CC BY
33УДК 614; 369; 364
Т¥РМЫСТЬЩ ЗОРЛЬЩ-ЗОМБЫЛЬЩТЫЦ ДАГДАРЫС ОРТАЛЫГЫНДАГЫ МвСЕЛЕЛЕР
Суйшбай А.Э.1, Сейдахметова А.А.2, Биболова А.С.3, Сершова Б.Д.4,
Тайгашева Н.М.4
O^mYcmiK Казакстан медицина академиясы, «Мейiргер ici» мамандыгыныц 1 -курс магистранты,
Шымкент, Казахстан
20^mYcmiK Казахстан медицина академиясы, Жедел медициналык квмек жене мейiргер ici
кафедрасыныц мецгерушм, Шымкент, Казакстан 'O^Y^M Казакстан медицина академиясы, Жедел медициналык квмек жене мейiргер ia
кафедрасыныц ассистент'!, Шымкент, Казакстан "O^y^m Казакстан медицина академиясы, Жедел медициналык квмек жене мейiргер с кафедрасыныц окытушысы, Шымкент, Казакстан
Kipicne. Отбасындагы зорльщ-зомбыльщ - б^л 6ip адамньщ билжп сактау жэне баска адамга бакылау жасауымен сипатталатын мшез-к¥лык жYЙесi. Мемлекетпк органдармен катар, тYрлi yKiMeTTÎK емес ^йымдар отбасын зорлык-зомбылыктан, эсiресе Казакстанда коргауга катысады, 24 Yкiметтiк емес ^йымдар эйелдердi жэне балаларды зорлык-зомбылыктан коргайды. Сонымен бiрге, отбасындагы зорлык-зомбылыктан коргау Yшiн 2 ерлерге арналган дагдарыс орталыктары бар. Нактырак айтсак, тiптi ер адамдар т^рымстык зорлык -зомбылыктан зардап шегетiнiн керсетед^
Казакстан Республикасынын статистикалык мэлiметтерi бойынша, т^рмыстык зорлык-зомбылыктыц салдарынан жыл сайын республикада 500-ге жуык эйел адам кез ж^мады екен. Дагдарыс орталыгы одагынын зерттеулерi бойынша, Казакстанда эрбiр Yшiншi эйел соккыга жыгылады, ал эрбiр бесiншi эйел зорлаудын к¥рбаны болады.
Тиiстi мемлекеттiк органдардагы зорлык-зомбылыктыц алдын алумен айналысатын кызметкерлер отбасы жэне адам психологиясын жаксы бшетш, тэжiрибесi мол азаматтар болуы кажет.
Зерттеу максаты. Дагдарыс орталыгында элеуметпк кемек алатын эйелдердегi т^рмыстык зорлык-зомбылыктыц ауырлык дэрежесi мен к¥рылымын зерттеу.
Материалдар мен эдктер. Зерттеу Шымкент каласы, «Кызыл жарты ай» дагдарыс орталыгында жYргiзiлдi. Дагдарыс орталыгында осы уакытка дейiн стационарлы тYPде элеуметтiк кемек алган эйелдер мен балаларыныц саны - 69. Эр эйелде орташа алганда - 4-7 балага дейiн бар. Т^рмыстык зорлык-зомбылыктыц ауырлык дэрежесш багалау Yшiн арнайы «багалау парагы» к¥растырылды. Ол зорлык-зомбылыктыц физикалык, психология- лык жэне экономикалык дэрежесiн аныктауга мYмкiндiк бередi.
Багалау параты 3 непзп белiмнен тирады. 1- белiмi - физикалык зорлык - зомбылык. Б^л бел1мде денсаулыкка зиян келтiру, кYш керсетiп ^рып - согу, сыйламау, айналасындагы заттарга зиян келтiру жэне баска да зорлык -зомбылык эрекеттердi с^растыру аркылы эйелдердi багаладык. 2-белiмi - психологиялык зорлык -зомбылык. Б^л белiмде эйелдiц психикасы- на эсер ететш жагдайлар: катiгездiк, мазак етушiлiк, адамды кемсггу. балагат тау, бопсалау, зардап шегушшщ адами к¥ВДылыгын темендету, терю эмоция тугызатын баска да ю-эрекеттерiмен багаладык. 3- белiмi - экономикалык зорлык - зомбылык. Б^л белiмде жеке басты куэландыратын к¥жаттарынан айыру, емiр CYPуге кажетл каражаттан, т^ргын Yйден, киiм мен тамактан айыру жэне баска да зорлык - зомбылык эрекеттердi с^растыру аркылы эйелдердi багаладык.
«Багалау парагында» максималды балл - 16 балл. 1 немесе 0 деген бага аркылы багаланады. 10 баллдан жогары болса - зорлык - зомбылыктыц ауыр дэрежесi болып есептелiнедi.
Нэтижелерь «Багалау парагы» сараптамасы - 16 эйелге жYргiзiлдi. Осы сараптама бойынша 10 эйел зорлык - зомбылыктыц физикалык дэрежеамен, 4 эйел - психологиялык дэрежеамен жэне 2 эйел экономикалык дэрежеде зардап шеккеш аныкталды. Ягни, физиологиялык зорлык-зомбылык - 63%, психологиялык зорлык -зомбылык - 25%, ал экономикалык зорлык - зомбылык дэрежеа - 12%-ды к¥рады. Соныц iшiнде, физикалык зорлык - зомбылыктан зардап шеккен 10 эйелден 6 эйел (59%) - ауыр дэрежеде (олардыц отбасына кайта оралуга ойы жок), 4 эйел (41%) - орташа ауырлык дэрежеде деп багаланды. Ал, психологиялык зорлык - зомбылыктан зардап шеккен 4 эйелден 3 эйел (75%) - ауыр дэрежеде, 1 эйел (25%) - орташа дэрежеде екендт аныкталды. Экономикалык зорлык - зомбылыктан зардап шеккен 2 эйелдщ ауырлык дэрежеа (100%) орташа деп багаланды.
^орытынды. Корыта келе, 63% - физиологиялык факторлардыц нэтижеа де, 25%- психологиялык факторлардыц нэтижеанде, 12% - экономикалык фактор-ларга байланысты т^рмыстык зорлык- зомбылыктан
зардап шеккен эйелдер отба-сына кайта оралуга ниетi жок. Т^рмыстык зорлык- зомбыльщтан зардап шеккен эйелдердiн iшiнде физиологиялык факторлардын эсерi жогары деп есептелд^ Кiлттi сездер: т^рмыстык зорлык-зомбылык, дагдарыс орталыгы.
УДК 614; 614.2
МЕЙ1РБИКЕЛЕРД1Ц НАУЦАСЦА БАГЫТТАЛГАН KYTIM ¥СТАНЫМЫН
ЦОЛДАНУЫН ЗЕРТТЕУ
Шерхан A.Y.1, Сейдахметова А.А.2, Кауызбай Ж.Э.3, Байдалиева М. F.1, Султанова Ж.С.4
O^mYcmiK Казахстан медицина академиясы, «Мейiргер ici» мамандыгыныц 1 -курс магистранты,
Шымкент, Казахстан
20^mYcmiK Казахстан медицина академиясы, Жедел медициналыц квмек жене мейiргер ici
кафедрасыныц мецгеруш'ю, Шымкент, Казахстан ^'O^Y^iK Казахстан медицина академиясы, Жедел медициналыц квмек жене мейiргер id
кафедрасыныц оцытушысы, Шымкент, Казахстан "Оцтустк Казахстан медицина академиясы, Жедел медициналыц квмек жене мейiргер id кафедрасыныц ассистент'!, Шымкент, Казахстан
Kipicne. Паллиативп кут1м мейрбикеа, элеуметпк жэне психологиялык т^ргыдан алганда, тек медициналык жэне профилактикалык ю-шаралармен шектелмейд^ наукас пен онын отбасыныц курдел1 мэселелерiн шешуге де катысады. М^ндай шешiмдер кабылдау медбикенiн моральдык кYш-жiгерiн, тэж1рибе мен бiлiмдi ж^мылдыруды, наукас алдында жауапкершiлiк дэрежесiн терец тYсiнудi, ол ж^мыс iстейтiн мекеменш кызметкерлерi, сайып келгенде, когам алдында жауапкершшкп талап етедi. Жагдайдыц кYPделiлiгi оныц кепiлдiк бере алмайтындыгымен карамастан, абсолюттi сэттiлiк жэне сонымен катар наукаска кемектесу жолдарын табу керек. Наукастыц жагдайы нег^рлым ауыр болса, оган жогары бiлiктi, сапалы, нэтижелi мейiрбике кYтiмi кажет болып табылады. сондыктан паллиативтi медицинада мейiрбикелiк мамандыктыц мацызы жогары.
Зерттеудщ максаты: Паллиативл кемек керсететiн мейiрбикелердiц наукаска багытталган кYтiм ^станымын колдануын зерттеу.
Материалдар мен эдктер. Зерттеуге Шымкент каласы, Т.О. Орынбаев атындагы гипербариялык оксигенация орталыгында «Паллиативл кемек жэне мешрбикелш кут1м» белiмшесiндегi 11 мейiрбике катысты. Зерттеу барысында белiмше мейiрбикелерiнiц паллиативл кемекке зэру наукастармен ж^мыс жасау барысында наукаска багытталган кYтiм ^станымымен: наукастыц ыцгайлы отыруына мэн беру, визуальды жанасу децгеш. т^лга аралык катынасудыц дистанциясы, тYсiндiрме ж^мысын жасау, керi байланыс жасау сиякты катынастары аныкталды.
Нэтижелерь Кезбен жанасу-вербальды емес катынасу эдiсi, баска адам туралы бiршама акпарат жинауга мYмкiншiлiк береди Катынасу Yстiнде 11 мейiрбикенiц 2 (18,2%) мейрбике 3 секунд карайды, 3 (27,3%) мейiрбике
3 секундтан узак карайды, 6 (54,6%) мешрбике 3 секундтан аз карайды.
Т^лга аралык катынасудыц дистанциясы бойынша егер наукас адамныц езiнен с^хбаттасу кашыктыгын тацдауга мYмкiншiлiк берсе, ол 2 метр кашыктыкта орналасатыны аныкталган. Т^лга аралык катынасудыц дистанциясы бойынша мешрбикелер 3 (27,3%) мейiрбике 2 метр кашыктыкты сактаса, калган 8 (72,7%) мешрбике
4 - 5 метр кашыктыкта наукастармен карым-катынас жYргiзе береди Ем шараны тYсiндiру барысында 2 (18,2%) мешрбике тYсiндiрме ж^мысын журпзед^ 9 (81,8%) мейiрбике тYсiндiрме ж^мысын жYргiзбейдi. Медицина кызметкерлерiнiц наукастармен керi байланыс жасау децгейi бойынша: 2 (18,2%) мешрбике керi байланыс жасайды, ал 9 (81,8%) мейiрбике керi байланыс жасамайды.
^орытынды. Белiмшедегi кызметкерлердщ, соныц iшiнде, мейiрбикелердiц ж^мыс ютеу барысында ж^мысыныц кеп белiгiнде наукастармен карым-катынаска тYсетiндiктен, белiмшедегi барлык мешрбикелер коммуникативл дагдыларды мецгеруi тиiс. Заманауи мейiргерлiк тэж1рибе, керсетiлетiн медициналык кемектщ сапасын арттыру, наукаска багытталган мешргерлш кYгiм принциптерiн дамытуды талап етедг Наукаска багытталган мейiргерлiк кYтiм наукастыц пЫрш есепке ала отырып нэтижелi эрiптестiк орнату жэне шешiм кабылдау, ж^мыстарды келiсу концепциясына негiзделген. Б^л технология элемдiк денсаулык сактау жYЙесiне каркынды тYPде енгiзiлуде жэне наукастардыц канагаттануына, мэселелердiц накты айкындалуына, коммуникативл дагдылардыц калыптасуы нэтижесiнде наукаспен толык байланыс орнату Yшiн кажет.
Кштл сездер: мейiргерлiк iс, коммуникативтi дагдылар, наукаска багытталган кYтiм.
