ТАҲЛИЛИ ПСИХОЛОГИЮ ПЕДАГОГӢ ВА МЕТОДИИ ИСТИФОДАИ ВОСИТАҲОИ ЭЛЕКТРОНӢ ДАР ТА ЪЛИМИ ГЕОМЕТРИЯИ МУАССИСАҲОИ ТАҲСИЛОТИ МИЁНАИ УМУМӢ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

5.8. [13.00.00] ПЕДАГОГИКА 5.8. [13.00.00] ПЕДАГОГИКА 5.8. [13.00.00] PEDAGOGICA

5 . 8 .1. [13 . 00 .01] ПЕДАГОГИКАИ УМУМЙ,ТАЪРИХИ ПЕДАГОГИКА ВА ТА^СИЛОТ 5.8.1. [13.00.01] ОБЩАЯ ПЕДАГОГИКА, ИСТОРИЯ ПЕДАГОГИКИ И ОБРАЗОВАНИЯ 5.8.1. [13.00.01] GENERAL PEDAGOGICS, THE HISTORY OF PEDAGOGY AND EDUCATION

ТКБ 371,315.5

DOI:10.51844-2077-4990-2022-3-125-130

Нугмонов Мансур, д.и.п., профессори кафедраи методикаи таълими математикаи ДДОТ ба номи С. Айни, узви вобастаи АТТ; Назаров А^там Пулотович, н.и.п., дотсенти кафедраи технологиями информатсиони ва коммуникатсионии ДДОТ ба номи С. Айни; Сафаров Самандар Сафарбоевич, сармуаллими кафедраи математика-информатикаи Донишкадаи омузгории Тоцикистон дар шаури Панцакент (Тоцикистон, Панцакент)

Нугмонов Мансур, д.п.н.,профессор кафедры методики преподавания математики ТГПУ имени С. Айни, чл.корр. АОТ.;Назаров Ахтам Пулатович, к.п.н., доцент кафедры информационных и коммуникационных технологий ТГПУ им. С. Айни; Сафаров Самандар Сафарбоевич, старший преподаватель кафедры математики и информатики Таджикского педагогического института в Пенджикенте (Таджикистан, Пенджикент)

Nugmonov Mansur, Dr. of Pedagogy Professor of the department of methods of teaching mathematics under the TSPU named after S.Aini, corresponding member Academy of Education of Tajikistan, E-mail: [email protected]; Nazarov Ahtam Pulotovich, candidate of pedagogical sciences, Associate Professor of the department of informational and communicational technologies under Tajik State Pedagogical University named after S.Aini. E-mail: [email protected]; Safarov Samandar Safarboevеch, senior lecturer of department of mathematics - computer science under the Tajik Pedagogical Institute in Penjikent (Tajikistan, Penjikent) E-mail: [email protected]

Вожа^ои калиди: геометрия, воситаи электроны, компютер, модел, фигура, таулил, психология, дидактика, иттилооти динамики, бозиуои компютери

Мацола ба таулили психологиву педагоги ва методии истифодаи воситауои электрони дар дарси геометрияи мактабуои миёна бахшида шудааст. Цайд мешавад, ки таулили психологию педагоги ва методии воситауои электрони, уамчун воситаи таълим ба арзишуои илмии тадцицоти вобаста аст. Доир ба мавзуи "таулили психологию педагоги ва методии истифодаи воситауои электрони дар таълим" уамчун асари яклухт бо ба инобатгирии цузъуои мавцуда тауциц нашудааст ва дар умум тадцицотуои анцомдодашуда оид ба мавзуи мазкур арзиши нисби доранд. Аз ин цост, ки масъалаи омузиш ва таулили психологию педагоги ва методии истифодаи воситауои электрони дар раванди таълими геометрия яке аз масъалауои мууими методикаи таълими геометрия ба уисоб мераванд. Ошкорсозии имкониятуои дидактикии воситауои электрони дар таълими геометрияи мактаби баури сохтани моделуои дацици фигурауои геометри зарур аст.

ТАХДИЛИ ПСИХОЛОГИЮ ПЕДАГОГИ ВА МЕТОДИИ ИСТИФОДАИ ВОСИТАХОИ ЭЛЕКТРОНИ ДАР ТА ЪЛИМИ ГЕОМЕТРИЯИ МУАССИСАХОИ ТАХСИЛОТИ МИЁНАИ УМУМИ

ПСИХОЛОГО-ПЕДАГОГИЧЕСКИИ И МЕТОДИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ЭЛЕКТРОННЫХ СРЕДСТВ ПРИ ОБУЧЕНИИ ГЕОМЕТРИИ В СРЕДНИХ ОБЩЕОБРАЗОВА ТЕЛЬНЫХ ШКОЛАХ

PSYCHOLOGICAL-PEDAGOGICAL AND METHODOLOGICAL ANALYSIS OF USE OF ELECTRONIC MEANS IN TEACHING GEOMETRY AT SECONDARY SCHOOLS

Ключевые слова: геометрия, электронные средства, компьютер, модель, фигура, анализ, психология, дидактика, динамическая информация, компьютерные игры

Психолого-педагогический и методический анализ электронных средств как средств обучения зависит от научных ценностей нашего исследования. Следует отметить, что проблема психолого-педагогического и методического анализа использования электронных средств в обучении с учетом существующих компонентов не изучалась, в целом проведенные исследования по данной теме имеют относительную ценность. Отсюда вопрос изучения и психолого-педагогического и методического анализа использования электронных средств в процессе обучения геометрии считается одним из важных вопросов методики преподавания геометрии. Подчеркивается, что выявление дидактических возможностей электронных средств в обучении школьной геометрии необходимо для построения точных моделей геометрических фигур.

Key words: geometry, electronic means, computer, model, figure, analysis, psychology, didactics, dynamic information, computer games

Psychologico-pedagogical and methodological analysis beset with electronic ones as a means of teaching also depends on the scientific values of our research. It should be noted that the "Psychological, pedagogical and methodological analysis of the use of electronic means in teaching" as an integral work, taking into account existing companions, has not been studied, and in general, the research conducted on this topic is of relative value. Hence, the issue of studying and psychological, pedagogical and methodological analysis of the use of electronic means in the process of teaching geometry is considered one of the important issues of the methodology of teaching geometry. The identification of the didactic possibilities of electronic means in teaching school geometry is necessary to build accurate models of geometric shapes.

Истифодаи хама гуна воситахои таълим бо асоснокунии педагогию психологй вобаста ба дарки хонанда ва идтидори дидактикии он дар таълим рохандозй карда мешавад. Алодамандии байни педагогикаю равоншиносй ба воситахои таълим пеш аз пайдоиши воситахои электронии таълим вучуд дошт ва дар айни замон яке аз самтхои мухим ва ояндадори педагогию психологй, тахдиди омузиши вижагихои равоншиносии истифодаи воситахои электронй дар зинахои гуногуни таълим мебошад. Омузиши тарзи самарабахш ва одилона истифодабарии воситахои электронй дар раванди таълим, ки консентратсияи неруи адлонй аст, як масъалаи мураккаби психологию педагогй ва дидактикй мебошад [4]. Ба назар гирифтани баъзе унсурхои ба сохаи муайян вобаста метавонад самаранокии истифодаи воситахои электрониро дафолат дихад. Бо ин мадсад мо кушиш намудем, ки аз нигохи равонию педагогй ва равишшиносй мувофид будани воситахои электрониро дар таълими геометрияи муассисахои тахсилоти миёнаи умумй бо муайян намудани самарабахшии он ба рушди равони хонанда, добилияти дарк, фикрронй, мувофидати барномаи таълим ва ба назар гирифтани арзишхои дидактикй баррасй намоем.

Дар робита ба асосноккунии педагогию равоншиносй ва методии истифодаи воситахои электронй дар таълим ба инобат гирифтани дарккунии маводи таълимй тавассути он ва мутобидати он хамчун унсури таълим дар мундаричаи асархои Ю.С.Брановский, Т.П.Воронин, Ж.Н.Зайтсев, Е.И.Машбитс, О.К.Тихомиров, В.И. Солдаткин ва дигарон вомехурад. Дар силсилаи таддидотхо [4;5;6;7;8;9] мо воситахои электрониро хамчун воситахои самарабахшгардонии раванди таълими геометрия бо дарназардошти асосхои методии истифодаи он тасниф ва арзёбй намудаем. Тахлили психологию педагогй ва методии воситахои электронй, хамчун воситаи таълим ба арзишхои илмии таддидоти мо низ вобаста аст. Бояд дайд намуд, ки оид ба мавзуи тахлили психологию педагогй ва методии истифодаи воситахои электронй дар таълим хамчун асари яклухт бо ба инобатгирии чузъхои мавчуда тахдид нашудааст ва дар умум таддидотхои анчомдодашуда оид ба мавзуи мазкур арзиши нисбй доранд. Дар таддидоти Е.И. Машбитс "Психолого - педагогические проблемы компьютеризации обучения", ки соли 1988 нашр гардиааст, дар мудоисаи имруза такмилдихй ва дигаргуниро мехохад. Зеро имруз фановарии иттилоотй бо тамоми идтидори пуррааш ба истехсолоти таълим рох ёфтааст. Суперкомпютерхо, воситахои мултимедиявй ва дигар воситахои барномавй, ки имкони бисёр васеъ доранд, тахдид ва омузиши мавзуи мазкурро дар назди олимон ва методистони соха аз нав ба миён мегузоранд.

Фанни геометрия дар муассисахои таълимй бо мадсади ноил шудан ба як датор хадаф, ки бо инкишофи равандхои рухии хонандагон, шинохт ва дарки олами моддй, аз худ намудани дониш ва пайдо кардани малакахои созанда (конструктивй) ва гайра алодаманданд, таълим дода мешавад. Аммо самаранокии таълим аз он вобаста аст, ки воситахои таълим, мундаричаи барномаи таълим ва методхои таълим бо назардошти талаботи равонииинкишофи хонандагон тахия карда мешаванд ва на

тандо ба имкониятдо, добилиятдо, малакадои мавчудаи хонандагон такя мекунанд, балки ба дурнамои рушди минбаъдаи ондо низ замина мегузоранд.

Бояд гуфт, ки масъалаи мудимтарин муайян кардани мазмуни таълим мебошад. П.М. Эрдниев ва Б . П. Эрд ние в дар таддидоти худ назарияи се сатди дониш, ки тавассути ондо инкишофи равонии хонандагонро бо ин ё он род таъмин менамоянд, бештар эътироф мегардад: дониш - шиносой, дарачаи мантидии дониш ва эчодии дониш [11,с.53]. Мундаричаи барномаи таълимии геометрияи мактабй фарогирандаи донишдое мебошад, ки назарияи асосноккардашудаи П.М. Эрдниев ва Б.П.Эрдниевро чонибдорй менамояд. Воситадои электронй дар сатди якум дамчун восита барои муаррифии мафдумдо (нудта, хати рост, кунч, камон, доира, давра ва гайра) дар шакли аёнй (визуалй) баромад менамояд, ки боиси азхудкардани доидаву таърифдо мегардад. Дар сатди мантидии дониши потенсиалй воситадои электронй дамчун муайянкунандаи натичадо (периметр, масодат, дисоб кардани натичаи функсиядо, аксиомадо, исботи теоремадо ва г), пешгуидо ва хулосадо равона карда мешавад. Родандозии воситадои электронй дар таълими геометрия дониш, андеша ва тахайюлот (абстраксия) - и хонандагонро ганй мегардонад, ки ба мадсад мувофид мебошад.

Истифодаи бевоситат компютер дар раванди таълим амидтар омухтани мазмун ва чанбадои амалии фаъолияти таълимро талаб мекунад [1,с.26].

Дар ин таддидот мо муайян намудем, ки воситадои маъмулии таълим ва воситадои электронии таълим дар як низом метавонанд алодаманд бошанд ва яке дигареро инкор карда наметавонад. Аз ин ру, зарурати аз нав муоина намудани мундаричаи маводи таълимй, коркарди методдои принсипан нави сохтори курсдои таълими геометрия бо истифода аз воситадои электронй дамчун воситаи фаъолият ба миён меояд [1.с.25]. Добилияти воситадои электронй динамикаи объектдо ва дигар хусусиятдои таълимии геометрияро ифода мекунад, зеро самтдои афзалиятноки равоншиносии таълимй ва амалияи педагогй мебошанд.

Психологи намоён Б. Ф. Ломов [2,с.375] дайд мекунад, ки восиадои электронй дар таълим воситаи фаъолияти омузгор буда, истифодаи он имкониятдои маърифатиро сифатан тагйир медидад, добилияти чамъ кардан ва ба кор бурдани донишро дар дар як хонанда афзун мегардонад. О. Тихомиров чунин мешуморад, ки истифодаи воситадои электронй дар таълим сабаби пайдоиши шаклдои нави тафаккур, дарк ва фаъолияти эчодй мегардад, ки метавон дамчун рушди таърихии раванддои психологии инсон арзёбй кард.

Аз нигоди дарки психологй иттилооти тавассути воситадои электронй инъикосшавандаро ба ду категория чудо кардан мумкин аст: статикй ва динамикй.

Иттилооти пешнидодшавандаи статикй (тасвир, матн) дар асоси муттамарказии диддат дарк карда мешавад. Гуфтан мумкин аст, ки дарк сарчашмаи ибтидоии тамоми донишдои мо дар бораи олами моддй аст, он барои тафаккур рондан ва тасаввурот досил кардан шароит мудайё мекунад. Ин барои таълими геометрия мувофид буда, тавассути он тасвири пурраи объект (фигурадои геометрй) - ро досил кардан мумкин аст. Шинохти эмотсионалй ба шахс дар бораи объектдо дар шакли тасвири аёнии (визуалй) ондо маълумоти якумдарача медидад. Тафаккур ин маълумотро дубора коркард намуда, хосиятдо ва муносибатдои мудими байни ондоро муайян менамояд ва ба ин васила барои эчоди фикр замина мегузорад.

Я.А. Коменский бар ин назар аст, ки дар таълим маводдои табииро истифода бурдан лозим аст ва агар маводи табий вучуд надошта бошанд, ондоро ба аксу навордо иваз кардан лозим аст. Вай дамчунин гуфтааст, ки инсон бояд донишро аз дарки мустадим на бо сухани шахси дигар, балки бо чашми худ гирад. Аз ин мо мебинем, ки Я.А.Коменский визуализатсияро бо шинохти дассосй пайваст кардааст. Албатта, барои амалй намудани он воситадои электронй дар татбиди принсипдои дидактикй, аз чумла принсипдои аёнй, шуурнокй ва илмият васеъ истифода бурда мешавад.

Н. А. Сорокин [10,с.11] яке аз категориядои аёниятро аёниятдои дачмдор (фигурадои геометрй) пешнидод карда буд ва доло дар раванди таълим барои татбиди он воситадои электронй додиранд, ки он принсипдои муносибати илмию амалиро ба коркарди маводи омухтшаванда бонизом мекунад ва тафаккури мантидй, дарки зебоишиносй, дарачаи муносибати эчодии хонандагонро инкишоф медидад. Хусусияти дар экрани компютер намоиш додани тасвирдои графикй дар он аст, ки тарафи ноаёни фигураро на тандо дар дамворй (планиметрия), балки дар фазо (стереометрия) низ дидан мумкин аст. Тибди пажудишдои равоншиносон, добилияти тасаввур кардани мафдуми фазо (стереометрия) маънои онро дорад, ки мафдуми фазо аз добилияти шинохтани мафдум аз модел ба маротиб баландтар аст ва добилияти тасаввур кардани он дар компютер дигар хусусиятдои психологй ва дарки иттилоотро инкишоф медидад. Гузаронидани дарсдо бо ёрии воситадои электронй ба рушди

тасаввуроти фазой мусоидат намуда, ба хонандагон имкон медидад, ки модияти таърифдои геометриро бедтар дарк кунанд, мазмуни теоремадо ва далли масъаладоро сарфадм раванд. Хдмин тарик, дангоми гузаронидани дарс бо истифода аз воситауои электронй принсипи асосии дидактика риоя карда мешавад ва азхудкунии оптималии маводро ба хонандагон таъмин намуда, дарки эдсосро зиёд мекунад ва дама намуди тафаккури хонандагонро инкишоф медидад.

Тафаккур уамчун раванди рудии инсон, ки мадсули он тавлиди тасвирдои нав, эчоди шаклдои нави аёнй (визуалй) мебошад ва истифодаи фаъолонаи ба максад мувофики тафаккури визуалй дар раванди таълим ба ташаккули образдои мафдумдои асосии геометрй асос мегузорад. А. Пуанкаре хусусиятхои тафаккури образнок (геометрй) - ро тадлил намуда, таъкид кардааст, ки он умуман хосияти асосии тафаккури инсон аст. Самаранокии таълими геометрия тавассути воситауои электронй ба рушди тафаккури образнок замина мегузорад, зеро он кобилияти хонандаро дар асоси ягон маводи айёнии омухташуда бадри дар хотир нигод доштан ва дубора тавлид кардани он ташаккул медидад.

Иттилоотй динамикй (аниматсия, овоз, слайддо, симмулятсия, тасвирдо) барои муаррифии чадони вокей пешбинй шудааст. Дар таълими геометрия бо истифода аз воситауои электронй таъсири ранг, омезиши рангдо ва микдори оптималии рангдои инъикосшавандаро ба фаъолияти рудии хонанда таъсиргузор буда, ба инобат гирифта мешавад. Зарур меояд, ки дар раванди таълим бо истифодаи аз воситауои электронй ба дама чиздое, ки барои хонанда чолиб ва мудим аст родандозй намуда, диккати ондоро чалб намоем. Диккати беихтиёр бо истифода аз ранг чалб карда мешавад. К.Д. Ушинский диккатро омили нидоят мудиме, ки ба муваффакияти таълим мусоидат мекунад, дисоб мекард.

Воситадои электронй имкониятдои зиёди методиро пешкаш менамояд, яъне мо метавонем маводи омухташавандаро дар шаклдои гуногун пешнидод ва таълим дидем. Яке аз шаклдои родандозй кардани маводи омухташаванда дар шакли бозй тадия кардани маводи таълимй мебошад, ки дар дамаи синну сол мувофик ва дарки он низ осон аст. Чуноне ки Е.И. Машбитс [1,с.32] чанбадои психологию педагогии истифодаи технологияи компютериро ба назар гирифта, кайд мекунад, ки чалб намудани хонандагон ба долатдои мушкилидо тавассути шаклдои бозидои таълимй ба чузъи давасмандии маърифатй таъсири мусбат мерасонад. Мудаккикони англис Р. Уилямс ва К. Маклин чунин мешуморанд, ки истифодаи бозидои таълимии компютерй, агар он ба ноил шудан ба натичаи муайяни педагогй нигаронида шуда, ба тафаккур, эдсосот, хотираи хонанда, фаъолияти маърифатй, давасмандй ва психомотории ондо таъсири мусбй расонад, асоснок аст. Маълум аст, ки равоншиносон Д.Б. Элконин, О.М. Леонтев ва дигарон бозиро фаъолияти пешбаранда меноманд, ки инкишофи равонии хонандаро муайян мекунад. Бозидои таълимии компютерй имкон медидад, ки хонандагонро ба дама гуна фаъолият, бидуни шитоб ва мачбурй, дар шароити гуногун татбик кардан, чамъбаст кардан ва кор кардан ба дама намуди фаъолият чалб кунем. Хрло дар намуди тайёр бисёр бозидои компютерии таълимй омода шудаанд, ки маводи барномавию методй, дастурдо ва китобдои дарсии геометрия барои хонандагони муассисадои таълимй ба максад мувофик будани истифодаи он дар мардиладои гуногуни таълими фанни геометрияи мактабй, дамчун воситаи нави таълим чонибдорй менамоянд. Тадлилдо муайян намудаанд, ки дар аксарият кишвардои олам ба максад мувофик будани бозидои таълимии комютерии Math Playground, Euclidea, Euclidea, Пифагория, Квадрики, Montessori Geometry Quest Shape Cyberchase!, Cyberchase 3D Builder, Doodle Fit ва CanFigureIt Geometry - ро дар таълими фанни геометрия родандозй намудаанд. Хдмчун маводи таълимй ба дарки хонанда наздик буда, дар шакли бозй фазои геометриро дар шуури хонанда ташаккул медиданд. Бояд кайд намуд, ки дониши ибтидоии геометрияро тавассути бозй бо муайян намудани шаклдои геометрй, тартиби сохтани ондо, дисоб кардани периметр ва масодати ондо, сегмент, кунч ва падлуро аз барнамуда, истифодаи ондоро дар мудити атроф сарфадм мераванд. Fайр аз ин хусусият ва хосиятдои унсурдои геометриро синтез, тадлил, мукоиса ва гурудбандй карда метавонанд.

Воситадои электронй дамчун колаб имкони васеи методиро пешнидод мекунад, то ки ба мудити таълим вобаста ба талаботи стандарти давлатй мувофик намуда, бо ба инобат гирифтани чанбаъдои психологии он вобаста ба синну соли хонанда истифода намуд.

Истифодаи мачмуи воситадои электронй, ки бо баназар гирифтани арзишдои равонию педагогй ба таълими фанни геометрия родандози карда мешаванд, метавонанд воситаи такмили раванди таълим аз нуктаи назари дидактикии фан бошанд, зеро талаботи замони имруза он аст, ки воситадои таълим дарчи ба дарки хонанда наздик тадия ва родандозй карда шаванд.

Ошкорсозии имкониятдои дидактикии воситадои электронй дар таълими геометрияи мактабй бадри сохтани моделдои дакики фигурадои геометрй дар координатаи декартй ва сеченака, хорич ва

128

бар^арор кардани элементно, тадияи тасвири фигурадои сеченака (дар проексияи марказй, проексияи параллелй, проексияи ортогоналй), ба даракат даровардани объектдои геометрй (дуршавй, наздикшавй, майл, гардиш), андозагирии объект, координатадои нукгадо, дарозии камони доира, масодати буриши бисёрсода, ченаки радиании кунч, дисоб кардани ^иматдои ифодаи бо ёрии амалдои арифметикй ва функсиядои стандартй тартибдодашуда, гомотетия, симметрия, инверсия, тадрири матн ва аломатдо (ранг, навъи дуруф, андозаи дуруф) ва гайра равона гардидааст.

Имруз дар кишварамон технологияияи комютерй ва ё дигар воситадои электрониро дар муассисадои таълимй на тандо дамчун предмети омузиш, балки дамчун воситаи таълим низ истифода мебаранд. Аллакай дар ин бобат тачрибадои ватанй досил гардидааст ва бо и^тидори пурра родандозй кардани он дар таълим зарурияти тадияи консепсияи ягонаро ба миён мегузорад.

Храмин тари^, метавон хулоса кард: истифодаи воситадои электронй дар таълими геометрияи мактабй имконпазир ва зарур аст, он ба афзоиши шав^у рагбат ба омузиш, эчодкорию мулодизаронй ва самаранокии он мусоидат мекунад ва хонандагонро дамачониба инкишоф медидад. Тавре мо дар тад^и^от муайян кардем, воситадои электронй ба сохтори раванди таълими геометрия бештар мувофи^ат мекунад ва талаботдои дидактикию методии дарсро ^онеъ гардонида, аз имкониятдои бузурги худ навгонй эчод мекунад.

ПАЙНАВИШТ:

1. Гергей, Т. Психолого-педагогические проблемы эффективного применения компьютера в учебном процессе/Т.Гергей, Е.И. Машбиц // Вопросы психологии.- 1985.- № 3.

2. Ломов, Б. Ф. Методологические и теоретические проблемы психологии/ Б. Ф. Ломов. -Москва : Директ-Медиа, 2008. - 1174 с.

3. Монахов, В.М. Психолого-педагогические проблемы обеспечения компьютерной грамотности учащихся / В.М. Монахов // Вопросы психологии. 1985. - №3. - С. 14-22.

4. Нугмонов, М. Логико-психологический анализ курса геометрии / М. Нугмонов, С. С. Сафаров, Б. Ё. Дододжонов // Ученые записки Худжандского государственного университета им. академика Б. Гафурова. Гуманитарно-общественные науки.- 2020. - №4(65). - С.206-212.

5. Нугмонов, М. Самаранокии истифодаи моделдои копмютерй дар таълими геометрия / М. Нугмонов, С. С. Сафаров, А. П. Назаров// Паёми пажудишгоди рушди маориф. - 2021. -№1(33). - С.223-227.

6. Сафаров, С. С. Визуализатсия ва адамияти истифодабарии он дар таълими геометрия / С. С. Сафаров // Паёми донишгоди омузгорй. - 2020. - №3(3). - С.218-223.

7. Сафаров, С. С. Во^еияти вертуалй дар тадсилот/ С. С. Сафаров // Паёми Донишгоди миллии Точикистон. - 2020. - №3. - С.286-291.

8. Сафаров, С. С. Функсиядои дидактикии технологияи иттилоотию коммуникатсионй дар таълими геометрия / С. С. Сафаров // Паёми пажудишгоди рушди маориф. - 2020. - №2(30). -С.92-96.

9. Сафаров С. С. Ч,анбадои дидактикии тадия ва истифодабарии барномадои компютерй дар таълими мавзуи "намуддои секунча" / С. С. Сафаров, М. Нугмонов, А. П. Назаров // Паёми Донишгоди миллии Точикистон. - 2021. - №2. - С.259-271.

10.Сорокин, Н. А. Дидактика: Учеб. пособие для студентов пед. ин-тов/Н.А.Сорокин.- М.: Просвещение, 1974. — 221 с.

11.Эрдниев, П. М. Укрепление дидактических единиц в обучении математике: книга для учителя / П. М. Эрдниев, Б. П. Эрдниев.-М.:Просвещение,1986.-255 с.

REFERENCES:

1. Gergey, T. Psychological and pedagogical problems of the effective use of a computer in the educational process / T.Gergey, E.I. Mashbits // Issues of Psychology.- 1985.- No. 3.

2. Lomov, B.F. Methodological and theoretical problems of psychology / B.F. Lomov. - M.: Direct-Media, 2008. - 1174 p.

3. 3. Monakhov, V.M. Psychological and pedagogical problems of providing computer literacy of students // V.M. Monakhov / Issues of Psychology.-1985 .-№. 3.-Р.14-22

4. Nugmonov, M. Logical and psychological analysis of the geometry course / M.Nugmonov, S.S. Safarov, B.Y. Dadodjonov // Scientific notes of Khujand State University named after acad. B. Gafurov. Humanitarian and social sciences .- 2020. - No. 4 (65). - P.206-212.

5. Nugmonov, M. Effectiveness of using computer models in teaching geometry / M. Nugmonov, S. S. Safarov, A. P. Nazarov// Bulletin of the Institute of Education Development. - 2021. - No. 1(33). -P. 223-227.

6. Safarov, S.S. Visualization and the importance of its use in teaching geometry / S.S. Safarov // Bulletin of the Pedagogical University. - 2020. - No. 3(3). - P. 218-223.

7. Safarov, S.S. Virtual reality in education/ S.S. Safarov // Bulletin of the Tajik National University. -2020. - No. 3. - P. 286-291.

8. Safarov, S.S. Didactic functions of information and communication technology in teaching geometry / S.S. Safarov // Bulletin of the Institute of Education Development. - 2020. - No. 2(30). -P.92-96.

9. Safarov S.S. Didactic aspects of the development and use of computer programs in teaching the subject of "triangle types" / S.S. Safarov, M.Nugmonov, A.P. Nazarov // Bulletin of the Tajik National University. - 2021. - No. 2. - P. 259-271.

10.Sorokin, N.A. Didactics: manual for students / N.A. Sorokin. - M.: Education, 1974. - 221 p.

11.Erdniev, P.M. Strengthening didactic units in teaching mathematics: manual for teachers / P.M. Erdniev, B.P. Erdniev. - M.: Education, 1986. - 255 p.