CC BY
8ТАЪРИХНИГОРИВА МАЪХАЗШИНОСИ-ИСТОРИОГРАФИЯИ ИСТОЧНИКОВЕДЕНИЕ-HISTORIOGRAPHY AND SOURCE STUDY
УДК- 9 (575.3)
МАЪЛУМОТИ ГАРДЕЗЙ ДАР БОРАИ ^ОКИМОНИ СОМОНИ
САИДОВ А.,
Институти таърих, бостоншиноси ва мардумшиносии ба номи А. Дониш
Абусаид Абдулдай ибни Заддок ибни Махмуд Гардезии Еазнавй (асри XI) бо Байдакии муаррих ва Абурайдони Берунй муосир буд ва китобаш «Зайну-л-ахбор»-ро дар адди Зайну-л-милла Абдуррашид ибни Мадмуди Еазнавй (1049-1053) дудуди солдои 1050-1052 ба забони форсй навиштааст. Муаллиф ин асарро ба номи султон Зайну-л-милла Абдуррашид иншо кардааст ва аз ин сабаб ба унвони ин асар вожаи «зайн»-ро мулдак кардааст. Гардезии Еазнавй дар таълифи асар аз манобеи мухталиф истифода бурдааст, ки баъзеи ондо мадз тавассути ин асар аз байн нарафтаанд, аз чумла осори Чдйдонй.
Асари Гардезй ба шакли таърихи умумичадонй иншо гардида, дар бораи подшодони пешазисломии Эронзамин, пайгамбари ислом, хулафои рошидин, таърихи муфассали Хуросон то соли 1041 маълумоти арзишманд медидад. Ин рисола оид ба таърихи Сомониён баъд аз «Таърихи Наршахй» дуюмин сарчашмаи нодиру пурарзиш ба шумор меравад.
Дар «Зайну-л-ахбор» доир ба насаби Сомониён ва таърихи дукмронии амирони Сомонй маълумоти чолиб оварда шудааст. Мудаккикони зиёде аз ин асар истифода бурдаанд, вале на дамаи маълумоти муаллифи асарро доир ба таърихи дукуматдории амирони Сомонй ба назар гирифтаанд.
Дар илми таърихнигорй насаби ачдоди Сомониёнро то Бадроми Чубин мерасонанд, вале Гардезй насаби Сомониёнро тавассути 52 восита ба шоди Пешдодиён Каюмарс пайваст мекунад [2,159].
Тибки маълумоти Гардезй дангоми дар Багдод доким будани Мудаммад ал-Амин, Маъмун дар Марв икомат дошт ва Хуросон тобеи у буд. Ин замон буд, ки сарсилсилаи дудмони Сомонй, Сомонхудот ба назди Маъмун омада, исломро пазируфт [2,159-160]. Муаллифи "Таърихи Бухоро" Абубакри Наршахй низ ин хабарро тасдик менамояд [1,114].
Сомонхудот Асад ном писаре дошт, ки аз у чор писар ба дунё омад: Нуд, Адмад, Ядё ва Илёс. Пас аз ба Багдод рафта ба хилофат нишастан Маъмун идораи Хуросонро ба Еассон ибни Ибод супорид. Еассон Нуд
ибни Асадро хокими Самарканд таъйин намуда, Фаргонаро ба Ахмад, Чоч ва Усрушанаро ба Яхё ва Диротро ба Илёс супорид [2,160].
Тибки маълумоти муаллифи "Таърихи Бухоро" Еассон ибни Ибод идораи Марвро ба ихтиёри Ахмад вогузор намуда буд, ки ин сахех нест, зеро дар аксари маъхазхои хаттй, аз чумла дар "Таърихи Бухоро", чои вилодати писари Ахмад - Исмоили Сомонй Фаргона ишора гаштааст [1, 141-143]. Ибни Асир низ менависад, ки Еассон ибни Ибод дар соли 204/819 Самаркандро ба Нух, Фаргонаро ба Ахмад, Шош (Чоч) ва Усрушанаро ба Яхё ва Диротро ба ихтиёри Илёс супорида буд [3,4338].
Гардезй менависад, ки Ахмад ду писар дошт: Наср ва Исмоил [1,60]. Тибки маълумоти Ибни Асир Ахмад ибни Асад хафт писар дошт ва ин му-аллиф номи онхоро зикр менамояд [3,4339].
Ба кавли Гардезй Наср дар Самарканд ва Исмоил дар Бухоро хоки-мият мекарданд ва дар ибтидо байни хамдигар муносибати хуб доштанд. Пас ба сабаби дахолати бадгуён байни ду бародар сардй ба амал омад ва соли 275/888-889 онхо бар зидди якдигар лашкар кашиданд ва дар ин мухориба Исмоил бар Наср голиб омад. Насрро дастгир карда назди Исмоил оварданд. Чун бо бародар ру ба ру гардид, аз асп пиёда шуда, дасти уро бусид ва узр пурсида боз ба Самарканд фиристод ва Исмоил Насрро чун хокими Мовароуннах,р пазируфт [2,160]. Бояд гуфт, ки ихтилоф миёни Наср ва Исмоил ба сабаби дар сари вакт напардохтани молиёти вилояти Бухоро ба вучуд омад.
Гардезй хабар медихад, ки Исмоил ибни Ахмад Мухаммад ибни Дорунро хокими Гургон ва Табаристон таъйин кард. Баъдтар Мухдммад ибни Дорун аз итоати Исмоил саркашй намуд ва Исмоил соли 289 /901-902 бар зидди Мухаммад ибни Дорун ба Рай лашкар кашида, уро бо ду писа-раш дастгир намуд. Пас Исмоил Ахмад ибни Сахлро дар он диёр хоким таъйин намуда, худ ба Нишопур баргашт [2,160].
Дар_ин хангом Муътазид аз олам даргузашт ва Муктафй ба хилофат нишаст. У идораи Хуросонро ба Исмоил супорид.
Гардезй менависад, ки Исмоил шаби чоршанбеи 14 мохи сафари соли 295/24 ноябри соли 907 вафот кард, ки лакаби у ал-Мозй буд [2,160]. Ба кавли Ибни Асир Исмоил дар нимаи мохи сафари соли 295/26 ноябри соли 907 аз олам гузашта буд [4,4597]. Самъонй низ дар мохи сафари соли 295 / ноябри соли 907 вафот кардани Исмоилро тасдик менамояд [5, 59]. Тибки ахбори Наршахй Исмоил понздахуми мохи сафари соли 295 / 25 ноябри соли 907 аз олам гузашта буд [1,165], ки ин таърих сахехтар аст, зеро Наршахй хамзамони ин вокеахо буд.
Дар «Зайну-л-ахбор» омадааст, ки пас аз чанде Муктафй фавтид ва ба чои у Муктадир сохиби хилофат гардид. Дар ин замон хокими вилояти Хуросон Ахмад ибни Исмоил буд. У мехост, ки ба Рай лашкар кашида, он-ро забт намояд, вале Иброхим ибни Зубдавия уро ишорат кард, ки нахуст ба Самарканд рафта, Исхок ибни Ахмадро бигирад, зеро у даъвои хуку-
мати Хypосонpо доpад. Ахмад ибни Исмоил ба Самаpканд омада, Исхок£о дастгиp намyда, ба Бyхоpо фиpистод [2,161].
Ахмад даp соли 296 / 908-909 ба Рай лашкаp кашида, онpо забт намyд ва маншypи Мyктадиp низ баpои идоpаи Рай ба даст оваpд.Пас Ахмад Райpо ба ихтиёpи Абyчаъфаp Саълyк сyпоpида, худ соли 297 / 909-910 ба Хдоот баpгашт ва Дусайн ибни Алии Маpвазиpо бо чанде аз ашхоси маъpyф ба Систон фиpистод. Онхо Муаддал ибни Лайсpо ба мyхосиpа ги-pифтанд. Муаддал Аб7алй ибни Алй ибни Лайсpо бифиpистод, то мол чамъ каpда, суи Муаддал фиpистад ва py ба Систон оваpад.Ахмад ибни Исмоил аз ин огох гаpдид ва аз Хдоот лашкаp кашида, онхоpо шикаст дод ва Абyалиpо суи Багдод фиpистод. Дусайн ибни Алй даp Систон бо Муаддал чангид. Чун Муаддал хабаp ёфт, ки баpодаpаш Абyалиpо дастгиp rap-даанд, сулх каpд. Идоpаи Систон ба ихтиёpи Мансyp ибни Исхок дода шуд [2, 161-162].
Бино ба ахбоpи Гаpдезй хаp шаб ба даpи Ахмад ибни Исмоил шеpе меистод, ки хеч кас он чо гашту гyзоpе накунад. Як шабе он шеppо наё-ваpданд ва дигаp касон низ даp назди даp нахуфтанд. Нисфи шаб гypyхе аз гуломони y ба хона воpид шуда, гyлyяшpо бибypиданд. Ин ходиса pyзи панчшанбеи бисту якуми чyмодиy-л-охиpи соли 301/22 янваpи соли 914 pyй дода буд.
Уpо даp Бyхоpо дафн каpданд. Абулхасан Насp ибни Исхо^о тухмат каpданд, ки гуломон бо маслихати y ин коppо анчом додаанд ва ypо ба доp овехтанд. Пас аз ин ходиса Ахмад ибни Исмоилpо «амиpи шахид» лакаб гузоштанд [2, 162-163].
Тибки ахбоpи Наpшахй ходисаи кушта шудани Ахмад pyзи панчшанбеи 11 чyмодиy-л-охиpи соли соли 301 / 12 янваpи соли 914 pyй дода буд [1,165-166]. Даp асаpи Самъонй "Китобу-л-ансоб" оваpда шудааст, ки Ахмад ибни Исмоил даp шаби якшанбеи 23 чyмодиy-л-охиpи соли соли 301/23 янваpи соли 914 аз олам гузашт [5,59]. Даp асл pyзи кушта шудани Ахмад ибни Исмоил ба pyзи якшанбе pост меояд, на ба pyзи панчшанбе, ки даp маъхазхои дигаp оваpда шудааст ва аз ин py маълумоти Самъонй нисбат ба муаллифони дигаp сахехтаp аст.
Гаpдезй менависад, ки даp таъpихи 21 чyмодиy-л-охиpи соли 301 / 22 янваpи соли 914 писаpи хаштсолаи y Насppо амиp эълон каpда, Абyабдyллох Мухаммад ибни Ахмади Ч,айхониpо, ки шахси фозилу доно буд, вазиpи y таъйин каpданд [2, 163].
Гаpдезй менависад, ки Чдйхонй сохиби таълифоти зиёд буд. Дангоме ки ба вазоpат нишаст, ба хама мамолики чахон нома навишт ва pасмхои хама даpгоххо ва девонхоpо бихост.Аз вилояти Рум, Тypкистон, Диндустон, Чин, Иpок, Шом, Мисp, Зинч, Кобул, Зобул, Синд ва Аpаб хама pасмхои чахонpо нусха каpда, ба назди y оваpданд. У хамаи pасмхоpо аз назаp гyзаpонида, бехтаpинхояшpо интихоб намуда, фаpмyд, ки хама
адли даргод ва девони Бухоро он расмдоро истифода баранд. Ба раъй ва тадбири Чдйдонй дама кори мамлакат низом гирифт [2, 163].
Х,ангоми ба тахт нишастани Наср ибни Адмад аввалин касе, ки дар Самарканд бар зидди у исён кард, амаки падараш Исдок ибни Адмад буд. Писари у Илёс ибни Исдок ба суи Бухоро лашкар кашид. Наср сипадсо-лори худ Хдмавия ибни Алиро бар зидди у фиристод. Ин ду лашкар дар Хартанг бо якдигар ру ба ру шуданд. Моди рамазони соли 301 / марти соли 914 лашкари Исдок шикаст хурд ва ондо ба Самарканд баргаштанд [2, 163].
Дар бораи исёндои Исдок ибни Адмад ва Илёс ибни Исдок бар зидди Наср ибни Адмад дар асари Ибни Асир "Таърихи комил" [4, 4662, 4710] ва «Таърихи Бухоро»-и Наршахй [1,169] низ чунин маълумот оварда шудааст.
Пас аз вафоти Адмад ибни Исмоил Хусайн ибни Алй дар Хирот исён бардошта, касди Нишопур намуд. Аз Бухоро Адмад ибни Садлро бар зид-ди у фиристоданд. Адмад ибни Садл ба Хирот омад ва онро забт намуд. Мансур ибни Алй бародари Хусайн ибни Алй, назди Адмад ибни Садл омада амон хост. Дар моди рабеъу-л-аввали соли 306 /августи соли 918 Адмад ибни Садл суи Нишопур омад ва бо Хусайн ибни Алй чангида, уро ба асирй гирифт [2, 163-164].
Дар хабари Гардезй омадааст, ки Адмад ибни Садл аз асилони Ачам ва набераи Яздигурди Шадриёр ва аз чумлаи дедкони Ч,иранч, аз дедадои бузурги Марв буд, ба хидмати Исмоил ибни Адмад омада, дар назди у эътибори зиёд пайдо кард ва кордои зиёди бузургро анчом дод. Чддди Адмад Комгор ном дошт. Комгориён дар хизмати Тодириён буданд.
Адмад ибни Садл дар Нишопур исён намуда, номи Наср ибни Адмадро аз хутба бигирифт. Амири Гургон, ки ^аротегин ном дошт, касди у кард. Адмад ибни Садл аз Нишопур ба Марв рафт ва дар атрофи он девори мустадкаме сохт.
Ин хабар ба Бухоро расид, Хамуя ибни Алиро ба мукобили у фиристоданд. Хангоми ба Марв расидан Хамуя ба сарлашкарони худ фармуд, ки бо Адмад ибни Садл мукотиба намоянд. Чун номадо ба Адмад расиданд, магрур гашт ва касди Хамавия кард. Дар нидоят Адмад ибни Садл ба асирй гирифтор шуд ва уро ба Бухоро фиристоданд. Бо амри Наср уро зиндонй карданд ва дар он чо вафот кард [2, 164-165].
Дар асари Ибни Асир низ дар бораи зиддияти Адмад ибни Садл бо Наср ибни Адмад ахбори мушобед ба маълумоти Гардезй оварда шудааст [4, 4694-4697].
Гардезй менависад, ки дар моди зулдиччаи соли 307 / апрели соли 920 ва соли 317 / 929-930 амир Наср ибни Адмад аз Бухоро суи Нишопур рафт ва бародарони худ Ибродим, Ядё ва Мансурро дар кудандизи Бухоро боздошт. Нигодубини ондоро ба таббохе, ки Абубакр ибни Хаббоз ном дошт, фармуд. Абубакр миёни бародарони Наср ибни Адмад, фузалои Бухоро ва лашкар восита буд.Рузе ондо маслидат намуда, дарбони кудандиз-
ро дастгир карданд. Писарони Ахмад ва хамаи махбусони дар кухандиз бударо озод намуда, Бухороро гирифтанд. Яхё Абубакри Таббохро пе-швои лашкар таъйин намуд [2, 165].
Чун ин хабар ба Наср ибни Ахмад расид, аз Нишопур бозгашт ва ка-сди Бухоро кард. Яхё Абубакри Таббохро бо саворагонаш ба сорили Чдйхун фиристод, то нагузорад, ки онхо аз дарё убур намоянд. Яхё писари Дусайн ибни Алии Марвазиро низ бо Абубакр фиристод. Чун ба лаби Чдйхун расиданд, Мухаммад ибни Убайдуллохи Балъамй ба писари Ду-сайн рукъа навишт. Писари Дусайн Абубакри Таббохро дастгир карда бандпеч намуд. Амир Наср ибни Ахмад аз руд гузашта, ба Бухоро омад ва амр дод, ки Абубакри Таббохро зери тозиёна бикашанд [2, 165].
Бародарони амир Наср ибни Ахмад мутафарики у шуданд ва Яхё ба Самарканд омада, аз он чо ба Балх, пас ба Нишопур ва аз он чо ба Багдод рафта, вафот кард ва тобуташро ба Систон оварданд.
Соли 320 / 932 ал-Кохир биллон ба хилофат бинишаст ва амир Наср ибни Ахмад суи Нишопур омада, Гургонро ба низом даровард. Пас аз тан-зими кор дар Гургон сипохсолории Хуросонро ба Абубакр Мухдммад ибни ал-Музаффар дода, ба Бухоро баргашт. Дар ин замон ар-Розй биллох ба хилофат нишаст [2, 165].
Дар ин вакт Мухаммад ибни ал-Музаффар дар Нишопур буд ва вазъи хеле душвор дошт. Наср ибни Ахмад барои уро аз ин вазъият рахо додан Абуалй Ахмад ибни Мухаммадро ба Нишопур фиристод.Абуалй Ахмад дар мохи мухаррами соли 328/октябр-ноябри 939 суи Гургон равон гардид, ки онро Мокон ба мухосира гирифта буд. Ахолй аз чабри Мокон ба танг омада буданд. Онхо барои ёрй ба Абуалй мурочиат намуданд. Мокон ба суи Табаристон гурехт. Абуалй суи Кумис равон гардид. Ин вокеа дар соли 329 / 940-941 сар зада буд. Абуалй аз он чо ба суи Рай равон шуд, ки Шамгир ибни Зиёр он чо буд. У аз Мокон ёрй пурсид.
Дар наздикии Рай байни лашкари Абуалй ва Мокон задухурд ба амал омад, ки дар он лашкари Мокон ба шикаст дучор гардид ва Мокон кушта шуд. Абуалй писари Моконро бо нухсад нафари дигар асир гирифта, ба Бухоро фиристод. Онхоро дар зиндон нигох доштанд.Пас Шамгир бо итоат ба Бухоро омад ва ин асиронро ба у доданд [2, 165-166].
Чунин маълумот дар асари Ибни Асир "Таърихи комил" низ оварда шудааст [4, 4920-4921].
Тибки ахбори Гардезй соли 329/940-941 ал-Муктазй ба хилофат нишаст ва маншури идораи Хуросонро ба амир Наср ибни Ахмад фиристод.Дар мохи чумодиу-л-охири соли 331/феврали 943 Наср ибни Ахмад аз олам даргузашт [2, 166].
Ибни Асир менависад, ки Наср ибни Ахмад мохи рачаби соли 331/марти соли 943 бо сабаби бемории сил, ки 13 мох бистарй буд, дар синни 38-солагй аз олам даргузашт [4, 4947].
Тибки ахбори Самъони Наср ибни Адмад шаби панчшанбеи 27 рачаби соли 331/ 6 апрели соли 943, рузи панчшанбе, аз олам даргузашт [5, 59].
Дар бораи рузи вафоти Наср ибни Адмад дар "Таърихи Бухоро" маълумот оварда нашудааст, вале кайд шудааст, ки пас аз вафоти у дар таърихи аввали моди шаъбони соли 331/10 апрели соли 943 писараш Нуд ибни Наср содиби тахт гардид [1, 172].
Ба акидаи мо таърихи вафоти Наср ибни Адмадро СамъонИ ба таври садед овардааст, зеро тибки чадвали таквимии баргардондани солдои дичрИ ба мелодИ рузи вафоти Наср ибни Адмад ба рузи панчшанбе рост меояд.
Хулоса, дар "Зайну-л-ахбор"-и ГардезИ доир ба таърихи дукмронии амирони СомонИ маълумоти нодир ва чолиб оварда шудааст, ки даматарафа мавриди тадкик карор додани он ба бисёр падлудои торик ва бадсталаби ин давраи таърихИ равшанИ ходад андохт.
АДАБИЁТ
1. Абубакр Мудаммад ибни Ч,аъфари НаршахИ. Таърихи Бухоро. Мураттибон: Еолиб Еоибов, Кароматулло Олимов, Нурмудаммади АмиршодИ. Душанбе,-2012.
2. Абусаид Абдулдай ибни Заддок ибни Мадмуд Гардезии ЕазнавИ. Зайну-л-ахбор (Таърихи ГардезИ). Тадк,ик,и Абулдай Х,абибИ. Ч,илди аввал. Тедрон: Дунёи китоб, 1363 д.ш. Тадия ва нашри электронии Алиризои КайонИ ва М. Эдсон.
3. Иззуддин Ибни Асир. Таърихи комил. Ч,илди X. Баргардон Хдмидризои Ожир. Чопи аввал. Тедрон, -1382 д.
4. Иззуддин Ибни Асир. Таърихи комил. Ч,илди XI. Баргардон Хдмидризои Ожир. Чопи аввал. Тедрон, -1382 д.
5. СамъонИ. Китобу-л-ансоб // Бартольд В.В. Туркестан в эпоху монгольского нашествия. Ч. I. Тексты. СПб., -1898.
МАЪЛУМОТИ ГАРДЕЗЙ ДАР БОРАИ ДОКИМОНИ СОМОНЙ
Дар макола ахбори муаллифи «Зайну-л-ахбор» ГардезИ (асри XI) оид ба докимони СомонИ оварда шудааст. Ин асар рочеъ ба таърихи Сомониён баъд аз «Таърихи Бухоро»-и Абубакри НаршахИ дуюмин сарчашмаи нодиру пурарзиш ба шумор меравад.Муаллиф насаби Сомониёнро тавассути 52 восита ба шоди Пешдодиён Каюмарс пайваст мекунад. Тибки маълумоти ГардезИ бародарон Наср ва Исмоил, ки яке дар Самарканд ва дигаре дар Бухоро докимият доштанд, бо дам муносибати хуб доштанд, вале ба сабаби дахолати бадгуён байни ондо сардИ ба амал омад ва бар зидди якдигар лашкар кашиданд. Дар ин мудориба Исмоил бар Наср голиб омад ва уро авф намуда, чун докими Мовароуннадр пазируфт. Са-баби ин ихтилоф сари вакт напардохтани молиёти Бухоро ба докимияти марказИ буд. Дар макола инчунин доир ба давлатдории баъзе аз докимони СомонИ, соли вафот ва сабаби оламро падруд гуфтани ондо ва вокеадои
мухимми таърихии дигари он давр, ки ба фаъолияту рузгори ин хокимон алокаманд аст, маълумот оварда шудааст. Маълумоти Гардезй бо ахбори муаллифони дигар аз кабили Наршахй, Ибни Асир ва Самъонй мукоиса гардида, сахехияти онхо муайян карда шудааст.
Калидвожахо: Гардезй, уоким, Сомониён, Зайну-л-ахбор, Наршахй, Ибни Асир, Самъонй, Бухоро, Самарканд, Мокон.
СВЕДЕНИЯ ГАРДЕЗИ О САМАНИДСКИХ ПРАВИТЕЛЯХ
В статье приводятся сведения автора «Зайну-л-ахбор» Гардези (XI в.) о саманидских правителях. После "Истории Бухары" Абубакра Наршахи это сочинение является вторым редким письменным источником по истории правления Саманидов.
Генеалогию Саманидов автор связывает посредством 52 колен с правителем Пешдадидов Каюмарсом.
Согласно сообщениям Гардези, между братьями Насром и Исмаилом, один из которых правил в Самарканде, а другой в Бухаре, были дружеские отношения, однако в результате интриг недоброжелателей их отношения резко охладились и они совершили поход друг против друга. В этом противоборстве Исмаил одержал победу над Насром, а затем, простив его, назначил правителем Мавераннахра.Причиной их противостояния явилась неуплата налогов Бухарой центральной власти. В статье также приводятся сведения о правлении государством некоторых саманидских правителей, год их смерти и её причины и другие важные исторические события тех времён, связанные с деятельностью и судьбой этих правителей. Проведен сравнительный анализ сведений Гардизи с материалами других авторов, как Наршахи, Ибн Асир и Самъани и установлена их достоверность.
Ключевые слова: Гардези, правитель, Саманиды, Зайну-л-ахбор, Наршахи, Ибн Асир, Самъани, Бухара, Самарканд, Мокон.
GARDESI'S INFORMATION ON THE SAMANID RULERS
The article provides information by the author of "Zainu-l-akhbor" Gardezi (XI century) about the Samanid rulers. After the "History of Bukhara" by Abu-bakr Narshakhi, this work is the second rare written source on the history of the Samanid rule. The author links the genealogy of the Samanids through 52 tribes with the Peshdadid ruler Kayumars. According to Gardezi, there were friendly relations between the brothers Nasr and Ismail, one of whom ruled in Samarkand and the other in Bukhara, however, due to the intrigue of ill-wishers, their relationship cooled sharply and they made a campaign against each other. In this confrontation, Ismail won a victory over Nasr, and then, forgiving him, appointed in Maverannahr as ruler. The reason for their opposition was the nonpayment of taxes by Bukhara to the central government. The article also pro-
vides information about the rule of the state by some Samanid rulers, the year of their death and its causes, and other important historical events of those times associated with the activities and fate of these rulers. A comparative analysis of the information of Gardizi with the materials of other authors, such as Nar-shakhi, Ibn Asir and Sam'ani, was carried out and their reliability was established.
Key words: Gardesi, ruler, Samanids, Zainu-l-akhbor, Narshakhi, Ibn Asir, Sam'ani, Bukhara, Samarkand, Mokon.
Сведения об авторе: Саидов Абдукахор-доктор исторических наук, главный научный сотрудник Отдела древней, средневековой и новой истории Института истории, археологии и этнографии имени А. Дониша Национальной академии наук Таджикистана. Адрес: 734025, Республика Таджикистан, г. Душанбе, ул. ак. Раджабовых,7.Телефон: (+992) 919134184. E-mail: Saidov.45@mail.ru.
Information about the author: Saidov Аbdukakhor - Doctor of Historical Sciences, Chief Researcher of the Department of Ancient, Medieval and Modern History of the A. Donish Institute of History, Archeology and Ethnography of the National Academy of Sciences of Tajikistan. Address: 734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe, st. ac. Radjabovs, 7.Телефон: (+992) 919134184. E-mail: Saidov.45@mail.ru.
УДК- 9 (584)(092)
ТАСВИРИ ШАХСИЯТИ ТЕМУРЛАНГ ДАР «ЗИНДАГИИ ШИГИФТОВАРИ ТЕМУР»-И ИБНИ АРАБШОД
МИРЗОЕВ Ш. Ч.,
Институти таърих, бостоншиноси ва мардумшиносии ба номи Ах,мади Дониши Академияи миллии илмх,ои Точикистон
Дар сарчашмадои хаттии нимаи дуюми асри XIV ва ибтидои асри XV дар радифи инъикоси додисадои таърихй ба масоили тасвири шахсияти Темурланг низ вохурдан мумкин аст. Ин масъала бештар дар рисолаи «Зиндагии шигифтовари Темур» («Ачоибу-л-макдур фи ахбори Темур»)-и Ибни Арабшод, ки таърихи Темур ва давлати Темуриёнро то ба сари докимият омадани Шодрух дар бар мегирад, возеду равшан ба назар мера-сад. Муаллифи ин рисола Адмад ибни Мудаммад ибни Арабшод (маъруф бо номи Ибни Арабшод) дамзамони Темур буда, шодиди зиндаи кисме аз додисадои таърихии охири асри XIV ва нимаи аввали асри XV-и Моваро-уннадру Хуросон мебошад. Бинобар ин рисолаи офаридаи у манбаи дасти аввал дар нигориши додисадои таърихии асрдои зикршуда ба дисоб мера-вад.
Ибни Арабшод ба тасвири шахсияти Темурланг дануз дар мукадди-маи рисолаи худ ишора намуда, даёту рузгори уро аз «шигифттарин до-
