CC BY
0"ANIQ VA TABIIY FANLARNING RIVOJLANISH ISTIQBOLLARI" RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024-YIL 7-MAY
SURXONDARYO VILOYATI TERMIZ SHAXRI VA TUAMANI ATROF-MUHITINI MUHOFAZA QILISHDA FIZIK-KIMYOVIY USULLARDAN FOYDALANISHNING AMALIY AHAMIYATI
1Niyozova O.A, 2Jumaeva Z.E
1,2Termiz davlat universiteti https://doi.org/10.5281/zenodo.11115294
Janubiy hududlarda yuz beradigan ekologik muammolarni va ularning ta'sirini ilmiy asoslangan natijalar asosida yoritib berish muhim hisoblanadi.
Jumladan, Termiz shahri va tumanlarida o'tkazilgan tajribalarda har bir mahallaning o'ziga hos havo harorati, atmosfera bosimi, gaz miqdorlari va o'larning parametrlariga ega ekanligi ilmiy asoslanib o'rganib chiqilgan.
Hozirgi kunda fizikaning dolzarb muammolaridan biri bo'lgan atmosfera havosining tarkibini o'rganish ishning asosiy manbai hisoblanadi.Janubiy hududlarda yuz beradigan ekologik muammo va ularning ta'siri ilmiy asoslangan, natijalar bilan yoritib berilgan. Ko'ktoshota maqbarasiga yetmasdan 41-FYoTShda gaz miqdori boshqa maxalalarnikidan yuqori, Tinchlik, Aeroportning gidromet binosi, Soliobod maxallasi, Aeroport atrofi aholi punkti, Istiqlol mahallasi, 14-MTT, №9 maktablarda gaz miqdori o'zgarishsiz ekanligi o'rganib chiqildi.O'tkazilgan tajribalar asosida O'zbekiston Respublikasining janubiy hududlarida ekologik muammolarni o'rganish uchun fizik - kimyoviy tadqiqot usullardan foydalangan holda xavodagi karbonat angidrid va metan gazlarining miqdori, shuningdek atmosfera bosimi, suv bug'i, dengiz sathidan balandligi, yorituvchanlik ko'rsatgichlari aniqlanib tahlil qilindi.
Olingan natijalar atmosfera xavosidagi karbonat angidrid va metan gazi miqdorlari juda ekanligi aniqlangan bo'lsa ham, bu gazlarnng miqdori xar bir tajriba nuqtasida o'ziga xos qiymatlarga ega ekanligi ilmiy asoslanib berilgan. Har bir mahallaning o'ziga hos havo harorati atmosfera bosimi va boshqa parametrlari o'rganib chiqildi va ular asosida fizik parametrlarining o'zgarish qonuniyatlari geografik parametrlarga bog'liq ekanligi ilmiy jihatdan tajribalar asosida tasdiqlandi. Olingan natijalar asosida hozirgi kunda fizik-kimyoning dolzarb muammolaridan biri bo'lgan tez o'zgaruvchan atmosfera xavosining fizik-kimyoviy xusisiyatlarini aniqlashga asos bo'lishini tasdiqlanishini isbotladi.
Termiz shaxri va Termiz tumani xududlarida xavodagi gazlar miqdorining o'zgarishi o'ziga hos xususiyatga ega ekanligi tasdiqlandi. Atmosferadagi karbonat angidrid miqdori o'zgarishlari barcha tajriba xududlarida gazlar miqdori bir-biriga mos qonuniyat asosida o'zgarishi kuzatildi. Bu esa Termiz shaxri va tumani xududlardagi ekologik xolatlar o'zaro bir-birlariga juda yaqin ekanligi tajribalarda tasdiqlandi.
REFERENCES
1. 1.Merino R. A. & Gassmann M. I. Trends of reference evapotranspiration and its physical drivers in southern South America // Int. J. Climatol. 43, (2023).
2. Niyozova O.A., Turaev X.X., Jumaeva Z.E. i dr. Izuchaenie sostava atmosfernogo vozduxa fizicheskimi metodami v selyax oxranbi okrujayu^ey sredbi Surxandarinskoy oblasti //Universum:Ximiya i biologiya. Vwp.12(14).Ch.1.2023. S. 49-55.
