Научная статья на тему 'Республикамизнинг табиий иқлим шароити омилларининг темир бетон конструкцияларига таъсири'

Республикамизнинг табиий иқлим шароити омилларининг темир бетон конструкцияларига таъсири Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

CC BY
10
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Қуруқ иссиқ иқлим / иқлим омиллари / ёриқлар ҳосил бўлиш моменти / мустаҳкамлик / намлик / ҳарорат / қуёш радиацияси / бикрлик / қуриб чўкиш деформацияси / ҳароратли зўриқиш. / Dry hot climate / climate factors / cracks splitting moment / consistency / humidity / temperature / solar radiation / uniformity / shrinkage deformation / temperature stress.

Аннотация научной статьи по строительству и архитектуре, автор научной работы — Ризаев Боходир

Ушбу мақолада Республикамизнинг қуруқ иссиқ иқлимли шароитларда қурилган ва фойдаланилаётган бетонли ва темирбетон конструкцияларни ҳолати таҳлил қилинган. Назарий ва экспериментал тадқиқотлар орқали иқлим шароитларини бетонли ва темирбетон конструкцияларга салбий таъсири ўрганиб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The influence of natural climatic factors of our republic on reinforced concrete structures

In this article, the dry heat of our Republic concrete and reinforced concrete, built and used in climatic conditions the state of constructions is analyzed. Theoretical and experimental concrete and reinforced concrete climatic conditions through research negative effects on constructions have been studied.

Текст научной работы на тему «Республикамизнинг табиий иқлим шароити омилларининг темир бетон конструкцияларига таъсири»

^yPH^Hffl

9. Liu S, Cao W, Fang J, Shang S. 2009. Variance Analysis And Performance Evaluation Of Different Crumb Rubber Modified (CRM) Asphalt. Constr. Build. Mater. 23: 2701- 2708

10. Katman H. Y, Karim M. R, Mahrez A, Ibrahim M. R, 2005a. Performance of Wet Mix Rubberized Porous Asphalt. Proc. Eastern Asia Soc. Transp. Stud. 5: 695-708.

11. Fernandes Souza and Weissman 2002. Using a Binder With 15% Rubber Content (Size Of 0.2,0.4 And 0.6mm). In DenseGraded Bitumen.

РЕСПУБЛИКАМИЗНИНГ ТАБИИЙ ЩЛИМ ШАРОИТИ ОМИЛЛАРИНИНГ ТЕМИР БЕТОН КОНСТРУКЦИЯЛАРИГА ТАЪСИРИ

проф. Ризаев Боходир

Наманган мухандислик-курилиш институти

Аннотация: Ушбу маколада Республикамизнинг курук иссик икдимли шароитларда курилган ва фойдаланилаётган бетонли ва темирбетон конструкцияларни холати тахлил килинган. Назарий ва экспериментал тадкикотлар оркали иклим шароитларини бетонли ва темирбетон конструкцияларга салбий таъсири урганиб чикилган.

Калит сузлар: Курук иссик икдим, иклим омиллари, ёриклар хосил булиш моменти, мустахкамлик, намлик, харорат, куёш радиацияси, бикрлик, куриб чукиш деформацияси, хароратли зурикиш.

Курук иссик иклимли шароитларда курилган ва фойдаланилаётган бетонли ва темирбетон конструкцияларнинг холати бир хилда эмаслиги кузатилган.

20 йил ва ундан купрок вакт ишлатилаётган ва коникарли холатларда булган иншоотлар билан бир каторда янги барпо килинган баъзи конструкциялар ремонт талаб килади ёки кайтадан тиклашни такозо килади.

Тошкент тукимачилик комбинати, Тошкент тукимачилик машинасозлиги комбинати, Голодностепстрой сугориш системаси иншоотлари текшириб курилганда купгина бетон ва темирбетон конструкцияларни емирилиб, бузилганлиги аникланган.

А.Ф.Милованов, А.В.Нифонтов, Э.А.Мазо [1] тадкикотларида курсатилишича хароратнинг юкори булиши, ёрикларни эрта хосил булишига сабаб булиб, эгилувчан темир-бетон элементларни бикрлигини камайтиради.

Тaкик;oтлapдa кypсaтилишичa хэрорэт 600 С ra4a киздиpилгaндa ёpикдap хосил 6улиш моменти 30% ra кaмaйгaн. Эгилувчи темир-бетон к;ypилмaдapдa ёpикдapни эpтa хосил 6улиши сaбaби бетон кесими бyйичa хэрорэтнинг нотекис тapк;aдишидaги хэрорэтли зурикишлэрдир.

Уз АОЛИИТИ дa олиб борилган тaдк,ик;oтлap шуни кypсaтдики, opa том ёпмa плитaдap курук иссик иклим шapoитигa хос бyлгaн икдимий хapopaтлap тaъсиpидaн фaк;aтгинa хэрорэт тaъсиpидaги сэл^или^ бутун юкдaмaдap тaъсиpидaн бyлaдигaн сэлкиликни 20% ни тaшкил килэр этан. Шу инститyтдa олиб бopилгaн темир-бетонли ypaмaсиз тoмлapни тaдк,ик;oт килиш шуни кypсaтaдики, хapopaт-нaмлик дефopмaциялapи бетоннинг ёpик;бapдoшлигигa вэкт дaвoмидa тaъсиp килиб тypaди. Текшиpишлapдaн янa шу нapсa aникдaндики, курук иссик иклим шapoитидa ишлaтилaётгaн пaнеллapдaги бетoнлapнинг кдсилишга бyлгaн мyстaхкaмлиги 5 ... 15 йиллик мyддaт ичидa кaмaйиб бopaди, вaхoлaнки бетoндaги кapбoнлaшyв жapaёни конструктив хapaктеpгa эгa 6ули6, бетоннинг тэшки к;aтлaмлapи зичдиги ортиб бориши лозим эди. Олиб бopилгaн экспеpиментaл тaдк,ик;oтлap шуни кypсaтaдики, курук иссик иклим шapoитидa фoйдaдaнилaётгaн темир-бетон кypилмaдapдa иклим тaъсиpи тyфaйли нopмaл кийшик ёpикдap кУшимчэ paвишдa ортиб бopaди. Курук иссик иклим шapoитидaги эгилyвчaн темир-бетон элементлapдa ёpикдap кенглиги, нopмaл шapoитдaгигa к;apaгaндa 1,2 бapoвap кyпaйиб кетaди. КoбypFaди ёпмa плитaлap тaдкик;oти шуни кypсaтaдики, куёш paдиaциясидaн сaкдaнмaгaн к;ypилмaдapдa ёpикдap эpтa хосил бyлaди. Ёпмa плитaдapнинг сэл^или^, меъёpлap бyйичa aникдaнгaндa yлap тaжpибaдapидaги сaдкиликкa нисбaтaн 20 дaн 40% ни тaшкил килди. [2] М.М. Селимов Ba Ш. Низaмoв [3] тaдк;ик;oтлapининг нaтижaдapи шуни кypсaтдики, курук иссик; икдим шapoитидa тaйёpлaнгaн эгилувчи темир-бетон элементлapдa бикрлиги кaмaйиши Ba ёpик;бapдoшлиги етapличa эмaслиги кyзaтилгaн.

Плитaлapдa ёpикдap хосил 6Улиш хэкикий кyчлaниши, нaзopaт кyчлaнишигa к;apaгaндa 12,3 . . . 25,4 %ни тaшкил этди.

Урта Осиё хyдyдидaги темир йyллapидaги темир-бетон шпaдлapи 7-9 йилдaн кейинок бузилиб кетa бoшлaди. Тошкент вилoятидa жoйлaшгaн Сэдор сув тoзaлaш иншоотининг темиp-бетoндaн кдлинган pезеpвyapлapи, Тошкент тукимэчилик комбитатини 6иносидэги темир-бетон курилмэдэри, хэрорэт вэ нэмликдэн келиб чикддиган ёpикдap туФэйли тузэти6 бyлмaйдигaн холга келиб колган.

Pеспyбликaмиздaги 6эъзи эвтомо6ил йyллapининг бетон юзэси, бир йиллapдaёк бузилиб кетмoкдa. Бу ходисэ курук иссик икдим шэроитидэ 6улгэн чет эл мaмлaкaтлapидa хэм кyзaтилмoкдa.

КУРИЛИШ ВА ТАЪЛИМ ИЛМИЙ ЖУРНАЛИ, 2023, №3

КУРИЛИШ

Темирбетон элементда хароратни ошиши билан арматура пулати кенгаяди ва унинг хароратли деформацияси бетоннинг хароратли деформациясига якин булади

Темирбетон элементда хароратли кенгайишдан бетонда чузилиш деформацияси, арматурада кисилиш деформацияси вужудга келади. Арматура бетонга нисбатан купрок кенгайганлиги учун, арматура баъзан уни ёриб чикади. Натижада, ёриклар пайдо булади. Ёриклар пайдо булгач бетон ва арматурадаги зурикиш тушиб кетади ва темирбетон элемент купрок чузила бошлайди ва унинг чузилиши арматура чузилишига якинлашиб колади

Хдроратли зурикишдан вужудга келадиган ёриклар хосил булиши хисоби, бетоннинг калинлиги орасида фарк статик ноаник конструкцияларда 300 С дан, статик аник конструкцияларда 500 С дан ортик булганда олиб борилади. Бундай хароратлар фарки курук иссик иклим шароитларида булиши эхтимоли камрокдир.

Шу сабабли курук иссик иклим шароитида темирбетон элементларини хароратли деформацияларни бетон элементлари каби хисоблашга йул куйилади.

Бетон ва темирбетон элементларни биринчи киздиришга хисоблашда

элементнинг укини хароратли узаииши ва хароратли эгрилиги иилнинг

иссик ойларида куйидаги формула буйича хисобланади:

(1)

(2)

Бетон ва темирбетон элементларни узок муддатли киздириш ва совутишга хисоблашда элементнинг укини узгариши ва унинг эгрилиги

(-)

эгрилиги харорат таъсирида хароратли деформация ва бетоннинг

куриб чукиши биргаликдаги таъсирида куйидагича хисобланади: [3] Йилнинг иссик ойлари учун

■ аМ ~ Есз) 'Уг

(3)

Йилнинг совук ойлари учун

St,cs = (Atc ■ abt + ■ Yt

(5)

«'tes L "red ^r/cs*

n

(6)

(1-6) формулаларда

ä£Wj At c _ йилнинг иссик; ва совук; ойларидаги элемент

кесимидаги уртача харорат, с - йилнинг иссик; ва совук; ойларидаги

хароратлар фарки.

АДАБИЁТЛАР

1. Милованов А.Ф. Влияние климатических воздействий ка железобетонные конструкции. /Совершенствование конструктивных форм методов расчета и проектирование железобетонных конструкций. -НИИЖБ. Госстроя СССР. 1988. 73-77 с

2. Милованов А.Ф. Камбаров Х.У. Расчет железобетонных конструкций для условий жаркого климата, -Ташкент: Укитувчи, 1991. 176 с,

3. Низамов Ш.Р. Прочность, жесткость и трещиностойкость железобетонных изгибаемых элементов из аглопоритобетона в условиях сухого жаркого климата, Автореф. дисс. канд. техн. наук., -М, : 1983

4. B.S Rizaev. Strength and Deformation Properties of Eccentrically Compressed Reinforced Concrete Columns in a Dry Hot Climate. Design Engineering, Vol 2021: Issue 09. 7832-7840

5. Б.Ш.Ризаев, АТ.Мамадалиев, И.И.Умаров. Деформации усадки бетона в условиях сухого жаркого климата.Экономика и социум 2022 №1(92) С-92.

6. B.Sh.Rizaev, A.T.Mamadaliyev, I.I.Umarov. Deformativity of reinforced concrete columns from heavy concrete under conditions dry hot climate. Universum:// Технические науки:электрон научн. журн. 2022. №1(94),- С. 5964.

7. B.Sh.Rizaev, A.T.Mamadaliyev, M.B.Mukhitdinov.Shrinkage deformations of concrete in natural conditions of the republic of Uzbekistan. Universum:// Технические науки: электрон научн. журн. 2022. № 2(95)

КУРИЛИШ ВА ТАЪЛИМ ИЛМИЙ ЖУРНАЛИ, 2023, №3

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.