Научная статья на тему 'СТРУКТУРА СТИХА САИДА ХОЛЗОДЕ И ЕГО ОСОБЕННОСТЬ'

СТРУКТУРА СТИХА САИДА ХОЛЗОДЕ И ЕГО ОСОБЕННОСТЬ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
43
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ОСНОВА / БЕЙТ / ПОЭМА / ЛИТЕРАТУРА / СТИХ / АРУЗ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Самиева Нисо

В этой статье идет дискуссия о структуре стихов Саида Холзаде В результате поэ т оказал приятное внимание к структуре аруза и показал высокий талант. Соискатель в результате исследования приходит к такому выводу что, поэт в своем произведение больше использует бахрхазадж в 29 стих, рамал, раджаз и музореъ. А также в произведение поэта встречается мутакориб, мунсарех в общем 56 стих, 64 рубаи и 8 поэм. Материалы дискуссии об этом статье будет полезным для этой сферы .

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE STRUCTURE OF SAYEED KHOLZODA’S POEM AND ITS PECULIARITIES

This article deals with structure of poems of Sayeed Kholzoda. As a result, the poet showed a particular attention to the structure of aruz and high talent. As the result of an investigation, the applicant came to a conclusion that the poet had written mostly 29 poems in hazaj meter, 17 poems in ramal, 6 poems in rajaz, 6 poems in muzore’, 1 poem in mutadorik, 1 poem in munsareh meters and he totally created 56 poems, 8 legends and rubais. The marials of discussion on this article can be useful in this area.

Текст научной работы на тему «СТРУКТУРА СТИХА САИДА ХОЛЗОДЕ И ЕГО ОСОБЕННОСТЬ»

ЛИТЕРАТУРА

1. Лондон Дж. Бахти сафед.- Душанбе: Ирфон, 1999.- 68 с.

2. Шодикулов Х. Дж.Лондон и его повести и рассказы // Памир.- 2002.-.№3.- С.56-59.

3. Смирнов А.Н. Особенности творчества Джека Лондона.- М.: Наука, 2001.- 276 с.

4. Шукуров М.Обновление.- М.: Наука, 1998.- 276 с.

5. Яковлев Н.П. Характеристика творчества американского писателя.- М.: Наука, 2002.- 254 с.

ОСОБЕННОСТИ ЗНАЧЕНИЯ ТВОРЧЕСТВА ДЖЕКА ЛОНДОНА И ПЕРЕВОДЫ ЕГО ПРОИЗВЕДЕНИЙ НА ТАДЖИКСКИЙ ЯЗЫК

В этой статье автор анализирует повести и рассказы Джека Лондона известного американского писателя ХХ века, который оставил после себя огромное количество нравственных стихов. На основе обширного материала автор статьи исследует переводы стихов Джека Лондона на таджикский язык.

Надо отметить, что в Таджикистане были переведены огромное количество стихов американского писателя, которые сыграли огромное значение в деле знакомства с произведениями американского писателя ХХ века.

Следует подчеркнуть, что в поэтических произведениях, особенно в стихах Джека Лондона, которые были переведены в начале ХХ века таджикскими переводчиками в характере анализа их политического характера и показывают различные вопросы американской действительности, в особенности такие проблемы как истории народа и нравственные вопросы .

В настоящее время таджикские переводчики игнорируют и более пространные моральные выводы произведений поэта и писателя. Нам не удалось выявить, какой бы то ни было закономерности в точности воспроизведения переводчиком моральных формул оригинальных стихов поэта.

Ключевые слова: повести и рассказы, Джек Лондон, нравственные вопросы, проблемы, характеры, таджикский язык.

FEATURES OF THE SIGNIFICANCE OF THE WORK OF JACK LONDON AND TRANSLATIONS OF HIS WORKS INTO TAJIK

In this article, the author analyzes the tales and stories of Jack London by the famous American writer of the twentieth century, who left behind a huge number of moral poems. Based on extensive material, the author of the article explores translations of Jack London's verses into Tajik.

It should be noted that in Tajikistan a huge number of poems by an American writer were translated, which played a huge role. It should be emphasized that in poetic works, especially in the poems of Jack London, which were translated by Tajik translators at the beginning of the twentieth century in the nature of the analysis of their political nature and show various questions of American reality, especially such problems as people's stories and moral issues. Currently, Tajik translators are ignoring the more extensive moral conclusions of the works of the poet and writer. We were unable to identify any regularities in the accuracy of the translator's reproduction of the moralformulas of the poet's original poems

Keywords: novels and stories, Jack London, moral issues, problems, characters, Tajik language

Сведение об авторе

Гуломджонов Зариф Мирджонович - Преподаватель кафедры общеуниверситетской русского языка Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни Тел. (+992) 915143018

About the author

Gulomjonov Zarif Mirdzhonovich - Lecturer, Department of University-wide Russian Language, Tajik State Pedagogical University named after S. Aini Tel. (+992) 915143018

АВЗОНИ ШЕЪРИ САИД ХОЛЗОДА ВА ХУСУСИЯТ^ОИ ОН

Самиева Н.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

Мусаллам аст, ки вазн аз унсурх,ои мух,ими каломи манзум ба х,исоб меравад. Тули х,азорсолах,осг, ки он дар анвои мухталифи худ каломи бадеъро тачассум намуда онро ба намуди назм ва наср тасниф кардааст. Гузашта аз ин вазн чунон дар таркиби каломи бадеъ ба вижа, каломи манзум чои гирифтааст, ки якеро аз дигаре х,оло чудо кардан мумкин нест. Биноан вазн ба асоситарин чузъи каломи манзум табдил ёфтааст, ки шоирон онро дар эчодиёти худ ба таври мансабиву фитрй истифода мекунанд. Кор то чое муассир аст, ки вазн эчодиёти шифохй ва ба хусус

осори манзуми шоирони халкиро низ фаро гирифтааст. Касрати истеъмол ва доираи васеъи вазни аруз аст, ки адабиётшинос Т.Зехнй онро ба вучуди аз адабиёти араб ба адабиёти точик ворид шудани арузи форсй, арузи ачам ба калам додааст. Вокеан, агар чунин намебуд, вазни аруз то ин андоза маъмулу фарогиру «худй» намешуд. Аз тарафи дигар имконияти бою доманадору васеъи забони мост, ки арузро ба худ мутобик намудааст ва онро бо тамоми назокаташ дар худ мунъакис карда аст.

Мутолиа ва тахкики ашъори Саид Холзода нишон дод, ки шоир забони точикиро бо тамоми имконоташ хуб медонад ва вазнро, ки аз масири хазмшудаи он аст, дар шеъри худ ба таври васеъ истифода кардааст. Ашъори ин шоири халкй пурра дар вазни аруз суруда шудааст.

Тахкики вазнхои ашъори Саид Холзода нишон дод, ки шоир дар бахрхои Х,азач - 29 шеър, рамал- 17 шеър (2-достон), рачаз -6 шеър (1-достон), мазореъ- 6 шеър, хафиф- нест, мутакориб- 2 шеър (1-достон), мутадорик - 1 шеър, мунсарех-1 шеър, сареъ-1 шеър (достон), мусаддас - 1 шеър (достон), мусаман -1 шеър (достон), мучтас 1 шеър (1-достон) ва дар мачмуъ 56 шеър, 8 достон ва 64 рубой эчод намудааст.

Бахри Хазач дар лугат ба маънои тараннуми хушоянд буда, рукни аслияш мафойлун мебошад. чунон ки дар китоби лугат таъкид кардааст, ки хачаз бахри аввалини дорои якуми арузи форсу точик буда, дар лугат ба маънии суруд, тарона, овоз ва тараннуми хушоянд маънидод шудааст [3, с.83].

Дар эчодиёти Саид Холзода 25 шеър дар бахри хазач ва аз ин микдор 3 адад шеъраш дар вазни хазачи мусаммани макбузи макфуфи ахтам (V—/V—/У-У-У-/) мафоилун, мафоилун, мафоилу, фаъул, 16 шеъри дигараш дар вазни хазачи мусаддаси ахраби макбузи максур (--У/У-У-/У--) мафулу, мафоилун, мафоил, дар вазни хазачи мураббаи макбузи макфуф 6 шеър мафоилун, мафоилу (У-У-/У- - ) суруда шудааст.

«Шахри замона» (газал аз 16 байт иборат

аст).

1.1.Вазн: хдчази мусаммани ахраби макфуфи макбузи мачбуб.

Афсус дари фасод уар цо яла буд, Игвогару уилагар мисоли гала буд[4, с.286].

--¥/¥-¥-/¥--¥/¥--У/У-У-/У-У/У-

мафъулу, мафоъилун, мафоъилу, фаъал. «Ватан-Модар» (манзума аз 36 байт иборат мебошад).

1.2. Вазн: хауази мураббаи солим. Даме, ки дида во кардам,

Ба атрофат нигоу кардам[4; 287с]. у- - - /у - - -/

у- - - /у - - -/

мафойлун,мафойлун. у - - -/ у- - -/

у - - -/ у- - -/

Баруятрафту окардам[4, с.287]. «Ватан-Модар». Ин шеър мусаммати мураббаъи тарчеъбанд буда, бо такрор шудани мисраи чорум дар хар банд гувохи ин аст.

1.3.Вазн:хазачи мураббаи ахраб ва ахрам Варзоби азиз (ин шеър аз 8 банди

чормисрагй иборат аст). Варзоби азиз дорам,

Садуо тууфауо дорам.

- - у/у---

- - у / у - - -

Мафъъулу, мафоъилун Дашту домани зебо, Богумевауо дорад [4, с.289].

- - - /у - - - /

- - - /у - - - /

мафъулун, мафоъилун,

Ин шеър дар ду вазн суруда шудааст.

1.4.Вазн: х,азачи мусаммани солим

«Аризаи манзум» (ин шеър, аз 16 байт иборат мебошад).

Навиштам бар шумо, эй роубарон уамин арза,

Тараууум кун, намо тавфицу ауамият ба

ин арза[4, с.291].

у---/у---/у---/у---

у---/у---/у---/у---

Мафоъилун, мафоъилун, мафоъилун, мафоъилун.

1.5. Вазн: хазауи мусаддаси махзуф

«Мешиносам» (ин шеър аз 18 байт иборат мебошад).

Аё, эй сарви дар ин бограста,

Ба навдамеваи ицбол баста [4, с.292]. у- - -/у---/у- -

у- - -/у---/у- -

мафоилун, мафоилун, мафоъил

1.6.Вазн: хазауи мусаммани ахраби мацбузи макфуфи маубуб

«Мактуб» (ин шеър аз 16 байт иборат мебошад).

Мактуби саломати туро аз падарат, Аз боду уавои дилкушои ватанат. Аз цониби хоуарону уам модари ту, Аз номи акои тую уам додари ту [4,

с.293].

- -у/ у - у - / у - - у/ у

- -у/ у - у - / у - - у/ у

мафъулу,мафоилун,мафоилу,фаъал.

1.7. Вазн: хазауи масаддаси ахраби мацбузи маубуб

«Нома» (ин шеър аз 16 банди чормисраги иборат аст).

Эй муниси цон, салом аз мо, Эй гавуари ком, салом аз мо [4, с.294].

- - V/ V- V- / V- -

- - V / V- V- / V- -мафъулу, мафоилун, фаъулун

1.8. Вазн: хазаци мусаддаси ахраби мацбузй махзуф ё (абрат)

«Панднома ба фарзанд» (ин шеър аз 17 байт иборат мебошад).

Ин номаи ман пур аз панд, Бо номи шумо азиз фарзанд [4, с.297]. --V / V- V- /~ --V / V- V- /~

мафъулу, мафоилун, фаъл ё фаъулун,

1.9. Вазн:хазаци масаддаси ахраби манфуфи махзуф

«Нома»-и чорум» (ин шеър аз 19 байт иборат аст).

Ин нома дар бах,ри х,азачи масаддаси ахраби фарохдм омада ва аз 25 байт таркиб ёфтааст.

1.11. Вазн: хазачи масаддаси ахраби макбузи мах,зуф

«Муродхонаи сулх,» (ин шеър аз 9 байти чормисрагй иборат аст).

Насли нави навраси цавонам, Тщсили фани замона дорем [4, с.301].

- V/ V - V -/ V- - /

мафъулу, мафоъилун, фаъулун,

1.12. Вазн: хдзачи масаддаси ахраби макбузи махзуф

«Аризаи шикоятй» (ин шеър аз 12 байт иборат аст).

Пурс арзи дили маро раисам, Як нусха туро, кименависам[4, с.312].

- - V / V- V - /V - -/

- мафъулу, мафоъилун, фаъулун

1.13.Вазн: хазачи мусаддаси ахраби макбузй махзуф

«Забона дорад» (ин газал аз 10 байт иборат мебошад).

Ишцаш ба дилам забона дорад, Донам, ки чиро бщона дорад[4, с.313].

- V/V - V -/ V - -/

мафъулу, мафоъилун, фаъулун.

1.14. Вазн: хазачи мусаддаси макбузи макфуфи максур ё махзуф

«Хаёл» (ин манзума, аз 28 банди чормисрагй иборат мебошад). Рузона хдмеша одати ман, Машгул шудан ба кори колхоз [4, с.325].

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

- V / V—V-/ V- ~ мафъулу, мафоилун, мафоил.

1.15. Вазн: хазачи масаддаси ахраби макбузи махзуф

«Бах,ори курсорам» (ин манзума, аз 175 байт иборат аст).

Эй дуст, ки дар замони бахти. Бар сайру канор завц дори, Айём, ки чазрр фасл дорад, Тартибу низом мебиёрад [4, с. 329].

- V / V - V - V - /V--/

Фарзанди азиз Абдурщмон, Мактуби падар гиру бархон [4, с.298].

- V/ V - - V/ V- - /

- V/ V - - V/ V- - / мафъулу, мафоилун, фаъулун.

1.10. Вазн: хазаци мусадддаси мацбуб «Номаи манзум ба писари хурди -Музаффар»

Фарзанди азизу цону дилбанд, Ман аз ту щзор бор хурсанд[4; 299с].

- V/V - V -/ V - V- /

- V/V - V -/ V - V - / мафъулу, мафоилун, фаулун.

мафъулу, мафоъилу, мафоъилу, мафоъилу

макбузи максур эчод шуда, дар шакли маснавй

мафъулу, мафоъилун, фаулун

1.16. Вазн: хазачи мусаддаси макбузи махзуф

Таронаи колхозчи (ин шеър аз 10 байт иборат мебошад).

Аъзои колхоз гаштем бародар, Бе^ад сарфароз кастам баробар [4; 340с].

V- - -/ V- - - / V- -/ мафоъилун, мафоъилун, фаулун.

1.17. Вазн: хазачи мусаддаси махзуф «Мурочиат бо дил» (ин маснавй аз 14

байт иборат мебошад).

Ба ман гу эй дили аз гусса раста, На он рузест боши хору хаста [4, с. 343]. V- - -/ V- - -/ V- - / мафоъилун, мафоъилун, фаулун.

1.18. Вазн: хазачи мураббаи солим «Дар мех,монй» (ин шеър аз 15 байт

иборат мебошад).

Эй щмдиёрони цонй, Цавонони харангони[4, с.345]. V- --/V- --/ мафоъйлу, мафоъйлун.

1.19. Вазн: хазачи мусаддаси максур ё махзуф

«Раъйи писар» (ин шеър аз 28 байт иборат мебошад).

Димогам сухт мисли латаи чарб, V- - - / V- - -/V- ~ мафоилун, мафоилун, фаал.

Гирифта чубдастеро ба дастам [4, с.347].

V- - - / V- - - / V- -/ мафойлун, мафойлун, мафойл.

1.20. Вазн: хазачи масаддаси ахраби макбузй махзуф

«^алам кунам» (ин маснавй аз 7 байт иборат мебошад).

Даври сухану сухан аз онам,

Х,ар азм кунам агар тавонам [4, с. 348].

_ V/ V- V- / V- - / мафъулу, мафоъилун.

1.21. Вазн: хазачи мусаддаси ахраби макбузи махзуф

«Хомаи ман» (ин манзума аз 19 байт иборат аст).

Эй хомаи тези тег созам, Маркам ба танам ба сина розам [4; 349с].

- V / V - V -/V - - / мафъулу, мафоъилун, фаулун.

1.22. Вазн: хачази мураббаъ ва мусаддаси ахрабу ахрами абтар

«Хома» (ин манзума аз 34 байт иборат

аст).

Ай хома бар кафи ман,

- - V/ - - - / ~

мафъулу, мафъулун, фаъ Буррои тегосо.

- - V/- - - / мафъулу, мафъулун. Рози нщонй дилро,

- - V / - - - / ~

Мафъулу, мафъулун, фаъ Тащо туй шиносо [4, с.350].

- - V / - - - / ~

Мафъулу, мафъулун, фаъ

1.23.Вазн: хазачи мусаддаси ахраби макбузи максури махзуф

«Гуфтори гузаштагон» (ин маснавй аз 7 байт иборат мебошад).

Хондам каму беш ину онро, Ганцинаи он гузаштагонро [4, с.352].

- V/V - V - / V- -

мафъулу, мафоъилун, фаъулун.

1.24.Вазн: хачази мусаддаси ахраби макбузи махзуф

«Фатхи кайхон» (ин манзума аз 55 байт иборат аст).

Гуянд ки дидай надидам, Гуянда бигуфт ман шунидам [4, с.316]. --V / V- V- / V- -

Умуман, шоир дар бахрихачаз шеърхои зиёд офарида, дар ифодаи он махорати баланди эчодй зохир намудааст. Бахри рамал.

Рамал низ аз бахрхои серистеъмоли муштараки арузи арабу ачам буда, аз калимаи «рамалон» гирифта шудааст, ки дорои чандин маънои лугавй мебошад, ки яке аз маънохои калимаи рамал навъе аз давидани уштур аст.

Бинобар он ашъоре, ки дар вазни мазкур суруда мешавад, хушоянду равону пуризтиробу тез ва ба мусикй чур мебошад. Мутолиаи арузии ашъори Саид Холзода нишон дод, ки вай ба чунин авзон таваччухи хос зохир намуда зиёда аз 11 шеъри худро дар бахри мазкур эчод карда аз худ махорати ачибе нишон додааст. Аз он чумла тавзехи мисрахои он ба тарщи зайл аст: Вазни рамали мусаммани мак;сур 5 адад фоъилотун, фоъилотун, фоъилотун фоъилун (-V--/-V--/-V--/-V-/) вазни рамали мусаддаси махбуни махзуф 2 адад фоъилотун, фоъилотун, 1 адад фоъилун (-V--/-V--/-V-/) ва вазни рамали мураббаи аслами мусаббаг, машкул ва мушаъас низ 3 адад эчод намудааст, ки афоилаш чунин мебошад. Фоъилотун, фаълун(^--/--/),фаилоту, мафъулун (VV-V/—/), фоилотун, фаилотун, (-V--/VV--/) шеър эчод намудааст.

2.1. Вазн:рамали мусаддаси махбуни «Точикистон» (ин газал аз 8 байт иборат

махзуф мебошад).

Мафъулу, мафоъилун, фаъулун.

1.25.Вазн: хачази мусаддаси ахраби ахрами абтар

«Ба модарам» (манзумаи ба модарам аз 63 байт иборат аст).

Як турфа цавми нотарс,

Зуру далер будаст [4, с.363].

- - у/ - - - / ~

мафъулу,мафъулун, фаъ.

1.26. Вазн:хачази мусаддаси ахраби махфуфи мачбуб

«Ленини вафодор» (ин шеър аз 10 байт иборат аст).

Озодию бахт оварид у,

Конуниуаёт офарид у[4; 358с].

- у/ - у - - / - у -

мафъулу, мафоъилу, фаъал

1.27. Вазн: хачази мусаддаси махзуф «Раъйи писар»( ин шеър аз 28 байт

иборат мебошад).

Дар ин айёми айшу шодмонй, Рафицон бишнавед аз ман уикоят. Хикоят дар миёни зиндагони, Кунам аз кардаи худ ман шикоят [4,

с.346].

у---/у---/у--

фоилотун, мафоилун, фаълун.

1.28. Мероси ачдодон. Вазн: хачази мусаддаси ахраби макбуи махзуф

Бо цадри уолам хондам,

Мероси ацдодонро [4, с.356].

- - у/- - - / у -

Мафъулу, мафъулун, фаъул

1.29.Фард. Вазн, хачази мусаммани солим

Фалакпаймои мо мушак, уаме бешубуаю бешак,

Зи цутъи Моу бар Зууал нишон бигрифт

аз Маскав [4; 3 76с].

у---/у- - -/ у---/у- - -

Мафоъилун, мафоъилун, мафоъилун, мафоъилун.

Тоцикистон мулки мою цони мо, Марди меунатдуст уар деуцони мо [4; 314с].

V - - / - V - - / - V -фоъилотун, фоъилотун,фоъилун. 2.2. Вазн: рамали мусаммани мах,зуф «ГЭС»-и Норак» (ин шеър аз 6 банди чормисрагй иборат аст).

Муждагони, рафицон Норак гардон мешавад,

Ин барои насли инсон роуати цон мешавад [4; 300с].

- V- - / - V- - /- V- - /- V-

Фоъилотун, фоъилотун, фоъилотун, фоъилун

2.3. Вазн: хазачи мусаммани ахрами мачбуб

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Бобои киссагу» (ин манзума аз 22 байт иборат аст).

Бачах,ои дех,и ман, VV -V / - V - / фаъилоту, фоъилун. Маро бобо мегуфтанд. Дар уар маконе дида, Нацл аз ман мецустанд [4, с. 322].

- -/ - - -/ V -мафъулун, мафъулун, фаал. Ин манзума дар вазни рамали мураббаи манзуми махбуни мушаъаси мусаббаги махзуф суруда шудааст. Дар байти якум аркони садру ибтидо: машкулу махбур ва арузу зарб: ма^зуфу мусаббаг аст. Дар байти баъди шеър садру ибтидо: мушаъас ва арузу зарб мусаббаги бах,ри рамал мебошад. 2.4.Вазн: рамали мураббаи махбуни макфуфи махзуф

«Наберахои бобо» (ин шеър низ аз 22 байт иборат аст).

Бачауои хушбахтам, VV - - / VV- -

Фаъилотун, фаъилотун. Зеби давру замонам[4; 341с].

- V - V / VV - -фоъилоту, фаъилотун.

2.5.Вазн: рамали мураббаи махбун

«Ман пионерам» (ин шеър аз 9 байт иборат мебошад).

Ман пионеры далерам, Дар гайрат мисли шерам[4;346с]. V--/VV--/ фоъилотун, фаъилотун.

2.6.Вазн: рамали мураббаи аслами мусаббаг

«Номи нек» (ин шеър аз 6 байт иборат аст).

Эй ишци покбозон, Ман пайрави шумоям. Чун пешво шумоед, Ман низ аз цафоям [4; 352с].

- V--/--

фоъилотун, фаълон ё фаълун

2.7.Вазн: рамали мусаддаси махзуф «Арзу илтимос» (ин шеър аз 15 байт

иборат аст).

Эй вакили уукмати одил кардам, Чатри лутфат сояафканд бар сарам [4; 355с].

- V - - / - V - - / - V - / фоъилотун, фоъилотун, фоъилун.

2.8.Вазн: рамали мусаддаси махбуни махзуф

«Хрзли дустона» (ин шеър аз 12 байт иборат мебошад).

Шод боши, умр бини боз садсоли дигар, Садри колхозию бар колхозчиён уасти падар [4; 356с].

- V - - / - V - - / - V - - / VV -

Фоъилотун, фоъилотун, фоъилотун, фоъилун

2.9.Вазн: рамали мусаммани махзуф «Арзу хол» (ин шеър аз 4 банди

чормисраги иборат аст).

Ман аз он дустони нонию забони нестам, Ё чу моддщон дар афсонахони нестам. Бо такаббур, бо тамасхур, чун фалони нестам,

Цон ба цонон гашт лозим дар вафояш хестам [4; 357с].

- V- - / - V- - /- V- - /- V-

фоъилотун,фоъилотун, фоъилотун, фоъилун.

2.10.Вазн: рамали мусаммани максур «Мацсади деринаям» (ин газал аз 7 байт

иборат мебошад).

Х^ар сауар хезам агар пеш аз тулуъи офтоб,

Кори колхоз меравам бо дустонам бо шитоб[4; 359с].

V - - / - V - - / - V - - / - V~

фоъилотун, фоъилотун, фоъилотун, фоъилон.

2.11. Вазн: рамали мусаддаси солим «Ба цавл вафо мекунем», ном дорад ва

аз 13 байт иборат аст).

Меунаткаши Варзоби мо,

- - V - / - - V -

Бар цавли худ кардан вафо [4; 290с].

- - V - / - - V -

мустаъфилун, мустаъфилун.

2.12. Вазн: рамали мусаддаси макбуни машцуни аслам

«Шикояти чорпоён» унвон дошта, ин шеър аз 64 байт иборат мебошад). Партия ёри додраси мо,

- V - - / V - VV / - -

Набувад гайри ту каси мо[4; 308с]. VV- - / V - VV / - -

2.13.Вазн: рамали мусаддаси махбуни аслам

Кур кунат чашматро ( ин маснави аз 12 байт иборатаст).

Кур созад намакам чашматро,

Шудам огоу сабаби хушматро [4; 359с].

уу - - / уу--/уу - -

фоилотун, фоъилотун, фаълун.

2.14.Шеърихацвй. Вазни Рамали мусаммани махзуф

Ялалию ялалию алалию ялало,

Нест мисли мудири анбор дар дузди

бало[4, с.312].

- у - - / - у - - / - у - - / - у -

Бахри рачаз

Рачаз ном бахре аз нуздах бахрхои аруз аст, ки вазнаш бар рукни асосии мустафъилин (--V-) бунёд ёфтааст ва маънои лугавии рачаз сурат, изтироб буда, хангоми сурудан овоз ларзишдор ва музтариб мебошад [1, с.277].

Мутолиаи арузй нишон дод, ки шоир Саид Холзода аз авзони бахри мазкур дар шеърхо гуфтаанд ва тахлили онхо ба тарики зайл мебошад. Аз чумлаи шеърхои дар бахри мазкур эчоднамудаи шоир дар рачази махбуни 5 адад шеър эчод гардидааст, муфтаилун,мафоилун ё мустафъилун, мафъулун.

3.1. Вазн: рачази мураббаи музон аст.

2.15. Вазн: рамали мусаммани махбуни аслам

«Шаби висолам омад»( ин газал аз 5 байт иборат аст).

Ин чу шаб буд, ки дилам ногау ба фарёд омад,

Санаме мисли пари зи дар хиромон омад

[4, с. 314].

уу- - / уу--/уу--/- -

Фоъилотун,фоъилотун, фоъилотун, фаълун.

«Ерирасонй омедем» ном дорад, ин

шеър аз 7 банди чормисраъгй иборат аст.

Мо халци колхозуои куу,

- - у - / - - у~

Пиру цавон чандин гуруу[4, с.303].

- у - / - - у~

мустафъилун, мустафъилон.

3.2. Вазн: рацази мураббаи мацтуи музол.

«Варзоб» (ин шеър аз 9 банди чормисрагииборат мебошад).

Зебо маконам Варзоб,

Фахри замонам Варзоб [4, с. 339].

- у-/- - ~

мустафъилун, мафъулун.

3.3. Вазн: рацази мураббаи матвии махбун

«Ид муборак» (ин шеър аз 14 байт иборат мебошад).

Бахри музореъ

Музореъ дар лугат ба маънои мушобихат, яъне монандй меояд. Ин бахрро аз он сабаб музореъ номидаанд, ки он бо бахри мунсарех монандие доштааст. Бахри музореъ аз бахрхои нисбатан маъмули назми халкхои форсу точик ва мардуми араб мебошад.Музореъ рукни асосй надорад.

Шаклхои солими музореъ аз чумлаи вазнхои сакили аруз ба хисоб мешавад, зеро дар онхо хичохои дароз нисбатан ба хичохои кутох бештаранд. Музореъ дар арузи арабй дар шакли мусаддас, дар арузи точикй бошад, дар шаклхои мусамман ва мураббаъ истифода мешавад[5; 58с].

Дар эчодиёти Саид Холзода 7 шеър дар бахри музореи мураббаи ахрам мафъулу, фоилотун (-V/ -V— /) суруда шудааст. Дар бахри музореи мусаддаси максур 1 шеър - мафъулу, фоилотун, фоилон(--^ -V-- / -V-/) эчод гардидааст.

4.1. Вазн: музореи мураббаи ахраби мусаббаъ

Иди уаёти инсон,

Бахту нацоти инсон [4, с.342].

у у-/у-у-~

муфтаилун, мафоилун.

3.4. Вазн: рацази мураббаи махбун «Ман тоцики озодам « (ин шеър аз 16

байт иборат мебошад). Эй бахти барцосо,

Мулки дилам дурахшон [4, с.344].

- у - / у - у ~

Муфтаъилун, мафоъилун.

3.5.Вазн: рацази мураббаи музол

«Ёри цасур» (ин шеър аз 6 банди чормисраги иборат аст). Ёри цасури пахтакор, Баски ту уасти номдор[4, с. 347].

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

уу - / - уу~

муфтаилун, муфтаилун.

«Омад бахор» (ин шеър аз 10 банди чормисрагй иборат аст). Омад бауори хандон,

Дар кишвари дурахшон [4, с.304].

- у/ - у - ~

мафъулу, фоъили.

4.2. Вазн: музореи мураббаи ахраби мусаъбаг

«Бахрри умр» (ин манзума аз 22 банди чормисраги иборат аст).

Бар даври чархи айём,

- у/- у - ~

мафъулу, фоилотун. Бигзашт то ба алуол [4, с.319].

- у/- у - -

фоилотун, фаулун.

4.3. Вазн:музореи мураббаи ахраб

«Омад бахори тобон « (ин шеър дар шакли маснавй навишта шуда, аз 8 байт иборат мебошад).

Дар сарзамини тоцик, мафъулу, фоъилотун.

Зиддицауони торик [4, с.353]. 4.5.Вазн:музореи мураббаи ахраби

- V/ - V - - мусаббаг

мафъулу, фоилотун. «Дар хаёт» (ин шеър аз 22 байт иборат

4.4. Вазн:музореи мураббаи ахраб мебошад).

«Мо насли Тоциконем» (ин шеър аз 9 Дар даври чархи айём,

байт иборат мебошад). - - V / - V - ~

Мо уам насли цавонем, Руз асту шаб солу моу[4, с. 360].

Фарзанди тоциконем [4; 353с]. - V/ - - V ~

- - V/ - V - - мафъулу, фоъилиён . 4.6.Вазн:музореи мураббаи ахраб

«Ба модарам» Ин манзума аз 63 байт иборат аст, дар мисращои баъдй таъшрёбии вазн ба назар мерасад.

Аз одамони дещ у нацлу циссадон буд [4, с.361].

- V / - V - - / мафъулу, фоъилотун. Бахри хафиф

Хафиф аз сабуктарин бахрхои фаръии арзуз ба шумор меравад. Ин бахр, хамчун дигар бахрхои гурухи дуюм, аз омехта шудани рукнхои солиму зухофи бахрхои аслии рамалу рачаз ба вучуд меояд.

Хафиф бештар дар шакли мусаддас меояд ва албатта, бо рукни рамал огоз мешавад. Дар шакли мусаммани хафиф хеле кам шеър гуфта шудааст. Бояд гуфт, ки дар гурухи дуюми бахрхои фаръй бештар рукнхои махбуни бахрхои мазкур истифода мешавад[1; 210с].

Аз тахдиди авзони ашъори Саид Холзода равшан гардид, ки шоир дар ин бахр 3 шеър эчод намудааст. Дар бахри хафифи мусаддаси махбуни аслам 2 шеър фоилотун, мафоилун, фаълун (-V--/ V-V- / - -/),1 шуър дар бахри хафифи мусаммани махбуни аслам фоилотун, фоилотун, фоилотун, фаълун (VV--/VV--/ - -) суруда шудаанд.

Бахри мунсарех

Вазнхои бахри мунсарех низ аз вазнхои шухи сабуки аруз ба шумор меравад. Шеърхои дар ин вазн гуфта шуда ба бахри сареъ монанд буда, вале боз фардият низ доранд. Рукнхои солими он мустафъилун (- -V -) мебошад. Дар ин бахр шоир шеър эчод намудааст, ки фоилаш муфтаилун, фоилун ( - VV-/ - V-) мебошад. 5.1. Вазн: мунсарехи мураббаи матвии манхур «Файзи бахрр» (ин шеър 12 байт иборат аст). Таг-таги уар шар-шара,

- V V - / - V -

Дар уамворию як бора [4, с. 347].

- V V - / - V - - /-

Муфтаъилун, фоъилотун, фоъилотун Бахри мутакрриб.

Мутадориб дар лугат ба маъноии бо хам наздик, баробар ва наздикшаванда омадааст. Дар истилохи арузй бахре мебошад, ки аз такрори рукни фаъулун (V--), рукни аслии мутадориб хосил мешавад. Мутадориб аз чумлаи бахрхои серистеъмоли аруз буда, авзони машхураш мутадориби мусаммани солим фаъулун, фаъулун, фаъулун,фаъулун (V--/V--/V--/V- -) дар хар мисраъ мебошад. Дар ин бахр 1 шеър дар бахри мутадориби мусаддаси макбузй абтар навишта шудааст.

6.1. Вазн: мутакориби мусаммани аслами макбуз Фельетон ба мацаллаи уацвии «Хорпуштак» Як цисса мегуям боз,

- - / V- V/- - / V-фаъулу, фаълун, фаъулу.

Ру пуш кардан имкон не [4, с.306].

- -/ V - V / V - V / фаълун, фаъулу, фаъулу. Бахри мутадорик.

«Мутадорик» ак калимаи «тадорук», балки «идрок» аст. Маънояш «дарёфтан» мебошад. Ин вазнро, ки Х,асани Ахфаш баъд аз Халил ибни Ахмад ихтироъ карда (дарёфта)-аст, хамин тавр ном гузоштааст. Дар илми аруз «ракзулхайл» (асптозонй, суръат ва гайра), «савтулнодус» (садои зангула)

ва гайра ном дорад. Рукни солимаш «фоилун» буда, зихофаш «махбун»-фаилун ва мактуъ-фаълун мешавад [2; 224с].

7.1. Вазн: мутадорики мусаммани ахазз

«Соли нав муборак»

Насли бузурги ояндаи мо,

Нури офтоби тобандаи мо [4, с. 315].

- у -/ - у -/ - у -

фоилун, фоилун, фоилун.

Шеъри «Соли нав, муборак» аз 14 байт иборат буда, дар бахри мутадорики мусаммани махбун навишта шудааст.

8.1.Вазни ин достон дар вазни рамали мусаннаи махзуф навишта шудааст.

Достони «Ду хаёт»

Пурсид аз ман командир [4, с.98].

- v - - / - v -

«Оё ту нести факир?»

- - v - / - v -

Фоилотун, фоилотун, фоилотун, фаълун.

8.2.Достон дар вазни рачази мусаммани махзуф эчод шуда, тарзи кофиябандии маснави аа, ва, бб- ро мебошад.

Достони «ТаассуротиМоскав»

Киштии матлаби ман дар цаъри мавци ин об,

Лангар фуру ниуода , кайхост мехурад

тоб [4, с. 101].

- - у/- - у -/ у - -

Мафъулу, мустафъилун, фаулун

8.3. Вазн: муцтаси мусаддаси махфуфи аслам

Достони «Им доди Ленин»

«Аз арраю аз табар халосам,

Аз уец кассе намеуаросам « [4, с. 149].

Имододи ту, номи туст, Ленин,

Бодо ба ту офарину таусин.

- - у - / - у - у/- -

Мусатафъилун, фоъилоту, фаълун.

8.4. Вазни достон бошад хачази мусаммани макбузи махзуф, яъне мафоилун, фаъулун, мафоъилун, фаъулун мебошад.

Достони «Ишки модар»

Хулоса, тавре маълум мегардад, шоир

[4,

ки

Ту модари манастй, Ягона иттиходам [4, с.164]. V- V - / V - -Мафоилун, фаулун

8.5. Дар вазни рамали мусаддаси махзуф ё (максур)

Достони «Инкилоб» -Y- - /- Y - -/ - Y-фоилотун, фоилотун,фоилун

Доштем дар дехамон марди кухан,

- Y - - / - Y - - /- Y -Муйсафеди номвар, сохиб сухан

с.199].

Фоилотун, фоилотун, фоилун. Дар достон лахзаву эпизодхое, набардхову киссахои ишкии лирикй ва дустии халкхоро тараннум менамоянд, хеле зиёд ба назар мерасад.

8.6.Вазни достон мутакориби мусаммани махзуф

«Чохкан зери чох» Зи обу зи оташ хам аз боду хок, Биёмад вучуди яке марди пок [4, с. 156]. V- - / V - -/ V - - / V -Фаъулун, фаъулун, фаъулун, фаъал

8.7. Вазни хачази мусаддаси ахраби макбузи максур

«Саргузашти чабрдида» Рузу шабу солу соати мох, Бигзашту бирафт шаш ба панчох [4, с.187].

- - V / V - V - / V - ~ Мафъулу, мафоилун, мафоил

8.8. Вазни сареъи мусаддаси матвии мавкуф

«Ёди шауидони зилзилаи Хцсор» Гуфта гузаштанд бузургони пеш, Ман на ба такрор дар ин назми хеш [4, с.278].

- уу - / - уу - / - у-

Мустафъилун, муфтаъилун, фоилун Саид Холзода ба авзони бахрхои хушоянди арузй

таваччухи хос зохир намуда, кисми зиёди ашъорашро дар авзони бахри хачаз, рамал, рачаз, мутакориб, хафиф, сареъ, музореъ ва гайра сароида вале нишон дода аст. Ашъори дар ин замина эчодкардаи шоир нихоят хушоянд, гушнавоз, равон, мутантан мебошад. Агарчй баъзе лагжишхо дар тактеъ ба назар расид, вале ошкоро ихтиороти шоирй номидан мумкин аст. Ин гувохи ин аст, ки вазни аруз дар шеъри шоирони халкй ва чун шуарои касбий чойгохи вижа дорад.

АДАБИЕТ

Зехнй, Т.Санъати сухан / Т.Зехнй.-Душанбе:Адиб, 2007. С.400 - 210

Мирзозода Х. Лугати мухтасари истилохоти адабиётшиносй.-Душанбе:Маориф, 1992. - 240 с.

Мухаммад Гиёсиддин. ^<Еиёс-ул-лугот». Ч,илди 2.-383с. Г.Мухаммад. -Душанбе: Адиб, 1988. - 416 с.

Саид Холзода. Куллиёти ашъор ( мураттиб ва муаллифи сарсухан ва тавзехот С.Саидов). Душанбе, Бухоро, 2013,

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Тоиров,У.Тахаввул ва такомулоти аруз дар назария ва амалияи шеъри форсй-точикй/У.Тоиров.-Душанбе:»Х,очй

1. 2.

3.

4.

- 383 с.

5.

Хусайн» 2015.-350 с.

СТРУКТУРА СТИХА САИДА ХОЛЗОДЕ И ЕГО ОСОБЕННОСТЬ

В этой статье идет дискуссия о структуре стихов Саида Холзаде В результате поэ т оказал приятное внимание к структуре аруза и показал высокий талант. Соискатель в результате исследования приходит к такому выводу что, поэт в своем произведение больше использует бахрхазадж в 29 стих, рамал, раджаз и музореъ. А также в произведение поэта встречается мутакориб, мунсарех в общем 56 стих, 64 рубаи и 8 поэм. Материалы дискуссии об этом статье будет полезным для этой сферы.

Ключевые слова: Саид Холзода. поэт , основа, бейт, поэма, литература, стих, аруз.

THE STRUCTURE OF SAYEED KHOLZODA'S POEM AND ITS PECULIARITIES

This article deals with structure ofpoems of Sayeed Kholzoda. As a result, the poet showed a particular attention to the structure of aruz and high talent. As the result of an investigation, the applicant came to a conclusion that the poet had written mostly 29 poems in hazaj meter, 17poems in ramal, 6poems in rajaz, 6 poems in muzore', 1 poem in mutadorik, 1 poem in munsareh meters and he totally created 56 poems, 8 legends and rubais. The marials of discussion on this article can be useful in this area.

Keywords: Sayeed Kholzoda, poet, basis, beyt, poem, literature, poems, aruz.

Сведение об авторе:

Самиева Нисо — соискатель кафедры теории и истории литературы Таджикского государственного педагогического университета именни С. Айни. Тел: (+992) 918990019

About the author:

Samieva Niso — applicant in the department of the theory and history of Tajik literature of Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Ayni Tel.: (+992) 918990019

ПЕРЕВОДЫ ПОСЛОВИЦЫ И ПОГОВОРКИ В ПРОИЗВЕДЕНИЯХ М.ШОЛОХОВА

Холматова Л.

Таджикский государственный педагогический университет им. С.Айни

Надо отметить, что в современном русском языке пословицы и поговорки наряду с другими видами народного творчества составлений самостоятельную область филологии - паремиологию занимающуюся разработкой проблем афористических жанров - пословиц, поговорок, афоризмов и перевод занимает особое место.

Следует разработать теоретические вопросы художественного перевода произведений М.Шолохова на таджикский язык, а также паремиологии и паремиографии, изучая пословиц поговорки в трех аспектах - лингвистическом, логика - семиотическом и предметно-образном. Он исходил из того положения, что в современное время изучения произведений Михаила Шолохова занимает центральное место в современной русской литературы и его переводы на таджикский язык имеет огромное значение.

Алексеев Е. М. писал: «Тройственная природа пословиц и поговорок требует и тряского к ним подхода - как к явлениям языка, явлениям мысли и явлениям фольклора, тем более что указанные три плана пословных изречений в значительной степени автономны» [1.с.132 ].

Перевод произведений русского поэта Михаила Шолохова может быть, совершенствования предметом исследования многих ученых, например изучения и формирования паремиологии до 30-х годов нашего столетия изложены в работе Н.Салимова.

Различные примеры из произведения русских писателей и поэтов, которые встречаются в произведениях Востока - разработки их мы встречаем в произведениях таджикских поэтов, которые в своих произведениях использовали различные проблемы устного народного творчества.

В настоящее время таджикские паремиологи завершили большой (пятитомный) «Свод различных фразеологии». Материалы этого труда собраны в территории Таджикистана и отражают современное состояние устно - поэтического творчества таджикского народа.

В этом фонде содержится около 200 000 страниц и насчитывается более 150 000 единиц фольклорных записей - образцов всех жанров. При этом каждая пятая его запись исследованы в различных научных работах, что свидетельствует о той большой роли, где формируются и играют в духовной жизни таджиков. Работой таджикских фольклористов и заинтересовались ученые из других республик, а также фольклористы Москвы, Ленинграда, Украины и зарубежные коллеги из Венгрии, Чехословакии, ГДР, Польши,Болгарии, и других стран.

Особое место занимает перевод пословицы и поговорки в произведениях М.А.Шолохова на таджикский язык, который имеет центральное место в современной таджикской литературе.

Перевод произведений М.Шолохова на таджикский язык:

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.