xodimlarining kasbiy ehtiyojlarini tashxis qilish asosida ularning individual rivojlanish dasturini ishlab chiqish va dasturga muvofiq malakasini oshirish tartibini amaliyotga kiritsin;
PC
xalq ta'limi xodimlarining malaka oshirish jarayoniga kredit-modul tizimini
bosqichma-bosqich joriy qilsin;
а j
xalq ta'limi xodimlarini uzluksiz kasbiy rivojlantirish tizimini tashkil etish, har
#
>
bir xodimning malaka oshirish jarayonlarini monitoring qilish va shaxsiy hisobini yuritish imkoniyatini ta'minlovchi "Uzluksiz kasbiy ta'lim" maxsus elektron platformasini ishga tushirsin.
5. A. Avloniy nomidagi Xalq ta'limi tizimi rahbar va mutaxassis xodimlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti Xalq ta'limi vazirligining A. Avloniy nomidagi xalq ta'limi muammolarini o'rganish va istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot instituti sifatida qayta tashkil etilsin.
il 1 j 6. Belgilansinki, Institut Qoraqalpog'iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar xalq ta'limi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazlari (keyingi o'rinlarda — hududiy markazlar) uchun bosh ta'lim muassasasi hisoblanadi hamda ularning o'quv, metodik va ilmiy faoliyatiga rahbarlik qiladi.
Xalq ta'limi vazirligi:
ол nr I nrlili 1 + T /о 1лпНп/1пг morlrml nrm хгппап m о 1 n l/n 11
2021-yil 1-fevralga qadar Institut va hududiy markazlarni yuqori malakali,
>
axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish ko'nikmalariga hamda ilmiy salohiyat va amaliy ish tajribasiga ega bo'lgan mutaxassislar bilan to'ldirish choralarini ko'rsin;
uch oy muddatda Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi bilan birgalikda oliy ta'lim tashkilotlari hamda hududiy markazlarning pedagog kadrlar malakasini oshirish o'quv rejalariga sinf rahbarlarini tayyorlash bo'yicha o'quv modullarini lantern.
7. Tuman (shahar) xalq ta'limi bo'limlarining Pedagogik-psixologik tashxis faoliyatini tashkil etish sho'balari negizida belgilangan shtatlar doirasida yuridik shaxs maqomisiz Bolalarni ijtimoiy-psixologik qo'llab-quvvatlash markazlari tashkil etilsin.
Markazlarning asosiy vazifalari etib, quyidagilar belgilansin: o'quvchi-yoshlarning psixologik salomatligini muhofaza qilish, ularning barqaror ijtimoiy va intellektual rivojlanishini ta'minlash;
o'smirlarni ijtimoiy reabilitatsiya qilish, turli xil zo'ravonlik ko'rinishlarining oldini olish, suitsidal holatlarga moyilligi bo'lgan o'quvchilarni barvaqt aniqlash va
ularga ijtimoiy-psixologik yordam ko'rsatish;
xalq ta'limi tizimida kasb-hunarga yo'naltirish va psixologik-pedagogik xizmat ko'rsatish, ilg'or tajribalarga asoslangan kasb-hunarga yo'naltirishning zamonaviy shakl va uslublarini joriy etish;
maktablarda psixologik xizmatni takomillashtirish, psixologlarni metodik qo'llab-quvvatlash va professional rivojlantirish, xalq ta'limi xodimlarining pedagogik faoliyatga shaxsiy muvofiqligini o'rganish. 8. Belgilansinki:
Ы> 3 ]> <}>
«и j
Bolalarni ijtimoiy-psixologik qo'llab-quvvatlash markazlariga ehtiyojga qarab
#
>
umumta'lim maktablarida faoliyat yurituvchi hamda xususiy amaliyot bilan shug'ullanuvchi tajribali psixologlar fuqarolik-huquqiy shartnoma asosida jalb etiladi;
Bolalarni ijtimoiy-psixologik qo'llab-quvvatlash markazlarining faoliyati Xalq ta'limi vazirligi huzuridagi O'quvchilarni kasb-hunarga yo'naltirish va psixologik-pedagogik respublika tashxis markazi tomonidan muvofiqlashtiriladi;
2021/2022 o'quv yilida psixologiya sohasidagi ta'lim yo'nalishlari bo'yicha
о j j
davlat buyurtmasi asosidagi qabul parametrlari 30 foizga oshiriladi.
Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi Sog'liqni saqlash vazirligi bilan birgalikda psixologiya sohasi bo'yicha kadrlarni tayyorlaydigan oliy ta'lim muassasalariga o'quv rejalari va ta'lim dasturlarini ilg'or xorijiy tajribani inobatga olgan holda takomillashtirishda, ularni ish beruvchilarning talablariga moslashtirishda ko'maklashsin.
Vol л -f о ' 11 mi x m r-w-t -ta 1 m na/iorrArr I/ n ri rl о г m о 1 nl/noini Afinn*icnnn KaIoI or
Xalq ta'limi vazirligi pedagog kadrlar malakasini oshirishda bolalar
>
psixologiyasi bo'yicha o'quv kurslarini o'tkazsin va mazkur jarayonga malakali, shu jumladan xorijiy mutaxassislarni jalb qilsin.
9. 2021-yil 1-yanvardan boshlab davlat oliy ta'lim tashkilotlariga kirish uchun test sinovi topshiriqlarini tuzish va ekspertizadan o'tkazishning yangi tartibi joriy qilinsin, unga muvofiq:
test sinovi topshiriqlari davlat ta'lim standartlari va o'quv dasturlari asosida tazM;
test sinovi materiallarining ma'no-mazmuni umumiy o'rta ta'lim tizimidagi fanlarning o'quv dasturlariga moslashtiriladi;
abituriyentlarning nazariy bilimlarni o'zlashtirish darajasi bilan birga mantiqiy fikrlashi, masala va misollarni bajara olish qobiliyati va ta'limning keyingi bosqichiga tayyorgarligini baholaydigan, kompetensiyaga asoslangan test topshiriqlari ishlab chiqiladi;
amaldagi АВГГШ dasturini takomillashtirish hisobiga yangi dasturiy mahsulot ishlab chiqiladi hamda 2021/2022 o'quv yili uchun saralash test sinovlari yangi test savollari asosida o'tkaziladi.
10. Xalq ta'limi vazirligi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi hamda Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi bilan birgalikda:
2021-yil 1-martga qadar tuman (shahar) xalq ta'limi bo'limlari mudirlari va
J "1 > ^^ \ 1 >
metodistlari, kasbiy ta'limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy
boshqarmalari uslubchi-maslahatchilari faoliyatini tanqidiy ko'rib chiqib, ushbu
lavozimlarda mehnat qiladigan xodimlarga qo'yiladigan talablar va ularning faoliyat
samaradorligini baholash mezonlarini (KPI) tasdiqlasin;
>q ] i )> >
а j
>q )> d )> :>
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №10
2021-yil 1-aprelga qadar tuman (shahar) xalq ta'limi bo'limlari mudirlari va
metodistlari, kasbiy ta'limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmalari uslubchi-maslahatchilari lavozimlarini yangi talablarga mos keladigan, yuqori malakali mutaxassislar bilan to'ldirsin.
11. 2021-yil 1-yanvardan tuman (shahar) xalq ta'limi bo'limlari huzurida yuridik shaxs maqomiga ega bo'lmagan Xalq ta'limi xodimlarini rag'batlantirish jamg'armalari tashkil etilsin.
Quyidagilar Xalq ta'limi xodimlarini rag'batlantirish jamg'armalarining
2021-yilda tuman (shahar) xalq ta'limi bo'limlari xodimlari yillik ish haqi
^ j о 1 о °
manbalari etib belgilansin:
2021-yilda tuman (shahar) xalq ta'limi bo'limlari xodimlari yillik ish haqi
fondining 25 foiziga, 2022-yildan boshlab esa — 50 foiziga teng miqdordagi mablag'lar;
tuman (shahar) xalq ta'limi tasarrufidagi muassasalarning budjetdan tashqari jamg'armalari daromadlari (homiylik xayriyalaridan tashqari), shu jumladan bo'sh
fiirrrn-n mnA x i о Trat*lnri-m nnrnrrn Kanon ninrvKinnn глапп 1пп1лпт1пг/101л Q rrviT
turgan bino va yerlarini ijaraga berish hisobidan tushgan tushumlardan 3 foiz
miqdoridagi ajratmalar;
umumta'lim muassasalarning direktor jamg'armasiga ajratilgan mablag'larning 5 foizi"15.
»
Ш?
"Xalq ta'limi xodimlarini rag'batlantirish jamg'armasining mablag'lari tuman (shahar) xalq ta'limi bo'limi xodimlari, jumladan metodistlari hamda umumta'lim muassasalari direktorlarini moddiy qo'llab-quvvatlash tadbirlariga yo'naltiriladi" .
12. "Moliya vazirligi Davlat budjeti parametrlarini shakllantirishda optik tolali yuqori tezlikdagi Internet liniyalari olib borilgan umumta'lim muassasalarining ichki lokal uskunalarini o'rnatish, yagona "Elektron ta'lim" tarmog'ini joriy qilish, uni boshqarish, kontent yaratish va texnik qo'llab-quvvatlash uchun mablag'lar ajratilishini nazarda tutsin. Qoraqalpog'iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, Toshkent shahar va viloyatlar hokimliklari umumta'lim muassasalarining Internetdan foydalanish xizmatlari uchun xarajatlarni o'z vaqtida mahalliy budjet mablag'lari hisobidan to'lanishini ta'minlasin.
13. Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi, Qoraqalpog'iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent
J-jt
shahar hokimliklari, manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda 2021-yil 1-sentabrga qadar:
professional ta'limning ta'lim dasturlari va o'qitish materiallari to'plamlarini
j "1 > ^^ ^ >
mehnat bozorining talablari, tarmoq malaka ramkalari va professional standartlar
Sw-s У Л J^Sw---
15 O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 26-martdagi PQ-5040-sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 26.03.2021-y., 07/21/5040/0243-son)
16 O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 26-martdagi PQ-5040-sonli qaroriga asosan oltinchi xatboshi bilan to'ldirilgan — Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 26.03.2021-y., 07/21/5040/0243-son)
>! J^Sw SW-n J
H ]>:>
•"^'isr8'- gj y l
asosida ish beruvchilar bilan birgalikda ishlab chiqsin va tizimli ravishda
>
takomillashtirib borsin;
kasb-hunar maktablarini hududlar bo'yicha joylashuvi hamda tayyorlanadigan ishchi kasblardan kelib chiqqan holda ishlab chiqarish amaliyotlarini tashkil etish uchun ish beruvchilarga biriktirsin;
professional ta'lim tizimida faoliyat yuritayotgan pedagog kadrlarning metodik ta'minotini mustahkamlash, ularni yangi ta'lim resurslari bilan ta'minlab borish imkoniyatini beradigan alohida elektron platformani ishlab chiqsin va ta'lim
j о г- 1
dasturlari, o'qitish materiallari hamda boshqa uslubiy qo'llanmalardan masofaviy tarzda foydalanish imkoniyatini yaratsin;
professional ta'lim muassasalari guruh rahbarlarini tayyorlash uchun o'quvchilar bilan ishlash, ular psixologiyasini o'rganish va metodik ta'minlashga qaratilgan qisqa muddatli malaka oshirish kurslarini tashkil etsin;
rivojlangan davlatlarning IT-texnologiyalari, robototexnika, qurilish, turizm,
Iro n О 1"\r\rf £in£irrr£llll/n ТГП К/ЛГ< nnn РАПп1пГ КА'\Г1 Л 1лп Т ralol/ Л П1 1ЛГАТЛРР1 Atinl In ' lim
transport, energetika va boshqa sohalar bo'yicha yetakchi professional ta'lim
muassasalari filiallarini tashkil qilish bo'yicha tegishli choralar ko'rsin;
professional ta'lim xizmatlarini ko'rsatish bo'yicha xususiy sektorning salmog'ini kengaytirish maqsadida davlat-xususiy sheriklik asosida professional
»
ta'lim tashkilotlarini tashkil etish choralarini ko'rsin.
14. Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi 2021/2022 o'quv yilidan boshlab: oliy ta'lim tashkilotlarining pedagogik bo'lmagan bakalavriat ta'lim yo'nalishlarida tahsil olayotgan talabalari uchun ixtiyoriy ravishda o'zlashtiriladigan pedagogik tayyorgarlik modullarini ishlab chiqsin va amaliyotga kiritsin;
pedagogik tayyorgarlik modullarining mazmuni va hajmiga quyiladigan talablarni Xalq ta'limi vazirligi va Ta'lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi bilan kelishsin;
barcha oliy ta'lim tashkilotlarida axborot-resurs markazlari bazasida mavjud darslik, o'quv-uslubiy va boshqa qo'llanmalar raqamli formatga o'tkazilib, ularning elektron platformasi shakllantirilishini ta'minlasin hamda ular bo'yicha raqamli yagona axborot qidiruv tizimini joriy qilsin;
har bir fan kesimida ma'ruza, amaliy (seminar) va laboratoriya mashg'ulotlari, J-jt
-----1,4
mustaqil ishlar bo'yicha elektron modullarni ishlab chiqsin va amaliyotga joriy etsin;
ш
davlat oliy ta'lim tashkilotlariga xorijiy talabalarni jalb etish imkoniyatlarini yanada kengaytirish maqsadida ta'lim xorijiy tillarda olib boriladigan guruhlar salmog'ini bosqichma-bosqich oshirib borish choralarini ko'rsin;
xorijiy talabalarni davlat oliy ta'lim tashkilotlariga o'qishga qabul qilishni yilda ikki marta semestrning boshida tashkil qilsin.
i»
:>q> q> >
I >■;> >
: * ^ * n>
15. Ta'lim-tarbiya va ilm-fan sohalarini yanada takomillashtirishga qaratilgan
#
>
kompleks chora-tadbirlar dasturi ilovaga muvofiq tasdiqlansin"17.
Bundan tashqari ta'lim sohasida yangi dasturlarni amaliyotga tadbiq etilishi ham ta'limni rivojlanishiga kata hissa qo'shyabti.
Jumladan ta'lim tizimida kundalik.com ni joriy qilinishi ham talim sifatida shaffoflik va raqamlashtirish sohasida oldinga siljish imkoniyatlarini yaratmoqda. Zamonaviy texnologiyalar hayotimizga shiddat bilan kirib kelayotgan davrda yashayapmiz. Albatta, amaliyotga joriy qilingan har bir yangilik, innovatsion
j j г > j о j j 1 о jo,
loyihalar zamirida insonlar ish-faoliyatini yengillashtirish, mavjud muammolarni kamaytirish va zamon bilan hamnafas yashash maqsad qilinadi. Yakunlanayotgan yilda Xalq ta'limi sohasida o'ziga xos burilish yasagan yangiliklardan biri elektron jurnal va kundalik tizimi joriy etilishi bo'ldi.
Albatta bu tizimni ta'lim sohasida bosqichma-bosqich amalga oshirib kelinmoqda.2020- yil 17-mart kuni "Toshkentda raqamli texnologiyalarni keng joriy
О n irv'rr'rifltrin" ûrûrrirlû-n-f ППГАГ1 тт7л1ппп1 T Tnrro Vrv'rn ПАТ rlo vil mi Г7Л О АП I ОТ rn
etish to'g'risida" Prezident qarori imzolandi. Unga ko'ra poytaxtimizda onlayn
axborot tizimi keng joriy etildi. Xususan, 2020-yil 1-sentabrdan boshlab, Toshkent shahridagi barcha umumta'lim maktablarida jurnal va o'quvchilarning kundaliklarini qog'oz shaklida yuritishni bekor qilish hamda ularni elektron tarzda yuritishga
»
m?
mo'ljallangan yagona axborot tizimini ishga tushirish rejalashtirildi.
Ta'limni raqamlashtirish bo'yicha oliy ta'lim sohasida ham tashkiliy ishlar amalga oshirilmoqda. "O'tgan yili 16-iyun kuni Prezidentimiz raisligida oliy ta'lim tizimidagi ustuvor vazifalarga bag'ishlangan videoselektor yig'ilishida tizimdagi islohotlarning ustuvor vazifalaridan biri sifatida professor-o'qituvchilar va talabalar uchun qog'ozbozlikni kamaytirish, sohani raqamlashtirish orqali byurokratiya va korruptsiyani keskin qisqartirish zarurligi ta'kidlangandi.
Buni amalga oshirish doirasida davlatimiz rahbarining 2021-yil 24-dekabr dagi "Davlat oliy ta'lim muassasalarining akademik va tashkiliy-boshqaruv mustaqilligini ta'minlash bo'yicha qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida"gi qarori qabul qilindi. Me'yoriy hujjatda oliy ta'lim muassasalarida hisobotlarni tayyorlashning qog'oz shaklidan voz kechish hamda ta'lim muassasasi faoliyatini avtomatlashtirish bo'yicha Oliy ta'lim jarayonlarini boshqarish axborot tizimi ishlab chiqilishi va joriy etilishi
J-jt
ko'rsatilgan.
Raqamli texnologiyalar davrida har bir ta'lim tashkiloti nafaqat axborot
texnologiyalari sohasini, balki universitet faoliyatining barcha yo'nalishini qamrab
oladigan strategik yondashuvga rioya qilishi zarur"18. Sw-s У Л J^Sw-
Ы >
--
17 O'zbekiston Respublikasi prezidentining 06.11.2020-yildagi "Ta'lim-tarbiya tizimini yanada takomillashtirishga oid qo'shimcha chora tadbirlar to'g'risida"gi PQ-4884-sonli
|'H> ^И >
h ]>:>
: * ^ * n>
Bugungi kunda "Kundalik" raqamli ta'lim platformasi Toshkent shahridagi
#
barcha maktablarda va viloyatlardagi sifatli axborot resurs bazasiga ega bo'lgan umumta'lim muassasalarida joriy qilingan. Shuningdek, platforma 22 ta nodavlat ta'lim muassasalarida ham amalga oshirildi. Nafaqat maktablar, balki o'rta maxsus ta'lim muassasalari, ya'ni Ichki ishlar vazirligining 14 ta litseyi ham "Kundalik" platformasiga o'tdi. Ushbu tizimda jami 1581 maktab ish boshladi, ulardan 1482 tasi qog'oz jurnallar va kundaliklardan butunlay voz kechdi.
! Ш-
Xalq ta'limi vazirligi o'qituvchilarni majburiy mehnat, majburiy obuna, ortiqcha qog'ozbozlik ishlaridan ozod etishga kirishganiga ancha bo'ldi. "Kundalik" loyihasi mana shu ishlarning amaldagi ifodasi bo'ldi desak, adashmaymiz. Mazkur tizim o'qituvchi, o'quvchi, ota-onalar, ta'lim muassasalari ma'muriyatlari hamda ta'limni boshqarish organlari vakillari uchun yagona elektron ta'lim muhitini yaratadi. U orqali o'qituvchilar jurnal to'ldirish, hisobot ishlarida qiyinchiliklarga duch kelmaydi. Ota-onalar istagan vaqtda farzandlarining baholari bilan tanishib borish imkoniga ega
Krv'l ID 11 nnn/in шгтглппп i о rr»l/ aim rr\l гт o n na/iortArrmrmnrr ti 1лг1 on mi\r/in m nnn
bo ladi. Bu haqda jarayonda ishtirok 6tayotga^1 pedagoglarai"g fikrlari 4uydagicha
boldr
- Elektron jurnal biz o'qituvchilar ishini ikki barobar yengillashtirdi. Qog'oz jurnalni to'ldirib, undagi baholarni o'quvchi kundaligiga qo'yish, tekshiruvchilar
»
m?
kelganda baho va mavzular bir xilligini solishtirish osonlashdi. Vaqt masalasida ham yutyapmiz, - deydi Sirg'ali tumanidagi 277-IDUMning boshlang'ich sinf o'qituvchisi Guli Olloquliyeva.
- Yangilikni barcha birday tushunib, foydalanishi uchun vaqt ko'p ketadi. Lekin
ViaraVat mlinca bnnina nu/m in\ii irr\cn r\лЧг1тгтап 0+a_r»na1 ar bam tn'lin £»1р»1Н-гг»п
harakat qilinsa, buning qiyin joyi yo'q deb o'ylayman. Ota-onalar ham to'liq elektron kundalikdan foydalanishni o'rganib olguniga qadar tushunmovchiliklar bo'ladi, biroq ishtiyoq bilan o'rganishsa, tizim o'zini oqlaydi.
Tizim afzalliklaridan yana biri o'quvchilarga qo'yilayotgan baholarni o'zgarti-rish holatlariga barham berilishidir. Bundan tashqari, jurnal bilan to'liq va o'z vaqtida ishlaydigan yoki ishlamaydigan o'qituvchilar ham yuzaga chiqadi. Albatta, jarayon ishtirokchilarining fikrlari doim bir xil bo'lmaydi.
- Elektron jurnalning o'qituvchilar uchun qulay tomonlari bisyor, masalan, bir o'quvchi boshqa maktabga ko'chayotganda reyting daftarchasini to'ldirish, choraklik
J-jt
baholari va boshqa hujjatlarini hech qiyinchiliksiz topish imkoni bor. Chorak oxirida direktor o'rinbosarlariga hisobot topshirish jarayonida sinf rahbarlarining ishi ham ancha yengillashdi, — deydi Mirzo Ulug'bek tumanidagi 286-maktabning ona tili va
adabiyot fani o'qituvchisi Sanobar Berdiyeva.
У Л J^Sw-
Ы >
--
18 I.Rustambekov. Maqola, "Sohani raqamlashtirish shaffoflikni ta'minlab, byurokraiyaning oldini oladi", Yangi O'zbekiston, fevral soni, -2021
J>SW
Ы )> ■ ш
gj ^ ^
: * ^ * n>
- Shu bilan birga, o'qituvchiga bog'liq bo'lmagan ayrim holatlar borki, bizni
#
noqulay vaziyatga solmoqda. Talabga ko'ra, biz o'quvchilarni darsning o'zidayoq baholashimiz kerak. Yo'qsa, ko'rsatkichlarimiz pasayib ketadi. Ba'zida buning imkoni bo'lmay qoladi. Dars jarayonida telefonni olib internetga kirish o'quvchilar oldida noqulay. Bizda bu borada hali madaniyat shakllanmagan. Telefonga qarasangiz, noto'g'ri xayolga borishadi. Internet tezligi ham qoniqarli emas, deya o'qituvchilar o'z fikrlarini bildirib o'tdi. Albatta yangi platformaga moslashish
! Ш-
birmuncha qiyin kechishi mumkin. Chunki o'qituvchi pedagoglar orasida axborot -telekomunikatsion vositalardan foydalanish, internet tarmoqlaridan foydalanishda birmuncha tshunmovchiliklarga duch kelmoqda.
So'ngi yillarda O'zbekistonda xorijiy mamlakatlarning oliy o'quv bilan hamkorlikda ularning filiallari va qo'shma ta'lim muassasalarining tashkil qilinayotganligi diqqatga sazovordir. Bu faoliyatni yanada jadallashtirish kerak. Bu holat mahalliy oliy o'quv yurtlarining ular bilan raqobatlashuviga hamda kadrlar tayyorlashda sifat darajasini oshirishlariga olib keladi.
Ta'limning sifat darajasi hamda samaradorligini oshirishda o'qituvchi kasbini jamiyatdagi obro'sini kuchaytirish uchun quyidagilarni amalga oshirish zarur deb hisoblaymiz:
»
1."barcha bo'g'indagi ta'lim muassasalarida mehnat qilayotgan o'qituvchilar ish
haqini oshirish jarayonini tezlashtirish lozim. Shundagina pedagog kasbini tanlagan
shaxslarga talabchanlikni oshirish ham mantiqiy, ham adolatli bo'ladi.
O'qituvchilarning ish haqi miqdorini oshirish va ularning mehnatini moddiy
rag'batlantirishda quyidagi mezonlarga rioya qilish kerak:
s „ .. . .. . , . . ............... .....
a) o'qituvchilarning o'rtacha oylik ish haqini oshirish sur'ati mamlakat bo'yicha ish haqi o'sishining o'rtacha yillik sur'atidan oshishi kerak;
b) o'qituvchilarning o'rtacha oylik ish haqini oshirish mavjud mehnat yuklamasining oshishiga sabab bo'lmasligi lozim;
3) o'qituvchi mehnatini qadrlash va jamiyatda o'qituvchi-murabbiy maqomini e'zozlash tizimini yaratish. O'zbekiston Respublikasida kadrlar siyosatini amalga oshirishda mas'uliyati yuqori bo'lgan mansab va lavozimlarini egallashda o'qituvchi -murabbiylarga imtiyoz berish mexanizmini joriy etish.O'qituvchilar mehnatini J-jt ulug'laydigan badiy, publitsistik hamda hujjatli filmlarni yaratish. Eng yaxshi o'qituvchilarga "Xizmat ko'rsatgan o'qituvchi" va "Xalq o'qituvchisi" unvoni bilan
muokofotlash salmog'ini oshirish;
J "1 >^^ 1 >
4)barcha bo'g'indagi ta'lim muassasalarida korrupsiyaga qarshi kurash bo'yacha keskin choralar ko'rish. Ushbu ishlarga nafaqat huquqni muhofaza qilish oranlari xodimlari, balki keng jamoatchilikni, mehnat jamoasi, talaba va o'quvchilar, ota-
:>q> q )> >
I > >
>q ] i > >
onalar va boshqa tashkilotlarini jalb qilish kabi talablarni amalga oshirishimiz
maqsadga muvofiq deb xisoblaymiz"19.
Ta'limni raqamlashtirish bo'yicha turli dastur-loyxalar amalga oshirilmoqda.
Bunday loyhalardan biri, "One million uzbek coders - ("Bir million o'zbek
аи j
dasturchilari") hisoblanadi. Ushbu dastur doirasida uzbekcoders.uz maxsus onlayn portal yaratildi, ushbu portal yordamida quyidagi 4 ta yo'nalish bo'yicha istagan kishiga IT mutaxassisliklarini mutlaqo bepul o'rganish imkoniyatni beruvchi
! Ш-
platforma yaratildi:
Ma'lumotlar tahlili (Data analysis) Android ilovalar (Android) Front-End Full-Stack"20.
Loyihadan ko'zlangan asosiy maqsad: "Bir million o'zbek dasturchilari" loyihasi doirasida Udacity platformasini masofadan turib o'qitish metodologiyasini umumta'lim maktablarida joriy etish xisoblanadi.
Maktab o'quvchilari uzbekcoders.uz platformasida mustaqil ravishda materiallarni o'rganadi, vazifalar va laboratoriya ishlarini bajarishadi.
Dastur jami 120 soatlik o'qishga mo'ljallangan. Har bir bosqich yakunida
»
laboratoriya ishi topshiriladi va o'quvchiga tegishli sertifikat topshiriladi. Eng so'ngi kurs bitiruvchilari grant uchun imkoniyat va Udacity platformasidagi Nanodegree dasturida o'qish ega bo'ladi. Buning uchun yakuniy imtihonni muvaffaqiyatli tugatishi va yuqori bal bilan Top-150 talik ishtirokchilar ro'yxatiga kirish kerak. Nanodegree diplomlari axborot texnologiyalari sohasidagi yirik kompaniyalar Google, AT&T, Autodesk, Salesforce kabi yirik tashkilotlar tomonidan tan olinadi.
~ —о — ? ---------^-- ----—----j------- ------------- ---------------------- — ------------
T тп1лп О ' r/U/il/i п+ап I) ûfiiAiimi Von Vol л io'limi irmirlim A vnAml лтт ml nri
Loyiha O'zbekiston Respublikasi Xalq ta'limi vazirligi, Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi va IT Park tomonidan "Dubai Future Foundation" hamkorligida amalga oshirilmoqda.
I ])> Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati:
1. Asadov Sh. G'. O'zbekiston Respublikasi fuqarolarini bilim olish huquqining konistitutsiyaviy asoslari. Nomzod...disertatsiyasi. -Toshkent, 2009
J-jt
О T n m n n 1л r» n 1 • /~> I I n ' 11 m i Л Гп Г71 vi 1 m плт n-fi
2. Internet manbasi:Xalq Ta'limi Vazirligi rasmiy sayiti,
https://uzedu.uz/oz/Coders
3. I.Rustambekov. Maqola, "Sohani raqamlashtirish shaffoflikni ta'minlab, byurokraiyaning oldini oladi", Yangi O'zbekiston, fevral soni
Ы >
>сЬ> q >;>
1 9-
Asadov Sh. G'. O'zbekiston Respublikasi fuqarolarini bilim olish huquqining konistitutsiyaviy asoslari. Nomzod...disertatsiyasi. -Toshkent,2009
20 Internet manbasi:Xalq Ta'limi Vazirligi rasmiy sayiti, https://uzedu.uz/oz/Coders
J ^ ' J "
: * ^
к*
4. O'zbekiston Respublikasi prezidentining 06.11.2020-yildagi "Ta'lim-tarbiya tizimini yanada takomillashtirishga oid qo'shimcha chora tadbirlar to'g'risida"gi PQ-4884-sonli
5. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 26-martdagi PQ-5040-sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 26.03.2021-y., 07/21/5040/0243-son)
6. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021 -yil 26-martdagi PQ-5040-sonli qaroriga asosan oltinchi xatboshi bilan to'ldirilgan — Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 26.03.2021-y., 07/21/5040/0243-son)
*<b> >*
-^fV-iiT }»--^SfV-^Y f.—
100
q ж**
ЩУ>
!> jjh
j
Щ>
\Ж
I |>
Ы >
q > >
> л ) j
Ы:> и*-
q
Ш >
q
^й >
ж**
m >
q> *
q
>
q > >
q q
