Научная статья на тему 'Сенсопатиялар: норма немесе патология'

Сенсопатиялар: норма немесе патология Текст научной статьи по специальности «Прочие медицинские науки»

CC BY
104
32
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
галлюцинация / сенсопатия / психопатологиялық феномендер / экстрасенсорлық емшілік / hallucination / sensory capacities / hallucinations phenomena / extra sensory healing.

Аннотация научной статьи по прочим медицинским наукам, автор научной работы — Г.М. Кудиярова, М.Ш. Джамантаева, Б.Б. Муканбетова

Мақалада клиникалық психиатрия тұрғысынан сенсопатиялардың емшілік тәжірибемен айналысатындарда құрылу механизмдері және сау адамдарда иллюзорлы және галлюцинаторлы феномендердің пайда болуы туралы әдебиеттерден шолу жасалынды. Қоғамдық сана аясында бұл көріністерге мистикалық құрамсыз оңтайлы қатынастың пайда болу жолындағы заманауи тендецияларға талдау берілді.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по прочим медицинским наукам , автор научной работы — Г.М. Кудиярова, М.Ш. Джамантаева, Б.Б. Муканбетова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SENSORY CAPACITY IS NORM OR PATHOLOGY

From the viewpoint of clinical psychiatry the literature survey relates to the mechanism of forming sensory capacities with the individuals occupied in extra sensory healing. The review also considers some possibilities of occurring hallucinations phenomena with the apparently healthy people. The article analyses modern tendencies in the sphere of public sense as well as broadening acceptable attitude to the above mentioned phenomena without any mystical aureole.

Текст научной работы на тему «Сенсопатиялар: норма немесе патология»

А.А. АШИМОВ, М.О. ЭУЕЛБАЙ, Ж.Ш. ЗИНАБДИНОВА, А.Б. САРСЕНБАЕВА, С.Е. ТУНКУБАЕВА

Казахский Национальный Медицинский университет им. С.Д. Асфендиярова, кафедра интернатуры и резидентуры по психиатрии и наркологии

ПСИХИЧЕСКИЕ РАССТРОЙСТВА В КЛИНИКЕ ВНУТРЕННИХ БОЛЕЗНЕЙ. РОЛЬ ВРАЧА ТЕРАПЕВТА В ОКАЗАНИИ

ПЕРВИЧНОЙ МЕДИЦИНСКОЙ ПОМОЩИ

Резюме: в статье рассматриваются часто встречающиеся основные психические расстройства в клинике внутренних болезней, а также тенденции их распространения. Указываются основные психические синдромы имеющие место в клинике внутренних болезней, дается определение «соматизированным симптомам». Описываются психические расстройства с соматическими проявлениями, также соматические заболевания с психической обусловленностью. Роль врача терапевта в умении распознавать психические расстройства встречающиеся в клинике внутренних болезней при оказании первичной медико - санитарной помощи. Ключевые слова: психические расстройства, психические синдромы, «соматизированные» симптомы, психическая обусловленность.

A.A. ASHIMOV, M.O. AYELBAEV, G.S. ZINABDINOVA, A.B. SARSENBAEVA, C.E. TUNKUBAEVA

Kazak National Medical University of name S.D. Asfendiyrov, department of internature and residenture psychiatry and drug addiction

DISORDERS IN INTERNAL MEDICINE. THE ROLE OF GENERAL PRACTITIONER IN THE ABILITY TO RECOGNIZE MENTAL DISORDERS ENCOUNTERED IN INTERNAL MEDICINE IN PRIMARY HEALTH - CARE

Resume: This article discusses common major mental disorders in internal medicine , as well as trends in their distribution. Identifies the main psychiatric syndromes occurring in internal medicine, defines "somatization symptoms". Describes mental disorders with physical manifestations , as physical illness with mental conditioning. The role of general practitioner in the ability to recognize mental disorders encountered in internal medicine in primary health - care.

Keywords: mental disorders, mental syndromes , " somatisation " symptoms , mental conditioning. Summary zhane tyyin sezder arylshyn tilinde.

УДК 616.857-616.89

Г.М. КУДИЯРОВА, М.Ш. ДЖАМАНТАЕВА, Б.Б. МУКАНБЕТОВА

С.ЖАсфендияров атындагы Казац ¥лттыц медицина университетI Интернатура жэне резидентураныц психиатрия жэне наркология кафедрасы

СЕНСОПАТИЯЛАР: НОРМА НЕМЕСЕ ПАТОЛОГИЯ

Мацалада клиникалыц психиатрия тургысынан сенсопатиялардыц емшшк тэж!рибемен айналысатындарда цурылу механизмдерi жэне сау адамдарда иллюзорлы жэне галлюцинаторлы феномендердщ пайда болуы туралы эдебиеттерден шолу жасалынды. Цогамдыц сана аясында бул кершстерге мистикалыц цурамсыз оцтайлы цатынастыц пайда болу жолындагы заманауи тендецияларга талдау берiлдi.

TYÜiHÖi свздер: галлюцинация, сенсопатия, психопатологиялыц феномендер, экстрасенсорлыц емшшк

Соцгы кезде психиатрияныц к;арк;ынды дамуы оныц медицина саласы ретшде б1р;атар концептуальды жагдайларыныц ;айта ;аралуын талап етедъ Соныц шшде заманауи элеуметтш мацызды мэселелер -психопатологиялы; феномендердi гылыми жштеу жэне ;алыпты жагдай мен патологияныц ара жМн ны; ажырату. Осыдан бурынгы кез психиатрларыныц кезк;арасы бойынша психикалы; бузылыстардыц дши жэне аккультт -мистикалы; мазмунды эпидемиясы болып ;аралган жагдайларды к^рп кезде жеке жэне жалпы санага эсер ететш орта; тенденцияларды тек жогары диагностикалы; кауштткпен зерттеу бул жагдайга адекватты ;арым-;атынастыц тууына экеледъ Заманауи элеуметтiк жагдай ерекшелiктерiне арналган кептеген ецбек авторлары мистика, дши сешмдерге (оныц iшiнде дэстYрлi жэне бурын болмаган) к;ызыFушылык;тыц ;айта жацгыруын айтады [1,2]. Бул бiр жагынан "экзистенциалды вакуум" теориясына сэйкес, ;огам санасында рационалды жэне иррационалды ойдыц кезектесiп отыратындыгын K0рсетедi. [3]. К^рп заман дiни iзденiсiнiц айры;ша белпй бiр дiни устаным негiзiнде бас;а дiни сенiм элементтерiнiц кездесуъ ягни синкретикалы; сенiмнiц болуы. Бул сешм негiзiнде

адам рухани ;ажеттШкпен ;атар, KYHделiктi турмысты; мэселелердi шешу жолдарын iздейдi. Fылыми жэне дiни тургыда практикалы; психологтар мен нау;астар арасында эртYрлi дYHиетанымдык; сэйкессiздiк кедергi тугызады. Американды; галымдар зерттеуi бойынша зерттеуге алынган психологтардыц жартысы 0здерiн атеистке жат;ызса, 43% психолог тэжiриебелi санага танылмаган тылсым элем - трансценденттШкке сенедi [4]. Жалпы популяциядан американдьщтардыц 1-5% 0здерiн атеист немесе элем танылмайды деп ойлайтын агностиктерге жат;ызады. Ал, психиатриялы; стационардагы нау;астарды зерттеуде дши сешм, дши тэжiрибе олардыц емiршде мацызды орын алатындыгын керсеткен [5]. Психиатрлар мен нау;астардыц ой жшнщ осылайша ажырауын A.Bergin жэне JJensen психикалы; денсаулы; зертеушiлерiнiц бiлiм жэне практикада дши сешмге багынатын ;огамныц рационалды дiннен тыс ортага ;арай икемденiп ауысуы, ягни секулярлы шекарага 0туiнен деп TYсiндiредi [6]. Барлы; зерттеуге ;атыс;ан психологтар бiр ауыздан дiни танымды; о;уларга ;атыспаган [7]. Дегенмен респонденттердщ 72% 0зiнiц клиникалы; практикасында дiни, мистикалы; рухани ерлеу кедерплерше тап болган.

Сонымен ;атар психиатрия мен дши кез;арастыц сэйкессiздiгi психиатрлардыц бiрiншiлiк онтологиялы; ойлау - элем жаратылысыныц биологиялы; болмысы тургысынан пайымдауынан деуге болады. D.Lukoff жэне де бас;а да авторлар "бастапцы биологизм" салдарынан замануи психиатрия жеке тулга мен цоршаган орта арасындагы дэлелд мэлiметтерге CYЙенгiсi келмейдi [8]. Сонымен эртYрлi культуральды факторлар мен психопатологиялы; феномендердiц езара байланысыныц зерттелуi, ;алыпты немесе патологиялы; жагдайдыц шекарасын аны; нацтылауга себебiн тигiзерi с0зсiз. Болмыстыц культуральды концепциясы I.Al-Issa ойы бойынша галлюцинаторлы бузылыстардыц дамуына мiндеттi TYPДе эсер етедi. Сол себептi осындай жагдайлардыц диагностикасында тура;ы галлюцинация дамуыныц себебiмен ;атар сол цогамдагы элеуметтш ру;сат етiлген магына аясын ;арастыру керек [9]. Батыс елдерiнiц шынды; нус;асы тылсым KYШтi жовда шыгаратын каузальдылывда негiзделген гылыми жэне материальды елшемдерге негiзделген. Рациональды ой тургысынан галлюцинация цоршаган ортамен адекватты ;арым-;атынаск;а терiс эсер етедi. Ал, батыс елдершен тыс мэдениетте шынды; пен ;иял арасыныц шекарасы онша аны; емес. Мэселен олар иллюзорлы жэне галлюцинаторлы жагдайлары шынды; элем ретшде к0редi. Бул жагдайда галлюцинациялар KYHделiктi жагдайдан ерекше шынды; элемнщ арт;ы жагындагы жасырын болмысты керсетедъ Сонымен ;атар галлюцинаторлы K0рiнiстердi керген жагдай ;ор;ынышсыз езгелерге айтылып, бул бiр дэреже ретiнде мадавда беленедi [10]. Галлюцинаторлы ойларды зерттеуге оларды Yйрену тэсiлдерiмен ;атар олардыц пайда болу тэж1рибейнде элеуметтiк жэне цоршаган орта факторларыныц эсерi бар. Кейбiр культуральды факторлар (турмысты; мiнез-;улы; стеореотиптерь дiни сенiммен байланысты дэстYрлер) элеуметтш бацыланатын жагдайда тулганыц сезiну ж\^есш ;урады. Осыган байланысты галлюцинаторлы феномендердщ психикалы; бузылысы бар адамдармен ;атар, сау адамдарда да пайда болуы MYMкiн. Галлюцинациялардыц психикалы; жэне неврологиялы; бузылыстармен шектелмеу жэне жалпы популяциядагы 1025% тулгада галлюцинациялардыц емiрде бiр рет болсын кездесуi Р^Ме и R.Bentall зерттеулерiнде керсетiлген [9]. Агылшын колледжiнiц оцушылары арасында ЖYргiзiлген зерттеу бойынша суралгандардыц 37-39% ез ойларыныц ;атты дыбысталуын естiсе, 5% "дауыстармен" сейлескен [11]. Анонимдi сауалнама эдаймен Б.Н.Пивень 297 студенттiц психикалы; жагдайын бацылау кезiнде еш;ашан ;андайда бiр дэрiгерге бармаган, ез жагдайын жа;сы сезiнетiн 181 адамды белгшеген. Осы зерттелген адамныц 30%-да емiрiнде бiр рет психосенсорлы жэне галлюцинация тэрiздi бузылыстар бацыланган екен [12]. Кел^ршген мэлiметтер галлюцинация жайлы теория бул жагдайдыц тек психикалы; нау;астармен ;атар галлюцинаторлы эпизодтардыц сау адамдарда да кездесуше мысал бола алады. Бурын галлюцинация жайлы теория жэне оны практикалы; зерттеу олардыц биологиялы; жэне психологиялы; негiзiне CYЙенсе, ендiгi кезде мэдени жэне элеуметтш факторлар есепке алынуы тшс [9,13]. Соцгы кезде мэдени процесстердщ ерекшелiгiн ескере отырып,емшiлердегi сенсопатиялардыц ;урылуы, даму механизмдерi жэне сипаты зерттелген. Емшiлер дши-мистикалы; жэне гылымга параллель ойлардыц тасымалдаушысы болгандьщтан зерттеу нысаны ретiнде тацдалган. ;атыс;ан респонденттер бурын психиатрда болмаган (буган дэлел психоневрологиялы; диспансерден алынган аныцтама).

Бул зерттеуде сухбатты; жэне к;урылымдык; психопатологиялы; сараптау эдiстерi цолданылган. Соцгысыныц негiзiне М.И.Рыбальскийдiц сенсопатия диагностикасына арналган ;абылдау бузылысыныц цолайландырылган ЖYЙесi гаред [14]. Эзгерген ;абылдау феномендерiн сипаттауга ерекше мэн берiлетiн сана жэне ойлау бузылыстарыныц негiзгi 11 керсеткМ эртYрлi

модальды сенсопатия кершкш ай;ындауга кемектескен. Зерттеуге iшiнде 58 эйел адам бар (орташа жасы 41,9±9,9) 100 емшi экстрасенс ;атыстырылган. Нэтижейнде 98 респондентте емшiлiк дагдыларды уйрену жэне тактильды диагностиканы уйрену барысында иеленген кинестетикалы; модальды сенсопатиялар аныщталган. Керу модальды сенсопатиялар (КМС) 22 ер адам арасынан (34,9%) 67 емшще, есту модальды сенсопатиялар (ЕМС) зерттелген 37 адам, соныц шшде 10 ер адам арасында (27,0%) бай;алган. "Энергия агымы " секiлдi бYкiл дене бойымен сауса; уштарынан вибрация жэне ауру сезiмi сал;ын, жылу TYрiнде диагностикалы; жэне емдш манипуляциялар нэтижесiнде кинестетикалы;

сенсопатиялар пайда болады. Ал кейбiр жагдайда (10 ба;ыланган жагдайда) кинестетикалы; модальды сенсопатиялар бай;алганмен олар белгiлi рецепторлармен байланыссыз, белгiсiз анализаторлармен к0рiнген. Iшкi MYшелердегi тактильдi сезiмдер висцеральдi галлюцинация тэрiздi болса, интерецептивтi ;абылдау

псевдогаллюцинаторлы ойларга у;сас келедi. 32 респондентте тактильдi сенсопатиялар KYMэнсiз езгермеген аны; сана кершкшде пайда болган. Емшiлердiц айтуы бойынша диагностикалау iс-шарасы сыр;ы ерекше кедерплерйз, назардыц ерекше арнайылыгы жэне сананыц тарылуы жагдайында болады. Кинестетикалы; сезiм интенсивтiлiгi назардыц шогырлануында жогарылайды. Тактильдi сенсопатиялардыц жасандылы; сезiмi 6 респондентте бай;алган. Бул емшiлер диагностика алдында "орта; энергоа;паратты; алацга" сураныс жiберiп, белгiлi бiр сезiну TYрiнде нау;ас денсаулыгы туралы хабар алган. КМС пайда болу^1 Yшiн сана жагдайы мацызд^1 орын алган. Мэселен, кепшшш жагдайда (49 адам - 77,8%) тарылган сана негiзiнде пайда болган. Сананыц осылайша тарылу дэрежей ез сезiмдерiн бiр арнага багыттау Yшiн алдын-ала дайынд^Iк;,ерiкке толы ж^ер жэне "цоршаган оратадан ажырауды" ;ажет етедi. Респонденттер бул жагдайд^1 "транс" деп атаган. Жэне де нау;астардыц iшкi MYшелерiн керу мен психотехникалы; эдiстердi ;олдану нэтижесiнде сана езгеркшщ байланысын емшiлер ез жумысын бастар алдында медитация щйшен шыццан соц керетшш айт;ан. КМС мазмуны белпленген 3 тематикалы; топ iшiнде сан алуандыгымен керiнген. 33 респондентте (топшаныц 52,4%) КМС мазмуны емшiлiк тематикадан сызылып тасталган. Емшiлердiц кепшiлiгi (54,3% - 18 адам) нау;астардыц шю MYшелерiн кезбен керемiз десе, цалган 15 респондент (45,5%) "iшкi кезбен" керетшдМн айт;ан. Кепшiлiк жагдайда шга MYшелердi керу (75,8%) цоршаган кещстшпен, на;ты обьектпен байланысы жо; болса, обьектив^ кецiстiкпен жэне цоршаган ортамен байланысты жагдай 6 адамда (18,2%) байцалган галлюцинаторлы ойлард^1ц TYрi мен шынайылыгы да эртYрлi болган. Мэселен 10 респондентте (30,3%) адам организмшщ шю MYшелерiнiц керiнiсi анатомия гатаптарындагыдай шынайы болган. Осы топтыц ;алган емшiлерi (23 адам - 69,7%) болса шю MYшелерi жалпа;, TYCсiз кейде KYЛгiн TYCке боялгандай кершген. Осы топ емшiлерiнiц 4-де (12,1%) алдын-ала езш осындай ойга багыттагандай жасанд^1лы; сезiмi болган. Емшiлердегi керу модальдылыгымен сенсопатиялар емдеу жэне диагностикадан тыс кезде фантастикалы; жэне дши сипатта болса, осындай емшШк тэжiрибеден тыс ойлар 30 ша;ты респондентте бай;алган. ЕМС (осы топтыц 17 адам -45,9%) респонденттершщ езгермеген сана жагдайында бай;алса, арнайы психотехникалы; эдiстердi ;олданудан кейiн тарылган сана жагдайында (20 адам - 54,1%) бай;алган. КМС-га ;араганда ЕМС-лар (p<0,01) кебiнесе тарылган сана жагдайымен байланысты. ЕМС-ы бар репонденттер кинестетикалы; жэне керу сенсопатиялары бар емшiлер сия;ты обьективтi шынды;ты багалауда еш;андай кедерпйз ;алыпты ;абылдаган. Осы топта тактильдi жэне керу сенсопатиялары бар емшшерге ;араганда санд^1ра;, символикалы; ойлау жэне ойлаудыц байымдылыгы TYрiнде формальд^1 бузылыстар кездескен. ЕМС-ларды сипаттауда оларга тэн байланыстылы; пен

шарттылык;, оны кинестетикальщ жэне керу модальдылыгымен сенсопатиялардан белш K0рсетедi. Мэселен 5 респонденттегi (13,5%) аудиальды сенсопатиялар емшiлiк тэжiриебеге байланысты пайда болган. Арнайы сураныс жэне "ортак аппарат алацымен" оймен хабарласу аркылы 32,4% жагдай (12 адам); емдш диагностикалык бакылаудан тыс, сураныссыз 20 жагдайда (54,1%) ЕМС-лар пайда болган. Тек 5 зерттелушiде (13,5%) аудиальды сенсопатиялар наукас туралы мэлiметпен жойылып отырган. Калган жагдайда аудиальды сенсопатиялар дши фантастикалы; (54,1% - 19 адам); 35,1% - 13 бакылауда турмыстык сипатта болган. Зерттелген емшшердщ бiр б0лiгi (44 адам) проскопия (болашактагы окигаларды керу кабшетш), ретроскопия (бурынгы окигаларды керу) жэне сезiмдiк кабылдауга кол жетiмсiз кездеп - осы кездегi окигаларды керу кабшет бар екенiн алга тарткан. Бул кабiлет 21 респондентте (КМС бар адамныц 33,3%) жэне аудиальды сенсопатиялары бар (ЕМС бар адамныц 62,2%) 23 емшще байкалган. Соцгы топшадагы болашакты болжау жэне еткендi айту "контактерлш" феноменiмен, ягни респондент "ортак энергия арнасынан", муFалiм, кейде жаратушы иеден акпарат сурап, оны оларга берiлген естiлетiн ой ретшде алып отырган.Респонденттердщ анамнезiн зерттеу барысында 37 адамда емшiлiк тэжiрибе басталмастан бурын пайда болган кабылдау бузылыстары бiртектi емес иллюзорлы бузылыстар, жалган жэне шынайы галлюцинациялар, психикалык автоматизм, дене схемасыныц бузылысы TYрiндегi психосенсорлы бузылыстар,деперсонализация жэне дереализация TYрiнде кершген. Сенсопатиялардыц пайда болуы жастык ерекшелштер мен экзогендi психогендi факторларга (14 адамда,37,8%) байланыссыз болса, калган респонденттерде соматикалык ауру, орталык ЖYЙке ЖYЙеciнiц (ОЖЖ) органикалык закымдануы нэтижесiнде аффектогендi TYPДе дамыган. Бурынгы эмоциональды уайым ойларды емшiлер езiндiк керiпкелдiлiк касиеттщ дамуына себепкер ретiнде позитивтi кабылдайтындыгы емшiлер анамнезiндегi керiпкелдiлiктi жетiлдiру алдында есту жэне керу модальдылыгымен сенсопатиялардыц пайда болуына эсер ететiнi белгШ болган. Керу модальдылыгымен сенсопатиялары бар зерттелушшердщ анамнезiнде кабылдау бузылыстары (p<0.01) тек тактильдi сенсопатиялары барларга (55,6% жэне 27,0%) караганда жиiрек кездескен. Осындай зацдылык аудиальды сенсопатияларда кездесед (p<0.05) Зерттелген респонденттердiц iшiнде 59 адамда (ауыр соматикалык аурулар, интоксикация, бас жаракаты жэне ОЖЖ-нiц органикалык аурулары) секiлдi экзогендi зацдылыктар байкалган. Анамнезiндегi осындай жагдайлар КМС-дыц дамуында мацызды орын алмайды. Ал, зерттелген 26 жагдайда (44,1%) анамнезiнде жогардагы жагдайлардыц болуы кезшде экзогендi зияндылык эсер етпеген жагдайларга караганда (11 адам-26.5%) аудиальды сенсопатиялар жтрек байкалган (p<0.05). Бул ерекшелштер "бас ми жаракаттары жэне ОЖЖ-нщ органикалык закымдануы" факторымен тшелей байланысты. Емшiлерден белгiлi болган езгерген кабылдау феномендерiмен дифференциалды диагностикалау барысында есту, керу, тактильд сенсопатиялар непзп псевдогаллюцинацияныц критерийлерiне сэйкес келмегендiктен, оларды бул топка жаткызуга негiз жок. Дегенмен аудиальды сенсопатияларга кепшiлiк жагдайларда псевдогаллюцинациялар сипаты тэн болган. Зерттеуге катыскан респонденттер психикалык Денi сау болгандыктан, оларда "патологиялык емес" (психогендЦ галлюцинациялардыц пайда болуы туралы сурак туган. Емшiлердiц ДYHиетанымыныц калыптасуында ойлары, уайымдарыныц аффективтi каныктыгы мацызды орын алады. Накты элеуметтiк керiнiсте парасенсорлы тэжiриебенiц шынайылыгы езiн-езi жетiлдiру емшшш курстарда жэне тэжiриебелi мамандармен байланыс аркылы катая TYседi. Гиляровскийдiц ойы бойынша "узак уакыт санада басымдыкпен керiнетiн дiни мазмунды,психогенд галлюцинациялар кешннен олардыц керiнiс беруiне

экеледГ [16]. Осындай идеогендi непзделген психогендi галлюцинацияларды E.Dupre елестету галлюцинациялары деп атады [14]. Зерттелушiлерде галлюцинацияныц мазмуны емшiлердiц дуниетанымдык позициясына сэйкес келед жэне бакылаудыц 90,0% иррационалды кезкарастыц пайда болуы кабылдау бузылысыныц пайда болу уакытына сэйкес келген. Емшшердеп сенсопатиялар адамдарды емдеумен байланысы болмаган жагдайда да олардыц ДYHиетаным концепциясына сэйкес жэне дiни мистикалык, фантастикалык сипатта болган. Психогендi галлюцинацияларды сипаттаудагы В.А.Гиляровскийдщ аныктамасы "вынесенными во вне образами представлений, имеющих для них особую значимость" деп сипатталады [16]. Кейбiр авторлар психогендi галлюцинациялар жэне езгелермен кендiрiлген галлюцинациялар уксастыгын сипаттайды [15, 17]. Кепшiлiк жагдайда (тактильд сенсопатиялар 93,0%, КМС - 74,6%, ЕМС - 51,4%) галлюцинаторлы ойлардыц пайда болуы емшiлердiц биоэнерготерапия, психотехникалык эдiстердi YЙрену секiлдi сенсопатиялардыц суггестивт эсерден пайда болуы гипотезсы туралы ойлауга толык негiз бар. Психикалык наукастарга сендiрiлген галлюцинациялык бейнелермен эртYрлi сенсопатиялардыц мазмуны бiрдей болуы емшшердеп галлюцинациялардыц полиморфизмiне сай келедi. Зерттелген галлюцинаторлык феномендердiц эртYрлiлiгi пайда болуына субьекттщ интеллектуалды кабiлетiнiц белсендiлiгi сенДршген сенсопатиялардыц пайда болуына эсер етед [14]. Айтып кететiн жай барлык зерттелушiлер тактильдi диагностика эдiстерiн YЙренген. Осы оку барысында оларга эртYрлi ойлардыц актуализациясы жэне кейiннен емшшш дагдыларды жетiлдiру Yшiн колданылатын аутосуггестия эдiстерi YЙретiлген. Емшiлермен топтык жумыс олардыц кенгiштiгiн жогарылата тускен. Оган косымша бiр муFалiмнен тэлiм алган емшiлерде анык концепция жэне уксас дуниетанымдык кезкарас негiзiнде уксас галлюцинациялык бейнелер байкалган. Бiр уйымда жумыс ктеген (мысалы, емдеу-диагностикалык орталыкта) биоэнерготерапевттер бiр эдебиеттi окып, бiр емдеу жэне диагностика эдктерш уйренiп, бiр-бiрiмен ой толгап, талкылап, унемi индуцирлену аркылы иррационалды сенДру сенсопатия аясыныц кецеюiне экелген. Емшшердеп КМС бiртектi обьективтi шындык жэне шынайы емес, жалган керкемдiлiк "шга таныммен" кабылданып, сезiм аясынан тыс экстрапроекцияга ие болган. Сонымен катар осы сипаттар сендiрiлген галлюцинацияларга тэн деген ойды Ю.И.Смоленцев сипаттаган [18]. Кезi ашык жагдайда сендiрiлген бейнелер наукаспен анык белсендiлiкпен байланыспайтындыгын осы автор айтып кеткен. Осы жагдаймен респонденттердеп сезiмдердiц "жасандылыгы" тусiндiрiлген. Сонымен психотехникалык эдктерД колдану сенсориализацияныц механизмдерiнiц дамуына улесiн косады [15]. Суггестия жэне аутосуггестия практикалык емшiлердегi сенсопатиялардыц дамуына эсер етеД. Бул уйгарым аудиальды сенсопатияларга караганда тактильдi жэне керу анализаторларыныц езгерген кабылдау бузылыстарына байланысты. Тактильдi диагностика жэне "iшкi керу" эдiсiн уйрену емшiлiк практиканыц непзь Аудиальды феномендер негiзiнде байланыс - емшшердщ ойы бойынша "жогары дэрежелi шеберлш" ЕМС-лардыц психотехникалык эдiстерден баска макро- жэне микроэлеуметтш факторларга байланысы емшшш практиканы рациональды тургыда карайды. Осыган дэлел зерттеулерден кейiн белгiлi болгандай ЕМС-лардыц пайда болуына органикалык езгерктер эсер етедi. Кабылдаудыц аудиальды бузылыстарыныц феноменологиялык сараптамасы психикалык наукастардыц

псевдогаллюцинацияларына уксас. Сонымен емшшердеп ЕМС-дыц генезi кабылдау бузылыстарыныц кинестетикалык жэне керу сенсопатияларынан KYрделiрек. Емшiлердегi сенсопатиялар олардыц тэжiриебесiнiц мацызды белiгi. Олардыц анамнезiндегi кабылдау бузылыстарыныц жишМ зерттеу барысындагы есту жэне

керу сенсопатияларын 2 TYрлi к;орытындылауга болады. Бiрiншiден бай;алган жогардагы ;оршаган орта жэне суггестивт эсер ;абылдау бузылыстарыныц мазмунына эсер етедь Зерттеу барысында алынган экспериментальды мэлiметтер осындай динамиканыц бай;алуына дэлел бола алады [19, 20]. Екшшщен КМС жэне ЕМС бар практикалы; емшiлердiц iшiнде анамнезiнде сенсопатиялары бар емшшердщ к0беюi езге факторлармен ;атар, ;абылдау бузылыстарыныц бар болуы оларда мистикалы; паронормальды K0рiнiстерге ;ызыгушылык; тугызып, соцында емшiлiк тэжiриебе,

к0рiпкелдiлiкке,контактерлiкке экеледь Шынды;ты рациональды багалайтын классикалы; психиатрия тургысынан бул тэжiриебе патология керМй ретiнде баяндалып,;абылдаудыц езгерген феноменi ретшде ;алыпк;а келтiретiн iс-эрекеттi ;ажет етедъ Дегенмен батыс елдерiнде к^рп кезде бул кез;араск;а салыстырмалы ой пайда болган. Мэселен M.Romme и S.Escher, психатриядан тыс, кептеген адамдар дауыстарды естiсе де,олармен бiрге позитивтi емiр CYрiп, оларды тэжiриебе ретiнде ;олданатын адамдар бар екендiгiн айтады. Бул адамдамдарды психикалы; нау;ас деп багалау - оларга беретiн кемек емес [21]. Тулганыц езiнiц галлюцинацияларын TYсiндiру кезiндегi механизмдердi сараптау барысында сенсопатияларды интерпретациялаудыц 2 категориясы белiнiп алынган. Олардыц ойы бойынша позитивтi к;орытындыга (галлюциналардыц бар екендiгiн ескере отырып,адекватты элеуметтiк ;ызметь асиммиляциясы, жалгасуы) осындай ;атынас;а ;аушт ;ез;арасты зерттеушiлердiц (Jung C., Roberts J., Assadgioli R., Atkinson J. жэне т.б.) ецбектерi ар;ылы тараган а;паратты, батыс к;огамында жайлаган ;арым-к;атынасты жецу жатады. Галлюцинациялардыц психологиялы; тургыдан пайда болу Yлгiсiне: 1) дауыстар, есту жэне керу елестетушШктерш ессiздiктен шыгады деп есептейтш психодинамикалы; Yлгi; 2) ез назарын терец эмоциональды жэне физикалы; жара;аттарды (инцест, жынысты; зорлау, киднеппинг жэне т.б) ыгыстыруга багытталган ассоциативтiк теория; 3) дауыс жэне керу елестетушшштерше позитивтi дамытушы функция жэне рухани даму элементi ретiнде ;арап, ;ор;ыныштан арылтатын мистицизм; 4)

галлюцинацияларды оц багалайтын парапсихологиялы; интерпретация. Осы Yлгiлермен ЖYретiн адамдар ездерiн дауыстар мен керулерд бас;аруды Yйренiп, ездерiнiц сезiмдерiнiц диапазонын кецейтiп ерекше ;абшет пайда болады деп ойлау керек.

Сырт;ы, тулга аралы; сенсопатиялардан тыс непзделген "психологиялы; емес" Yлгiлерге: 1) биологиялы; психиатрия концепциясы; 2) спиритикалы; концепция; 3) дши концепция жатады. Жалпы айт;анда айтылган позициялар оц жэне терк нэтижелерге экелуi MYMкiн. Эрине элеуметтiк ортаныц дауыстармен бiрге емiр CYPУДi, енiмдi ;арым-к;атынасты ;олдамауы тулга Yшiн

диссимуляция,изоляция,Yрейдiц улгая TYсуiне экелетш

жагымсыз жагдай. Бул жагымсыз кез;араск;а адамдардыц дауыстарды зомбилендiрY жэне психотронды ;ару ретiнде гипнотикалы; эсер ym^ ;олданады деген ойы мысал бола алады. Зерттелген езгерген ;абылдаудыц бузылыстары феномендершщ ерекшелiгi емшiлердiц еткерген немесе агымдагы психикалы; бузылыстарына ;атысы бар деп тужырымдауга MYMкiндiк бермейдi. Дегенмен респонттердщ тэжiрибесiнiц парапсихологиялы; мистикалы; дши интерпретацияланган Yлгiлерi жалпылай жагымды нэтижелерге экелген. Олар дауыстар мен керулерд бас;ару ар;ылы ездерiнiц шыгармашылык; ерлеу Yшiн ;олданган. Осылайша анамнезiнде психотикалы; бузылыстары бар респонденттер Yшiн емшшш тэж1рибе реабилитациялы; фактор ретiнде болады. Тужырымдар

1. Классикалы; психиатрия тургысынан тэжiрибе алушы емшiлердегi сенсопатиялар емдш - диагностикалы; манипуляциялармен байланысты жэне одан тыс галлюцинаторлы, кинестетикалы; керу, есту модальдылыгымен иллюзорлы ойларды ;амтитын бiртектi емес психопатологиялы; феномендер тобын ;урайды.

2. Емдш-диагностикалы; шаралармен,пайда болуы жэне психопатологиялы; ;урылымына байланысты тактильдi жэне керу сенсопатиялары сендiрiлген (аффектогенд гетеро- немесе аутосуггестивтi галлюцинацилар), басым ойдыц ;урылуы мен стереотиптердi беютуге назар аударатын (парапсихологиялы; дiни жэне мистикалы; концепциялар) жэне емшiлiк курстарында белгiлi психотехникалы; эдiстердiц тэжiрибелiк о;ытылу TYрiнде жiктеледi.

3. Керу эаресе есту модальдыыгымен галлюцинаторлы феномендер кептеген жагдайда психикалы; нау;астардщ псевдогаллюцинацияларына у;сас. Биоэнергоа;параттык; терапия эдiстерiн Yйренбестен бурын ;абылдау бузылыстары бар емшiлердегi есту жэне керу модальдылыгымен сенсопатиялардыц пайда болу MYMкiндiгi жогары.

4. Емшшердц анамнезiндегi ОЖЖ-нiц органикалы; за;ымдануы оларда аудиальды сенсопатиялардыц пайда болуын жогарылатады.

5. Соцгы 5-7 жылда жалпы ;огамды; ойда TYбегейлi езгерiстерге байланысты галлюцинациялы; ойлар экстрасенсорлы; тэжiрибенiц ажыратылмас белiгi ретiнде танылдь Материалды даниетанымдьщ кез;арастан ажырап, батыс елдерiнен тыс мэдени танымдардыц енуi бул TYбегейлi езгерiстiц мысалы боладь

6. К^рп кезде емшiлiк ;асиет езiне тэн компоненттермен элеуметтш суранысы бар белсендлш TYрi болып табылады. Кеп жагдайда емшiлiк индивидуальды дэрежеде галлюцинаторлы ойлармен селбесш емiр CYPУ ар;ылы шыгармашылык; дамуга жагдай жасайды. Бул шынды; эр тулганыц кундыыгыныц ;урылымында психиатрия стратегиясыныц психопатологиялы; феномендердiц элеуметтiк тургыда ;айта ;аралуын талап етедi.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1 Кондратьев Ф.В. Социально -культуральный фон России конца 20 века и его феноменологическое отражение // Социальная и клиническая психиатрия. - №2.- С. 135-139.

2 Кондратьев Ф.В. Роль тоталитарных сект как нового патогенного фактора // Материалы XII съезда психиатров России. - М.: 1995. - С. 77-78.

3 Глушак А., Наумова Н. //РелМя i церква в контекст реалш сьогодення. - Кшв: 1995. - С.8-9.

4 Ragan C., Malony H., Beit-Hallahmi B. Psychologists and religion: Professional factors and personal belief // Rev. Religious Res. - 1980. -N21. - P. 208-217.

5 Kroll J., Sheehan W. Religious beliefs and practice among 52 psychiatric inpatients in Minnesota // Amer. Journal of Psychiatry. - 1989.-№146. - P. 67-72.

6 Bergin A., Jensen J. Religiosity of psychotherapists: a national survey // Psychotherapy. - 1990. - №27. - P. 3-7.

7 Shafranske E., Malony H. Clinical psychologists' religious and spiritual orientations and their practice of psychotherapy // Psychotherapy. - 1990. - №27 Clinical psychologists' religious and spiritual orientations and their practice ofpsychotherapy - P. 72-78.

8 Lukoff D., Lu F., Turner R. Toward a more culturally sensitive DSM-IV // Journal of Nervous and Mental Disease. - 1992. - Vol.180. - №11. - P. 673-682.

9 Al-Issa I. The illusion of reality or the reality of illusion. Hallucinations and culture // British Journal of Psychiatry.- 1995.- №166. - P. 368-373.

10 Bentall R.P. The illusion of reality: a review and integration of psychological research on hallucinations // Psychological Bulletin. - 1990.-№107. - P. 82-95.

11 Barret T.R.. Etheridge J.B. Verbal hallucinations in Normals I: People who hear voices // Applied Cognitive Psychology. - 1992.- №6.-P.379-387.

12 Пивень Б.Н. Религия и церковь в контексте реалий // Журн. невропатологии и психиатрии им. Корсакова. - 1980. - №11. -С.1674-1679. 7. Полтавець В. Киев,1995.- С.60

13 Березин Ф.Б., Соколова Е.Д. // Четвертый Всероссийский съезд невропатологов и психиатров: Тез. докл. - М., 1980. - Т.1. - C. 455458.

14 Рыбальский М.И. Галлюцинаторные феномены и компьютерная диагностика. - М.: "Медицина", 1992.- С. 160-165.

15 Рыбальский М.И. Иллюзии, галлюцинации, псевдогаллюцинации. - М.: "Медицина". - 1989. - 368 с.

16 Гиляровский В.А. Учение о галлюцинациях. . - Послесл.А.Н.Голика - 2-е изд. - М.: Бином. Лаборатория знаний, 2003. - С.174-195.

17 Старшенбаум Г.В. Психопатологический анализ образных переживаний, внушенных в гипнозе // Вопросы социальной и клинической психоневрологии. - М., 1976. - C.113-122.

18 Смоленцев Ю.И. // Проблемы моделирования психической деятельности. - Новосибирск, 1968. - Вып. 2. - C.348-350.

19 Barber T.X., Calverley D.S. Physiological effect of "hypnotic suggestions" // Journal of Abnormal and Social Psychology. - 1964. - №63. -P.13-20.

20 Young H.F., Bentall R.P., Slade P.D. The role of brief instructions and suggestibility in the elicitation of auditory and visual hallucinations in normal and psychiatric subjects. // Journal of Nervous and Mental Disease. - 1987. - №175.- P.41-48.

21 Romme M., Escher S. // Accepting Voices. Mind Publications / Ed. by M.Romme and S.Escher.- London: Granta House. - 1993. - P. 11-27.

Г.М. КУДИЯРОВА, М.Ш. ДЖАМАНТАЕВА, Б.Б. МУКАНБЕТОВА

СЕНСОПАТИИ: НОРМА ИЛИ ПАТОЛОГИЯ

Резюме: В статье представлен обзор литературы, рассматривающей с позиций клинической психиатрии механизмы формирования сенсопатий у лиц, занимающихся экстрасенсорным целительством, возможности возникновения иллюзорных и галлюцинаторных феноменов у практически здоровых людей. Анализируются современные тенденции в сфере общественного сознания, расширение приемлемого отношения к этим явлениям без мистического ореола. Ключевые слова: галлюцинация, сенсопатия, психопатологические феномены, экстрасенсорное целительство.

G.M. KUDIYAROVA, M.SH. JAMANTAEVA, B.B. MUKANBETOVA

SENSORY CAPACITY IS NORM OR PATHOLOGY

Resume: From the viewpoint of clinical psychiatry the literature survey relates to the mechanism of forming sensory capacities with the individuals occupied in extra sensory healing. The review also considers some possibilities of occurring hallucinations phenomena with the apparently healthy people. The article analyses modern tendencies in the sphere of public sense as well as broadening acceptable attitude to the above mentioned phenomena without any mystical aureole.

Keyword: hallucination, sensory capacities, hallucinations phenomena, extra sensory healing.

УДК: 616,89,008,421-071-08

Ю.И. БЕСПАЛОВ, Л.Ю. БЕСПАЛОВА, Г.У. КУМАТАЕВА, Е.Д. МУКУШЕВА, С.Ш. ХАЛНИЯЗОВА

Казахский Национальный медицинский университет им. С.Д.Асфендиярова, кафедра интернатуры и резидентуры по психиатрии и наркологии

НЕКОТОРЫЕ ВИДЫ САМОТОФОРМНЫХ РАССТРОЙСТВ И ИХ КЛИНИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ

Актуальность изучения соматоформных расстройств обусловлена тем, что в практической деятельности врача общей практики всё чаще встречаются пациенты, предъявляющие множество нечётких, размытых жалоб, прежде всего на одышку, боли в области сердца, живота, которые не укладываются в чёткую картину определённого заболевания. За всей этой симптоматикой, приносящей больным много страданий, стоит нарушения психической сферы. В данной статье описываются ряд заболеваний, в клинической картине которых психические расстройства скрываются за фасадом разнообразных соматических симптомов, которые напоминают соматические заболевания.

Ключевые слова: соматоформные расстройства, клиника, психопатология, лечение.

Вводная часть. увеличение стрессовых социально обусловленных микро и

В литературе в последние годы часто подчёркивается макро факторов, технологических катастроф. Эти факторы

негативное влияние на организм человека, его психическое вызывают увеличение разнообразных заболеваний

и психологическое состояние ухудшение экологии, невротического уровня, в том числе и соматоформных и

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.