Научная статья на тему 'PROVERBS AND FRAZEOLOGY DESCRIBING THE WOMAN''S CHARACTER'

PROVERBS AND FRAZEOLOGY DESCRIBING THE WOMAN''S CHARACTER Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
57
30
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ФРАЗЕОЛОГИЯ / ОБЪЕКТИВНЫЙ КОМПОНЕНТ / ОТРИЦАТЕЛЬНЫЕ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Бегматов А.Б.

В данной статье анализируются шкалы характеристики образа женщины во французских пословицах и фразеологизмах. Кроме того проанализировано отношение, сформированное во французском народе к женской красоте через призму негативности и положительности, черты характеристики женского образа, а также фразеологизмы и пословицы со словом «fille - девушка, женщина» во французских пословицах и фразеологизмах, и обобщены выводы по исследуемым вопросам.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

СКАЗКИ И ФРАЗЕОЛОГИЗМЫ, ВЫРАЖАЮЩИЕ ОБРАЗ "ЖЕНЩИНЫ" (НА ПРИМЕРЕ ФРАНЦУЗСКОГО ЯЗЫКА)

This article analizes skales of women's character in French proverbs and frazeology not only the behaveour of a person but her existing really in the events is paid attention here. Besides the positire and negative sides of the relations of the women's beauty is analysed. In general the role of women's gender her positive and negative remarks are studied and given a general conclusion of them in the perverbs and fraseology.

Текст научной работы на тему «PROVERBS AND FRAZEOLOGY DESCRIBING THE WOMAN''S CHARACTER»

УДК 44

«АЁЛ» ОБРАЗИНИ ИФОДАЛОВЧИ МАКОЛ ВА ФРАЗЕОЛОГИЗМЛАР (ФРАНЦУЗ ТИЛИ МИСОЛИДА)

А.Б. Бегматов1

Аннотация

Ушбу маколада аёл образини ифодаловчи француз макол ва фразеоло-гизмларида аёл шахсининг характерини бахоловчи шкалалар тахлил килинади. Бунда нафакат шахс хулк-атвори балки реал борлик вокеа ходисаларнинг роли ва уларнииг ахамияти хам эътиборга олинган.

Умуман аёл образи кулланилган гендерли фразеологизм ва маколлар хамда улардаги салбий ва ижобий бахолашлар киёслаб урганилган ва шу билан биргаликда тахлил килинган макол ва фразеологизмлар англатган маънолар туфайли олинган хулосалар берилган.

Калит сузлар: фразеология, аёл концепти, объектив компонент, салбий муноса-бат, ижобий муносабат.

Хар кандай тилдаги фразеологик иборалар авлодларнинг узок йиллар жараёнида шаклланган миллий менталитетини ифодалаб келади. Фразеологик иборалар ва маколлар кундалик сузлашув нуткида кулланиладиган, тугри ва образли кучма маънони ифодалайдиган суз бирикмаларидир. Маколлар тугал-ланган жумла шаклидаги. купинча кофиялашган, панд-насихат маъносидаги огзаки халк ижодига мансуб халк доно фикрларининг умумлашмаси, йигиндисидан ташкил топади.

А.В. Артемованинг фикрича фразеологизм ва маколлар миллий мадани-ятнинг оинаси сифатида шу халк миллий маданиятини, урф-одатларни, анъа-наларини, оламни идрок килишдаги катта кисмли ахборотни узида мужассам килади. Макол ва фразеологизмлар таркибида кенг ифодаланган «аёл» концеп-тини лексик-семантик сатхини урганиш ана шу жихати билан мухимдир. [1] Одатда купгина француз маколларда хам француз халки онгида шаклланган аёл гузаллигига муносабат кинояли тарзда ифодаланади:

«Ciel pommele et femme fardee ne font pas longue duree». Француз тилидаги бу маколни узбек тилига сузма-суз куйидагича таржима килиш мумкин: «Ос-монни майда булутлар копласа, у тез орада таркалиб кетади, узига пардоз бер-ган аёлнинг гузаллиги хам узок давом этмайди» Маколда табиат ходисасидаги уткинчилик хуник аёлнинг узига оро бериши билан киёсланаяпти. Бундай холда «хунук булсанг, канча пардоз килсанг хам аслингга кайтасан, яъни табиий гузал була олмайсан», - деган салбий прагматик маъно англашилади.

Таъкидлаш жоизки, француз тилида аёл образи кулланилган гендерли фразеологизмларда субъектив салбий бахолаш ижобийларидан купрокни ташкил килади. Масалан:

«On ne peut avoir en тёте temps femme et benefice» - «Бир пайтнинг узида уам хотинли, уам бой була олмайсан». Маколда хотинларнинг хаммаси латта-путтага, зеб-зийнатга, яхши еб-ичишга уч булишлиги ва хеч качон эрини ёлчитмаслиги прагматик ифодаланиб, аёлларга нисбатан салбий муносабат ифодаланаяпти.

Аёл шахсига бехурматлик, улар шахсининг ерга урилиши, камситилиши, хукукларининг тан олинмаслиги, уларга нисбатан хукмронлик каби салбий муносабатлар француз маколларининг асосий катламини ташкил килади.Шу маънода жуда купчилик маколларда аёл шахсига нисбатан беписандлик, салбий муносабат эркакларнинг ахлоксизликлари оркали киноя килинади:

«Faute de mieux, le roi couche avec sa femme» - «Яхширок аёл топилмаганида,

1Бегматов Аъзам Бегматович - заведующий кафедрой Испанского и итальянского языков, доцент, Самаркандский государственный институт иностранных языков, Узбекистан.

Филологические науки

цирол уз хотинининг ётогига киради» Яъни маколда эркаклар доимо гузал аёлларни кунглини олишга, бунинг учун хеч нарсадан кайтмасликка хакли, деган феодал карашлар уз аксини топаяпди.

Айрим маколларда аёл шахсига беписандлик машхур шахслар номи билан хам ифодаланади:

«La femme de Cesar ne doit pas etre soupsonner» - «Цезарнииг хотини %ар цандай шубха гумонлардан холи», яъни бообру амалдор шахснинг хотини кунглига нима келса, барча бемаъниликларни килаверади, уни бунда айблаб булмайди.

Куйидаги маколда эса, уддабурон эркаклар юкори мавкега эришишлари учун ^еч нарсадан тап тортмаслиги лозимлиги, аёл гузаллиги ва пул мисолида талкин килинади:

«Faveurs, femmes et deniers font de vachers chevatiers». Кукларга кутариш, аёлларни ишга солиш ва пул - сигир мижозли одамларни хам тулпорларга ай-лантириб юбориши мумкин.

«La fllle» сузи билан ясалган маколлар «Французча - русча фразеологик лугат»да (1963) бор-йуги уттизтагина булиб улар «аёл» сузи билан ясалган маколлардан фаркли уларок, ифодалайдиган коннотациянинг унчалик салбий эмаслиги билан, купрок хаётий тажрибалар оркали тупланган доно угитларни ифодалаши билан характерланади.

Cette fille est belle au coffer. Макол бу киз узи хуник булса-да, бисоти куп, яхши яшай десанг, хунук булсаям, бой кизга уйлан, - деган коннотацияга асос-ланган.

Une fille suit les meurs de sa mere. Маколида хам ижобий, хам салбий конно-тацияни куришимиз мумкин. Унда « киз онасига ухшайди»,-деган умумий маз-мун бор. Аммо яхши тарбия курган онанинг кизи хам яхши тарбия курган ва аксинча булиши мумкин. Узбек тилида бу уринда «Онасини куриб, кизини ол», «Олманинг остига олма, бехининг остига бехи тушади» маколидан фойдалани-лади.

Fille et viille parlementent sont a mpitie rendu - маколида эса «кизни хам ша-харни хам музокора оркали осонгина эгаллаш мумкин», - деган хам сиёсий, хам ижтимоий маънодаги прагматик коннотация мавжуд.

Бундай ижтимоий мавзудаги коннотацияни куйидаги маколда хам учра-

тамиз:

Quand la fille est mariee, on trouve toujours des gendre. Ушбу мaцoлда кизини шошилинч эрга берган кишининг афсуси коннотация килинган. «Мен кизимни эрга бергач, яхши куёвлар топила бошлади».

Бундай афсусни, уз шахсига нисбатан кинояни ифодаловчи коннотатив маънодаги мазмунни куйидаги маколда хам курамиз:

Bonjour lunette, adieu fillette. «Салом кузойнак, хайр цизлар» маъносидаги бу маколда куздан, куч-кувватдан колган кариянинг энди ишк-мухаббат билан шугуллана олмаслиги, афсуси прагматик ифодаланган.

Айрим маколлар замиридаги прагматик маъно шу халкнинг миллий ма-даний менталитетига тугридан - тугри богланган булиб, уларни сузма-суз тар-жимаси оркали ифодаланган маъносини илгаб олиш жуда мураккаб. Масалан, куйидаги макол француз дехконларининг тилидаги ана шундай яширин коннотацияга эга:

Mai pluvieux marie le laboureur et sa Jille. Сузма-суз таржимаси: «Ёмгирли май ойи келса, дехцонни уйлантириб, цизини эрга бердиради». Аслида прагматик мазмун куйидагича: «Май ойи ёмгирли келса, йил хосшдор булади», бинобарин, хосил мул булса бева дехдон узи хам уйланиши мумкин, кизини хам эрга бери-ши мумкин.

«Аёл» концептига кирувчи макол ва фразеологик иборалар тахлили куйидаги хулосаларга олиб келди:

1. «Аёл» концептига кирувчи лексик семантик майдонни уларнинг жин-сига оид белгилари, ёши, кариндошлиги, оилавий ахволи, касби, ижтимоий ахволи сингари параметрлар билан аникланади.

2. Аёл концептига кирувчи сузларнинг семантик майдони француз тилида уларнинг ташки куриниши (гузал-хунук, ёкимли-ёкимсиз), хулк атвори, ижти-

моий ахволи, касби каби параметрлар асосан салбий маъноли ма^ол ва фразео-логизмларда уз аксини топган

3. Бундай диспропорция француз тилидаги ма^олларда хамон эркаклар-нинг субъектив бахоловчи муносабатлари доминантлик килаётганлигидан да-лолатдир. Шу жихати билан ма^оллар француз тилидаги маданий доминант-ларни белгиловчи лисоний воситалар вазифасини бажаради.

Адабиётлар:

1. Артемова А.В. Эмотивно-оценочная объективация концепта женщина в семантике ФЕ // Автореферат. - Пятигорск, 2000.

2. Готье Т. "Мадмуазел Мопен" - Москва. 1988г.

3. Ильин Д.Н. Процессы позитивации/негативации лексического значения // Автореферат. - Ростов-на - Дону, 2005.

4. Ласточкина П., Нагорная Н. Образ женщины в картине мира носителя английского языка. - Новгород, 2003.

5. Большая энциклопедия афоризмов: законы жизни от великих - Москва: Изд-во «Рипол Классик», 2005.

6. Французско-русский фразеологический словарь (Под ред. Рецкера) МЛ 963.

© А.Б. Бегматов, 2016

УДК 44

СКАЗКИ И ФРАЗЕОЛОГИЗМЫ, ВЫРАЖАЮЩИЕ ОБРАЗ «ЖЕНЩИНЫ»

(НА ПРИМЕРЕ ФРАНЦУЗСКОГО ЯЗЫКА)

А.Б. Бегматов

Аннотация: В данной статье анализируются шкалы характеристики образа женщины во французских пословицах и фразеологизмах. Кроме того проанализировано отношение, сформированное во французском народе к женской красоте через призму негативности и положительности, черты характеристики женского образа, а также фразеологизмы и пословицы со словом «fille - девушка, женщина» во французских пословицах и фразеологизмах, и обобщены выводы по исследуемым вопросам.

Кчючевые слова: фразеология, концепт женщины, объективный компонент, отрицательные, положительные отношения.

© А.Б. Бегматов, 2016

UDC 44

PROVERBS AND FRAZEOLOGY DESCRIBING THE WOMAN'S CHARACTER

A.B. Begmatov

Abstract: This article analizes skales of women's character in French proverbs and frazeology not only the behaveour of a person but her existing really in the events is paid attention here. Besides the positire and negative sides of the relations of the women's beauty is analysed. In general the role of women's gender her positive and negative remarks are studied and given a general conclusion of them in the perverbs and fraseology.

Keywords: Phraseology, the conception of woman, negative component, negative, insitive relations.

A.B. Begmatov, 2016

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.