Научная статья на тему 'СОЗДАНИЕ И РАЗВИТИЕ СИСТЕМЫ НАРОДНОГО ОБРАЗОВАНИЯ ТАДЖИКСКОЙ ССР'

СОЗДАНИЕ И РАЗВИТИЕ СИСТЕМЫ НАРОДНОГО ОБРАЗОВАНИЯ ТАДЖИКСКОЙ ССР Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
29
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ОБРАЗОВАНИЕ / GFS / СОЦИАЛИЗМ / ВЛАСТЬ / РЕГИОНАЛЬНЫЕ / ВОЕННОЕ / ЭКОНОМИЧЕСКОЕ / ОБУЧЕНИЕ / ПАРТИИ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Баротов Зайниддин Камолиддинович

Школа и образование на всех исторических этапах являются ведущим фактором человеческого общества и одним из важных основ государственности. Реформы и развитие невозможно добиться прогресса без понимания таких проблем. Сегодня мы добились таких результатов по интеграции и глобализации, общедоступному для обучения общественности, обеспечению гендерного равенства и качества образования. Кстати, этот исторический опыт наших предков свидетельствует о том, что разработка организованной системы обучения и воспитания была начата еще с бостонской эпохи, несмотря на политическую ситуацию, возделывание мира и государственности, а также изобилие предков и улиц постоянно совершенствуется и выполняет свою миссию перед человеческим сообществом, постоянно растущим слоем, развитие науки, культуры и государственности. Из вышесказанного следует, что современно это время больших научно-технических достижений и новых открытий в новое человеческое мышление, путь к которым начинается со школы, образования и правильной системы современного обучения.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CREATION AND DEVELOPMENT OF THE PUBLIC EDUCATION SYSTEM OF THE TAJIK SSR

School and education at all historical stages are the leading factor of human society and one of the important foundations of statehood. Reform and development cannot be made without understanding such issues. Today, we have achieved such results in integration and globalization, public education, gender equality and quality of education. By the way, this historical experience of our ancestors shows that the development of an organized system of education and upbringing was started since the Boston era, despite the political situation, the cultivation of peace and statehood, as well as the abundance of ancestors and streets, is constantly being improved and fulfills its mission to the human community, an ever-growing stratum, the development of science, culture and statehood. From the above, it follows that today is a time of great scientific and technological achievements and new discoveries in a new human thinking, the path to which begins with school, education and the correct system of modern education.

Текст научной работы на тему «СОЗДАНИЕ И РАЗВИТИЕ СИСТЕМЫ НАРОДНОГО ОБРАЗОВАНИЯ ТАДЖИКСКОЙ ССР»

НИГОХЕ БА ТАШАККУЛ ВА ТАРАЦИЁТИ СИСТЕМАИ МАОРИФИ ХАЛЦИ ^МШС ТО^ИКИСТОН

Баротов З.К.

Донишгощ давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

Тaъpихи иншният бa тaвpи вoзex нишoн дoд, ки мaopиф чун шхди apзишмaндy aфзaлиятнoк дap xaërn чoмea пypaxxaмият Ba тaкдиpcoз мeбoшaд. Фapдoи xap xaray миллaт Ba тaкoмyлy oбoдии xap кишвap бa тaвaччyx Ba иpoдaи cиëcии xap дaвлaт бa мaopиф пaйвaнди зичу нoгycacтaнй дopaд.

A^a^a, мaopифи Точикистон мaxcyли дaвpaи caгcиaлизм бyдa, тaшaккyлëбии oн бa шлхои 20-ум poCT мeoяд Ba ин мaopифpo мaopифи хглкй нoмидaaнд. Мaopифи хглки ЧМШС Точикистон дap acocи ceнтpaлизми дeмoкpaтй тaшaккyл ефтг, мyттaмapкaз гapдидa буд. Oprara^ идopaи oн вaзopaти мaopиф Ba шyъбaxoи мaopифи кoмичpoияxoи вилoятй, шaxpй Ba нoxиявй бyдaнд [3, c.149].

Бaъди тaкcимaги миллии Ошеи Мapкaзй (oктябpи coли 1924) Чумк^ии Хyдмyхтopи Шypaвии Сaгcиaлиcтии Точикистон тaшкил сфт. Кyмитaи инкилобии чyмxypй дap aввaлин мaчлиcи худ (7 дeкaбpи coли 1924) бa тaмoми зaxмaткaшoни Точикистон мypoчиaтнoмa кдбул нaмyд. Дap oн caiwra^ acocии чyмxypй oид бa бapкapop кapдaни xoчaгии мaмлaкaт Ba coxибмaъpифaт нaмyдaни мapдyм мyaйян шyдaнд. Мacъaлaxoи мaвpиди нaзap, инчунин тaшкил нaмyдaни мaктaбxoи нaви шypaвй яке гз вaзифaxoи мyxимгapини тaшкилaги хизбй Ba Xyкyмaти Чyмxypии Точикистон бa шyмop мepaфт. Бo мaкcaди тaнзими кopи мaopиф (14 дeкaбpи coли 1924) Кoмиccapиaти мaopифи xanrçH ЧХШС Точикистон тaшкил гapдид, ки oн 11 фeвpaли coли 1925 дap Дyшaнбe бa кop шypyъ нaмyд. Aввaлин Кoмиccapи мaopифи xanrç A66oc Aлиeв Ba чонишини oн Aбyлкocим Лoхyгй тaъин гapдидaнд. Кoмиccapиaти мaopифи xanrç фaъoлияти xyдpo бapoи бa мexнaткaшoни чyмxypй фaxмoнидa дoдaни мохияти мaктaби нaви шypaвй, тaшкилy pyшдy нумуи oн, тaълимy тapбияи кaдpxoи oмyзгopй, чэлб нaмyдaни бaчaгoн бa мaктaб, мyбopизa бap зидди бecaвoдй paвoн кapдa буд. Кoмиccapиaти мaopифи xanrç дap иxтиëpaш 18 мaктaб, 593 xoнaндa Ba 48 oмyзгop дoшт.

Бa мaкcaди чйлб нaмyдaни фapзaндoни мexнaткaшoн бa мaктaби шypaвй Ba aфзyдaни нуфузи oн дap бaйни axoлй Кoмитeги инкилобии Чyмxypии Точикистон 30 ceнтябpи шли 1925 <^ap бopaи имти^зу бapтapии ои^ое, ки фapзaндoнaшoн дap мaктaби coвeгй мехошнд» rçapop кдбул тамуд. Мyвoфики oн пaдapy мoдapoнe, ки бе мoнeъият фapзaндoни xyдpo бa мaктaби нaви шypaвй бa xoндaн мeфиpиcтoдaнд, aз дaвлaт ëpдaмпyлй, тухмй, мacoлexи coxтмoнй Ba Faйpapo бепул мeгиpифтaнд[2, c.43].

Бapoи бoз хдм тaшaккyл дoдaни низoми мaopиф Ba бaлaнд бapдoштaни фapxaнгy тaмaддyни xanKH точик aнчyмaни якуми Мyaccиcoни умумиточикистонии шypoxo (дeкaбpи coли 1926) «Дeклapaтcияи чopй нaмyдaни тaълими умумии бепули мexнaткaшoни ЧХШС Тoчикистoн»-po кдбул шмуд, ки дap oн чунин oмaдaacт: «X,apчoнибa кyшидaн лoзим acт, ки oммaи вaceътapини мexнaткaшoни ЧХШС Точикистон xaмpoxи дигap чyмxypиxoи иттифокй бa poxи бyнëдкopии эчодии мaдaнияти ягоши caгcиaлиcтй, xaмчyнин бa poxи пpoтceccи икгишдй бapoянд, ки oн бa нeкyaxвoлии xoчaгии oммaи вaceи мexнaткaшoни Точикистон oвapдa мepacoнaд».

Xyкyмaти чyмxypй оид бa тaшвикy тaблиFи мaктaби нaв дap бaйни axoлй иcтифoдaи нa тaнxo мaблaFи дaвлaтй, бaлки дap ин кop x^ca гyзoштaни мapдyмpo низ вycъaт бaxшид. Дехконон тaдpичaн фapзaндoнaшoнpo бa мaктaб мeфиpиcтoдaнд Ba дap кopи coxтмoни мaктaбxoи нaв кyмaки мoддивy aмaлй мepacoнидaнд [5, c.103].

Шyмopaи мaктaбxo Ba xoнaндaгoн coл aз coл мeaфзyд. Arap coли тaxcили 1926-1927 шyмopaи мaктaбxo 150 Ba шyмopaи xoнaндaгoн 5024 нaфap бoшaд, coли тaxcили 1927-1928 мaктaбxo бa 258 Ba xoнaндaгoн бa 9070 Ba шли тaxcили 1928-1929 микдopи мaктaбxo бa 308 Ba шyмopaи xoнaндaгoн бa 12000 pacид.

соли тaxcили 1927-1928 xaмaгй 5,6% Ba дap шли тaxcили 1928-1929 21,3% бaчaгoни шнни мaктaбй бa тaълим фapo гиpифтa шyдa бyдaнд. Дap чyмxypй бapoи мaxви бecaвoдии oдaмoни кaлoнcoл низ axaмияти чиддй дoдa шуд. Arap coли 1925-1926 дap 63 мaктaби мaxви бecaвoдй 1450 нaфap кaлoнcoлoн caвoд омуухга бoшaнд, coли т^шли 1928-1929 микдopи мaктaбxo бa 314 Ba caвoдoмyзoн бa 84000 нaфap pacoнидa шуд.

Xyкyмaт бapoи pyшдy нумуи мaopифи xanrç мaблaFгyзopиpo aфзyн нaмyд. Aгap coли 1924 бapoи ин coxa 180 xaзop cyм чудо гapдидa бoшaд, nac шли 1929 ин мaблaF бa 13 млн. 749 x^op cyм pacoнидa шуд. Бо вyчyди ин, coли тaxcили 1928 aз 398 мaктaб xaмaгй 5 фoизaш бинои типи мaxcyc

дошт. Аксарияти мактабхо дар бинохои кухна бе пояи моддию техникй, тахтаи синф, нимкат ва гайра амал мекарданд [4, с.357].

Вазифахои нави мактаб дар барномаи кабулкардаи анчумани VIII умумииттифокии Хизби коммунист равшану возех муайян шуда буд. Барнома таърифи аники мохияту мазмуни мактаби шуравиро дар худ тачассум мекард. Дар равиши таълиму тарбияи бачагон бештар ба тарбияи ахлокй диккат дода, дар хонандагон тарбия намудани хисси ёрию дустй, бародарию баробарй, коллективизм дар дарачаи аввал меистод.

Дар мактабхо ячейкахои аввалини ташкилоти бачагон ташкил гардиданд ва фанхои таълимй, аз чумла забони модарй, арифметика, чугрофия, таърих ба хонандагон омузонида мешуданд. Дар мактабхо имтихонхои чорякй, нимсола ва солона гузаронида мешуд. Хамаи ин чорачуихо ба равиши таълиму тарбияи бачагон таъсири хуб расонида, обру ва эътибори мактаби нави точикро дар байни ахолй дучанд намуд.

Далели дигаре, ки ба равиши корхои таълиму тарбияи чавонон ва насли навраси точик кумаки бузург расонид, ин тартиб додану чоп намудани китобхои дарсй, тарчумаи баъзе асархо ва нашри матбуоти даврй мебошад. Дар ин солхо аввалин китобхои дарсй барои мактабхои точикй чоп шуданд. Инхо алифбохои Мухаммад Самадзода Собит-»Мифтохултаълим» (1922), Саидризо Ализода-»Соли нахустин» (1923), Нисормухаммад Юсуфй- «Алифбои точик» (1924), Садриддин Айнй-»Алифбо» (1923) ва китоби дарсии арифметикаи Нисормухаммадов- «Мухтасари рахнамои хисоб» махсуб мешаванд.

Барои чоннок намудани нашр ва тарчумаи китобхои дарсй соли 1924 Комиссияи илмии точик ташкил гардид. Дар натичаи фаъолияти кори ин комиссия нашр ва тарчумаи китобхои дарсй, дастурхои таълимию методй барои мактабхои точикй сифатан бештар гардида ру ба афзоиш ниход. Чунончй, дар ибтидои соли тахсили 1927-1928 барои мактабхои точикй 6 номгуй китобхои дарсй ва дастурхои таълими оид ба математика, морфологияю синтаксиси забони точики, табиатшиносй, адабиёти точик ва гайра чоп гардид. То охири соли тахсил шумораи китобхои дарсй ба 14 номгуй расид [2, с.51].

16 октябри соли 1929 анчумани сеюми фавкулоддаи шурохои Точикистон хохиши халки точикро ба назар гирифта, дар бораи ташкил ёфтани ЧЩС Точикистон ва ихтиёран ба хайати ИЧЩС дохил гаштани он карор кабул кард. Илова бар ин, анчуман масъалахои мухимтарини хочагй, сиёсию маданй, аз он чумла сохаи маорифи чумхурии навташкилро дида баромада, ба Хукумати чумхурй пешниход намуд, ки вазифахои асосии ин сохаро дар муддати кутох дида барояд. Дар натича мохи апрели 1930 Кумитаи марказии Хизби коммунисти Точикистон масъалаи сохаи маорифи чумхуриро мухокима намуда аз руи ин масъала карор кабул кард, ки дар он вазифахои асосии ташкилотхои хизбй дар сохаи маорифи халк муайян гардида буд. Мувофики он ташкилотхои хизбй вазифадор шуданд, ки то охири панчсолаи якум 75% кудакони синни мактабии нохияхои шаркй, 100% кудакони нохияхои шимолии Точикистон ва то охири соли тахсили 19311932 тамоми кудакони синни мактабй ба таълим фаро гирифта шаванд. Дар инкишофи сохаи маорифи халк дар чумхурй карорхои анчумани якуми муассисони Хизби коммунисти Точикистон (июни соли 1930) низ сахми бузург дошт. Анчуман доир ба рушду нумуи сохаи маорифи халк карор «Оид ба сохтмони маданй» кабул намуд. Дар асоси ин карор дар чумхурй амалиёти маданй эълон гардид. Амалиёти маданй бояд вазифахои пахн намудани маданияти нав, ташкил намудани мактабхои махви бесаводй, чорй намудани таълими умумии хатмй, сохтану таъмири мактабхо, тайёр намудани омузгорону кормандони сохаи фарханг ва гайраро хал мекард. Дар натичаи фаъолияти иштирокчиёни ин амалиёт дар соли тахсили 1929-1930 шумораи мактабхо ва хонандагон дар он хеле афзуд. Дар мукоиса бо соли тахсили 1924-1925 дар ин сол микдори мактабхо бештар аз 8 маротиба, шумораи хонандагон бошад, бештар аз 7 маротиба афзуд.

Дар рушду нумуи минбаъдаи маорифи чумхурй карорхои анчумани XVI Кумитаи марказии умумиттифокии Хизби коммунист накши мухим доштанд. Ин анчуман чорй намудани таълими ибтидоии хатмии умумй ва бархам додани бесаводиро хамчун вазифаи чанговаронаи хизб дар давраи наздиктарин муайян намуд. Мувофики дастурамали ин анчуман Кумитаи марказии умумиттифокии Хизби коммунист 25 июли соли 1930 «Дар бораи таълими умумии хатмии ибтидой» карор кабул намуд. Мувофики ин карорхо вазифа гузошта шуд, ки аз соли тахсили 19301931 шуруъ намуда, дар тамоми ИЧЩС таълими умумии хдтмии бачагон (писарбачагон ва духтарон)-и синни 8,9,10 -сола дар хачми камаш чорсолаи мактаби ибтидой чорй шавад [3, с. 149].

Мувофики ин карор тирамохи соли 1930 хамаи бачагони ин синну сол, ки то хол дар мактаб намехонданд, ба мактаби мехнатй кабул шуданд. Дар асоси карорхои хизб ва Хукумати шуравй барои амалй гардидани онхо дар ЧМШС Точикистон низ бисёр корхои мухимро сомон расониданд.

Бояд тазакур дод, ки сохаи маориф яке аз самтхои афзалиятноки сиёсати хукумати Точикистони Шуравй ба хисоб рафта, дар сиёсати ичтимоии давлат макоми бунёдй ва такягохиро ишгол менамуд, ва дар рушду нумуи он раванди тахаввулоти сиёсию иктисодй, ичтимоию фархангй ва ахлокию маънавии чомеа накши муаассир дошт.

АДАБИЁТ

1. Чурабоев Ч,. Маориф- гарави пешравии чомеа. Монография / ЧЧурабоев, А.Кучаров, С.Мулочонов, А. Сайфуллоев.- Душанбе, 2015.-244 с.

2. Рахмонов А.А., Расулов А.Б., Кщиров К.Б., Афзалов Х.С. Дируз ва имрузи маорифи Чумхурии Точикистон. Монография / А. А. Рахмонов.-Душанбе, 2011 - 202 с.

3. Хакимов Н. Х- Таърихи халки точик. Ч. П. Китоби дарсй/ Н.Х.. Хакимов.-Душанбе:,»Ирфон». 2008 - 492 с.

4. Хотамов Н., Таърихи халки точик . Китоби дарсй / Н.Хотамов, Д.Довудй, М. Муллочонов М. Исоматов -Душанбе, 2011. - 644 с.

5. Холикзода А.Точикони Мовароуннахр (аз итилои Русия то Истиклол) Воситаи таълимй / А. Холикзода -Дуашнбе, 1997. 180 с.

СОЗДАНИЕ И РАЗВИТИЕ СИСТЕМЫ НАРОДНОГО ОБРАЗОВАНИЯ ТАДЖИКСКОЙ ССР

Школа и образование на всех исторических этапах являются ведущим фактором человеческого общества и одним из важных основ государственности. Реформы и развитие невозможно добиться прогресса без понимания таких проблем. Сегодня мы добились таких результатов по интеграции и глобализации, общедоступному для обучения общественности, обеспечению гендерного равенства и качества образования. Кстати, этот исторический опыт наших предков свидетельствует о том, что разработка организованной системы обучения и воспитания была начата еще с бостонской эпохи, несмотря на политическую ситуацию, возделывание мира и государственности, а также изобилие предков и улиц постоянно совершенствуется и выполняет свою миссию перед человеческим сообществом, постоянно растущим слоем, развитие науки, культуры и государственности. Из вышесказанного следует, что современно это время больших научно-технических достижений и новых открытий в новое человеческое мышление, путь к которым начинается со школы, образования и правильной системы современного обучения.

Ключевые слова: образование, GFS, социализм, власть, региональные, военное, экономическое, образование, обучение, образование, партии.

CREATION AND DEVELOPMENT OF THE PUBLIC EDUCATION SYSTEM OF THE TAJIK SSR

School and education at all historical stages are the leading factor of human society and one of the important foundations of statehood. Reform and development cannot be made without understanding such issues. Today, we have achieved such results in integration and globalization, public education, gender equality and quality of education. By the way, this historical experience of our ancestors shows that the development of an organized system of education and upbringing was started since the Boston era, despite the political situation, the cultivation of peace and statehood, as well as the abundance of ancestors and streets, is constantly being improved and fulfills its mission to the human community, an ever-growing stratum, the development of science, culture and statehood. From the above, itfollows that today is a time of great scientific and technological achievements and new discoveries in a new human thinking, the path to which begins with school, education and the correct system of modern education.

Keywords: Education, GFS, Socialism, Power, Regional, Military, Economic, Education, Education, Education, Party.

Сведения об авторе:

Баротов Зайниддин Камолиддинович - соискатель кафедры истории таджикского народа, Таджикский государственный педагогический университет имени С. Айни, Тел.: (+992) 985455545

About the author:

Barotov Zainiddin Kamoliddinovich - Applicant for the Department of History of the Tajik People, Tajik State Pedagogical University named after S. Aini, Tel: (+992) 985455545

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.