CC BY
53RAQAMLI IQTISODIYOTNI RIVOJLANTIRISHDA BUXGALTERIYA
HISOBNI O'RNI
Po'latov Xudoyberdi O'ktamovich
SamISI mustaqil tadqiqotchi Ergashev Firuz Boxodirovich
SamISI magistranti e-mail: pulatov.xudoyberdi@mail. ru
Annotatsiya: Maqolada raqamli iqtisodiyot sharoitida buxgalteriya hisobini tashkil etishning innovatsion texnologiyalariga asoslangan shakllarining mohiyati, afzalliklari va kamchiliklari haqida bayon qilingan. Raqamli iqtisodiyot tushunchasining mohiyati hamda xozirgi davrda xorijiy mamlakatlarda buxgalteriya hisobini yuritishda qo'llanilayotgan dasturiy ta'minotlar, bulutli texnologiyalar, blokchayn texnologiyalarini qo'llashda vujudga keladigan qulayliklar va kamchiliklar tadqiq etilgan.
Kalit so'zlar: Raqamli iqtisodiyot, dasturiy ta'minotlar, blokchayn, buxgalteriya hisobi.
Kirish: O'zbekiston Respublikasining 2016-yil 14-apreldan kuchga kirgan yangi tahrirdagi «Buxgalteriya hisobi to'g'risida»gi qonuni zamonaviy boshqaruvning muhim tarkibiy qismi hisoblangan ishonchli va mukammal iqtisodiy axborot va hisobotlar bilan ta'minlashning huquqiy asosiga aylandi.
Iqtisodiyot tarmoqlarini modernizatsiya va diversifikatsiya qilish, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning iqtisodiyotdagi rolini tubdan oshirish, investitsiya muhitini yanada yaxshilash yuzasidan amalga oshirilayotgan islohotlar samarasida mamlakatimizda barqaror o'sish sur'atlari ta'minlanmoqda.
Bugungi kunda faoliyatning turli sohalarida, xususan, buxgalteriya hisobida ilg'or axborot texnologiyalaridan foydalanish masalasi tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda, bu esa har qanday ob'ektni boshqarish tizimining asosiy tarkibiy qismi hisoblanadi. Raqamli iqtisodiyotning rivojlanishi zamonaviy axborot va telekommunikatsiya texnologiyalarini takomillashtirishni talab qiladi, bu esa buxgalteriya hisobi uchun yangi imkoniyatlar yaratadi . Axborot texnologiyalaridan foydalanish xarajatlarni kamaytirish, inson omili ta'sirini kamaytirish va ishni tezlashtirish orqali tashkilotlarning raqobatbardoshligini oshirishga yordam beradi
Mavzuga oid adabiyotlarning tahlili. Iqtisodiyotning rivojlanishi, aholi sonining oshishi, resurslarning cheklanganligi, undan oqilona foydalanish zaruriyati, informatsion ma'lumotlarning ko'payishi iqtisodiyotni raqamlashtirish ehtiyojini keltirib chiqaradi. Hozirgi kunda iste'mol tovarlari xarid qilishda, maishiy xizmatlar va umuman, xalq xo'jaligining barcha tarmoqlarida sanoat, qishloq xo'jaligi, sog'liqni saqlash, ta'lim tarbiyaga ham "raqamli iqtisodiyot" shiddat bilan kirib kelmoqda. Shuningdek raqamli iqtsodiyot bo'yich xorijiy olimlarimiz quydagicha aytganlar.
1-jadval
Raqamli iqtisodiyotga turlicha yondashuvlar va berilgan ta'riar_
V. Ivanov Raqamli iqtisodiyot - bu bizning voqeligimizni to'ldiruvchi virtual muhit
R. Mesheryakov Raqamli iqtisodiyot - bu raqamli texnologiyalardan foydalaniladigan iqtisodiy ishlab chiqarish
A. Kuntsman Raqamli iqtisodiyot ma'lumot va ma'lumotning moddiy mahsulotlar va xizmatlar-ni ishlab chiqarishda, shuningdek, ularni saqlash, qayta ishlash va uzatish uchun raqamli texnologiyalardan faol foydalanish bilan tavsiylanadigan zamonaviy iqtisodiyot turi
R. K. Asanov Raqamli iqtisodiyot elektron mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarish va ularni elektron tijorat orqali tarqatish asosida: "elektron mahsulotlarga ixtisoslashgan biznes ishlab chiqarish jarayonlarini va pul o'tkazmalarini amalga oshiradi, shuningdek, Internet texnologi-yalardan foydalangan holda mijozlar bilan ishlash va ularni boshqarish bilan shug'ullanadi
Tadqiqot metodologiyasi: Tadqiqot jarayonida tizimli yondashuv, abstrakt-mantiqiy fikrlash, guruhlash, taqqoslash, omilli tahlil, tanlanma kuzatish usullaridan foydalanilgan.
Tahlil va natijalar: Ma'lumki, bugungi kunda raqamli iqtisodiyot qo'shimcha qiymat yaratishda ham muhim ahamiyat kasb etmoqda. Turli xil algoritmlar, jarayonlar va raqamli axborotlar korporativ biznesning strategik rivojlanishida asosiy hal qiluvchi kuchga ega bo'lmoqda. Raqamli nomoliyaviy omillar banklarning raqobatbardoshligini belgilab bermoqda, samaradorligiga ta'sir ko'rsatyapti . Dunyo iqtisodiyotining va axborot texnologiyalarining rivojlanishi buxgalteriya hisobini ham rivojlanishiga asos yaratdi.
Zamonaviy jamiyatda axborotni qayta ishlash texnologiyasining asosiy texnik vositasi shaxsiy kompyuterdir . Ko'pgina tashkilotlarda buxgalteriya hisobi ma'lumotni qulay saqlash, hujjatlar va hisobotlarni yaratish, buxgalteriya ma'lumotlarini tahlil qilish uchun mo'ljallangan maxsus dasturiy mahsulotlar yordamida amalga oshiriladi. Ular buxgalterlarga bir — biriga bog'liq bo'lgan buxgalteriya bo'limlarini boshqarishga imkon beradi va rahbar xodimlar dolzarb ma'lumotlarga kirish va boshqaruv qarorlarini qabul qilishlari mumkin. Buxgalteriya hisobi avtomatizatsiyasi buxgalterlarning ishini sezilarli darajada osonlashtiradi va axborotni qo'lda qayta ishlashga nisbatan quyidagi afzalliklarni beradi.
2-jadval
Buxgalteriya hisobni raqamlashtirishdagi afzalliklar
1 Asosiy hujjatlardagi rekvizitlarni avtomatik to'ldirish 1
Katta hajmdagi ma'lumotlarni tezda qayta ishlash Arifmetik xatolarni istisno qilish
Analitik ma'lumotlanii idrok qilish uchun qulay bo'lgan shaklda taqdim etish (diagrammalar, grafikalar, jadvallar) 1
Hisobot registrlarini shakllantirish (hisob-kitob-to'lov bayonnomalari, aylanmabalans varaqalari, kassa kitobi) Nazorat qiluvchi davlat organlari va banklar bilan onlayn muloqot
Qog'oz tashuvchilar sonini kamaytirish
Boshqaruv va bo'ysunuvchilar, tashkilot bo'linmalari o'rtasida darhol ma'lumot almashish Qonunchilikni o'zgartirishga tezkor javob berish qobiliyati
Bugungi kunda buxgalterlik ma'lumotlarini qayta ishlash uchun ko'plab dasturiy mahsulotlar mavjud. Buxgalteriya dasturini kerakli imtiyozlarga muvofiq baholash mumkin bo'lgan mezonlar:
1. Funktsional to'liqlik.
2. Normativ hujjatlardagi o'zgarishlarga, hisobot shakllariga, hisob-kitob qoidalariga va hokazolarga qarab, dasturiy mahsulotlarni o'z vaqtida yangilashni o'z ichiga olgan kompleks xizmat.
3. Tizimning qulayligi. Dasturning intuitiv interfeysiga, tezkor ishga tushirish imkoniyatlariga va dasturni mustaqil o'rganishga alohida e'tibor berilishi kerak.
4. Texnik qo'llab-quvvatlash
5. Yetkazib beruvchining professionalligi.
6. Bir vaqtning o'zida bir nechta mahalliy tarmoqlarda bir vaqtning o'zida bitta ma'lumotlar bazasi bilan ishlashga imkon beruvchi masofaviy ish qobiliyati.
7. Avtomatlashtirishning asosiy vazifasi tizimga ma'lumotlarni bir marta kiritishdir, shuning uchun dasturni tanlash mezonlari ma'lumotlar almashinuvi va sinxronizatsiya mavjudligi.
8. Biznesni rivojlantirish va yangi buxgalteriya tizimlarini joriy etishga moslashish qobiliyati.
9. Axborotni himoya qilish.
10. Taqdim etilgan buxgalteriya talablarini kengaytirish va hal qilinadigan vazifalar hajmini oshirishga moslashish qobiliyati.
11. Dasturiy mahsulot narxi.
Bugungi kunda buxgalteriya dasturlarini etkazib berishda etakchi kompaniya 1C firmasi hisoblanadi. Firma maxsuloti "1C: BUXGALTERIYA HISOBI"
tashkilotning o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda buxgalteriya siyosatining parametrlarini sozlash, dastlabki hujjatlarni yaratish, hisobotlarni tuzish, tashkilotlarda buxgalteriya hisobi talablariga muvofiq kataloglarni sozlash imkonini beradi
Xulosa va takliflar: Xulosa qilib aytganimizda korxonalarda ma'lumotlar bazasini yaratish va ularni saqlashda raqamli texnalogiyalar judayam ahamyatga yega. Korxonalarda buxgalteriya hisobi registrlarini to'g'ri va tizimli yuritishda va buxgalteriya provodkalarini to'g'ri amalga oshirishda judayam aniqlik kerak buladi va xatolarni kamaytirish va osongina tuzatish, ish joyi va vositasining ahamiyatini kamaytirishga keng manoda bizga raqamli texnalogiyalar judayam katta yordam beradi.Mehnat samaradorligini oshirishda,operativ hisob va hisobotlarni muntazam nazorat qilib borish, mahsulot tannarxi va kalkulyatsiyani aniq hisob-kitob qilish, moliyaviy axborotlar va hujjatlarni tezkor aylanishini ta'minlashda, buxgalteriya va soliq hisobotlarini to'g'ri shakllantirishda va hisob yuritish bilan bog'liq harajatlarini tejashda bizga raqamli texnalogiyalar judayam katta yordam beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati
1. Shirinov, U. (2020). ACCOUNTING IN THE DIGITAL ECONOMY: SIGNIFICANCE AND ADVANTAGES. International Finance and Accounting, 2020(3), 23.
2. Shirinov, U. (2017). The ways of accounting over telephone communication services in the existence of billing systems. TRANS Asian Journal of Marketing & Management Research (TAJMMR), 6(2and3), 23-31.
3. Abduxalilovich, S. U., & Azamat o'g'li, B. A. (2021, March). IMPROVEMENT OF ACCOUNTING OF INCOME FROM COMMUNICATION SERVICES. In Euro-Asia Conferences (Vol. 3, No. 1, pp. 10S-111).
4. Ширинов, У. A. (2019). ТЕЛЕФОН ХИЗМAТЛAPИДAH ОЛИHAДИГAH ДAPОМAДЛAP ХИСОБИНИ ТAKОМИЛЛAШТИPИШ. Интернаука, (2-2), S3-S5.
5. Ширинов, У. A. (2019). УЧЕТ PAСХОДОВ В СУБЪЕKТAХ ОKAЗЫВAЮЩИХ УСЛУГИ ТЕЛЕPAДИО. Интернаука, (5-2), 19-21.
6. Shirinov, U. A. (201S). TELERADIO XIZMATLARINI KO 'RSATUVCHI SUB 'EKTLARDA HARAJATLAR HISOBI. Turizm ilmiy-amaliy elektron jurnali, 1(1), 96-100.
7. Ширинов, У. A. (2021). IMPROVING INCOME ACCOUNTING IN COMMUNICATION ENTERPRISES. Мировая наука, (7), 93-97.
S. Ширинов, У. A. (2021). CONCEPTUAL ISSUES OF SEGMENTARY AUDIT IN COMMUNICATION ENTERPRISES. Экономика и социум, (7), 554-55S.
9. Ширинов, У. A. (2021). AUDITORY ANALYSIS OF COMMUNICATION ENTERPRISES SEGMENTS. Экономика и социум, (7), 550-553.
10. Ширинов, У. A. (2021). IMPROVEMENT OF METHODOLOGY OF AUDITORAL ASSESSMENT OF SEGMENTARY ACCOUNTING AND
REPORTING REALITY IN COMMITTEES PROVIDING COMMUNICATION SERVICES. Экономика и социум, (5-2), 642-647.
11. Худайбердиев, Н. У., Ширинов, У. А., & Алибоев, А. (2021). РЕСУРС СОЛЩЛАРИ АУДИТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ. Интернаука, (7-2), 9497.
12. Ташназарова, Д. С., Мукумова, Р. Х., Эшпулатова, З. Б., & Хусанов, М. Х. (2020). Аудиторские рекомендации по снижению и оптимизации расходов периода. In Наука сегодня: проблемы и перспективы развития (pp. 54-57).
13. Хусанов, М. (2021). Организационно-методические основы аудиторских проверок, проводимых по специальным вопросам. Общество и инновации, 2(4/S), 564-571.
14. Соатова Ш. / Ракамли иктисодиёт хдвдда нималарни билиш керак? / (https://sof.uz/uz/post/raqamli-iqtisodiyot-haqida-nimalarni-bilish-kerak 01.27.2020)
15. https://cyberleninka.ru/article/n/raqamli-iqtisodiyot-sharoitida-buxgalteriya-hisobini-avtomatlashtirishning-roli-va-ahamiyati
