Научная статья на тему 'РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ ИҚТИСОДИЁТДАГИ АФЗАЛЛИКЛАРИ ВА ХАВФЛАРИ'

РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ ИҚТИСОДИЁТДАГИ АФЗАЛЛИКЛАРИ ВА ХАВФЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Естественные и точные науки»

131
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
иқтисодиѐт / рақамли иқтисодиѐт / ахборот-коммуникация технологиялари / рақамли технологиялар. / экономика / цифровая экономика / информационно-коммуникационные технологии / цифровые технологии.

Аннотация научной статьи по естественным и точным наукам, автор научной работы — Дилшодбек Фарход Ўғли Сайфиев

Мақолада бугунги иқтисодий ислохотлар даврида Ўзбекистонда рақамли иқтисодиѐтнинг афзаллиги ва камчиликлари чуқур тадқиқ этилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПРЕИМУЩЕСТВА И РИСКИ ЦИФРОВЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ЭКОНОМИКЕ

В статье подробно изучены преимущества и недостатки цифровой экономики в Узбекистане в ходе сегодняшних экономических реформ

Текст научной работы на тему «РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ ИҚТИСОДИЁТДАГИ АФЗАЛЛИКЛАРИ ВА ХАВФЛАРИ»

Samarkand branch of Tashkent State Agrarian University Theoretical and practical foundations of introducing smart agriculture in Uzbekistan

O'zbekistonda aqlli qishloq xo'jaligini joriy etishning nazariy va amaliy asoslari

РАКАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ ЩТИСОДИЁТДАГИ АФЗАЛЛИКЛАРИ ВА ХАВФЛАРИ

Дилшодбек Фарход ртли Сайфиев

(Тошкент давлат и;тисодиёт университети И;тисодиёт факултети 1-боскич

талабаси)

Маколада бугунги иктисодий ислохотлар даврида Узбекистонда ракамли иктисодиётнинг афзаллиги ва камчиликлари чукур тадкик этилган.

Калит сузл ар: иктисодиёт, ракамли иктисодиёт, ахборот-коммуникация технологиялари, ракамли технологиялар.

ПРЕИМУЩЕСТВА И РИСКИ ЦИФРОВЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В

ЭКОНОМИКЕ

АННОТАЦИЯ

В статье подробно изучены преимущества и недостатки цифровой экономики в Узбекистане в ходе сегодняшних экономических реформ.

Ключевые слова: экономика, цифровая экономика, информационно-коммуникационные технологии, цифровые технологии.

ADVANTAGES AND RISKS OF DIGITAL TECHNOLOGIES IN THE

ECONOMY

The article examines in detail the advantages and disadvantages of the digital economy in Uzbekistan in the course of today's economic reforms.

Keywords: economics, digital economy, information and communication technologies, digital technologies.

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

May 12-13

Samarkand branch of Tashkent State Agrarian University Theoretical and practical foundations of introduci^g^mmt^griculture in Uzbekistan

O'zbekistonda aqlli qishloq xo'jaligini joriy etishningnazariyva amaliy asoslari

jy

Кириш

Хрзирги кунда ракамли иктисодиёт тушунчаси Узбекистонда ва бир катор мамлакатларнинг амалиётида пайдо булди. Бу ракамли технологияларнинг жадал ривожланиши, ахборот сохасида инкилоб ва иктисодиётнинг глобаллашув жараёнларини тезлаштириш билан ажралиб турди. Улардан фойдаланиш самарадорлиги ортиб бораётган билимга айлантирилди ва ижтимоий-иктисодий алокалар тобора кенгайиб бормокда. Бозор субъектларининг фаолиятида ракамли трансформацияларнинг асосий омили ракамли маданиятни ривожлантиришдан иборат. Жамиятни ижтимоий ва иктисодий ислох килишнинг хозирги боскичида атроф-мухит жамиятнинг институционал тузилишига хос хусусиятларини келтириб чикармокда ва бу асосда янги тушунчалар ва ёндашувларни шакллантиришга зарурат тугдиради. [1]

2019-йилда Тошкент шахрида ШХ,Тга аъзо давлатларнинг 2035-йилгача юкори технологияларга эътибор каратган холда куп томонлама савдо-иктисодий хамкорлик дастури кабул килинди. Кейин, 2020 йилда ШХ,Тга аъзо давлатлар Давлат рахбарлари кенгашининг ракамли иктисодиёт сохасидаги хамкорлик тугрисидаги баёноти кабул килинди, унда ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиш оркали ракамлаштириш сохасида хамкорлик килишдан манфаатдорлик аник ифодаланган. транспорт, кишлок хужалиги, согликни саклаш, саноат, туризм, таълим, энергетика, божхона, кишлок хужалиги, молия ва савдо каби сохаларда.

Шанхай хамкорлик ташкилоти доирасида Узбекистон асосан хавфсизлик сохасида фаол булган булса, бугунги кунга келиб у фаол равишда турли хил янги лойхаларни яни иктисодий ривожланиш сохасида, ракамли ва яшил иктисодиёт юналишларида амалий ташаббусларни илгари сурмокда. Масалан, ШХ,Т доирасида Узбекистон томони бир катор ташаббусларни илгари сурди, жумладан, "аклли" кишлок хужалиги ва агроинновацияларни жорий этиш сохасида узаро хамкорлик консепсияси, ракамли саводхонликни ривожлантириш дастури, ШХ,Т худудий савдосини ривожлантириш буйича кушма харакатлар режаси, шунингдек, ШХ,Т маконида амалга оширилаётган ахборот технологиялари буйича масул булимлар рахбарларининг мунтазам учрашувларини утказиш механизми, иктисодий форумни мунтазам утказиш. [2] Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев 2020 йил 11 май куни ракамли иктисодиёт ва электрон хукуматни кенг жорий этиш масалалари буйича йигилишда "Бу ишларни

May 12-13

332

Samarkand branch of Tashkent State Agrarian University Theoretical and practical foundations of introducing smart agriculture in Uzbekistan

O'zbekistonda aqlli qishloq xojaligini joriy etishning nazariy va amaliy asoslari

келгуси 2-3 йилда тулик амалга оширмасак, хар бир кечиккан йилимиз мамлакатимизни 10 йил оркага тортади" - деб таъкидлаб утган.[3] 2020 йил 22 сентябрдаги "тармок ва худудларда ракамли иктисодиёт хамда электрон хукуматни жорий килиш" масалалари буйича видеоселектор йигилишида эса "Ракамли иктисодиёциз мамлакат иктисодиётининг келажаги йук"- деб таъкидлаб утган. [4]

Асосий кисм

Ракамли иктисодиёт атамаси бутун дунёда кулланилишига кулланилиб, бу ходисанинг хали аник тушунчаси буйича тортишувлар учрамокда. Ракамли иктисодиёт кундалик иктисодий жараёнларнинг узгаришини англатади, яни у ракамлашади ва интернет тармокларига тобора купрок карам булади. Ракамли иктисодиёт - бу иктисодий, ижтимоий ва маданий алокаларни онлайн тизимлар ва ахборот-коммуникация технологиялар оркали амалга ошириш тизимидир. Интернет эса унинг энг мухим кисмидир. Ракамли технологияларнинг кенг микёсида таркалиши аксарият давлатлар жамияти ва иктисодиёти ривожланишининг устувор йуналишларини олдиндан белгилаб беради. Айни пайтда ахборот-коммуникация маконида глобал инкилоб юз бермокда. Тез ракамлаштириш инсон хаётининг барча сохаларида уз таъсирини курсатмокда. Бугунги кунда баъзи бир шахслар мавжуд булган вазифаларни компютер оркали осонгина бажариш ракамли иктисодиёт деб хисоблашади, аммо ракамли иктисодиёт факатгина шунинг узи эмас. Ракамли иктисодиёт корхоналарни, ташкилотларни ёки шахсларнинг ишларини аввалгидан кура тезрок, яхширок ва сифатлирок бажариш учун жараёнга ахборот-коммуникация технологияларини жалб килишни англатади.

Ракамли иктисодиётни энг умумий шаклда, ракамли технологиялар воситачилик киладиган иктисодий муносабатларнинг бир кисми сифатида аниклаш мумкин. Бу уни "аналог иктисодиёт" дан ажратиб туради, унда маълумот узлуксиз аналог электр сигналларига (телефон ва радио, телевиденя ва магнитофонларга) конвертация килиш оркали узатилади. Аналог иктисодиётга утиш 19-аср охири ва 20-асрнинг бошларида бошланган. Бунгача, кадимги даврлардан ХХ асрнинг бошларига кадар маълумотлар когозда ёки бошка каттик нарсаларда сакланар эди.

May 12-13

Samarkand branch of Tashkent State Agrarian University Theoretical and practical foundations of introduci^g^mmt^griculture in Uzbekistan

O'zbekistonda aqlli qishloq xojaligini joriy etishning^azariy^a amaliy asoslari

jy

Ракамли иктисодиёт

Афзаллиглари

Камчиликлари

i

Мижозлар учун тежамкор чунки харакатсиз ишлаш имконини беради ва табиийки вактни хам тежайди.

Хизмат курсатувчи корхоналар учун кушимча харажатларни камайтиради.

Барча операциялар 24х7 амалга оширилади яни юкори даражадаги мавжудликни таъминлайди.

Фирибгарлик фаолияти жуда юкори.

Иш уринлари ёколишига олиб келади.

Махфийлик ва хавфсизлик муаммолари

Ривожланаётган мамлакатларда ракамли иктисодиёт куриш тамойилларини ишлаб чикиш максадида куйидаги назарий натижаларга эришилди:

Биринчидан, ривожланаётган мамлакатларда ракамли иктисодиётни ривожлантириш воситалари аникланган булиб, улар "улушли иктисодиёт" ни ривожлантириш учун ракамли платформалар, шунингдек, "клоуд" технологиялари ва йирик маълумотлар базаларини кайта ишлаш усулларини уз ичига олади. Ракамлаштириш шароитида куникмаларни ривожлантириш тизимларини куриш тамойиллари шакллантирилган булиб, бу ривожланаётган мамлакатларда ракамли иктисодиётнинг самарадорлигини ошириш имконини беради.

Иккинчидан, куплаб ривожланаётган мамлакатлар учун ижтимоий-иктисодий ривожланишнинг устувор вазифаси ракамли иктисодиётга утиш, ракамли технологияларни жорий этиш ва замонамиз муаммоларига жавоб берадиган самарали бизнес

May 12-13

334

Samarkand branch of Tashkent State Agrarian University Theoretical and practical foundations of introducing smart agriculture in Uzbekistan

O'zbekistonda aqlli qishloq xojaligini joriy etishning nazariy va amaliy asoslari

моделларини яратишдир.

Учинчидан, ракамли иктисодиётнинг ривожланиш хусусиятлари интеллектуал воситаларининг мавжудлиги, маълумотларнинг ортиб бораётган ахамияти, бизнес тармогини ташкил этиш, интернетнинг кенг микёсда таркалиши ва маълумотлар алмашинувининг глобал хусусиятини уз ичига олади.

Ривожланаётган мамлакатларда ракамли иктисодиётнинг ривожланиши ушбу мамлакатлар ахолисининг хаёт сифатини яхшилайди, давлатларнинг ижтимоий-иктисодий ва экологик баркарорлигини оширади. Шунингдек, ракамли иктисодиёт оркали давлат бюджетининг баркарор ривожланишига уз хиссасини кушиши ва адолат мухитини шафоофлигига замин яратади.

Хулоса ва таклифлар

Юкоридаги тавсиялардан келиб чикиб, хулоса урнида шуни таъкидлаш жоизки, ракамли иктисодиётда мувозанат жуда мухим, яни хаддан ташкари куп ракамлаштириш инсоният учун хавфли булиши мумкин. Энг катта хавфлардан бири бу иш ёкотиш билан боглик. Бундай муаммоларни олдини олиш учун иктисодиётни ракамлаштириш ёки унга замонавий технологияларни киритиш одамларга ёрдам булиши керак аксинча уларни урнини босувчи эмас.

1. О.Умаров-Ра;амли и;тисодиёт ва унинг ривожланиш тенденциялари. 2018 йил.

2. http://uzdaily.ru/ru/post/71983

3. https://yuz.uz/news/shavkat-mirziyoyev-bu-ishlami-kelgusi-2-3-yilda-toliq-amalga-oshirmasak-har-bir-kechikkan-yilimiz-mamlakatimizni-10-yil-orqaga-tortadi

4. https://yuz.uz/news/prezident-raqamli-iqtisodiyotsiz-mamlakat-iqtisodiyotining-kelajagi-yo'q

REFERENCES

May 12-13

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.