CC BY
0Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
КУЛЬТУРОЛОГИЯ CULTUROLOGY
SOSIAL-M3D3NI MUHITD9 TOLERANT MENTALITET FENOMENI
GASIMOVA S. F.
AMEA Memarliq va incasanat institutunun aparici elmi iççisi, filologiya uzra falsafa doktoru,
dosent.
Abstract: One of the main problems of humanitarian research is the tolerant mentality, the analysis of the forms, methods and ways of its existence, the identification and description of the mechanisms of transformation of cultural and spiritual differences by a person in modern society. The article emphasizes the importance and relevance of the implementation of the strategy of multiculturalism and formation of a tolerant mentality, taking into account the realities of intercultural interactions. The policy of multiculturalism is a strategic response of nation states to changes in the ethno-demographic structure of society caused by modern migration processes.
Key words: multiculturalism, globalization, culture, society, progress.
Аннотация: Одной из основных проблем гуманитарных исследований является толерантный менталитет, анализ форм методов и способов его существования, выявление и описание механизмов преобразования человеком культурных и духовных различий в современном социуме.
В статье подчеркивается важность и актуальность реализации стратегии мультикультурализма и формирование толерантного менталитета с учетом реалий межкультурных взаимодействий. Политика мультикультурализма есть стратегический отклик национальных государств на
Multikulturalizm siyasatini qiymatlandirarkan qeyd etmak lazimdir ki, o, faktiki olaraq çaxsiyyatin madani asaslarla sosial sistemlardan kanarlaçdirilmasinin yolverilmazliyina yonalmi§dir. Belalikla, dovlatin va immiqrantin yerli ahalisinin numayandasinin marginalla§ma ehtimali nazari cahatdan taxminan barabardir. Tolerantliq fenomeni va onun asasinda duran amillar muasir dovrun aktual movzularindan biridir, tadqiqatçilarin, ilk novbada, etnik va sosial psixologiya, madani antropologiya va s. kimi sosial-humanitar elmlarin diqqatini calb edir. Muasir camiyyatdaki tolerantliq nazari bir doktrina deyil, insanlar arasindaki real gundalik munasibatlarin xarakteristikasidir. Onun xususiyyatlarinin aydinlaçdirilmasi humanitar tadqiqatlarin asas movzusu olmalidir. Millatlararasi munasibatlarin xususiyyatlarina "ozununku"kimi yanaçan tolerant zehniyyat bela formalaçir.
Maqsad, tolerantliq prinsiplari uzarinda qurulmu§ umumi madani, umumbaçari dayarlar olmalidir va bununla da onun movcudlugunun forma, metod va metodlarinin tahlili, insanin madani va manavi farqlarini muasir camiyyatda inki§af va qarçiliqli tasir vasitalarina çevirma mexanizmlarinin muayyanla§dirilmasi va tasvir edilmasi lazim olan muxtalif camiyyatlarin camiyyata çevrilmasi va daha da inki§af etdirilmasi yolunu tapmaqdir. Madaniyyatin birlaçmasina sabab olan qloballaçma takca fard uçun deyil, butovlukda camiyyat uçun risklar daçiyir. Fakt budur ki, muasir dunyada etnomadani muxtaliflik bir çox hayati funksiyalari yerina yetirir va muxtalif etnoslar qar§ila§diqlari problemlarin hallina muxtalif yanaçmalara diqqat yetirirlar. Belalikla, bir madaniyyatda pula olan ehtiras, digarinda - texniki bilik, uçuncusunda - siyasi ideallar, dorduncusunda - olumsuzluya inam ustunluk taçkil eda bilar. Heç kim bilmir ki, baçariyyatin galacakda yaçamasi uçun mahz bu potensialdan na lazimdir. Buna gora baçariyyat sosial va Tabii tarixin çagiriçlarina adekvat cavab vermak uçun lazim olan zangin xususiyyatlara sahib olmalidir.
Qloballaçma prosesinin ozunda muayyan konflikt potensiali var. «Madani imperializm» istar-istamaz ozunu tasdiq etmaya va dunyanin milli manzarasinin asas elementlarini qoruyub saxlamaga ehtiyacin artmasina sabab olur. §axsiyyat - ozunu baçqalarinin, yadlarin, çoxlugun arasindan tacrid etmak prosesi, ozunun va baçqasinin «-nin aydin §akilda ayrilmasi [1, s.6]. Muxtalif etnik qruplarin multikultural dunyanin formalaçmaqda olan makanina uygunlaçmasinin çoxasrlik tacrubasi,
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
КУЛЬТУРОЛОГИЯ CULTUROLOGY
humanitar elmlarin fann sferasinda öz aksini tapmi§, qar§iya qoyulan problemi nazardan ke9irmak ü9ün nazari, empirik va tatbiqi aspektda unikal bilik obyektidir. Bu ham da müasir camiyyatin mütaraqqi, mütaraqqi inki§afini tamin edan etnomadani tolerantliq fenomeninin asas xüsusiyyatlarini müayyan etmak imkanidirBunlar. Praktiki, gündalik tolerantligi haqiqatan tamin edan, lakin hala da alimlarin nazarindan kanarda qalan hayat falsafasinin asaslarini va prinsiplarini nazari cahatdan aydinla§dirmaq lazimdir. Eyni zamanda, istanilan tadqiqatin vazifasi takca tolerantliq probleminin nazari dark edilmasi deyil, ham da gündalik hayatda istifada oluna bilan tolerant dünyagörü§ünün formala§dirilmasi ü9ün real sosial-madani proqramlarin yaradilmasidir - ham da dünyagörü§üna tasir edan pedaqogika sahasinda va insan mentalitetinin formala§masi, ham da realliqda zaruri olan madaniyyat, din, siyasat va hüquq sahasinda.
Tolerantliq fenomeninin nazari tadqiqatlarina asaslanaraq, hazirda müasir multikultural camiyyatin hayat dayarlarinin va prioritetlarinin xüsusi sistemini asaslandiracaq yeni tolerantliq falsafasini hazirlamaq va yaymaq lazimdir. Bela bir yeni falsafa müasir dövrün Qarbi Avropa falsafi fikrinda formala§mi§ va müasir sosial-humanitar biliklarda daha da inki§af etmi§ asas ideyalara asaslanmalidir.
Multikulturalizm strategiyasi müxtalif siyasi tarkiba malik dövlatlarda etnik qruplar arasinda tolerant münasibatlarin qurulmasina ?ali§ir. Lakin realliqda multikulturalizmin müsbat münasibati 9ox vaxt müxtalif camiyyatda madaniyyatlarin konstruktiv qar§iliqli alaqasina deyil, bir tarafdan yadla§maya, ayriliga, digar tarafdan isa milli kimliyin a§inmasina gatirib 9ixarir. Ke9mi§da madaniyyatindan va dayar sistemindan farqli bir ölkaya kö9an etnomadani azliqlarin nümayandalari bu dövlatin dayar makanina uygunla§maga 9ali§irdilar. Lakin hazirda bir 9ox etnik qruplar milli madaniyyatin dominant norma va dayarlarinin qabul edilmasina ehtiyac görmürlar.
Camiyyatin vahid orqanizmi müxtalif madaniyyatlardan ibaratdir ki, onlarin barabarliyinin taninmasi multikulturalizmin asas prinsipidir. Bir dövlatin hüdudlari daxilinda monoetnikliya va monokulturaya qalib galmakda XX asrin sonlarinda multikulturalizm strategiyasinin hayata ke9irilmasi madaniyyatlararasi qar§iliqli alaqalarin realliqlari nazara alinmaqla ahamiyyat va aktualliq qazanmi§dir.
9D9BiYYAT
1. «Свое» и «чужое» межкультурные коммуникации в полипарадигмальном аспекте: коллективная монография. /Под ред.Л.А.Шкатовой; Челяб.гос.ун-т. Челябинск, 2003, 185.с.
2. Яковец Ю.В Глобализация и взаимодействие цивилизаций. - М.2001.
3. Практика глобализации, игры и правила новой эпохи. - М.2000.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
