CC BY
8It should be noted that the special vocabulary of the so-called advansed languages has been replenished through the introduction of various industry dictionaries, so their comprehensive study is very important in our time.
In recent years, the study of terminology has acquired a philosophical and logical dimension, embracing the unity of logical, philosophical and linguistic approaches with a special emphasis on the study of the relationship between theoretical and wordform, text analysis and terminology.
The term is a very important means in scientific communication, and its irrationality and imperfection can lead to misunderstandings in the process of scientific communication between scientists.
Keywords: terminology, science, direction, dictionary, language, medicine, Latin, theory, approach, learning, technology, logic.
Сведения об авторе:
Назаров Тавакал Айниевич - старший преподаватель общеуниверситетской кафедры немецкого и французского языков Таджикского национального Университета, тел: (+992) 900050525 Email: [email protected]
About the author:
Nazarov Tavakal Aynievich - the senior teacher of the department of German and French languages of Tajik National University Phone: (+992) 900050525 Email: [email protected]
САДМИ ВОЖАГОНИ ЩТИБОСЙ ДАР ИСТИЛОХОТИ ЖУРНАЛИСТИКА ДАР МИСОЛИ ЗАБОЩОИ ТОЧДКЙ ВА АНГЛИСЙ
Рахматуллоев М. С
Донишгохц давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни
Инкишофи чамъияти инсонй - ин инкишофи хамаи кисматхои илм, истехсолот ва санъати он мебошад, ки дар навбаги худ ин ба инкишофи хдмаи забонхо оварда мерасонад. Илм, исгехсолот ва санъати хамаи халкхо новобаста аз якдигар, аммо баробар дорои рушди таърихй мегарданд. Алокахо дар хамаи сохахо рух медиханд - дар ВАО, сиёсат, иктисодиёт, фарханг, дар рузгори харруза ва чун натича онхо ба тагйиротхои калон дар тарзи зиндагонй, чахонбинй, ва албатта, ки дар забон оварда мерасонанд. Ягон соха ва ягон тамаддун бе робита вучуд ё инкишоф намеёбад, хар чй кадаре робита ба амал ояд, хамон соха ё чомеа хамон кадар тараккй мекунад. Х,амин тарик, истилохоти журналистика низ дар чунин протсеси ин чода бенасиб нест. Хар руз илми наве ба амал ояд, робитаи нав низ ба амал меояд. Ба хамагон маълум аст, ки сохаи журналистика таърихи зиёд надорад, бинобар аз сабаби таърихи зиёд надоштан дорои робитахои нав мебошад. Илме, ки нав ба амал меояд ба хамсоли сохаи мазкур дорои бойшавии истилохоти нав ва забонхои халкиятхои гуногун рух медихад. Аммо набояд истилохи «бойшавй»- ро чунин фахмид, ки мо бояд бидуни чуну чаро хамаи вожахои иктибосиро ба системаи забони худ кабул кунем, ки ин холат бисёр вакт дар сохаи журналистика рух медихад ва ба аз хад зиёд шудани элементхои забони гайр дар забони модарй оварда мерасонад, дар он вакте ки дар худи забон эквивалентхои хамин вожахо ииктибосй вучуд доранд, ки метавонанд падида ва зухуротхои зеринро маънидод кунанд.
Пахлухои гуногуни калимахои иктибосиро омухта, асосгузори мактаби шуравии истилохот Д. С. Лотте чунин акида дошт, ки иктибос карданро як чараёни мустакил бояд донист ва калимаи иктибосиро бо рохи мукоиса бо системаи мавчудаи истилохот бахогузорй намуд (дар системаи калимахои хамреша ё наздик) [8, с.55].
Ба гурухи вожахои иктибосии забони англисии кадим мебояд танхо калимахоеро ворид намуд, ки онхо пас аз асри V ба забони англисй ворид гардидаанд. Баъд аз оне ки забони англисй аз диалектхои дигар кабилахои дар чазираи Британия зиндагй мекарда чудо шуд. Албатта, диалекти кабилахое, ки аз китъаи Аврупо ба чазирахои Британия омаданд дорои хусусиятхои ба худ хос буданд, ки онхоро аз якдигар фарк мекард. Бинобар ин вожахои иктибосии ин давр мебояд калимахои давраи насронигардонй ва шумораи ками калимахое, ки англосаксхо аз келтхо кабул намуданд, шуморид [6, с.120].
Хангоми тахкики натичахои калимахои аслии забони англисй муайян гардид, ки дар истилохоти журналистикаи забони англисй вожахои решагии англосаксй хамагй 7,26 дарсади хамаи истилохоти асосиро ташкил медихад. Аз ин бармеояд, ки кисми зиёди истилохоти журналистикаро калимахои иктибосй ташкил медиханд, ки мо мавриди омузиш карор додаем. Таъсири як забон ба забони дигар тавассути сабабхои таърихй маънидод карда мешавад: чангхо, забткорихо, саёхат, савдо ва гайра. Шиддатнокии чараёни вуруди вожахои иктибосии нав дар даврахои мухталиф хеле гуногун мебошад. Дар вобастагй аз шароитхои амики таърихй он баъзан меафзояд ё коста мегардад.
Дарачаи таъсири як забон ба забони дигар дар ин холат ба андозаи хеле бузург аз омилхои забонй вобаста аст, яъне аз он ки то чй андоза ин забонхо бохамдигар наздик мебошанд.
Яке аз намоёнтарин забоншиносони асри 19-и рус А.А. Потебня, дар зимни протсеси иктибос ахамияти унсури эчодиро кайд кардааст. Ба акидаи у « иктибос намудан маънои онро дорад, ки ба ганчинаи тамаддуни инсоният бештар аз оне ки мегирем, ворид менамоем». Чунин муносибат нисбат ба вожахои иктибосй имкон медихад, ки конуният^ое муайян гарданд, ки рушди таркиби лугавии забон ба онхо тобеъ мебошад. Маънидод намудани ходисахои дар он рухдиханда ва зохир намудани сабабхои он, ошкор намудани алокахои таърихй дар миёни калимахои чудогона [11, с.7]. Гуфтахои болоро дар зер бо мисолхо таквият мебахшем.
Масалан Э. Рихтер нишон медихад, ки сабаби пайдоиши калимахои иктибосй дар пайдо шудани чизхои нав ва мафхумхои нав аст. Хамчунин пайдоиши калимахои иктибосй характери дигар низ доранд, мисли забонй, ичтимой, равонй, эстетикй ва f. Талабот ба навъхои нави забонй, мухити гуногун, дар пуррагй, кутохй, фахмо ва дастрас будан ва f. Аз ин хулоса кардан мумкин аст, ки калимахои иктибосй бештар ба ба муносибатхои фархангии ду забон вобаста аст. Андешахои Э. Рихтер, дар баёни афкори забоншиносии олимони дигар таъсири худро гузоштааст [10, с. 122].
Истилохоти иктибосй аз забони лотинй - забони илми Аврупо дар ташаккули истилохоти журналистикаи забони англисй хеле зиёд дида мешавад. Ин забон дар тамоми забонхои дунё сахми назаррасе дорад, ки хамеша дар холи истифодаанд. Шумораи вожахои иктибосии лотинй дар забони англисй хеле зиёд мебошанд. Баъзе мухаккикон мегуянд, ки У хиссаи тамоми таркиби луFавии забони англисиро калимахои лотинй ташкил мекунанд. Аз сабаби он ки ин протсес тавассути адабиёти хаттй ба амал меомад, вожахои иктибосии лотинй нисбат ба дигар забонхо камтар дучори таFЙирот гардиданд.
Таркиби иктибосхои лотинй чунин аст: producer («тахиягар»), propaganda («таблип»), provincialism («махалгаройй»), publication («маводи чоп»), reputation («шухрат»), scenario («сенария»), sensation («хангома»), public opinion («афкори оммавй»), active vocabulary («^ати фаъол»), censorship office («музокира, санчиши чиддй»), civil society («чомеаи шахрвандй»), creation process («чараёни эчодй»), creative laboratory («лабораторияи эчодй»), creative potential («иктидори эчодй»), deductive conclusion («хулосабарории дедуктивй»), editorial office («идораи нашрия»), express commentary («шархи фаврй»), express information («иттилооти фаврй»), extraplanned material («маводи Fайринак;шавй»), inductive inference («хулосабарории индуктивй»), informational activity («фаъолияти иттилоотй»), informational agency («агентии иттилоотй»).
Иктибосх,ои лотинй ба воситаи забони фаронсавй сабабхои таърихии худро доранд. Таъсири забони фаронсавй ба забони англисй бавижа дар давраи хукмронии фаронсавихо дар кишвар, хангоме ки забони миллии англисй хануз шакл нагирифта буд, пурзур гардид. Бо зурй даромадани фаронсавихо ба Англия дар соли 1066 OFOЗи давраи забткорихои нормандихо шуд. Забони фаронсавй дар давраи дуру дароз ба забони давлатии Англия табдил ёфт. Дар кишвар дузабонй хукмрон гардид. Ин замони иктибосхои англису фаронсавй буд. Аз хамин сабаб, иктибосхои фаронсавиро аз садаи ХШ сар карда дигар наметавон иктибосхои англису фаронсавй номид. Бархе аз вожагони иктибосй дертар баъд аз баркарории сулолаи Стюартхо ва дар алока бо инкилоби буржуазии соли 1789-и Фаронса ба забони англисй гузаштаанд. Мисоли истилохоти иктибосии лотинй-фаронсавй инхоанд: electorate («интихобкунандагон»), elite («баргузида»), emotion («эхсос»), emotional («эхсосй»), equity («холисона»), essay («эссе»), estimation («арзиш»), event («вокеа»), experience («тачриба»), experiment («тачриба»), expert («коршинос»), exposition («ибтидо»), galley («гранка»), grant («бурс»), herald («паём»), humor («зарофат»), humorist («ширинкор»), illusion («хаёли хом»), illustration («оройиш»), image («образ»), imagination («тасаввурот»), immediacy («фаврият»).
Маънои вожахои иктибосй дар забони кабулкунанда метавонад васеъ гардад ё ин ки танг шавад. Васеъгардии маъно вобаста аст бо кучонидани мачозии ном ба дигар денотат, ки дар асоси монандии ашёхо бунёд гардидааст [1, с.36].
Истилох,оти иктибосй аз забони юнонй низ дар баробари иктибосхои лотинй дар ривочи истилохоти забони англисй сахм гузоштаанд. Таркиби иктибосхои юнонй чунин аст: phonogram («фонограмма»), polemics («мунозара»), prototype («тарх», «амсила»), semiotics («семиотика»), symbol («рамз»), telebridge («алокаи телевизионй»), telefilm («филми телевизионй»), telephone («телефон»), telephony («телефония»), bibliography («фехраст»), biography («холнома»), logotype («логотип»), monograph («рисола»), monologue («накл»), monotype («монотип»), polygraphy («матбаа»), tautology («хашв»), teletype («наккш аз дур»), vocal typography («оройиши овозй»).
Истилох,оти иктибосй аз забони фаронсавй Забони фаронсавй нисбат ба забони англисй дар давраи хукмронии Нормандихо мавккеи хукмронро сохиб гардид. Бинобар ин, калимахои фаронсавй дар киёс бо калимахои скандинавй, дар умум ифодакунандаи маком, тарзи хаёт, фаъолият ва
максадхои он табакаи чамъият буданд, ки танхо ё ин ки аксари вакт бо забони фаронсавй сухан мегуфтанд.
Ба гайр аз икктибосхои лотинй ва юнонй, ки ба воситаи забони фаронсавй ба забони англисй гузаштаанд, боз як гурух истилоххои решагии фаронсавй мавчуданд, ки дар хамон давру замон иктибос шуда номгуйи истилохоти журналистикаи ин забонро пурра кардаанд, ва дорои чунин мисолхо мебошанд; journalism («рузноманигорй»), journalist («рузноманигор»), label («тамга»), montage («банду баст»), notch («буридан»), portrait («симо»), pre journalism («каблазжурналистй»), publicism («публисистика»), publicist («публитсист»), publicity («ошкорбаёнй»), rehearsal («машк»), resume («хулоса»), secretary («котиб»), tack («маводи мухим»).
Истилохоти иктибосй аз забони итолиёй низ дар ин соха сахми худро гузоштанд. Масалан; relief printing («чопи барчаста»), firm sign («тамгаи корхона»), informational management («менечменти иттилоотй»), economical principals of informational management («шартхои иктисодии менечменти иттилоотй»), publicism («публисистикаи бадей»).
Ногуфта намонад, ки истилоххои зерин аз забони холанди иктибос шудаанд; sketch («лавха»), cable («кабел»), landscape («пейзажа»), tick («аломати кайд»), radio-sketch («очерки радиой»), cable television («телевизиони кабелй»).
АДАБИЁТ
1. Аракин В. Д. История английского языка: Учебное пособие для студентов педагогических институтов по специальности / В.Д. Аракин - «Иностранные языки». - М., 1985.
2. Гальперин И. Р., Черкасская Б. Лексикология английского языка. - М.: Иностранные языки, 1956.
3. Джаматов С. Использование заимствованных слов при образовании морфологических терминов таджикского и английского языков / С.Джаматов // Проблемахои филолологияи муосир ва методикаи таълими забонхои хоричй дар мактаби олй. - Душанбе, 2015. - С. 58-61.
4. Иктибос аз: О. Б. Шахрай. К проблеме классификации заимствованной лексики. - ВЯ, 1961, №2.
5. Иктибос аз: E. Richter. Fremd wort kunde. - Leipzig, 1919.
6. Ильин Б. А. История английского языка. Учебник для студентов педагогических институтов по специальности «Иностранные языки». - М., 1968.
7. Крысин Л. П. Иноязычные слова в современном русском языке. - М.: Наука, 1968. - С.11-12.
8. Лотте Д. С. Основы построения научно-технической терминологии /Д.С. Лотте // Вопросы теории и методики. -М.: Изд-во АН СССР, 1961. - 160 с.
9. Мамадназаров А. Англо-таджикский словарь. /А. Мамадназаров; редактор д.ф.н., проф. ТНУ. - Д.: ЭР-граф, 2015. - 1016 с. (на тадж. языке).
10. Пауль Г. Принципы истории языка. Перев с нем. - М., 1960. - С. 460
11. Потебня А. А. Из записок по русской грамматике. - Просвещение, М., 1968. - С. 209-210.
12. Секирин В. П. Заимствования в английском языке. / В.П. Секирин - Киев, 1964.
СЛОВАРНЫЙ ВКЛАД В ТЕРМИНОЛОГИИ ЖУРНАЛИСТИКИ НА ПРИМЕРЕ ТАДЖИКСКОГО И АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКОВ
В этой статье приводятся общие сведения об источниках и проблемах цитирования слов в английском языке, а также проблемы цитирования слов в английском языке. Некоторые из них думают, что количество английских слов в английском языке имеется в небольшом количестве. Это обстоятельство основано на многих исследователях, что английский язык не был латинским, а Римско - немецкий язык, потому что его лексическое содержание несколько отличается. В группу фразеологизмов английского языка следует ввести только слова, которые были введены после V века в английском языке. Однако немногие из них сохранили характер своего оригинального языка, но в настоящее время они мало используются в массовом потреблении и считаются представителями другого языка.
Ключевое слово: гражданское общество, творческая лаборатория, творческий потенциал, комментари изображать, дедуктивный вывод, редакция газеты, индуктивный вывод, информационный активность, производитель, публикация, репутация.
VOCABULARY CONTRIBUTION OF JOURNALISM TERMINOLOGY ON THE EXAMPLE OF TAJIK AND ENGLISH LANGUAGES
This article provides general information about the sources and problems of quoting words in English, as well as the problem of quoting words in English. Some of them think that the number of English words in the English language is small. This circumstance is based on many researchers that English was not Latin, but Roman-German, because its lexical content is somewhat different. In the group of phraseological units of the English language, only words that were introduced after the fifth century in the English language should
be entered. However, few of them have retained the character of their original language, but they are currently little used in mass consumption and are considered representatives of another language.
Keywords civil society, creative laboratory, creative potential, commentary express, deductive conclusion, editorial office, inductive inference, informational activity, , producer, publication, reputation.
Сведение об авторе:
Рахматуллоев Махмадулло Саидуллоевич - ассистент кафедры языкознания и сопоставительной типологии Таджикского государственного педагогического университета им. САйни.
About the author:
Rakhmatulloev Makhmadullo Saidulloevich - assistant of the Department of Linguistics and Comparative Typology of the Tajik State Pedagogical University named after S. Aini.
ИСТИФОДАИ ФЕЪЛХРИ ЁРИДЩАНДАИ WILL ВА SHALL дар МАЪНОИ АЗМУ ИРОДА ВА ФИШОР
Бахтиёри И.З., Садуллоев Д.Д.
Донишгоу давлатии Дангара
Барои омузандагони дилхох забон донистану аз худ кардани замонхои феълй шарти аввалиндарача мебошад. Ба гумони камина агар мо замонхои феълиро хангоми суханронй дуруст ва дар мавккеи худ истифода бурда натавонем, мусохиб аз мак;сади аслии мо вокиф намегардад ва ё дар оханги гуфтори мо як ночурие ба миён меояд.
Барои пурра огохй пайдо кардан аз замонхои феълй диккати бештарро аввалан бояд ба донистани пахлухои гуногуни худи феъл равона созем. Зеро дар китоби забони адабии хозираи точик феъл хамчун мураккабтарин хиссаи нуткест, ки дар доираи васеи маъной ва муносибати грамматикй дорад, ки он дар шаклхои феълй, тарзхо, намудхо, сигало ва замонхои феъл ифода меёбад. [4, с. 115]
Дар забонхои англисй ва точикй доир ба чанбаъхои гуногуни феъл олимону донишмандон корхои зиёди илмиро ба сомон расонидаанд, аммо бахусус оиди баёни азму ирода ва водоркунии феълхои ёридихандаи will ва shall дар забони англисй ва ифодаи он дар забони точикй тахдакоти махсуси илмй руи кор наомадааст, ки мавриди баррасй карор додани мавзуи пажухиши мазкур кобили кабул аст.
Пеш аз он ки дар мавзуи баёни азму ирода ва водоркунии феълхои ёридихандаи will ва shall харф бизанем банда тасмим гирифтам, ки дар бораи замони хозираи одй маълумоте дода бошам, зеро замони мазкур бо ёрии феълхои ёридихандаи will ва shall сохта мешавад, аммо ифодаи маънохо нисбат ба феълхои ёридихандаи will ва shall, ки дар баёни азму ирода ва водоркунй истифода мешаванд, тафовут доранд.
Дар забони англисй замони ояндаи оддй барои баён намудани амалхои гайридавомдор, ки дар оянда баргузор мегарданд, истифода мешавад. Дар чумлахои зерин ба зери феълхое, ки дар замони ояндаи одй меоянд, хат мекашем, то ин ки хонанда аз вокеияти мазмуну мухтавои мавзуъ бархурдор гардад. Чунончи:
They will finish the work tomorrow morning.
Онуо паго.у сащр корро тамом мекунанд.
She will arrive next Sunday.
Вай якшанбеи оянда мерасад.
Бояд зикр намуд, ки замони ояндаи одй бо ёрии феълхои ёридихандаи will ва shall сохта мешавад, ки пас аз ин феълхои ёридиханда масдари аслии феъл бе хиссачаи «to» меояд.
Ёридихандаи will зуд - зуд бо ин зайл 'll мухтасар карда мешавад. Х,амин тарик дар забони англисии гайрирасмй феъли замони ояндаи одии «to discuss» «мух,окима кардан» одатан ба тарики зерин тасриф карда мешавад:
EHgyHH HXTHCop Eo hxthcop
I will discuss. I'll discuss.
You will discuss You'll discuss.
He will discuss He'll discuss.
She will discuss She'll discuss.
It will work It'll work.
We will discuss We'll discuss.
They will discuss They'll discuss.
