CC BY
47
Joanna RAKOWSKA Bozenna PORYCKA
Laboratorium Srodkow Gasniczych i Sprzgtu Podrqcznego
TRWALOSC SRODKOW GASNICZYCH
Omowiono zmiany wlasciwosci srodkow gasniczych w czasie przechowywania oraz wplyw warunkow skladowania na trwalosc tych produktow.
It discussed changes of specificity of extinguishing media in storage time and influence of storage condition on constancy these products.
Wst^p
Jednostki ratowniczo - gasnicze PSP i jednostki zakladowe strazy pozarnej posiadaj^ niezb^dne zapasy srodkow gasniczych. Cz^sto zuzycie ich nie jest proporcjonalne do planowanych rezerw. Takze trwalosc srodkow jest rozna. Wielu strazakow zetkn^lo si? ze srodkami gasniczymi, ktore byly przechowywane przez dlugi czas w roznych warunkach, niekiedy niewlasciwych. Problem starych srodkow gasniczych poruszylysmy w artykule „Przeterminowany i co dalej..." PP nr 2 z 2002r. [1].
Niezaleznie od warunkow eksploatacji substancje ulegaj^. procesowi „starzenia". Zachodz^ w nich procesy powoduj3.ce nieodwracalne zmiany wlasciwosci. Zmiany wlasciwosci srodkow powierzchniowo czynnych w roztworach wodnych zalez^ od skladu chemicznego, wlasciwosci fizycznych, st?zenia roztworu, warunkow klimatycznych, obecnosci katalizatorow lub inhibitorow reakcji [2, 3]. Zachowaniu dobrej jakosci sprzyja przechowywanie wyrobow w opakowaniach producenta i w warunkach przez niego zalecanych. Producenci dla swoich srodkow dopuszczaj^ mozliwosc krotkotrwalego dzialania niskich b^dz wysokich temperatur.
Nalezy zaznaczyc, ze wiele srodkow po okresie gwarancji ma dobre wlasciwosci uzytkowe i mog^. byc nadal stosowane, pod warunkiem sprawdzenia ich parametrow.
Badania
Problem badania szybkosci starzenia substancji pojawil si? w literaturze naukowej juz w XIX wieku. Tematem zajmowali si? mi?dzy innymi Jacobus Henricus van't Hoff, Svante Arrhenius - pierwsi laureaci nagrody Nobla w dziedzinie chemii. Metody okreslania szybkosc reakcji chemicznej zawieraj^. jednak wiele ograniczen i uproszczen np. dotycz^. tylko reakcji chemicznej zachodz^cej w skladniku podstawowym [2] lub szybkosci reakcji w funkcji temperatury [4]. Zazwyczaj zaklada si? takze stal^. temperatur? skladowania, co w przypadku srodków gasniczych nie zawsze jest prawdziwe, lub temperatur? badania wyzsz^. niz temperatura skladowania. Poniewaz informacje dotycz^ce dlugosci okresu przechowywania byly niewystarczaj^ce, w Laboratorium Srodków Gasniczych i Sprz?tu Podr?cznego podj?to badania w celu poszerzenia wiedzy.
Kolejne etapy prowadzenia badan przedstawialy si? nast?puj^co: 1 Badania wst^pne
Pocz^tkowo badania prowadzono na próbkach srodków dostarczanych przez uzytkowników. Nast?pnie, do programu wl^czono srodki przechowywane w archiwum CNBOP, dla których uplyn^l juz okres gwarancji oraz czas przechowywania po badaniach.
1.1 Badania proszków
Podczas badan prowadzonych na próbkach przeterminowanych proszków gasniczych stwierdzono, ze przy prawidlowym zabezpieczeniu i przechowywaniu dobrych jakosciowo produktów zachowuj^. one swoje wlasciwosci znacznie dluzej niz deklaruj^ to producenci. Parametrem sygnalizuj^cym utrat? przydatnosci do gaszenia pozarów jest brak odpornosci na zwilzanie wod^.. W produktach dobrej jakosci kropla wody destylowanej na powierzchni proszku po jednej godzinie w srodowisku o wilgotnosci powyzej 75% nie zmienia swojego ksztaltu. Zgodnie z wymaganiami normy [5] kropla nie moze ulec calkowitej absorpcji. Parametr niezwilzalnosci zwi^zany jest z odpornosci^. na zbrylanie (sypkosci^ proszku) i zawartosci^. wilgoci. W rezultacie proszek o zlych parametrach fizykochemicznych nie b?dzie gasil pozarów, poniewaz wyst^pi^. trudnosci z podawaniem go do strefy spalania. Kieruj^c si? wynikami uzyskanymi w poprzednich latach, w 2005 roku dla trzech proszków sprawdzono odpornosc na niezwilzalnosc wod^. i zawartosc wilgoci. Byly to te same proszki, które w 2002 roku uzyskaly pozytywne wyniki. Wszystkie badane proszki wykazaly odpornosc na niezwilzalnosc wod^. i dopuszczaln^ zawartosc wilgoci. Badania skutecznosci gasniczej proszków metody impulsywn^. potwierdzily ich skutecznosc gasnicz^..
Tabela 1. Proszek F1- ABC fosforanowy, wiek12 lat
BADANA CECHA WY NIK
1 2 3 sredni
Gastóse nasypowa w g/ml 0,86 0,87 0,88 0,87
Odpornose na zbrylanie w 2002r. odporny odporny odporny odporny
w 2005r. odporny odporny odporny odporny
Odpornose na zwilzanie wod^. (repelencja) odporny odporny odporny odporny
Zawartose wilgoci w % w 2002 r. 0,03 0,05 0,05 0,05
w 2005 r. 0,05 0,06 0,05 0,05
Skutecznose gasnicza przy gaszeniu pozarów grupy A (test 21 A): pozytywny pozytywny - pozytywny
Skutecznose gasnicza przy gaszeniu pozarów grupy B (test 113B): pozytywny pozytywny - pozytywny
Skutecznose gasnicza przy gaszeniu pozarów grupy B metoda laboratoryjn^. pozytywny pozytywny - pozytywny
Tabela 2. Proszek T1 - BC wgglanowy, wiek 12 lat
BADANA CECHA WYNIK
1 2 3 sredni
G^stosé nasypowa w g/ml 1,02 1,01 1,02 1,02
Odpornose na zbrylanie w 2002r. odporny odporny odporny odporny
W 2005r. odporny odporny odporny odporny
Odpornose na zwilzanie wod^. (repelencja) odporny odporny odporny odporny
Zawartose wilgoci w % w 2002 r. 0,02 0,01 0,01 0,01
w 2005 r. 0,02 0,02 0,03 0,03
Skutecznose gasnicza przy gaszeniu pozarów grupy A (test 21 A) pozytywny pozytywny - pozytywny
Skutecznose gasnicza przy gaszeniu pozarów grupy B ( test 113B) pozytywny pozytywny - pozytywny
Skutecznose gasnicza przy gaszeniu pozarów grupy B metod^ laboratoryjn^. pozytywny pozytywny - pozytywny
Tabela 3. Proszek W1 - BC wçglanowy, wiek 15 lat
BADANA CECHA WYNIKI
I II III sredni
Gçstosc nasypowa w g/ml 1,05 1,03 1,04 1,04
Odpornosc na zbrylanie w 2002r. odporny odporny odporny odporny
W 2005r. odporny odporny odporny odporny
Odpornosc na zwilzanie wod^. (repelencja) odporny odporny odporny odporny
Zawartosc wilgoci w % w 2002 r. 0,01 0,01 0,01 0,01
w 2005 r. 0,02 0,01 0,02 0,02
Skutecznosc gasnicza przy gaszeniu pozarów grupy A ( test 21 A) pozytywny pozytywny - pozytywny
Skutecznosc gasnicza przy gaszeniu pozarów grupy B ( test 113B) pozytywny pozytywny - pozytywny
Skutecznosc gasnicza przy gaszeniu pozarów grupy B metod^ laboratoryjn^. pozytywny pozytywny - pozytywny
1.2 Badania srodków pianotwórczych
a) Próbka FP1 6% (typ fluoroproteinowy), wiek koncentratu 5 lat
Ciecz br^zowa, bez widocznych osadów, o charakterystycznym zapachu, dobrze rozpuszczalna w wodzie [6]. Wartosc pH 5,9 [7] jest ponizej wartosci dopuszczalnej [8].
3
Gçstosc 1,139 g/cm [9]. Zawartosc osadu ponizej 0,05% V/V [10] - odpowiada wymaganiom. Napiçcie powierzchniowe 33,6 mN/m [11].
Parametry gçstosci i napiçcia powierzchniowego deklarowane dla poszczególnych partii rózni^ siç od siebie znacznie. Z tego powodu nie mozna ocenic stopnia ich zmiany.
b) Próbka S1 AFFF 3 % (typ AFFF). Srodek przechowywany w zbiornikach instalacji gasniczej - wiek koncentratu 6 lat.
Wykonano badania parametrów piany i skutecznosci gasniczej koncentratu z dwóch zbiorników instalacji gasniczej.
Przyklady srodków pianotwórczych, które zachowuj^. dobre parametry po czasie gwarancji okreslonym przez producenta podane zostaly w pracy [1].
Tabela 4. Liczba spienienia i skutecznosc gasnicza próbki S1 AFFF 3%
Nazwa parametru Wyniki Wynik sredni Wartosc wymagana
I II III
S1 AFFF 3% zbiornik A
Liczba spienienia [12] 7,5 7,5 7,5 7,5±0,4 >5
Szybkosc wykraplania piany z roztworu 50 % [13] 6'50" 6'45" 7'08" 6'54" >8'
Czas gaszenia [14] 20" 21" 20" 20"±2" <35"
Czas nawrotu palenia [15] 14' 21" 13' 48" 14' 11" 14' 07"±0' 42" >5'
S1 AFFF 3% zbiornik B
Liczba spienienia 8,1 8,1 8,1 8,1±0,8 >5
Szybkosc wykraplania piany z roztworu 50 % 6'56" 6'52" 7'05" 6'58"±0'21" >8'
Czas gaszenia 21" 20" 22" 21"±2" <35"
Czas nawrotu palenia 15'52" 14'59" 15'03" 15'18" >5'
Liczba spienienia, czas gaszenia i czas nawrotu palenia spelniaj^. wymagania zawarte w normie PN-92/C-83603/20 [8] na podstawie, której wyrób dopuszczono do stosowania. Wyniki szybkosci wykraplania 50% roztworu s^. zbyt niskie i nie spelniaj^. ww. wymagan. Srodek gasniczy S1 AFFF 3 % nie spelnia wymagan i nie moze byc stosowany w ochronie przeciwpozarowej.
2. Badania srodków pianotwórczych przechowywanych w nieogrzewanych pomieszczeniach
Wielu ze zleceniodawców nie potrafilo okreslic warunków, w jakich srodki byly przechowywane zwlaszcza dla próbek 15 letnich lub starszych. W celu uzyskania porównywalnych danych do nieogrzewanego magazynu wstawiono próbki, uprzednio przebadane w celu wyeliminowania wyrobów o niskiej jakosci. Czas przechowywania wynosil 3 lata. Po kazdym roku przechowywania przeprowadzano badania kontrolne. Do sprawozdan rocznych dol^czono rejestry temperatur uzyskane z IMiGW.
2.1 Srodki nie przeterminowane
Badaniu poddano próbki wyprodukowane w 2001 roku. Ponowne badanie przeprowadzono w 2004 roku. Zalecane przez producenta warunki przechowywania: od - 15°C do + 45°C, okresowo mog^. wyst^pic temperatury od - 30°C do + 65°C.
Podczas przechowywania wystçpowaly krótkotrwale spadki temperatury ponizej -15°C.
Tabela 5. Porównanie parametrów srodków przechowywanych przez 3 lata w nieogrzewanym magazynie. ____
BADANA CECHA S11 AFFF12 S13 AFFF14
2001 2004 2001 2004 2001 2004 2001 2004
Gçstosc [g/cm3] w 20 oC 1,039 1,040 - - 1,048 1,050 1,050 1,049
Wartosc pH 7,9 9,5 7,9 8,2 7,5 9,2 7,5 7,3
Zawartosc osadu [%] [16] 0 0 0 0 0 0 0 0
Liczba spienienia 8,5 8,1 8,1 7,4 8,3 8,3 8,3 8,1
Wartosc piçciominutowa piany [%] [17] 4,3 7,4 - - 4,6 5,2 -
Szybkosc wykraplania piany [min] - wartosc 50% 21'58" 17'07" 15'03" 14'48" 22'45" 21'46" 8'41" 8' 15"
Czas gaszenia [s] - - - - - - - 25
Czas nawrotu palenia [min] - - - - - - - 12'35"
Próbki srodków syntetycznych S11, S13 i srodka AFFF12 (tworz^cego film wodny) nie spelniaj^. wymagan i nie powinny byc stosowane do gaszenia pozarów.
Próbka AFFF 14 spelnia wymagania w zakresie sprawdzonych parametrów: gçstosci, pH, osadu, liczby spienienia, szybkosci wykraplania, czasu gaszenia i czasu nawrotu palenia. Wsród badanych koncentratów srodków pianotwórczych przechowywanych w nieogrzewanym magazynie najwyrazniej widoczne s^. zmiany w wartosci pH, zazwyczaj przekraczaj^ one wartosci dopuszczalne. Pogorszeniu ulegly takze parametry piany: liczba spienienia, wartosc piçciominutowa, szybkosc wykraplania. Niektóre z nich mieszcz^ siç w dopuszczalnym zakresie. Dla próbki, w której stwierdzono najmniejsze zmiany wartosci pH i parametrów piany wykonano test skutecznosci gasniczej. Próba wypadla pozytywnie. 2.2 Srodki przeterminowane
W 2003r zbadano parametry piany uzyskanej ze srodków FP15 ( fluoroproteinowy) i P17 (proteinowy), przechowywanych w nieogrzewanym magazynie od 1999r (w 2003 roku min^l okres przydatnosci). Dodatkowo, metodami opisanymi w PN-EN 1568 cz. 1, 2, 3, 4 [10], sprawdzono parametry fizykochemiczne tj. pH, gçstosc i osad.
Tabela 6. Parametry piany srodków FP 15 i P17
Srodek pianotwórczy Liczba spienienia Wartosc pi?ciominutowa Wykroplenie 25% Wykroplenie 50% Ocena
Rok badania 1999 2003 1999 2003 1999 2003 1999 2003
FP 15 7,6 7,1 10,1 8,0 8-15 9- 42 14- 37 16- 59 negatywna
P 17 8,7 7,9 3,7 4,9 12- 34 11- 41 24- 01 21- 46 pozytywna
Tabela 7. Wyniki badania parametrów ^ fizykochemicznych
Srodek pianotwórczy 3 G?stosc w g/cm pH Osad w % V/V
Rok badania Dane producenta 2004r Dane producenta 2004r 1999r. 2004r.
FP 15 1,02 ± 0,02 1,150 7,5 ± 0,5 7,0 0,01% * 0,05**
P 17 ok. 1,15 1,128 ok. 7 6,5 0,09%* 1,5**
*podano wartosc osadu oznaczon^ zgodnie z PN-80/C-83603.08 ** podano wartosc osadu oznaczon^ zgodnie z PN-EN 1568
3. Badania srodków pianotwórczych starzonych w komorze temperaturowej zgodnie z norm^ PN-EN 1568
Po wprowadzeniu normy PN-EN 1568 cz?sci od 1 do 4 uwzgl?dniaj^cej wyniki parametrów przed i po starzeniu lub przed i po kondycjonowaniu temperaturowym, zastosowano metody starzenia srodków pianotwórczych opisane w zal^czniku E normy. W miar? mozliwosci wyniki uzyskane na próbkach starych lub starzonych porównywane byly z wynikami nowych próbek lub wynikami srodków przechowywanych w archiwum.
3.1 Starzenie w temperaturze + 60°C.
Próbki srodków gasniczych o obj?tosci 1 litra kazda, kondycjonowano w temperaturze +60°C, zgodnie z punktem E.3.2 normy PN-EN 1568 (cz. 1, 2, 3 i 4).
Dla próbek niekondycjonowanych wykonano pomiar wartosci pH i g?stosci. Dla próbek po kondycjonowaniu dokonano oceny cech zewn?trznych (barwa, zapach, widoczny osad), badania wartosci pH, g?stosci, oraz dla wybranych srodków zawartosci osadu.
Tabela 8. Wyniki badan koncentratów pianotwórczych przed i po kondycjonowaniu
temperaturowym
^XParameti gçstosc [g/cm3] p] H zawartosc osadu [%]
przed po przed po przed po
srodek starzemem starzeniu starzemem starzeniu starzemem starzeniu
101 AFFF - - 7,4 8,7
102 S 1,039 1,037 7,7 9,5
103 S 1,045 1,046 7,9 9,5
104 AFFF 1,050 1,048 6,9 7,2
105 S 1,025 1,025 7,9 9,5 0
106 S 1,055 1,056 7,7 9,5
107 S 1,031 1,029 8,0 9,4
108 P 1,134 1,129 6,4 6,4 góra 1.10% dól 4,0%
109 FP 1,147 1,143 6,2 6,5 0,30%
110 S 1,040 1,038 7,0 7,1 0
111 S 1,026 1,025 8,0 9,5 0
112 FP 1,171 1,167 góra 1,171 dól 6,3 6,5 0,30%**
113 AFFF 1,040 1,038 7,2 8,6 0 <0,05%
114 AFFF 1,094 1,094 6,9 7,1 0
115 AFFF 1,064 1,058 7,3 7,2 0 0
116 AFFF - - 7,3 7,3
117 AFFF 1,058 1,057 7,0 7,1 0
118 S 1,063 1,063 9,2 9,8 0 0,05%
Do kalibracji miernika uzyto buforów o pH = 4,01 i 7,00.
** osad w postaci duzych kawalków (10*15x2 mm) widoczny podczas napelniania próbówki srodkiem po kondycjonowaniu; po wylaniu nieodwirowanego koncentratu na sito, kawalki osadu ulegly rozbiciu, ale drobiny pozostaly na sicie. W badaniu zgodnie z PN-EN 1568 na sicie nie pozostal zaden osad.
W próbkach 107 S, 111 S, 118 S, wyst^pil widoczny osad. W próbce 113 AFFF stwierdzono niejednorodnosc koncentratu. W ciemnych próbkach na podstawie obserwacji pojemnika z próbk^ nie mozna stwierdzic, czy wyst^puje osad.
W przebadanych 18 próbkach az w osmiu wyst^pil wzrost pH wi^cej niz o 0,5 jednostki. Takie srodki nie powinny byc stosowane. Zmiany g^stosci s^. w granicach bl^du pomiaru. W kilku próbkach po starzeniu wyst^pily rozwarstwienia, smugi lub osad. 3.2 Kondycjonowanie w temperaturach -30°C i +60°C.
Próbki dwóch srodków gasniczych (KS i KFP) o obj^tosci 25 litrów kazda, kondycjonowano zgodnie z punktem E.2.2 i E.3.2. normy PN-EN 1568 (cz. 1, 2, 3 i 4) w temperaturze -30°C i +60°C.
Przed kondycjonowaniem dla próbek wykonano pomiar wartosci pH i gçstosci. Dla próbek po kondycjonowaniu wykonano badania wartosci pH, gçstosci, oraz osadu z podzialem na górn^. i doln^ prôbkç.
Tabela 9. Próbki kondycjonowane wg 1568 rozdzielone na prôbkç górnq i doliiQ
Badanie Rodzaj próbki KS KFP
Gçstosc Przed kondycjonowaniem 1,040 1,154
Po kondycjonowaniu - góra 1,041 1,154
Po kondycjonowaniu - dól 1,041 1,155
pH Przed kondycjonowaniem 7,3 6,3
Po kondycjonowaniu - góra 9,8 6,2
Po kondycjonowaniu - dól 9,7 6,2
Osad Przed kondycjonowaniem bez osadu 0,03 % m/ m
Po kondycjonowaniu - góra <0,05% mleczna barwa * 0,25%
Po kondycjonowaniu - dól <0,05% ** 0,25%
*brak widocznego osadu **niewielka ilosc bialego osadu
4. Rozszerzenie programu badaú
W 2005 roku kontynuowano badania przydatnosci do uzycia pianotwórczych srodków gasniczych przeterminowanych lub starzonych w warunkach laboratoryjnych. Przykladowe wyniki podano w tabeli 10. Sprawdzano parametry piany otrzymanej z przeterminowanych
3
srodków pianotwórczych. Badania wykonano przy wydajnosci 1,25 dm /min dla roztworów 3% i 6% srodka fluoroproteinowego z 1997 r.
Badano takze stare proszki gasnicze. Wyniki badan przedstawiono w punkcie 1.1. Kontrolowano jakosc srodków, które uzyskaly w 2004 roku certyfikat jakosci. Badania prowadzone dotychczas rozszerzono o analizç wybranych parametrów roztworów srodków pianotwórczych. Wyniki zostan^ przedstawione po zakonczeniu etapu.
Tabela 10. Parametry piany srodków fluoroproteinowych po 8 latach przechowywania.
Wynik sredni Badany parametr
Liczba spienienia Wartosc piçciominutowa Wykroplenie 25% Wykroplenie 50%
FP 13 6,2 16,8 6'29 11'48"
FP16 8,4 6,8 9'28 16'23"
Wymagania >5 <15 >7 >15
Przeterminowany srodek fluoroproteinowy uzyskal pozytywne wyniki wartosci pH i wartosci
pi?ciominutowej oraz dopuszczalne wartosci wykroplenia jedynie dla roztworu 6% (próbka
FP16). Dla roztworu 3% (próbka FP13) wartosc pi?ciominutowa i szybkosc wykraplania 25%
i 50% swiadcz^. o malej trwalosci piany.
9. Wnioski
1. Uzyskane wyniki potwierdzaj^. skutecznosc niektórych produktów po terminie przydatnosci. Ma to znaczenie ekonomiczne dla jednostek PSP oraz wskazane jest ze wzgl?dów ekologicznych.
2. Poszczególne partie srodka pianotwórczego b^dz proszku, pochodz^ce od jednego producenta mog^. róznic si? znacznie mi?dzy sob^ parametrami fizykochemicznymi, jakosci^ otrzymywanej piany i efektywnosci^. gasnicz^.. Dla srodków pianotwórczych zaobserwowano rózn^ odpornosc poszczególnych partii tego samego produktu na proces starzenia czy warunki przechowywania. Z tego wzgl?du nie mozna stwierdzic, jaka grupa srodków lub wyroby, którego producenta zachowuj^. dobr^ jakosc po terminie przydatnosci. Kazda partia przeterminowanego produktu musi miec wykonane badania sprawdzaj ^ce.
3. Kondycjonowanie srodków pianotwórczych zgodnie z PN-EN 1568 powoduje wi?ksze zmiany (pogorszenie) wlasciwosci srodków pianotwórczych niz przechowywanie ich w nieogrzewanych pomieszczeniach przez okres trzech lat.
4. W koncentratach pianotwórczych najszybciej mozna zaobserwowac zmiany wartosci pH.
W niektórych próbkach jest to parametr, który zmienia si? drastycznie juz po 2-3 miesi^cach od produkcji. Ulega on dalszym zmianom w czasie i juz po roku przechowywania w ogrzewanym pomieszczeniu (w optymalnych warunkach) okazywalo si?, ze wartosc pH wykraczala poza zakres okreslony przez producenta.
5. Proszki gasnicze mog^. byc przechowywane dluzej niz 5 lat o ile nie ulegn^. zawilgoceniu.
6. Produkty, które nie spelniaj^. wymagan w okresie obj?tym gwaranj powinny byc wycofane z uzytkowania (cofni?cie certyfikatu).
7. W niektórych próbkach koncentratów pianotwórczych przeterminowanych b^dz starzonych
pojawia si? widoczny osad lub jego ilosc zwi?ksza si? w stosunku do produktu przed starzeniem. Czasami ilosc osadu przekraczala wartosci dopuszczalne.
8. Jesli opakowanie srodka gasniczego uleglo uszkodzeniu, nalezy sprawdzic czy zawartosc
opakowania nie zostala zanieczyszczona innym produktem. Jesli nie - trzeba przelac lub
przesypac substancj? do czystego, szczelnego pojemnika i koniecznie czytelnie oznakowac.
9. Zaleca si?, aby zbiorniki na srodki pianotwórcze byly wykonane z materialów nieulegaj^cych korozji. Duze zbiorniki powinny miec przestrzen nad cieczy wypelnion^. gazem oboj?tnym np. azotem [18].
10. Opakowania na proszki powinny byc odporne na uszkodzenia i zabezpieczac produkt przed chloni?ciem wilgoci oraz pogorszeniem wlasciwosci gasniczych.
11. Przelewanie srodków pianotwórczych lub przesypywanie proszków gasniczych wplywa niekorzystnie na ich trwalosc. Cz?ste otwieranie b^dz pozostawianie otwartych opakowan srodka gasniczego moze spowodowac zmian? skladu chemicznego (odparowanie lotnych skladników, chloni?cie wilgoci) i pogorszenie wlasciwosci fizykochemicznych i gasniczych.
Literatura
1. B. Porycka, J. Rakowska: Przeterminowany i co dalej... Przegl^d Pozarniczy nr 2 z 2002r
2. A. Bielanski: Podstawy chemii nieorganicznej, PWN, Warszawa 2002
3. V.M. Gorkunenko, M.V. Kazakov: Przyspieszone metody okreslania okresu skladowania
srodków pianotwórczych, Biuletyn Informacji Technicznej nr 4 z 1975r.
4. L. Sobczyk, A. Kisza, Chemia fizyczna dla przyrodników PWN, Warszawa 1981,
5. PN-EN 615 Ochrona Przeciwpozarowa - Srodki gasnicze - Wymagania techniczne dotycz^ce proszków (innych niz do gaszenia pozarów grupy D)
6. PN-81/C-01055 Analiza chemiczna - Wytyczne wykonywania badan
7. PN-81/C-83603/10 Srodki gasnicze - Pianotwórcze srodki gasnicze - Oznaczanie pH
8. PN-92/C-83603/20 Srodki gasnicze - Pianotwórcze srodki gasnicze - Wymagania
9. PN-90/C04004 Ropa naftowa i przetwory naftowe - Oznaczanie g?stosci
10. PN-EN 1568 Srodki gasnicze - Pianotwórcze srodki gasnicze -
Cz?sci 1 Wymagania dotycz^ce srodków pianotwórczych do wytwarzania piany sredniej sluz^cej do powierzchniowego gaszenia cieczy palnych nie mieszaj^cych si? z wod^. Cz?sci 2 Wymagania dotycz^ce srodków pianotwórczych do wytwarzania piany lekkiej sluz^cej do powierzchniowego gaszenia cieczy palnych nie mieszaj^cych si? z wod^. Cz?sci 3 Wymagania dotycz^ce srodków pianotwórczych do wytwarzania piany ci?zkiej sluz^cej do powierzchniowego gaszenia cieczy palnych nie mieszaj^cych si? z wod^. Cz?sci 4 Wymagania dotycz^ce srodków pianotwórczych do wytwarzania piany ci?zkiej sluz^cej do powierzchniowego gaszenia cieczy palnych mieszaj^cych si? z wod^.
11. PN-90/C-04809 eqv ISO 304 i 6889 Srodki powierzchniowo czynne -oznaczanie napiçcia powierzchniowego (ys ) i napiçcia miçdzyfazowego (yi)
12. PN-78/C-83603/07 Srodki gasnicze - Pianotwórcze srodki gasnicze - Oznaczanie liczby spienienia
13. PN-78/C-83603/05 Srodki gasnicze - Pianotwórcze srodki gasnicze - Oznaczanie szybkosci wykraplania piany
14. PN-90/C-83603/11 Srodki gasnicze - Pianotwórcze srodki gasnicze - Oznaczanie czasu gaszenia
15. PN-89/C-83603/12 Srodki gasnicze - pianotwórcze srodki gasnicze - Oznaczanie czasu nawrotu palenia
16. PN-80/C-83603/08 Srodki gasnicze - pianotwórcze srodki gasnicze - Oznaczanie zawartosci osadu
17. PN-78/C-83603/09 Srodki gasnicze - Pianotwórcze srodki gasnicze - Oznaczanie wartosci piçciominutowej
18. A. Mizerski: Eksploatacja srodków pianotwórczych, sympozjum Soczewka 2005
