19Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1262-1266
САПАЛЫ Б1Л1М АЛУ - ИННОВАЦИЯЛЬЩ ТЕХНОЛОГИЯЛАР
УДЕР1СШДЕ
Жандос Абдазимович Байзаков
Ташкент облыстык Шыршык мемлекеттiк педагогика институты Казак тiлi мен
эдебиет бeлiмiнiц окытушысы
АННОТАЦИЯ
Жаца технологиялардьщ дамуы кезецiнде болашак урпактын тэрбиес мен бiлiм алуында устаздардын аткаратын рeлi.
Кiлттi сездер: технология, инновация, улттык бiлiм, орта мектеп, мугаим.
ABSTRACT
The role of teachers in the upbringing fnd education of fture generations in the development of new technologies.
Keywords. technology, innovation, national education, universitiy, teacher.
К1Р1СПЕ
XXI гасыр - акпараттык когам дэу1р1, технологиялык мэдениет дэу1р1, айналадагы дуниеге, адамнын денсаулыгына, кэаби мэдениеттшгше мукият карайтын дэу1р. Бугшп бшм мазмуны мугал1м мен окушынын арасындагы байланысты субъективт денгейде кетерудеп демократиялык бастамалардын барлыгы мугал1мдер аркылы жYзеге асады. Егемендш алган тэуелаз взбекстаннын элемдш еркениетке жетудеп б1рден-б1р дара жолы - бшм жуйеа. Орта мектеп - бшм жуйесшщ ен басты буыны. Орта мектепте каланган бшм нег1з1 окушынын болашагына жол ашады. ^аз1рг1 кезендеп басты мэселенщ б1р1 жана технологиялардын дамуы кезещнде болашак урпактын тэрбиес мен бшм алуында устаздардын аткаратын рел1 ерекше. Егемен ел1м1зд1н болашагы, онын элемдш еркениеттеп ез орны, ен алдымен бшм мен тэрбиенщ бастауы - устаз колында.
ЭДЕБИ ТАЛДАУ ЖЭНЕ ЭД1СТЕМЕЛ1К
взбекстан Республикасынын бшм беру стратегиясындагы басты концепция - улттык бшм моделш жасау. ¥лттык бшм Yлгiсiнiн непзп максаты адамды ен непзп кундылык ретiнде мойындау жэне сол тургыда калыптастыру, онын
Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan
Academic Research, Uzbekistan 1262 www.ares.uz
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1262-1266
KOFамдаFы орны мен ролше элеуметпк жаFдайына, мэдени - рухани дамуына ерекше мэн 6epin, сол аркылы онын рухани жан дуниесшщ жет1луше, элеуметпк -саяси кезкарастарынын, шыгеармашылык еркiндiгi мен белсендiлiгiнiн, элеуметтiк мэдениетшщ, кэсiп-iскерлiгiнiн калыптасуына жаFдай туFызу. ЯFни келешек маман бiлiктi эрi бшмд^ ен алдымен рухани турFыда кемелденген, улттык дiнi мыкты, элеуметтiк мэдениет калыптаскан, халык, улт алдындаFы жауапкершшк сезiмi жоFары дара тулFа болуы тиiс.
Елбасымыз Ш.М.Мирзияев езiнiн Эрекеттер стратегиясынын бес аса манызды бастамасында болашак, келесi Fасырда, жана мынжылдыкка еткен кундылыктар туралы айткандай: «Б1з езiмiздiн болашаFымызды жэне жастарымызды кандай куйде кергiмiз келедi, осыны айкындап алатын уакыт жеттi. Бiз ненщ iргесiн турFызFымыз келетiнiн, тандап алFан максатымызFа алып келетiн ез дамуымыздын траекториясы, дащылы кандай болуFа тшс екенiн анык бiлуге жэне уFынуFа тшстз»? - деген болатын.
Мше сондыктан елiмiздiн даму баFыты айкындалFан уакытта бiлiм берудiн маныздылыFы мен онын мэндшгше кенiл белiнiп, сапалы бiлiмге кол жетюзуде накты мвдеттер койылып, болашактаFы аткарылар iс - шаралар айшыктауы кажет. Бiлiм берудi коFамнын элеуметтiк - экономикалык курылымынан, мэдени кундылыктарынан, улттык дэстур, рухани непзден беле - жара карауFа болмайды.
ТАЛЦЫУ ЖЭНЕ НЭТИЖЕЛЕР
¥стаз Yшiн ен басты мэселе - окыту эдiсiн дурыс тандау. Жана педагогикалык технологиялар окушынын жеке тулFалык кYшiн арттырып, шыFармашылык ойынын дамуында басты рел аткарады. Жана технологияларды менгеру муFалiмнiн зияткерлiк, кэсiптiк, адамгершшк, рухани, азаматтык жэне баска да кептеген адами келбетiнiн калыптасуына ип эсерiн тигiзедi, езiн - езi дамытып, оку - тэрбие Yрдiсiн тиiмдi уйымдастыруына кемектеседi.
«0з енбегш талдай бiлген адам Fана тэжiрибелi устаз бола алады»,- деген В. Сухомлинский сезiн окытушынын талмай iзденген енбегiнiн нэтижесiнде Fана керiнетiнi белгш. ^азiргi кезде Fылым мен техниканын даму децгеш эрбiр окушыFа сапалы жэне терен бiлiм беруiне жаFдай жасап отыр. ¥стаз баяндайды, энпмелецщ, тYсiндiредi, ал окушы тындайды, кабылдайды ойлайды, т. б. таным эрекеттерш жасайды. «ЖYЗ рет естiгеннен, бiр рет керген артык» деген сездердi ескере отырып, сабактарымызда мYмкiншiлiгiмiзге карай мультимедиялык проекторды пайдаланып отырсак окытушынын утары мол деп ойлаймын. Тек оларды тиiмдi, жYЙелi тYPде колдану окытушынын шеберлiгiне байланысты эркилы жYзеге асырылуы мYмкiн. ЯFни эр сабакты слайдтар колдану аркылы Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan
Academic Research, Uzbekistan 1263 www.ares.uz
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1262-1266
етюзсек, эр ca6aFbiMb^biH, ез1нде окушыларды тшге деген кызыFушылыFымызбен баурап алатынымыз сезаз.
Солай екен, инновациялык педагогикальщ технологияларды пайдаланудан алдын инновация сезшщ маFынасын ашып алайык: «Инновация» - (латын тшнен алFанда - жаца) аударFанда жацалау, жаца взгеру - деген маFыналарды керсетед^ Инновация дегешм1з - жана мазмунды уйымдастыру, ал жаналык енпзу деген1м1з - тек кана жаналык енпзу, уйымдастыру, яFни инновациялык урдют мазмунды дамыту, ал «жанаша» деп жананын мазмуны, оны енпзудщ эдю - тэсш мен технологияларын камтитын кубылысты айтады.
Бугшп кун бэсекелестш пен жоFары технологиялардын, Fылым мен бшмнщ заманы. Болашакта еркениетп дамыFан елдер катарына ену ушш заман талабына сай бшм кажет. ©збекстанда дамыFан бэсекеге кабшетп елдщ катарына жетюзетш, терезесш тен ететш - бшм. Сондыктан, каз1рп даму кезещ бшм беру жуйесшщ алдында окыту урдшн технологияландыру мэселесш койып отыр. Окытудын эртурл1 технологиялары сарапталып, жанашыл педагогтардын ic -тэж1рибес1 зерттелiп мектеп емiрiне енуде жана технологияны менгеруде муFалiмнiн жан-жактылы^ы, бiлiмi кажет.
Kазiргi муFалiм: Педагогикалык Yрдicте жYЙелi жумыс icтей алатын; Педагогикалык езгерicтерге тез теcелгiш; Жанаша ойлау жYЙеciн менгере алатын; Бшмд^ шебер, icкер болуы тиic.
Жанаша педагогикалык технологиянын ерекшелiгi еciп келе жаткан жеке тулFаны жан - жакты дамыту, инновациялык бiлiмдi дамыту, езгерю енгiзу, жана идеялар мен жаналыктарды емiрге экелу.
БурынFы окушы:
Тындаушы Орындаушы Kазiрri окушы: ездшнен бiлiм iздейтiн, жеке тулFа енертапкыш дуниетанымы, кабiлетi жоFары талапты, iзденiмпаз, ез алдына максат коя бшед^ Окушы ез процеciнiн басты езеп, сондыктан назардын барлыFы окушынын дамуына, онын ойлау кабiлетiне аударылады. МуFалiм окушыFа бiлiм берiп кана коймай, окушыны iзденicке сыни ойлауFа, зерттеуге, ез бетiнше бiлiм алуFа тартып, тулFа тэрбиелеу керек.
«Мектеп жаны - муFалiм» деп тiл бшмшщ атасы Ахмет Байтурсынулы айткандай мемлекетпк тiлден сабак беретiн муFалiм эр сабакка шыFармашылыкпен дайындауFа тиic. Кеп iздену, дайындалу, кернекiлер, косымшалар, косымша эдебиеттердi орынды колдана бiлу - непзп максат. ^азак тiлi мамандарынын icкерлiгi, бiлiм мен бiлiктiлiгi, ой ушкырлыгеы ете кажет. Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan
Academic Research, Uzbekistan 1264 www.ares.uz
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1262-1266
^аз1рп кезенде бшм беру саласында элемдш бiлiм кенiстiгiне умтылуFа байланысты жасалынып жаткан талпыныстар мектеп окушыларынын дербестiгiн, iзденiмпаздыFын, белсендiлiгiн дамытып, бiлiмi мен бiлiктерiн емiрдiн жана жаFдайына пайдалана бiлуге YЙрету кажеттшп туындайды. ШыFармашылыкпен айналыса отырып муFалiм оку сапасын арттырады, окушынын темендеп жеке дара касиетiн кенейтедi. Ол зерекпгш, iзденiмпаздыFын, енбеккорлыгеын, шабытын, белсендшгш, кызы^шылыгеын, устанымын кYшейтедi. Жаксы тш маманы бiлiмiнiн курамы мен курылымын, бiлiм сапасын камтамасыз ету жолдарын аныктайды.
Бiлiм сапасын камтамасыз ету жолдарынын ерекшелiгi неде? Мэселе «Не Yrnrn окытамыз?» деген суракка жауап алудан басталады. Бул суракка жауап ретщде алынатын сонFы нэтижелер нактыланады. Будан кейiн шешiлетiн мэселе «Окушыны окуFа калай YЙрету?» деген суракпен байланысты. Демек муFалiм негiзiнен окушыларFа жYЙеленiп енделген оку материалын дайын кYЙiнде усынбайды, баланы ез безмен iзденуге, езiне кажет бiлiмдi iздестiруге керектi касиеттермен каруландырады. Окыушылардын бшм сапасын камтамасыз ету тшелей муFалiмнiн теориялык бiлiм денгейiне байланысты. Сондыктан казiргi муFалiмге усыныс: ездiгiнен бшм жетiлдiруге баFыт алу; зерттеушiлiк жумыспен айналысу; окушылармен зерттеушiлiк жумыс журпзу.
АFартушы улы устаз Ахмет Байтурсынулы «0з алдына ел болуFа езiндiк тiлi, эдебиетi бар ел Fана жарай алады» деген екен. Халкымыздын Fасырлар бойы ансаFан тэуелсiздiгiн ныгеайтудын, ултымыздын тутастыFын сактап калудын непзп алFы шарттарынын бiрi - ана тiлiмiздiн мерейiн кетеру, пайдалану аясын кенейту. Осы iзгi парызды орындауFа бiлiм ошактарынын, устаздарынын, эсiресе казак тш мен эдебиетi пэнi муFалiмдерiнiн орны ерекше екенi дау тудырмас мэселе. Ана тiлiмiздiн Fажайып эуездтн сезiнуге, керемет шурайлылыгеын тушынуFа баулуFа муFалiмнiн сабак беру шеберлiгiнiн аткаратын кызмет аукымы да кYрделi.
КОРЫТЫНДЫ
Дорыта келгенде, кез келген педагогикалык технология философиялык негiзде каралады. Сондыктан, бiрiншi кезекте, бiлiм элемiне енш жаткан инновациялык технологияларды реттеу, жYЙелеу жэне сурыптау кажет. Бiлiм беру жYЙесiндегi инновациялык педагогикалык технологияларды пайдалану аркылы оку материалдарын окытуды бiр жуйел1кпен Yздiксiз жYргiзу, оку-тэрбие Yрдiсiнде окытуда пэнаралык байланыстардын болуын карастыру. Педагог жана инновациялык педагогикалык технологияларды пайдалану барысында езiн-езi дамытады жэне калыптастырады. ^азiргi танда элемдiк оку урдiсiнiн езегi - жана Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan
Academic Research, Uzbekistan 1265 www.ares.uz
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1262-1266
технологиялар екеш мэлiм. Сез соцында 6YriHri kyh талабына сай такты, терец бiлiм беруде жаца технологиялар бiрден-бiр устаз CYЙенер тутка депм келедi.
REFERENCES
1. Абдиреймова Т. ^азак тiлiн проблемалы окытудыц тиiмдi жолдары. Неюс. 2009 жыл
2. Валиева М. Бшм беру технологиялары жэне оларды оку-тэрбие Yрдiсiне енпзу, Алматы, 2002 жыл.
3. 4. Мешрманкулова Т. Бiлiм берудiц инновациялык технологиясы. Алматы. 2004 жыл.
5. Такишева Г.Модульдiк окыту технологиясын пайдаланудыц тиiмдiлiгi. Алматы, 2009 жыл.
6. Йулдашев Ж., Усманов С. Педагогик технология асослари. Т.; 2010 й.
Google Scholar
Academic Research, Uzbekistan
Scientific Library of Uzbekistan www.ares.uz
