CC BY
109SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 4 I 2022 _ISSN: 2181-1601
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
QURILISH MATERIALLARINI CHIQINDILARINI ATROF MUHITGA
TA'SIRI
Gulchera Sotivoldievna S. Mexmonov D. O'ktamov
Mirzaeyeva
Fargona politexnika instituti
ANNOTATSIYA
Maqolada kurilish chikindilarni ilgor texnologiyalarday kamaitirish foidalanish, tabiy rekurslardan tejamkoon foidalanish, va Atro-muxitga salbiyni kamaitirish kamaish takliflar kursatilgan
Kalit so'zlar: atrof-muhit, resurslar, qurilish chiqindilari, asosiy vositalar, atmosfera, zamonaviy texnologiya, mexanizmlar
KIRISH
So'nggi paytlarda butun dunyoda ekologik vaziyat va atrof-muhitni muhofaza qilish muammosi muhokama qilinmoqda. Bu juda dolzarb, hatto dolzarb mavzu deyish mumkin, chunki "Vaziyatni yaxshilash uchun nima qilish kerak?" degan savol tug'iladi. hali aniq javob yo'q. Shuning uchun ushbu maqolada atrof-muhit sifatini boshqarishning asosiy usullari ko'rib chiqilgan.
Atrof-muhitni ifloslantiruvchi asosiy omillardan biri qurilishdir chunki atmosferaga, gidrosfera va litosferaga juda katta ta'sir ko'rsatadi. Muammoni batafsil o'rganish uchun qurilish jarayonini atrof-muhitga salbiy ta'sirining asosiy omillari ko'rib chiqamiz.
Hech bir qurilish maydonchasi turli xil asbob-uskunalar, mashinalar va mexanizmlardan foydalanmasdan ishlay olmaydi, lekin ularning ishlashi tufayli zaharli chiqindi gazlar chiqariladi, bu esa havo havzasining holatini sezilarli darajada yomonlashtiradi. Atmosferaga bunday halokatli ta'sir, albatta, qurilish maydonchasida sodir bo'ladigan boshqa jarayonlar, masalan, bo'sh ifloslantiruvchi moddalar, tsement, ohak va boshqalarni purkash, har xil chiqindilar va qurilish materiallari qoldiqlarini yoqish, poldan chiqindilarni to'kish orqali ham amalga oshiriladi. , yopiq tovoqlar va boshqa haydovchilardan foydalanmasdan, turli xil izolyatsiya materiallarini tayyorlash va hokazo. Bundan tashqari, havo ifloslanishining juda faol manbai asfalt-betonni tayyorlash jarayonidir. Uni ishlab chiqarish jarayonida atmosferaga nafaqat chang, balki kuyik, qatronli moddalar, uglerod oksidlari, oltingugurt, shuningdek, radionuklidlar va og'ir metallar ham tarqalib, atrof-muhitga eng salbiy ta'sir qiladi.
Ammo ekologik vaziyatning yomonlashuvining sabablarini bilib, ularni oldini olish choralarini ko'rishni tashkil qilish mumkin, masalan: samarali changni yig'ish
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
moslamalari va tizimlaridan foydalanish; ishlab chiqarishning nam usulini joriy etish; shamol yo'nalishlarini hisobga olgan holda emissiya manbalari va aholi punktlarini o'zaro joylashtirish; sanitariya muhofazasi zonalarini tashkil etish; texnologik jarayonlarni ko'kalamzorlashtirish va birinchi navbatda yopiq texnologik sikllarni, kam chiqindi va chiqindisiz texnologiyalarni yaratish va boshqalar. Bunday chora-tadbirlar, albatta, qurilishning atmosferaga barcha salbiy ta'sirini istisno qilmaydi, balki uning ta'sirini sezilarli darajada kamaytirishga yordam beradi.
Qurilishning yerning suv qobig'i - gidrosferaga ta'sirini ko'rib chiqaylik. Sanoatning eng ko'p suv talab qiladigan tarmoqlari orasida temir-beton buyumlari va konstruksiyalari zavodlarini, sement zavodlarini, gips va sopol buyumlar ishlab chiqaruvchi korxonalarni, nam sementni ajratib ko'rsatish mumkin. Qurilish maqsadlarida tuproqni mustahkamlash va siqish uchun katta miqdorda suv ketadi. Shuningdek, suv ekotizimlarining holatiga qurilish maydonchasidagi ifloslangan sirt oqimi salbiy ta'sir ko'rsatadi. Er usti gidrosferasining ekologik holatiga katta zarar suv osti va boshqa gidrotexnik inshootlarning qurilishi, qirg'oqbo'yi qurilish materiallari karerlarining o'zlashtirilishi, daryolarning gidrologik rejimining o'zgarishiga olib keladi. Qurilish sanoati korxonalarining oqava suvlari, qurilish ob'ektlaridan va qurilish materiallarining vaqtinchalik omborlaridan ifloslangan oqava suvlar gidrosferaning ifloslanishining asosiy omillaridan biridir.
Ifloslanishdan tashqari, qurilish ishlari ham er osti suvlarining kamayishiga olib kelishi mumkin. Bu karerlarni, tunnellarni, chuqur qurilish qazishmalarini va chuqurlarni drenajlashda qurilish ishlari paytida sodir bo'lishi mumkin.
Gidrosferaga salbiy ta'sirni kamaytirish uchun birinchi navbatda, kam chiqindi va chiqindisiz texnologiyalarni tashkil etish, yopiq konstruksiyali suv ta'minoti tizimini joriy etish, sanoat oqava suvlarini majburiy tozalash, to'siqlar bilan to'sish orqali qurilish sanoati korxonalari tomonidan oqava suvlar hajmini kamaytirish mumkin.
Yer usti suvlarini tovoqlar tizimi orqali cho'kindi tanklarga o'tkazish, ularni keyinchalik tozalash, qurilish maydonchasidan ifloslantiruvchi moddalarni olib tashlashning oldini olish, hududni muntazam tozalash, qurilish mashinalari va mexanizmlarini yonilg'i quyish uchun maxsus to'xtash joylari va joylarni tashkil etish, tartibli saqlash. qurilish materiallari, sanoat va qurilish jarayonining turli ehtiyojlari uchun suv iste'moli ustidan nazoratni amalga oshirish kerak va hokazo. Bularning barchasi gidrosferaga salbiy ta'sirni kamaytirishga yordam beradi.
Qurilish litosferaga qanday ta'sir qilishini ko'rib chiqamiz. Tuproqni ifloslantiruvchi asosiy manbalar qatoriga qurilish maydonchalarining axlatlanishi kiradi, bunda yerning biomahsuldorligi keskin pasayadi, tuproq va yer osti suvlari ko'p yillar davomida ifloslanadi, gaz va chang chiqindilari ta'sirida tuproq ham yuqoridan kuchli
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
ifloslanishi mumkin. tuproq asfalt va tsement plitalari bilan qoplanganida, uning muhrlanishi va eroziyasi.
Ifloslantiruvchi moddalarni tog 'jinslari bilan birga mexanik ravishda olib tashlash va ularni saqlash joylariga olib chiqish, ifloslantiruvchi moddalarni filtrlovchi suyuqlik oqimi bilan olib tashlash, kuygan tuproqlardan ekran yaratish, gazsimon ekotoksikantlarni olib tashlash uchun aerodinamik ta'sir qilish kabi harakatlarni amalga oshirsak, mumkin bo'lgan halokatli. litosferaga zarar yetkazilishining oldini olish mumkin. Shuningdek, ifloslangan tuproqlarni og'ir metallar, nitratlar, fenollar, radionuklidlar va boshqalardan tozalash uchun. to'g'ridan-to'g'ri elektr toki ta'siriga asoslangan elektrokimyoviy usullarni muvaffaqiyatli qo'llang. Kimyoviy tozalash usullari uchun tuproqqa kiritilgan ifloslantiruvchi moddalar va qatronlar, suyuq shisha, bitum va boshqalar o'rtasida kimyoviy reaktsiyalar qo'llaniladi, natijada ma'lum ifloslantiruvchi moddalar uchun himoya to'siqli ekranlar yaratiladi. Biologik tozalash usullari juda samarali bo'lib, ular ifloslantiruvchi moddalarni mikroorganizmlar, o'simliklar, zamburug'lar va boshqalar tomonidan singdirilishiga asoslangan.
Atrof-muhitga har qanday salbiy ta'sir shaxslardan biri - tadbirkorlik sub'ekti, ishlab chiqaruvchi, iste'molchi, texnik taraqqiyot tashuvchisi va shunchaki sayyoramiz aholisidan kelib chiqadi, deb aytish mumkin bo'lgan barcha ekologik muammolarni insonga qisqartirish mumkin. Shu munosabat bilan inson faoliyatining atrof-muhitga ayniqsa zararli ta'sir ko'rsatadigan ayrim jihatlarini, jumladan ishlab chiqarish, transport, iste'mol qilish, zamonaviy texnologiyalardan foydalanish, urbanizatsiya va boshqalarni ifloslanish va atrof-muhitning asosiy manbalari sifatida tahlil qilish zarur. degradatsiya. Ushbu yondashuv inson faoliyatining atrof-muhitga zarar etkazadigan yoki xavf tug'diradigan sohalarini ajratib ko'rsatish, ularni tuzatish yoki oldini olish yo'llarini belgilash imkonini beradi.
Yaqin vaqtgacha insonning atrof-muhitni muhofaza qilish sohasida jiddiy buzilishlarga yo'l qo'yishi shubhasiz deb hisoblangan. ishlab chiqarish faoliyati ishlab chigarish korxonalari quvurlari havoni, sanoat oqava suvlari - daryolar va qirg'oq dengiz suvlarini ifloslantiruvchi asosiy manba edi. Hozirgi kunda transport va nosanoat faoliyati ifloslantiruvchi moddalar bo'yicha sanoat o'rnini bosganida, sanoat va qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishi atrof-muhitning buzilishining asosiy manbalaridan biri bo'lib qolmoqda. Atrof-muhit ifloslanishining asosiy manbalarini batafsil ko'rib chiqamiz.
Umuman qurilish ishlab chiqarish tabiiy komplekslarga salbiy ta'sir ko'rsatadi. Qurilish zonalarida, ayniqsa sanoat ob'ektlarida havo, suv va tuproqning ifloslanish darajasi yuqori. Bu qurilishning barcha bosqichlarida sodir bo'ladi: loyiha-qidiruv ishlarida, yo'llar va karerlarni qurishda, to'g'ridan-to'g'ri qurilish maydonchasida ish paytida.
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
Qurilish ishlari paytida ifloslanishning asosiy manbalari: burg'ulash va portlatish, chuqur va xandaqlar qurish, qazishning gidravlik usulini qo'llash, o'rmon va butalarni kesish, tuproqni yong'in bilan yoqish, karer qazish, tuproq qatlamiga zarar etkazish va ifloslanishni yuvish. qurilish maydonchasidan, qurilish zonasida ishlaydigan qurilish chiqindilari, chiqindilarni chiqaradigan transport vositalari va boshqa mexanizmlarni shakllantirish.
Yovvoyi tabiatli hududlarda olib boriladigan qurilish ishlab chiqarish hayvonot dunyosiga zararli ta'sir ko'rsatadi. Ko'pgina turlarning yashash joylari buzilmoqda, bu ularning sonining qisqarishiga olib keladi. Hayvonlar odatiy yashash joylarini tark etishga, boshqa hududlarga ko'chib o'tishga majbur bo'lishadi, ko'pincha yashash uchun kamroq qulaydir.
Qurilish ishlab chiqarishining atrof-muhitga ta'siri bevosita va bilvosita bo'lishi mumkin. Masalan, to'g'ridan-to'g'ri qurilish ishlari jarayonida qurilish ob'ekti hududida ekotizimlarning buzilishi, tuproqlarning, yer usti va er osti suvlarining qurilish chiqindilari bilan ifloslanishi. Bilvosita ifloslanish, masalan, qurilish materiallarini tanlash va ulardan foydalanish orqali sodir bo'ladi. Shunday qilib, tabiiy muhitga salbiy ta'sir allaqachon qurilish materiallari uchun xom ashyoni qazib olish, ularni ishlab chiqarish, tashish va hokazolarda sodir bo'ladi. XULOSA
1. Qurilishdagi chiqindilarini kamaytirish uchun avvalam bor hozirgi zamon talabiga mos keladigan ilg'or texnologiyalardan foydalanilgan holda chiqitsiz jarayonlardan foydalanishimiz lozim.
2. Bunda eng asosiy maqsad bu tabiiy resurslarga tejamkorona munosabat va atrof-muhitga salbiy ta'sirni kamaytirish, qolaversa inson salomatligini tiklash.
3. Repulikamizda hozirgi kunda barpo etiladigan barcha sanoat korxonalari zamon talablariga mos keladigan texnologiyalari bilan jihozlanib o'rnatilmoqda. Buning natijasida respublikamiz ekologik holati yaxshilanishiga olib kelmoqda.
REFERENCES
1. Sanoat chiqindilaridan foydalangan holda qurilish materiallari ishlab chiqarish Z.M. Sattarov, S.T. Xolmirzayev. - Toshkent: TASI, 2014 y.
2. Qurilish ob'ektlarida chiqindilarni yo'q qilish. "Arxitektura - Qurilish fani va XXIII Davr"
3. Абдуганиев Н. Н., Мирзаева Г. С., Абдуганиев Н. Н. Пути интенсивности работы аэратенков с пневматической аэрацией //Universum: технические науки. -2019. - №. 12-1 (69).
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
4. Мирзаева Г. С. и др. Проблема экологии при утилизации строительных материалов на примере интенсификации строительства в Узбекистане //Universum: технические науки. - 2019. - №. 12-1 (69).
5. Mirzaeva G. et al. Environmental protection when processing road-building materials //Middle European Scientific Bulletin. - 2020. - Т. 6. - С. 19-22.
6. Мирзаева Г. С. Роль инновационных методов обучения в непрерывном профессиональном образовании //Universum: психология и образование. - 2020. -№. 8 (74). - С. 7-11.
7. Мирзаева Г. С. Роль инновационных методов обучения в непрерывном профессиональном образовании //Universum: психология и образование. - 2020. -№. 8 (74). - С. 7-11.
8. Баратов А. ФАРГОНА ВОДИЙСИДА СУВ ХУЖАЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МУАММОЛАРИ //10.00. ОО-ФИЛОЛОГИЯ ФАНЛАРИ. -2018. - С. 96.
9. Husanov Y. Y., Abdullayev S. M., Sattorov A. M. MEXATRONIKA VA ROBOTOTEXNIKADA VIRTUAL LABARATORIYALARDAN FOYDALANISH //Scientific progress. - 2021. - Т. 2. - №. 7. - С. 337-342.
10. Fayzimatov S. N., Xusanov Y. Y., Valixonov D. A. Optimization Conditions Of Drilling Polymeric Composite Materials //The American Journal of Engineering and Technology. - 2021. - Т. 3. - С. 22-30.
11. Fayzimatov B. N., Xusanov Y. Y. PROBLEMS OF GLASS SURFACE QUALITY FORMATION FOR MECHANICAL PROCESSING //Scientific-technical journal. -2018. - Т. 22. - №. 2. - С. 35-39.
12. Xusanov Y. Y., Valixonov D. A. O. G. L. Polimer kompozitsion materiallardan tayyorlangan detallarni parmalashni asosiy ko 'rinishlari //Scientific progress. - 2021. -Т. 1. - №. 6. - С. 1169-1174.
13. Хусанов Ю. Ю. Мамасидиков БЭУ ПОЛИМЕР КОМПОЗИТ МАТЕРИАЛЛАРНИ ПРАМАЛАШДА КИРИНДИА ОСИЛ БУЛИШ ЖАРАЁНИ ТАДЖИК КДЯИШ //Scientific progress. - 2021. - Т. 2. - №. 1. - С. 95-104.
14. Хусанов Ю. Ю., Таштанов Х. Н. У., Сатторов А. М. Машина деталларни пармалаб ишлов бериладиган нотехнологик юзалар турлари //Scientific progress. -2021. - Т. 2. - №. 1. - С. 1322-1332.
15. Хусанов Ю. Ю., Анвархужаев Т. Б. У., Рахмонов С. Ш. У. СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ТЕХНОЛОГИИ БОРИРОВАНИЕ СТАЛЕЙ ИЗ ОБМАЗОК ДЛЯ ПОВЫШЕНИЯ ЖАРОСТОЙКОСТИ И ИЗНОСОСТОЙКОСТИ //Scientific progress. - 2021. - Т. 2. - №. 1. - С. 1449-1454.
16. Хусанов Ю. Ю. Тухтасинов РДУ ПОЛИМЕР КОМПОЗИТ
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
МАТЕРИАЛЛАРГА МЕХАНИК ИШЛОВ БЕРИШНИНГ ЗАРУРАТИ //Scientific progress. - 2021. - Т. 2. - №. 2. - С. 866-869.
17. Fayzimatov B. N., Numanovich F. S., Khusanov Y. Y. Perspective drilling methods, non-technological holees in polymeric composite materials //International Journal of Engineering Research and Technology. - 2021. - Т. 13. - №. 12. - С. 48234831.
18. Хусанов Ю. Ю., Тухтасинов Р. Д. У. Полимер композит материалларга механик ишлов беришнинг зарурати //Scientific progress. - 2021. - Т. 2. - №. 2. -С. 866-869.z
19. Xusanov Y. Y. et al. AVTOMOBIL OYNALARGA MEXANIK ISHLOV BERISH JARAYONLARIGA MOYLASH SOVUTISH TEXNOLOGIK VOSITASINING TA'SIRI //Scientific progress. - 2021. - Т. 2. - №. 6. - С. 1546-1555.
20. Хусанов Ю. Ю., Носиров М. ПАРМАЛАШ ОПЕРАЦИЯСИНИ АСОСИЙ ВА^ТИГА ТАСИР ЭТУВЧИ ОМИЛЛАР ТАХЛИЛИ ВА МАТЕМАТИК МОДЕЛЛАРИ //Scientific progress. - 2022. - Т. 3. - №. 1. - С. 753-760.
21. Numanovich F. S., Yuldashalievich K. Y., Ikromzhonovich A. B. ENSURE THE QUALITY OF THE SURFACE LAYER OF PARTS IN HIGH-SPEED END MILLING OF HARDENED STEELS //Web of Scientist: International Scientific Research Journal. - 2022. - Т. 3. - №. 3. - С. 13-28.
22. Хусанов Ю. Ю., Нематжонов Х. А. У. НОТЕХНОЛОГИК ЮЗАЛАРНИ ПАРМАЛАБ ИШЛОВ БЕРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИНГ ТАДЛИЛИ //Scientific progress. - 2021. - Т. 2. - №. 6. - С. 1160-1168.
