CC BY
99
bryg. dr inz. Waldemar WN^K st. kpt. mgr inz. Przemyslaw KUBICA Szkola Glowna Sluzby Pozarniczej w Warszawie inz. Mariusz BASIAK
Centralna Szkola Panstwowej Strazy Pozarnej w Cz?stochowie
STANDARDY PROJEKTOWANIA URZ^DZEN GASNICZYCH TRYSKACZOWYCH - POROWNANIE GLOWNYCH PARAMETROW
Standards for the installation of automatic sprinkler systems - the comparison of the general parameters
Streszczenie
Prawidlowe zaprojektowanie instalacji tryskaczowych w obiekcie stanowi jedn^. z najwazniejszych rzeczy wplywaj^cych na wysok^. skutecznosc tych urz^dzen. Aby tego dokonac nalezy przed przyst^pieniem do procesu projektowania wybrac standard projektowania najbardziej odpowiadaj^cy zabezpieczeniu danej przestrzeni. W artykule przedstawiono porownanie najpopularniejszych standardow projektowania urz^dzen gasniczych tryskaczowych spotykanych w Polsce. Omowiono klas? zagrozenia pozarowego jako element wyjsciowy do doboru parametrow instalacji tryskaczowej, porownano definicje, jak rowniez przedstawiono w formie tabelarycznej podzial na trzy podstawowe klasy zagrozenia pozarowego: male, srednie i duze zagrozenie. Nast?pnie omowiono podstawowe parametry instalacji tryskaczowej: intensywnosc zraszania, powierzchni? dzialania, minimalny czas dzialania oraz maksymaln^. powierzchni? chronion^. przez jeden tryskacz. W przypadku kazdego z parametrow przedstawiono ich definicje, funkcj? i znaczenie w procesie projektowania instalacji. Dokonano zestawienia w formie tabelarycznej wartosci z poszczegolnych norm. Pozwala to na bezposrednie porownanie standardow i ocen? roznic w nich wyst?puj^cych, w zakresie analizowanych parametrow. W podsumowaniu przedstawiono ogolne porownanie mocnych i slabych stron analizowanych standardow projektowania.
Summary
The right design of a sprinkler installation in an object comprises one of the most significant things which plays a role in the effectiveness of these devices. In order to accomplish this the standard for the installation which is the most appropriate for a space assuring should be chosen before starting a design process. In this article the
comparison of the most popular design standards of the automatic sprinkler systems in Poland has been presented. The article analyses the classification of occupancies as a basic element to the selection of sprinkler installation parameters. There is not only a comparison of definitions, but also the division into the three basic classes: light, ordinary and high hazard in a tabular form. The next discussed problem deals with the basic sprinkler installation parameters: density, area of sprinkler operation, water supply duration
and protection area per sprinkler. The definitions, functions and importance in the process of an installation design of every discussed parameter are included. There are also some speculations concerning a juxtaposition of particular norm values in a tabular form. It lets to their direct comparison, as well as an evaluation of the parameter standards differences. In conclusion, a general comparison of fortes and drawbacks of standards for the installation are under discussion in this article.
Slowa kluczowe: stale urz^dzenia gasnicze tryskaczowe, standardy projektowania, NFPA, VdS, klasa zagrozenia pozarowego, intensywnosc zraszania i powierzchnia dzialania, minimalny czas dzialania.
Keywords: automatic sprinkler systems, standard for the design and installation, NFPA, VdS, classification of occupancies, density and area of sprinkler operation, water supply duration.
Wst^p
Instalacje tryskaczowe stanowi^. najbardziej rozpowszechnion^ grup? stalych urz^dzen gasniczych wodnych. Swoj^. skutecznosci^. i szerokim zastosowaniem zyskaly sobie popularnosc na calym swiecie.
Instalacja tryskaczowa sklada si? ze zrodla zasilania w wod? i jednej lub wielu sekcji tryskaczowych. Sekcja sklada si? ze stacji kontrolno-alarmowej, sieci przewodow rurowych i podl^czonych do nich tryskaczy (Ryc. 1). Tryskacze mog^. byc zainstalowane w przestrzeniach pod stropem lub dachem oraz gdy zachodzi taka koniecznosc rowniez w poziomach posrednich regalow, przestrzeniach mi?dzystropowych i mi?dzypodlogowych oraz innych specyficznych miejscach wymagaj^cych zabezpieczenia.
Ryc. 1. Schemat instalacji tryskaczowej [2] Fig. 1. Sprinkler system schema
Popularnosc instalacji tryskaczowych oraz bardzo szeroki zakres stosowania w budynkach i przestrzeniach o roznym przeznaczeniu sprawily, ze na swiecie spotkac mozna wiele standardow dotycz^cych projektowania i eksploatacji tych instalacji. W zaleznosci od kraju z ktorego dany standard pochodzi, jak rowniez wieloletniego doswiadczenia inzynierow, projektantow, producentow oraz prowadzonych badan maj^cych na celu ci^gly rozwoj urz^dzen tryskaczowych, standardy w wi?kszym lub mniejszym stopniu rozni^ si? od siebie. Kwestia ta dotyczy zarowno podejscia do samego procesu projektowania, stopnia opisywanych zagadnien czy szczegolnych wymagan zawartych w kazdym ze standardow, jak rowniez odmiennego spojrzenia i interpretacji poszczegolnych parametrow. Roznice te czasem bardzo wyraznie wskazuj^, ktory standard lepiej nadaje si? do zabezpieczenia konkretnych przestrzeni. Dlatego przed przyst^pieniem do wlasciwego projektowania, nalezy przeprowadzic dokladn^. analiz? rozpatrywanego budynku, jego przeznaczenia, kubatury, skladowanego materialu, usytuowania i innych parametrow, ktore pozwol^ okreslic jaki standard okaze si? najlepszy w danym przypadku.
Wsrod wielu dost?pnych standardow projektowania urz^dzen tryskaczowych, do porownania zostaly wybrane trzy, z ktorymi projektanci i rzeczoznawcy ds. zabezpieczen przeciwpozarowych w Polsce spotykaj^. si? najcz?sciej:
• Polska Norma PN-EN 12845+A2:2010 „Stale urz^dzenia gasnicze - Automatyczne
urz^dzenia tryskaczowe - Projektowanie, instalowanie i konserwacja”, ktora stanowi polskie tlumaczenie normy wydanej przez Europejski Komitet Normalizacyjny - EN 12845:2004 „Fixed firefighting systems - Automatic sprinkler systems - Design, installation and maintenance”. Standard ten zast^pil star^. Polsk^ Norm? PN-M-51540 „Ochrona przeciwpozarowa. Urz^dzenia tryskaczowe. Zasady projektowania i instalowania oraz odbioru i eksploatacji”.
• Niemiecki standard VdS CEA 4001pl:2010-11 (04) „Wytyczne dotycz3.ce instalacji
tryskaczowych. Projektowanie i instalowanie” (org. Richtlinien fur Sprinkleranlagen. Planung und Einbau) opracowany przez grup? ekspertow GEI 4 sekcji ochrony przeciwpozarowej CEA we wspolpracy z ekspertami EUROFEU (Europejski zwi^zek producentow wyposazenia przeciwpozarowego i bezpieczenstwa oraz pojazdow pozarniczych).
• Amerykanski standard projektowania NFPA 13:2010 „Standard dla instalacji
systemow tryskaczowych” (org. Standard for the Installation of Sprinkler Systems).
Niezaleznie od zastosowanego standardu do prawidlowego zaprojektowania instalacji tryskaczowej niezb?dna jest znajomosc i odpowiedni dobor glownych parametrow instalacji, ktore zapewni^. oczekiwany poziom ochrony przeciwpozarowej w danej przestrzeni.
Bez odpowiedniego i przemyslanego wyboru prawidlowe funkcjonowanie urz^dzenia b?dzie niemozliwe, co w konsekwencji moze prowadzic do zaistnienia sytuacji zagrazaj^cych zdrowiu i zyciu uzytkownikow obiektu, b^dz tez braku skutecznosci gasniczej takiego urz^dzenia. O ile wybor odpowiedniego typu urz^dzenia tryskaczowego jest stosunkowo prosty, w duzej mierze skupiaj^cy si? wokol urz^dzen wodnych, powietrznych i wst?pnie sterowanych, o tyle dobor odpowiednich parametrow w zaleznosc od danej sytuacji projektowej jest juz trudniejszy. Ponizej scharakteryzowano klasy zagrozenia pozarowego, maj^ce decyduj^cy wplyw na przyj?te parametry instalacji tryskaczowej, czyli:
• intensywnosc zraszania,
• powierzchnia dzialania,
• minimalny czas dzialania,
• powierzchni? chronion^ przez jeden tryskacz.
Klasa zagrozenia pozarowego
Skutecznosc dzialania instalacji tryskaczowej zalezna jest od zakwalifikowania instalacji do odpowiedniej klasy zagrozenia pozarowego. Kazdy ze standardow projektowania dokonuje przydzialu obiektow, ich cz?sci, materialow ze wzgl?du na zagrozenie pozarowe do odpowiedniej klasy, co potem ma bezposredni wplyw na koncowe parametry instalacji tryskaczowej.
Niewlasciwy wybor klasy zagrozenia pozarowego moze prowadzic do sytuacji, w ktorej instalacja nie zapewni oczekiwanego poziomu zabezpieczenia.
Omawiane standardy wprowadzaj^. trzy glowne klasy zagrozenia pozarowego: male (LH), srednie (OH) oraz duze zagrozenie pozarowe (HH w przypadku normy PN-EN 12845 i wytycznych VdS CEA 4001 oraz EH dla NFPA 13). Roznice mi?dzy nimi wyst?puj^. w podziale na poszczegolne podgrupy jak, rowniez w definicjach poszczegolnych klas.
Pod tym wzgl?dem zblizone s^. do siebie wytyczne europejskie VdS CEA 4001 oraz PN-EN 12845, ktore wprowadzaj^. jednakowy podzial poszczegolnych podgrup: male zagrozenie pozarowe - LH, srednie zagrozenie pozarowe w ktorym wyodr?bnione zostaly cztery podgrupy (OH1 - OH4), oraz duze zagrozenie pozarowe z podzialem na sposob skladowania - HHS oraz przetwarzanie i produkcj? - HHP (obie rowniez podzielone na 4 podgrupy) [2].
W przypadku standardu NFPA 13 podzial ten wygl^da inaczej. Rowniez wyst?puje jedna grupa malego zagrozenia pozarowego LH, natomiast w przypadku klasy sredniej i duzej wyroznia si? odpowiednio tylko dwie podgrupy OH1 i OH2 oraz EH1 i EH2 [3].
Nalezy rowniez dodac, ze oprocz glownych klas standard NFPA 13 wprowadza dodatkowo poj?cie przestrzeni zagrozenia specjalnego, dla przestrzeni takich wyst?puj^. osobne, szczegolowe wytyczne, ktore klasyfikuj^. te przestrzenie na podstawie rodzaju skladowanego materialu (klasy I-IV), wysokosci oraz sposobu skladowania.
Do grupy tej zaliczaj^. si? mi?dzy innymi magazyny wysokiego skladowania, ktore mozna porownac z obiektami zaliczonymi do grupy HHS (duze zagrozenie pozarowe z podzialem na sposob skladowania) wyst?puj^cej w pozostalych standardach. Standard amerykanski w porownaniu z europejskimi, poswi?ca takim przestrzeniom znacznie wi?cej uwagi. Powoduje to znaczne ulatwienie dla projektanta przyst?puj^cego do procesu projektowania. Dodatkowo w przestrzeniach tych uwzgl?dnia si? zastosowanie specjalnych rodzajow tryskaczy (np. Early Suppression Fast-Response - ESFR, Control Mode Specific
Application - CMSA) [6]. W normie VdS np. tryskacze ESFR omawiane s^. bez uwzgl?dnienia przykladow zastosowan.
Ponizej zostan^ porownane klasy zagrozenia pozarowego dla wybranych standardow projektowania instalacji tryskaczowych.
Male zagrozenie pozarowe:
Grupa ta w przypadku standardow europejskich jest definiowana dosc podobnie wedlug PN-EN 12845 do klasy LH zaliczone s^. przestrzenie o malym obci^zeniu ogniowym i malej palnosci, bez zadnego pojedynczego pomieszczenia o powierzchni wi?kszej niz 126m2 i odpornosci ogniowej mniejszej niz 30min [1].
W wytycznych niemieckich klasa malego zagrozenia pozarowego obejmuje uzytkowania nieprzemyslowe o malym obci^zeniu ogniowym i malej palnosci, w ktorej zaden pojedynczy obszar nie moze byc wi?kszy niz 126m2, jesli nie jest wykonany z elementow budowlanych co najmniej utrudniaj^cych rozprzestrzenianie si? ognia [2].
W standardzie NFPA 13 okreslono, ze do klasy LH klasyfikujemy przestrzenie (w definicji okreslone jako zastosowania) w ktorych ilosc i/lub stopien palnosci materialow s^. male, a ewentualny pozar b?dzie si? charakteryzowal niskim wspolczynnikiem wydzielania ciepla [3]. Zestawienie przestrzeni zakwalifikowanych do LH przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1.
Porownanie przestrzeni o malym zagrozeniu pozarowym - LH [por. 5]
Table 1.
Comparison of the light hazard occupancies - LH
Klasa zagrozenia pozarowego (Classification of occupancies) PN-EN 12845 VdS CEA 4001 NFPA 13
LH - male zagrozenie pozarowe - szkoly i inne jednostki edukacyjne (okreslone przestrzennie) - biura (okreslone przestrzennie) - wi?zienia - szkoly i inne miejsca ksztalcenia (okreslone obszary) - biura (okreslone obszary) - hotele (niektore obszary) - wi?zienia - schroniska dla zwierz^t - koscioly - pomieszczenia klubowe - przestrzenie pod okapami i wyst?pami (o konstrukcji palnej bez palnych materialow ponizej). - budynki edukacyjne - szpitale, wl^czaj^c szpitale i lecznice dla zwierz^t - budynki instytucji publicznej (urz?dy) - hotele dla zwierz^t - biblioteki (z wyl^czeniem pomieszczen magazynowych z duzymi regalami) - muzea
Klasa zagrozenia pozarowego (Classification of occupancies) PN-EN 12845 VdS CEA 4001 NFPA 13
- domy opieki i sanatoria - biura, wl^czaj^c pomieszczenia elektronicznego przetwarzania danych - budynki i pomieszczenia mieszkalne - sale konsumpcyjne w restauracjach - teatry i audytoria ( z wyj^tkiem sceny i proscenium) - strychy nieuzytkowe
Analizuj^c tabel? malego zagrozenia mozna zauwazyc mal^ ilosc obiektow w standardzie
europejskim w porownaniu do amerykanskiego. Czy obiekty znajduj^ si? w wyzszych klasach zagrozenia pozarowego w standardach europejskich? Taka analiza zostanie przedstawiona w dalszej cz?sci opracowania.
Srednie zagrozenie pozarowe
W przypadku sredniego zagrozenia pozarowego definicje w poszczegolnych standardach w wi?kszym lub mniejszym stopniu rozni^ si? od siebie. Norma PN-EN 12845 oraz wytyczne VdS CEA 4001 podaj^. ogoln^. definicj? tej klasy, dodaj^c ze jest ona podzielona na cztery podgrupy, natomiast standard NFPA 13 odnosi si? bezposrednio do kazdej z podgrup.
Definicja zawarta w normie PN-EN 12845 do klasy OH klasyfikuje przestrzenie w ktorych s^. przetwarzane lub wytwarzane materialy o sredniej palnosci, przy srednim obci^zeniu ogniowym. W wytycznych VdS CEA 4001 klasa ta obejmuje uzytkowania w handlu i przemysle, gdzie obrabiane lub produkowane s^. materialy o sredniej palnosci [2].
NFPA 13 kazd^ podgrup? okresla dla kazdej z nich oddzielne wymagania. I tak do OH1 kwalifikuje si? te przestrzenie (zastosowania) lub ich cz?sci, w ktorych stopien palnosci materialow jest maly, ilosc materialow palnych jest srednia, wysokosc skladowania materialow nie przekracza 2,4m, a ewentualny pozar charakteryzuje si? srednim wspolczynnikiem wydzielania ciepla.
Z kolei do podgrupy OH2 zalicza si? przestrzenie lub ich cz?sci, gdzie stopien palnosci materialow oraz ilosci materialow s^. srednie lub duze, wysokosc skladowania nie przekracza 3,7m, a ewentualny pozar charakteryzuje si? srednim lub wysokim wspolczynnikiem wydzielania ciepla [3].
Zastosowanie wi?kszej liczby podgrup w przypadku Polskiej Normy PN-EN 12845 oraz wytycznych VdS CEA 4001 daje mozliwosc zakwalifikowania wi?kszej liczby przestrzeni niz w przypadku standardu NFPA 13. Pozwala to rowniez na ich lepsze
rozroznienie. Zestawienie przestrzeni OH1 i OH2 dla wszystkich standardow zostalo przedstawione w tabeli 2. Podgrupy OH3 i OH4 nie wyst?puj^ce w standardzie NFPA 13 przedstawione zostaly w tabeli 3.
Tabela 2.
Porownanie przestrzeni o srednim zagrozeniu pozarowym - OH1 i OH2 [por. 5]
Table 2. ,
Comparison of the ordinary hazard occupancies - OH1 and OH2
Klasa zagrozenia pozarowego (Classification of occupancies) PN-EN 12845 VdS CEA 4001 NFPA 13
OH1: OH1: OH1:
- fabryki cementu - fabryki cementu - parkingi i salony wystawowe
- fabryki wyrobow - zaklady wyrobow samochodow
z blachy blaszanych - piekarnie
- ubojnie - szpitale - zaklady produkcji napojow
- mleczarnie - hotele - zaklady produkcji konserw
- szpitale - biblioteki (z wyj^tkiem - zaklady produkcji i przetworstwa
OH - srednie 70 (ТГАТОП1 Л - hotele ksi?garn) wyrobow mleczarskich
- biblioteki (bez ksi?garn) - restauracje - zaklady elektroniczne
zdgiozenie ПА7С1 - restauracje - szkoly - zaklady produkcji szkla i
puzdiuvvc - szkoly - biura wyrobow szklanych
- biura - przetwarzanie danych - pralnie
- przetwarzanie danych (pomieszczenia komputerow, - pomieszczenia zaplecza
(pomieszczenia komputerow z wjtkiem skladowania tasm) bez skladowania tasm) restauracji
OH2: OH2: OH2:
- zaklady produkuj^ce klisze - laboratoria fotograficzne - budynki gospodarcze
filmowe - fabryki produkuj^ce filmy - stodoly i stajnie
- produkcja wyrobow - fabryki maszyn - mlyny zbozowe
metalowych - piekarnie - zaklady chemiczne (zwykle)
- rzeznie - fabryki ciastek - zaklady produkcji wyrobow
- zaklady mi?sne - browary cukierniczych
OH - srednie - piekarnie - mleczarnie - gorzelnie (destylarnie)
zagrozenie - fabryki ciast biszkoptowych - fabryki czekolady - pralnie chemiczne
pozarowe - browary - fabryki slodyczy - zewn?trzne doki zaladunkowe
- fabryki czekolady - ubojnie - zaklady produkcji pasz
- fabryki slodyczy - laboratoria (fizyczne) - stajnie dla koni
- mleczarnie - pralnie - biblioteki (pomieszczenia
- wytwornie - parkingi nieautomatyczne magazynowe z duzymi regalami)
- laboratoria (fizyczne) - muzea - warsztaty mechaniczne
- pralnie - parkingi - fabryki wyrobow skorzanych - zaklady obrobki metali - domy handlowe
Klasa zagrozenia pozarowego (Classification of occupancies) PN-EN 12845 VdS CEA 4001 NFPA 13
- muzea - fabryki wyrobow skorzanych - papiernie i celulozownie - zaklady przetwarzania papieru - mola i nabrzeza - urz?dy pocztowe - drukarnie i wydawnictwa - warsztaty naprawy samochodow - obszary nakladania zywic -sceny - zaklady produkcji tekstyliow - zaklady produkcji opon - zaklady produkcji wyrobow tytoniowych - zaklady obrobki drewna - montaz wyrobow z drewna
Tabela 3.
Porownanie przestrzeni OH3 i OH4 - PN-EN 12845 i VdS CEA 4001
Table 3.
Comparison of the OH3 and OH4 occupancies - PN-EN 12845 and VdS CEA 4001
Klasa zagrozenia pozarowego (Classification of occupancies) PN-EN 12845 VdS CEA 4001
OH3: OH3:
- fabryki szkla - fabryki szkla
- farbiarnie - farbiarnie
- fabryki mydla - fabryki mydla
- laboratoria fotograficzne - fabryki produkuj^ce filmy
- zaklady stosuj^ce farby na bazie wody - zaklady elektrotechniczne
- fabryki elektroniczne - zaklady osprz?tu radiowego
- fabryki sprz?tu radiowego - warsztaty samochodowe
OH - srednie - fabryki pralek - fabryki pralek
- fabryki samochodow - gospodarstwa rolne
zagrozenie ПА7С1 - fabryki karmy dla zwierz^t - fabryki zywnosci dla zwierz^t
puzdiuvvc - mlyny zbozowe - mlyny zbozowe
- fabryki warzyw suszonych, mrozonek - fabryki warzyw suszonych i zup w proszku
i zup w proszku - cukrownie
- fabryki cukru - studia radiowe i telewizyjne
- studia radiowe (male) - dworce kolejowe
- dworce kolejowe - pomieszczenia produkcyjne
- pomieszczenia (techniczne) fabryczne - introligatornie
- budynki rolne - fabryki wyrobow tekturowych
- introligatornie - fabryki papieru
Klasa zagrozenia pozarowego (Classification of occupancies) PN-EN 12845 VdS CEA 4001
- fabryki wyrobow z kartonu - fabryki papieru - domy handlowe - centra handlowe - fabryki dywanow (z wyj^tkiem gumy i tworzyw sztucznych spienionych) - fabryki materialow i odziezy - fabryki plyt wiorowych - fabryki obuwia (z wyl^czeniem tworzyw sztucznych i gumy) - fabryki wyrobow dzianych - fabryki wyrobow poscielowych - fabryki materacy (z wyj^tkiem tworzyw sztucznych spienionych) - szwalnie - tkalnie - fabryki wyrobow z welny i tkanin z prz?dzy czesankowej - zaklady przetwarzania drewna - fabryki mebli (bez tworzyw sztucznych spienionych) - pomieszczenia wystawowe mebli - tapicernie (bez tworzyw sztucznych spienionych) - fabryki kabli elektrycznych - wtryskiwanie do form (tworzyw sztucznych) - fabryki tworzyw sztucznych i wyrobow z tworzyw sztucznych (z wyj^tkiem tworzyw sztucznych spienionych) - fabryki wyrobow z gumy - fabryki wlokien sztucznych (z wyj^tkiem akrylu) - zaklady wulkanizacyjne - produkcja kabli (poza PP/PE/PS lub materialow o porownywalnym zachowaniu podczas pozaru) - odlewanie cisnieniowe (poza PP/PE/PS lub materialow o porownywalnym zachowaniu podczas pozaru) - produkcja tworzyw sztucznych (z wyj^tkiem tworzyw spienionych, PP/PE/PS lub materialow o porownywalnym zachowaniu podczas pozaru) - domy towarowe - centra handlowe - fabryki dywanow (bez gumy i tworzyw spienionych) - fabryki materialow i odziezy - fabryki obuwia (poza obuwiem ze sztucznej skory) - fabryki wyrobow tkanych - fabryki poscieli - fabryki materacy (bez tworzyw spienionych) - szwalnie - tkalnie - fabryka prz?dzy welnianej i wyrobow welnianych - zaklady obrobki drewna - fabryki mebli (bez tworzyw spienionych) - pomieszczenia wystawowe mebli
OH - srednie zagrozenie pozarowe OH4: - fabryki swiec woskowych - fabryki zapalek - warsztaty lakiernicze - zaklady destylacji alkoholu - kina i teatry - hale koncertowe - fabryki wyrobow tytoniowych - studia produkcji filmowej i telewizyjnej - przetwarzanie papieru zuzytego - hale wystawowe - przetwarzanie bawelny - zaklady przygotowania lnu OH4: - lakiernia z rozpuszczalnymi w wodzie materialami - gorzelnie - studia telewizyjne - kina i teatry - hale koncertowe - sale posiedzen - fabryki wyrobow tytoniowych - przetwarzanie makulatury - hale wystawowe - przetwarzanie bawelny - zaklady obrobki lnu
Klasa zagrozenia pozarowego (Classification of occupancies) PN-EN 12845 VdS CEA 4001
- zaklady przygotowania konopi - tartaki - fabryki plyt wiorowych - fabryki sklejki - fabryki powroznicze - zaklady obrobki konopi - fabryki sklejki
Duze zagrozenie pozarowe
Ostatni^ z klas stanowi^. przestrzenie o duzym zagrozeniu pozarowym. W tej klasie pomi?dzy poszczegolnymi standardami wyst?puj^. najwi?ksze roznice, zarowno w nazewnictwie, jak i w podziale na podgrupy. W standardzie NFPA 13 klasa ta wyst?puje pod nazw^ „Extra Hazard” (EH) i dzieli si? na 2 podgrupy EH1 oraz EH2. Podobnie jak w przypadku sredniej klasy zagrozenia pozarowego kazda podgrupa okreslona jest odr?bnie.
Do klasy EH1 klasyfikuje si? przestrzenie (zastosowania) lub cz?sci innych zastosowan w ktorych ilosc i stopien palnosci materialow s^. bardzo duze, wyst?puj^ce pyly lub drobne skrawki materialow palnych zwi?kszaj^. prawdopodobienstwo gwaltownego rozprzestrzenienia pozaru o wysokim wspolczynniku wydzielania ciepla a ciecze palne i latwopalne wyst?puj^. w niewielkiej ilosci lub nie wyst?puj^. wcale [4].
Do klasy EH2 zalicza si? natomiast przestrzenie lub cz?sci innych zastosowan w ktorych ciecze palne i latwopalne wyst?puj^. w sredniej lub duzej ilosci jak rowniez przestrzenie w ktorych materialy palne zajmuj^ rozlegle obszary [4].
Polska Norma PN-EN 12845 oraz wytyczne VdS CEA 4001 wprowadzaj^. zupelnie inny podzial niz standard amerykanski, bowiem mozna tutaj wyroznic duze zagrozenie pozarowe ze wzgl?du na przeznaczenie, a ponadto dokonuje si? podzialu na dwie grupy: produkcja/przetwarzanie oraz skladowanie. W obu standardach wyst?puj^. niemal identyczne definicje kazdej z grup.
Duze zagrozenie pozarowe produkcja/przetwarzania (HHP) obejmuje przestrzenie (VdS CEA 4001 okresla je jako uzytkowania handlowe i przemyslowe), w ktorych wyst?puj^. materialy o duzym obci^zeniu ogniowym i duzej palnosci, ktore w razie pozaru powoduj^. szybkie jego rozprzestrzenianie z duz^ intensywnosci^ spalania [2]. Grupa ta podzielona jest na 4 podgrupy. Drug^ grup? w standardach europejskich stanowi duze zagrozenie pozarowe dla skladowania - HHS. Obejmuje ona skladowanie materialow o wysokosci skladowania wi?kszych niz podane w tabeli 4.
Tabela 4.
Maksymalne wysokosci skladowania - VdS CEA 4001 i PN-EN 12845 [1]
Table 4.
Maximum height of storage - VdS CEA 4001 and PN-EN 12845
Kategoria skladowania (Category of storage) Maksymalna wysokosc skladowania (Maximum height of storage) [m]
Skladowanie ST1 (Storage ST1) [m] Pozostale ST2-ST6 (Others ST2-ST6) [m]
Kategoria I 4,0 3,5
Kategoria II 3,0 2,6
Kategoria III 2,1 1,7
Kategoria IV 1,2 1,2
Grupa ta zostala podzielona na 4 podgrupy, a przynaleznosc przestrzeni do danej grupy zalezy od kategorii skladowania materialow. Przestrzenie ktore mozna zaliczyc do tej grupy wymagaj^. szczegolnej analizy, bowiem wysokosci skladowania do klasyfikacji wykorzystywany jest rowniez wspolczynnik materialowy.
Normy europejskie posiadaj^. w swojej tresci zal^cznik mowi^cy o metodzie kwalifikacji skladowanych materialow w oparciu o wspolczynnik materialowy. Nalezy przy tym zaznaczyc, ze skladowany material rozumiany jest jako produkt l^cznie z opakowaniem. Calkowite zagrozenie pozarowe skladowanego materialu jest wi^c funkj uwalnianej przez material mocy cieplnej wyrazonej w kW, a ta z kolei jest funkj specyficznej wartosci opalowej [kJ/kg] (zaleznej od rodzaju materialu lub mieszaniny materialow) oraz szybkosci spalania [kg/s]. Wedlug metody okreslonej w standardach do wyznaczenia kategorii materialu stosuje si? cztery wspolczynniki materialowe. Wybor odpowiedniego wspolczynnika pozwala na okreslenie mozliwej do zastosowania konfiguracji skladowania (np. materialy w blokach zwartych, materialy w postaci proszku lub granulatu, itp.). Wspolczynniki te zalezne s^. od rodzaju skladowanego materialu, wagowego udzialu niespienionych tworzyw sztucznych oraz obj^tosciowego udzialu tworzyw sztucznych spienionych (obie wartosci wyrazone w procentach) [2].
Podobnie, jak dla sredniej klasy zagrozenia, mi?dzy standardem NFPA 13 a pozostalymi normami, wyst^puj^. istotne roznice odnosnie kwalifikacji przestrzeni do klasy duzego zagrozenia pozarowego. Ponadto w tym przypadku wyst^puj^. rowniez spore roznice mi?dzy wytycznymi VdS CEA 4001 a norm^. PN-EN 12845. Ta druga zawiera znacznie
mniej przestrzeni kwalifikowanych do grupy HHP1. Porownanie przestrzeni o duzym zagrozeniu pozarowym wg poszczegolnych standardow przedstawia tabela 5.
Tabela 5.
Porownanie przestrzeni o duzym zagrozeniu pozarowym - HH i EH [por. 5]
Table 5.
Comparison of the high and extra hazard occupancies - HH and EH
Klasa zagrozenia pozarowego (Classification of occupancies) PN-EN 12845 VdS CEA 4001 NFPA 13
HHP - duze zagrozenie pozarowe, produkcja/ przetwarzanie HHP1: - produkcja pokryc podlogowych i linoleum - produkcja na bazie zywic syntetycznych, sadzy i terpentyny - produkcja materialow gumo podobnych - produkcja welny drzewnej - produkcja zapalek - warsztaty wykonuj^ce prace lakiernicze z rozpuszczalnikami - fabryki lodowek - drukarnie - fabryki kabli z materialami PP/PE/PS lub innymi o podobnej palnosci, inne niz kwalifikowane do OH3 - odlewanle wtryskowe do form (tworzywa sztuczne) PP/PE/PS lub inne o podobnej palnoscl, inne niz kwalifikowane do OH3 - fabrykl tworzyw sztucznych lub wyrobow z tworzyw sztucznych (z wyl^czeniem tworzyw spienionych) PP/PE/PS lub inne o podobnej palnosci, inne niz kwalifikowane do OH3 - fabrykl wyrobow z gumy - fabrykl wlokien HHP1: - produkcja wykladzin podlogowych i linoleum - drukarnie - produkcja wyrobow gumowych - produkcja kabli PP/PE/PS lub materialy o podobnym zachowaniu podczas pozaru - produkcja sztucznej zywicy, sadzy i terpentyny - produkcja materialow gumo podobnych - produkcja welny drzewnej - produkcja tworzyw sztucznych i produktow PP/PE/PS lub materialow o podobnym zachowaniu podczas pozaru - fabryki lodowek - lakiernie stosuj^ce rozpuszczalniki - fabryki obuwia z tworzyw sztucznych i plastiku - powroznictwo - odlewnie cisnieniowe tworzyw sztucznych z PP/PE/PS lub materialow o podobnym zachowaniu podczas pozaru - fabryki zapalek - fabryki dywanow (z tw. niespienionymi) EH1: - hangary lotnicze - obszary palnych plynow hydraulicznych - odlewnie cisnieniowe - procesy formowania metali metod^. wyclskanla - produkcja sklejek i plyt z odpadow drewnianych - drukarnie (stosuj^ce farby 0 temp. samozaplonu ponizej 38°C (100°F) - odzyskiwanie gumy z odpadow: wulkanlzacja, mieszanie, suszenie i mielenie wyrobow gumowych - tartaki - sortowanle, cl?cle 1 rozwloknianie tekstyllow, zgrzeblenie, l^czenle prz?dzy bawelnianej, syntetycznej, welny wtornej i juty - taplcerowanie plankami z tworzyw sztucznych
Klasa zagrozenia pozarowego (Classification of occupancies) PN-EN 12845 VdS CEA 4001 NFPA 13
syntetycznych (z wyl^czeniem akrylu) - fabryki lin - fabrykl dywanow l^cznle z tzw. niesplenionyml - fabrykl obuwla l^cznie z tworzywaml sztucznyml i gum^.
HHP - duze zagrozenie pozarowe, produkcja/ przetwarzanie HHP2: - produkcja zapalniczek - destylacja smoly - zajezdnie autobusow - niezaladowane pojazdy ci?zarowe i wagony kolejowe - produkcja wosku swiecowego i parafiny - hale maszyn papierniczych - fabrykl dywanow l^cznie z gum^. i tworzywaml sztucznymi spienionymi - tartaki - produkcja plyt wlorowych (uwaga: niezb?dna moze byc dodatkowa ochrona urz^dzen) - produkcja farb, barwnikow i lakierow HHP2: - produkcja farb i lakierow - produkcja zapalniczek - fabryki wosku dla swiec i parafiny - maszyny papiernicze - tartaki - fabryki plyt wiorowych - przygotowanie smoly - fabryki dywanow (z gum^. i spienionymi tworzywaml) - zajezdnia dla autobusow - zajezdnie pustych ci?zarowek i wagonow EH2: - nasycanie asfaltu - natryskiwanie plynow palnych - malowanie powlokowe - domy z zespolow prefabrykowanych i moduly budynkow (jezeli wyst?puje wykonczona obudowa z palnym wn?trzem) - hartowanie olejowe w otwartych kadziach - przetwarzanie tworzyw sztucznych - czyszczenie za pomoc^. rozpuszczalnikow - lakierowanie i malowanie zanurzeniowe
HHP3: - produkcja nitrocelulozy - produkcja opon gumowych do samochodow osobowych i ci?zarowych - produkcja tworzyw sztucznych spienionych o wspolczynniku materialowym M3 - produkcja gumy spienionej i wyrobow z gumy spienionej (z wyj^tkiem M4) HHP3: - tworzywa sztuczne spienione - guma spieniona i produkty z tworzyw spienionych (M4) - produkcja nitrocelulozy - opony dla samochodow osobowych i ci?zarowych
HHP4: - produkcja wyrobow pirotechnicznych HHP4: - produkcja wyrobow pirotechnicznych
Klasa zagrozenia pozarowego (Classification of occupancies) PN-EN 12845 VdS CEA 4001 NFPA 13
HHS - duze zagrozenie pozarowe, skladowanie Klasyfikacja przestrzeni na podstawie sposobu skladowania (zal^cznik B) oraz przyj?tego wspolczynnika materialowego (M1-M4) Klasyfikacja w zaleznoscl od sposobu skladowania (zal^cznik B) oraz przyj?tego wspolczynnika materialowego (M1-M4) Wysokie skladowanie: Klasyfikacja na podstawie rodzaju skladowanego materialu (klasy l-lV), wysokosci oraz sposobu skladowania.
Intensywnosc zraszania i powierzchnia dzialania
Przez intensywnosc zraszania okresla si? minimaln^ ilosc wody wyrazon^. w mm/min, ktor^. wyznacza si? dziel^c wydajnosc wody wyplywaj^cej z okreslonej grupy tryskaczy w l/min przez pole powierzchni zabezpieczanej tymi tryskaczami w m2. Powierzchnia dzialania z kolei jest to maksymalna powierzchnia dla ktorej w trakcie projektowania przyjmuje si?, ze znajduj3.ce si? nad піц tryskacze zadzialaj^ w razie pozaru [2].
Juz z samej deflnicji wynika wi?c, ze intensywnosc zraszania oraz obliczeniowa powierzchnia dzialania s^ parametrami scisle ze sob^. powi^zanymi. Zaleznosc ta wyst?puje w kazdym z omawianych standardow i jest niezb?dna do wyznaczenia ilosci wody wykorzystywanej przez instalacje tryskaczow^.
W trakcie dokonywania obliczen hydraulicznych (srednic ruroci^gu, wydajnosci pomp, zbiornikow) dla instalacji zaklada si?, ze otwarte s^ wszystkie tryskacze pod stropem lub dachem w obr?bie danej powierzchnie dzialania [1]. Jest to jedno z podstawowych zalozen wyst?puj^cych podczas procesu projektowania instalacji tryskaczowej i wynika bezposrednio z podanych powyzej definicji. W przypadku normy PN-EN 12845 oraz wytycznych VdS CEA 4001 parametry te przyjmuje identyczne wartosci (tabela б), przy czym nalezy zaznaczyc, ze wartosci znajduj^ce si? w tabeli normy s^ wartosciami minimalnymi przyjmowanymi do obliczen, bowiem intensywnosc zraszania wyst?puj^ca w rzeczywistosci moze byc wi?ksza. Tabela przedstawia wartosci omawianych parametrow dla klasy LH, OH oraz HHP. W przypadku przestrzeni HHS sposob ochrony oraz okreslenie intensywnosci zraszania i powierzchni dzialania zalezny jest od palnosci skladowanych materialow i ich opakowan, jak rowniez sposobu i wysokosci skladowania [2]. Dodatkowo, wytyczne VdS podaj^ jeszcze jeden warunek projektowy wyst?puj^cy rowniez w przypadku PN-EN 12845, dotyczy on ochrony przestrzeni o zroznicowanej intensywnosci zraszania. Obszary w ktorych wyst?puje taki przypadek powinny byc chronione w taki
sposob, zeby w przestrzeniach o nizszej intensywnosci zraszania zainstalowac przynajmniej dwa rz?dy tryskaczy o intensywnosci wyzszej [2].
Tabela 6.
Intensywnosc zraszania i powierzchni dzialania wg PN-EN 12845 i VdS CEA 4001[2]
Table 6.
Density and area of sprinkler operation by PN-EN 12845 and VdS CEA 4001
Klasa zagrozenia pozarowego (Classification of occupancies) Projektowa intensywnosc zraszania (Density) [mm/min] Powierzchnia dzialania [m2] (Area of sprinkler operation)
Urz^dzenie tryskaczowe wodne lub wst?pnie sterowane (Wet pipe or pre-action system) Urz^dzenie tryskaczowe powietrzne lub mieszane (Dry pipe or mixed system)
LH 2,25 84 Nie dopuszcza si? zastosowac OH1
OH1 5,0 72 90
OH2 5,0 144 180
OH3 5,0 216 270
OH4 5,0 360 Nie dopuszcza si? zastosowac HHP1
HHP1 7,5 260 325
HHP2 10,0 260 325
HHP3 12,5 260 325
HHP4 Patrz UWAGA
UWAGA: PN-EN 12845 - Urz^dzenie zraszaczowe - Wymaga si? szczegolnej analizy. VdS CEA 4001 - Nalezy przeprowadzic szczegolow^. analiz?.
Standard NFPA 13 przedstawia odmienne podejscie do tego zagadnienia, okresla on bowiem intensywnosc zraszania oraz powierzchnie dzialania, nie na podstawie konkretnych wartosci zawartych w tabeli, ale jako przedzialy liczbowe, ktore projektant otrzymuje w formie wykresu (ryc. 2). Wykres przedstawia zaleznosc liniow^. mi?dzy powierzchni^. dzialania a intensywnosci^. zraszania dla poszczegolnych klas zagrozenia pozarowego. Wynika z niego, ze dla danej klasy przy przyj?ciu wi?kszej wartosci intensywnosci zraszania, nalezy przyj^c mniejsz^ powierzchni? dzialania i odwrotnie. Nalezy zaznaczyc, ze powierzchnie dzialania przedstawione na wykresie okreslone s^. dla instalacji tryskaczowej wodnej, natomiast dla instalacji suchej, nalezy przyj?te wartosci powierzchni dzialania zwi?kszyc o 30%, przy zachowaniu tej samej wybranej intensywnosc zraszania. Na wykresie nie zostaly przedstawione powierzchnie zagrozenia specjalnego. Jak juz wspomniano wczesniej, wynika to z faktu, ze standard NFPA 13 poswi?ca takim przestrzeniom szczegoln^.
uwag? i wymaga przeprowadzania bardzo dokladnej analizy, w zaleznosci od sposobu i rodzaju skladowanego materialu (np. skladowanie mieszane, skladowanie papieru w rolach, skladowanie opon gumowych), ktora precyzyjnie okresla warunki przyjmowane podczas projektowania instalacji dla tego typu przestrzeni.
Intensywnosc zraszania (mm/min)
2.0 4.1 6.1 8.1 10.2 12.2 14.3 16,3
0.05 0.10 0.15 0.20 0.25 0.30 0 35 0.40
Density (gpm/H-')
Ryc. 2. Wykres intensywnosci zraszania i powierzchni zraszania - NFPA 13 [3]
Fig. 2. Density/Area Curves - NFPA 13
Wyniki analizy porownawczej intensywnosci zraszania i powierzchni dzialania dla wszystkich rozpatrywanych standardow zostaly zawarte w tabeli 8. Dla wi^kszej czytelnosci analizy obj^to tylko urz^dzenia tryskaczowe wodne.
Tabela 8.
Porownanie intensywnosc zraszania i powierzchnia dzialania
Table 8.
Comparison of the density and area of sprinkler operation
Klasa zagrozenia pozarowego (Classification of occupancies) PN-EN 12845 oraz VdS CEA 4001 NFPA 13
Intensywnosc zraszania (Density) [mm/min] Powierzchnia dzialania (Area of sprinkler operation) [m2] Intensywnosc zraszania (Density) [mm/min] Powierzchnia dzialania (Area of sprinkler operation) [m2]
Urz^dzenie tryskaczowe wodne (Wet pipe sytem) Urz^dzenie tryskaczowe wodne (Wet pipe system)
LH 2,25 84 4, 1 ,8 2, 279 - 139
OH1 5,0 72 4,1 - 6,1 372 - 139
OH2 5,0 144 6,1 - 8,1 372 - 139
OH3 5,0 216 - -
OH4 5,0 360 - -
HHP1 i EH1 7,5 260 8,1 - 12,2 465 - 232
HHP2 i EH2 10,0 260 12,2 - 16,3 465 - 232
HHP3 12,5 260 - -
HHP4 - - - -
Z przedstawionych wartosci wynika, ze standard amerykanski NFPA 13 w wi?kszosci przypadkow przyjmuje wyzsze wartosci omawianych parametrow niz pozostale standardy.
Minimalny czas dzialania
Kolejny parametr definiuj^cy urz^dzenie tryskaczowe to minimalny czas dzialania, czyli czas w ktorym wymagane jest zapewnienie odpowiedniego cisnienia i nat?zenie przeplywu na potrzeby urz^dzenia tryskaczowego [2]. Podobnie jak w przypadku poprzednich parametrow, minimalny czas dzialania zalezy od przyj?tej klasy zagrozenia pozarowego, jednak dotyczy to tylko trzech glownych klas, wyj^tek w tym przypadku stanowi VdS CEA 4001 ktory omowiony zostanie w dalszej cz?sci. Wszystkie standardy podaje zblizone czasy dzialania, a wyst?puj^ce mi?dzy nimi roznice s^. niewielkie.
Polska Norma PN-EN 12845 dla kazdej klasy zagrozenia pozarowego podaje konkretny minimalny czas dzialania, zwi?kszaj^.cy si? wraz ze wzrostem klasy zagrozenia pozarowego rowno o 30min. Nieco inaczej sprawa wygl^da w przypadku wytycznych VdS CEA 4001, ktore podaje dwie grupy czasow. Wynika to z faktu, ze wytyczne te jako jedyne z omawianych standardow wprowadzaj^. klasyfikacj? urz^dzenia tryskaczowego ze wzgl?du na dyspozycyjnosc i niezawodnosc zasilania wod^.. Wedlug tej klasyfikacji urz^dzenia tryskaczowe dzielimy na: klas? 1 i klas? 2. Kazda z tych klas przyjmuje inne czasy dzialania. Urz^dzenia tryskaczowej klasy 2 przyjmuje identyczne czasy dzialania jak Polska Norma, a z kolei dla urz^dzen klasy 1 przewidziane jest skrocenie czasow dzialania, tj: w przypadku klasy zagrozenia OH do 40min, a dla klasy HHP i HHS1 do 60min. Wyj^tek stanowi^. przestrzenie zakwalifikowane do grup HHS2 - HHS4 w ktorych nie przewiduje si? zmniejszenia czasu dzialania [2]. Standard NFPA 13 w przypadku minimalnego czasu dzialania podobnie, jak w przypadku poprzednio omawianych parametrow nie podaje konkretnych wartosci liczbowych a jedynie przedzialy czasowe. Daje to projektantowi wi?ksze mozliwosci doboru odpowiedniego czasu dzialania w zaleznosci od chronionej przestrzeni i skladowanych w niej materialow (tabela 9).
Tabela 9.
Porownanie minimalnych czasow dzialania
Table 9.
Comparison of the water supply duration
Klasa zagrozenia pozarowego (Classification of occupancies) Czas dzialania (water supply duration)
PN-EN 12845 VdS CEA 4001 NFPA 13
Klasa 1 (Class 1) Klasa 2 (Class 2)
LH 30 min 30 min 30 min 30 min - 60 min
OH 60 min 40 min 60 min 60 min - 90 min
HH i EH 90 min 60 min 90 min 90 min - 120 min
HHS2 - HHS4* - 90 min - -
* - tylko dla urz^dzenia tryskaczowego klasy 1 - VdS CEA 4001
Nalezy zauwazyc, ze stosuj^c standard amerykanski przewiduje si? wi?ksze zapotrzebowanie na wod? z uwagi na dluzsze czasy dzialania instalacji, ale ma to tez znaczenie dla mozliwosci doboru najbardziej optymalnego czasu gaszenia do odpowiedniej sytuacji pozarowej.
Maksymalna powierzchnia chroniona przez jeden tryskacz
Ostatnim z omawianych parametrow charakteryzuj^cych instalacje tryskaczowe jest maksymalna powierzchnia chroniona przez jeden tryskacz. Parametr ten okresla powierzchni? znajduj^c^ si? bezposrednio pod tryskaczem na ktorej wymagane jest zachowanie odpowiedniej intensywnosci zraszania w zaleznosci od przyj?tej klasy zagrozenia pozarowego. Dla celow projektowych powierzchnia ta zostala przyj?ta z pewn^. rezerw^. niz rzeczywista powierzchnia dla ktorej tryskacz zachowuje odpowiedni^. intensywnosc zraszania. Maksymalna powierzchnia chroniona przez tryskacz jest parametrem ktorego znajomosc jest niezb?dna do prawidlowego rozstawienia tryskaczy w sekcji. Podobnie jak w przypadku pozostalych opisanych wczesniej parametrow, wartosc maksymalnej powierzchni chronionej przez tryskacz zalezna jest od jednej z trzech glownych klas zagrozenia pozarowego.
Wszystkie omawiane standardy s^. pod tym wzgl?dem zgodne i podaj^. niemal identyczne wartosci. Nalezy rowniez dodac, ze maksymalna powierzchnia chroniona przez jeden tryskacz w zadnym ze standardow nie moze przekroczyc 21m2. Drobne roznice mi?dzy standardami europejskimi a standardem amerykanskim wynikaj^. z przeliczenia jednostek.
Poszczegolne wartosci dla kazdego z omawianych standardow zostaly przedstawione w tabeli 10.
Tabela 10.
Maksymalne powierzchnie chronione przez jeden tryskacz
Table 10.
Protection area per sprinkler
Klasa zagrozenia pozarowego (Classification of occupancies) Maksymalna powierzchnia chroniona przez jeden tryskacz (Protection area per sprinkler)
PN-EN 12845 VdS CEA 4001 NFPA 13
LH 21 m2 21 m2 20,9 m2
OH 12 m2 12 m2 12,1 m2
EH 9 m2 9 m2 9,3 m2
Wartosci podane w tabeli 10 odnosz^. si? do wszystkich rodzajow tryskaczy z wyj^tkiem tryskaczy przysciennych oraz specjalnych (dla standardu NFPA 13), dla ktorych z uwagi na specyficzne zastosowanie wyst?puj^. odmienne wartosci, nie przekraczaj^ce jednak ustalen zawartych w tabeli. Nalezy zwrocic uwag?, ze wartosci we wszystkich standardach praktycznie s^. takie same. Niewielkie roznice wynikaj^. z przeliczen jednostek.
Aby porownac sposob zabezpieczenia okreslonych przestrzeni ponizej zestawiono parametry instalacji tryskaczowych dla przykladowych obiektow: hotele, domy handlowe, co pozwoli ocenic podejscie do ich doboru.
Tabela 11
Zestawienie parametrow instalacji tryskaczowej dla hoteli
Table 11.
List of parameters sprinklers installation in hotels
Podstawowe parametry (Basic paramiters) Hotele (hotel)
PN-EN 12845 VdS CEA 4001 NFPA 13
Klasa zagrozenia pozarowego (Classification of occupancies) OH1 OH1 LH
Intensywnosc zraszania (Density) [mm/min] 5,0 5,0 2,8 - 4,1
Powierzchnia dzialania (Area of sprinkler operations) [m2] 72 72 279 - 139
Czas dzialania (water supply duration) [min] 60 40 - urz^dzenia klasy 1 60 - urz^dzenia klasy 2 30 - 60
Maksymalna powierzchnia chroniona przez jeden tryskacz 12 12 20,9
(Protection area per sprinkler) [m]
Parametry dla standardow europejskich takie same co do wartosci, czas dzialania dobierany w zaleznosci od rodzaju urz^dzenia. Maksymalne czasy takie same rz?du 60 minut. Standard amerykanski obniza nieznacznie ilosc wody na powierzchni? gaszon^, ale zwi?ksza powierzchni? dzialania przy zwi?kszeniu maksymalnej powierzchni tryskacza i tym samym czasie gaszenia.
Tabela 12.
Zestawienie parametrow instalacji tryskaczowej dla domow handlowych
Table 12.
List of parameters sprinklers installation in department stores
Podstawowe parametry (Basic paramiters) Domy handlowe (Depatrment store)
PN-EN 12845 VdS CEA 4001 NFPA 13
Klasa zagrozenia pozarowego (Classification of occupancies) OH3 OH3 OH2
Intensywnosc zraszania (Denisty) [mm/min] 5,0 5,0 6,1 - 8,1
Powierzchnia dzialania (Area of sprinkler operations) [m2] 216 216 372 - 139
Czas dzialania (water supply duration) [min] 60 40 - urz^dzenia klasy 1 60 - urz^dzenia klasy 2 60 - 90
Maksymalna powierzchnia chroniona przez jeden tryskacz (Protection area per sprinkler) [m] 12 12 12,1
W tym przypadku jest podobnie dla standardow europejskich, ale amerykanski zaleca podawac z wi?ksz^. intensywnosci^ wod? na wi?ksz^. powierzchni? dzialania przez dluzszy czas.
Z powyzszych przykladow wynika, ze w standardzie amerykanskim stosowane jest gaszenie za pomoc^ wi?kszej ilosci wody - wi?ksza powierzchnie dzialania w przypadku hotelu, oraz wi?ksza powierzchnia dziala i wi?ksze intensywnosc w przypadku domu handlowego.
Podsumowanie
Porownuj^c parametry instalacji tryskaczowych na tle klasyfikowania do odpowiedniego zagrozenia pozarowego wyst?puj^ce w standardach projektowania, mozna
stwierdzic, ze standardy europejskie d^z^ do ujednolicenia norm. Dzieje si? tak nie tylko w zakresie poruszanym w niniejszym opracowaniu, podobnie jest np. w systemach sygnalizacji pozarowej. Roznice dotycz^. standardu amerykanskiego w porownaniu ze standardami europejskimi.
W wi?kszosci przypadkow Polska Norma PN-EN 12845 i wytyczne niemieckie VdS CEA 4001 przedstawiaj^. podobne warunki jakie musz^ zostac spelnione przy projektowaniu instalacji tryskaczowej, z kolei NFPA 13 w prawie kazdym porownywanym elemencie wykazuje podejscie odmienne, cz?sto zwracaj^c uwag? na inne aspekty procesu projektowania.
Dobrze w przedstawionym porownaniu wypadaj^. niemieckie wytyczne VdS CEA 4001, standard juz na wst?pie przedstawia przejrzysty spis tresci zwracaj^cy uwag? na najwazniejsze rzeczy, ktore projektant powinien okreslic podczas projektowania. Wazn^. rzecz^ jest to, ze wytyczne rzadko zmuszaj^ do odwolywania si? do innych dokumentow normatywnych. Dodatkowo, w standardzie (edycja z roku 2008) pojawily si? wymagania dla instalacji tryskaczowych wyposazonych w tryskacze ESFR. Wytyczne niemieckie VdS CEA 4001 maj^ rowniez znaczn^. przewag? nad Polsk^ Norm^. PN-EN 12845, poniewaz s^. one systematycznie co kilka lat aktualizowane, w zwi^zku z czym wprowadzane s^. do jej tresci nowe rozwi^zania pozwalaj^ce na jeszcze skuteczniejsz^. ochron? danej przestrzeni. Polska Norma jako, ze ma status normy europejskiej jest znacznie trudniejsza do zaktualizowania, poniewaz wszelkie zmiany musz^ byc zaakceptowane przez wi?kszosc krajow, w ktorych norma ta zostala przyj?ta do stosowania. Ze wzgl?du na te elementy jest to dosc uniwersalny standard projektowania, jednak w kwestiach ochrony magazynow wysokiego skladowania widac w nim pewne braki, ktore skutkuj^. tym, ze nie jest pod tym wzgl?dem tak dokladny jak standard amerykanski.
Polska Norma PN-EN 12845 wypada slabiej od standardu niemieckiego, co prawda uklad i zawartosc s^. tutaj bardzo zblizony do wytycznych VdS CEA 4001, jednak widac pewne niedoci^gni?cia i braki glownie wsrod wymagan dodatkowych, przede wszystkim razi brak wymagan dla tryskaczy ESFR. Jednak mimo wszystko jest to standard, ktory wystarcza do zabezpieczenia mniej wymagaj^cych przestrzeni.
Standard NFPA 13 jest znacznie obszerniejszy niz pozostale normy. Posiada ponad stuletni^. tradycj?, jego pierwsza edycja przypada na 1896r. Wieloletnie doswiadczenie przekladaj^ce si? na ci^gly rozwoj tego standardu sprawia, ze znalazl on uznanie wsrod projektantow na calym swiecie. Skutkuje to bardzo duz^ ilosciq, zawartych w nim informacji, co w niektorych momentach wplywa na jego czytelnosc, wr?cz zrozumialosc.
Pami?tamy, ze norma NFPA 13 jeszcze edycja 1999r byla tlumaczona przez CNBOP PIB, co pomoglo w interpretacji jej zapisow dla celow projektowych. Jednak trzeba przyznac, ze bior^c pod uwag? sam^ tresc, to w NFPA 13 mozna znalezc szczegolowo opisane rozwi^zania do zabezpieczenia praktycznie kazdego typu przestrzeni, ze szczegoln^ uwag3 poswi?con^. roznym obiektom specyficznym. Wazn^ rzecz^ o ktorej trzeba wspomniec jest fakt, ze analizuj^c omawiane parametry (intensywnosc zraszania oraz czas dzialania) widac, ze w porownaniu ze standardami europejskimi, NFPA 13 przyjmuj^. wyzsze wartosci, co przeklada si? bezposrednio na wi?ksz^ ilosc wody potrzebn^ do zasilenia instalacji tryskaczowej. Ogolnie mozna stwierdzic, ze jest to dobry standard projektowania, wymagaj^cy jednak duzego doswiadczenia od projektanta.
Wnioskuj^c z przeprowadzonego porownania parametrow instalacji tryskaczowej oraz ogolnego przegl^du kazdego ze standardow, mozna stwierdzic, ze najbardziej uniwersalne i przejrzyste do stosowania w Polsce s^ wytyczne niemieckie VdS CEA 4001. Pozwalaj^ one na bardzo czytelny dobor parametrow co znacznie ulatwia prac? projektantow i sprawia, ze ze standardem tym poradz^ sobie nawet osoby rozpoczynaj^ce swoj^. przygod? z projektowaniem instalacji tryskaczowych.
Literatura
1. PN-EN 12845+A2:2010 Stale urz^dzenia gasnicze. Automatyczne urz^dzenia tryskaczowe. Projektowanie, instalowanie i konserwacja.
2. VdS CEA 4001pl:2010-11(04) Wytyczne dotycz3.ce instalacji tryskaczowych. Projektowanie i instalowanie.
3. NFPA 13:2010 Standard for the Installation of Sprinkler Systems.
4. NFPA 13:1999 Instalacja systemow tryskaczowych - Polska wersja j?zykowa, CNBOP 2001.
5. Sawczuk M., Projektowanie urzqdzenia tryskaczowego. Porownanie podstawowych zasad, „Ochrona przeciwpozarowa” 2009, nr 01(27), s. 29-34.
6. http://www.tyco-fire.com/
bryg. dr inz. Waldemar WN^K
Kierownik Zakladu Technicznych Systemow Zabezpieczen w Szkole Glownej Sluzby Pozarniczej w Warszawie. Ukonczyl Politechnik? Warszawsk^ Wydzial Elektroniki, nast?pnie Szkol? Glown^ Sluzby Pozarniczej. W roku 2006 obronil prac? doktorsk^ na
Wydziale Inzynierii Srodowiska PW pt. Wpfyw parametrow lotnych produktow spalania na ich wykrywalnosc w instalacjach wentylacyjnych. Od 2011r pelni funkcj? przewodniczqcego Komitetu Technicznego nr 264 ds. Systemow Sygnalizacji Pozarowej. Jest audytorem technicznym ds. zabezpieczen przeciwpozarowych w Polskim Centrum Akredytacji. Wspolautor wielu prac naukowo-badawczych, referatow na konferencjach i artykulow z zakresu technicznych systemow zabezpieczen.
st. kpt. mgr inz. Przemyslaw KUBICA
Absolwent dziennych studiow magisterskich w Szkole Glownej Sluzby Pozarniczej. Bezposrednio po zakonczeniu studiow objql stanowisko asystenta w Zakladzie Technicznych Systemow Zabezpieczen. Specjalizacja - stale urzqdzenia gasnicze. W roku 2003 ukonczyl podyplomowe studia "Kontrola Dzialan Zapobiegajqcych Powaznym Awariom Przemyslowym". W latach 2002-2004 roku pelnil funkcj? czlonka Komisji Problemowej ds. Ochrony Dobr Kultury Przed Nadzwyczajnymi Zagrozeniami. Od 2009 roku kierownik Pracowni Technicznych Systemow Zabezpieczen. Od 2010 roku reprezentant SGSP w Polskim Komitecie Normalizacyjnym: Komitet Techniczny 244 ds. Sprz?tu, Srodkow i Urzqdzen Ratowniczo - Gasniczych.
inz. Mariusz BASIAK - Absolwent dziennych studiow inzynierskich na wydziale Inzynierii Bezpieczenstwa Pozarowego oraz studiow podyplomowych „Bezpieczenstwo budowli” w Szkole Glownej Sluzby Pozarniczej w Warszawie. Obecnie pracownik dydaktyczny w Laboratorium technicznych systemow zabezpieczen pozarowych w Centralnej Szkole Panstwowej Strazy Pozarnej w Cz?stochowie.
Recenzenci
dr inz. Tadeusz Terlikowski, prof. nadzw. dr inz. Bogdan Kosowski
