Научная статья на тему 'Productivity of dry grass of new varieties of alfalfa depending on the impact of macro-and microchips on various phosphorous funds'

Productivity of dry grass of new varieties of alfalfa depending on the impact of macro-and microchips on various phosphorous funds Текст научной статьи по специальности «Сельское хозяйство, лесное хозяйство, рыбное хозяйство»

CC BY
49
62
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЖОЦЫШКА / ЖАЦА СОРТТАР / МАКРОТЫЦАЙТКЫШ / МИКРОТЫЦАЙТКЫШ / ФОСФОР ФОНЫ / КУРГАК ШЕП ЕНIМДIЛIГI

Аннотация научной статьи по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству, автор научной работы — Токтарбекова Ст., Ержанова С.Т., Абаев С.С., Калйбаев Б.Б.

Установлено влйянйе фосфорного удобренйя прй внесенйй его P0; P150 й P200 (действующего вещества) й азота N60, калйя K70, мйкроэлементов кобальта (Co), молибдена (Мо) в указанных трех фонах фосфора на урожайность новых сортов люцерны: «Кокорай», «Осимтал», «Кокбалауса». С увеличением дозы внесения фосфора повышается урожайность сухой массы. При P0 урожайность сухой массы сорта «Кекорай» составила 13,2 т/га, P150 15,9 т/га и Р200 17,3 т/га, сорт «Кекбалауса» -13,9 т/га, 16,7 т/га и 17,5 т/га, также сорт «9ймтал» 11,2т/га, 14,4 т/га и 15,7 т/га. В целом, различия в реакции сортов на удобрения являются слабыми, и все они одинаково влияют на удобрения. Однако, среди трех сортов сорт «Кокбалауса» отличался высокои урожаиностью.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству , автор научной работы — Токтарбекова Ст., Ержанова С.Т., Абаев С.С., Калйбаев Б.Б.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПРОДУКТИВНОСТЬ СУХОЙ ТРАВЫ НОВЫХ СОРТОВ ЛЮЦЕРНЫ В ЗАВИСИМОСТИ ОТ ВОЗДЕЙСТВИЯ МАКРО-И МИКРОСХЕМ НА РАЗЛИЧНЫХ ФОСФОРНЫХ ФОНАХ

The effect of phosphorus fertilizer on the yield of new alfalfa cultivars Kokorai, Osimtal, and Kokbalausa has been identified after the introduction of P0, P150, and P200(active substance) with nitrogen N60, potassium K70, microele-ments (cobalt (Co), molybdenum (Mo)) on the three noted phosphorus backgrounds. Increasing the dosages of phosphorus increases the yield of the dry mass of the three cultivars. At P0, the dry mass yield of the variety “Kokorai” was 13.2 t/ha, at P150 15.9 t/ha and at P200 17.3 t/g, the variety “Kokbalausa” was 13.9 t/ha, 16.7 t/ha ha and 17.5 t/ha, also the variety “Osimtal” grade -11.2 t/ha, 14.4 t/ha and 15.7 t/ha. In general, differences in the response of varieties to fertilizers are weak, and they all equally affect fertilizers. However, among the three varieties, the Kokbalausa variety was distinguished by high productivity.

Текст научной работы на тему «Productivity of dry grass of new varieties of alfalfa depending on the impact of macro-and microchips on various phosphorous funds»

MFTAP 68.35.03

С.Т. Тоцтарбекова1, С.Т. Ержанова1, С.С. Абаев1, Б.Б. Калибаев1 ЭРТYРЛI ФОСФОР ФОНДАРЫНДАГЫ МАКРО- ЖЭНЕ МИКРОТЬЩАЙТЦЫШТАРДЫН ЭСЕР1НЕ БАЙЛАНЫСТЫ ЖОЦЫШ^АНЫЦ ЖАЦА СОРТТАРЫНЫН, Ц¥РГАЦ Ш0П 0Н1МД1Л1П

1«Цазак eeÍHmÍAÍK жэне ecÍMdÍK шаруашылыгы гылыми-зерттеу институты» ЖШС, 040909, Алматы облысы Царасай ауданы Алмалыбак ауылы, М. Ерлепесов к-ci 1, Цазакстан, e-mail: sakyshyer@mail.ru

Аннотация. Фосфор тыцайткыштарын Po; P150, P200 (эрекет етушi зат) жэне азотты Neo, калййдi K70, мйкроэлементтер - кобальтты (C02), молибдендi (Мо) аталган фосфордыц Yш фонында жоцышканыц "Кекорай", "бймтал", "Кекбалауса" атты жаца сорттарыныц енiмдiлiгiне эсерi аныкталды. Фон ретiнде кабылданган P0 (фосфорды енгiзусiз), P150 жэне Р200 нускаларын салыстыру аркылы фосфор дозаларыныц жогарылауына карай тйiмдiлiгiн есетiндiгiн керсетедi. P0 кезiнде «Кекорай» сорты егiстiгiнде кургак шеп енiмдiлiгi 13,2 т/га, P150 кезiнде - 15,9 т/га жэне Р200 кезiнде -17,3 т/га, «Кекбалауса» сорты -13,9 т/га, 16,7 т/га жэне 17,5 т/га жэне «бймтал» сорты -11,2 т/га, 14,4 т/га жэне 15,7 т/га-ны курайды. Жалпы алганда, сорттардыц тыцайткышка реакцйясы бойынша айырмашылыгы элсiз байкалады, олардыц барлыгы тыцайткышка бiрдей дэрежеде эсер етедь Дегенмен Yш сорттыц iшiнде "Кекбалауса" сорты жогары ешмдытмен ерекшелендi.

ТYйiндi свздер: жоцышка, жаца сорттар, макротыцайткыш, мйкротыцайткыш, фосфор фоны, кургак; шеп енiмдiлiгi.

К1Р1СПЕ

Жоцышка К^азакстанныц оцтYстiк жэне он^стж-шыгысындагы жетекшi малазыктык дакыл болып табылады. Соцгы жылдары ендiрiсте пайдалануга руксат етiлген сйнтетйкалык сорттар шыгарылды. Олар авторлык; куэлiк термен жэне патенттермен коргалган. Алайда, бул дакылдыц сорттык элеуетi азыктык массаныц енiмдiлiгi бойынша толык мелшерде iске асырылмай жатыр. Жоцышканыц мал азыгы ретiнде артыкшылыгы жэне оныц топырак кунарлыгына оц эсерi дакыл жаксы кетерiлiп ескенде байкалады, оларды едэуiр дэрежеде мйнералды, бiрiншi кезекте фосфорлы коректен дiрумен реттеуге болады. Фосфорлы тыцайткыш жоцышка енiмдiлiгiн арт-тырудагы негiзгi фактор болып табылады. Оныц кургак шеп енiмiн жогары алудагы релi гылымй эдебйеттерде жеткiлiктi баяндалган [1-4].

Мйкроэлементтер еамджтерде зат алмасуда ерекше рел аткарады, ферменттiк реакцйяларга, плазма

каллоидтард ын, физи кал ы;-химиялык; ;асиеттерше жэне крректж заттарды (азот, фосфор, калии сия;ты) паидалануга эсер етедi. Микро элементтердiн арасында жоныш;анын алмасу процестерiнде кобальт пен молибден улкен манызга ие [5]. Мал азыгында кобальт азаиган кезде (0,07 мг/кг кургак; шеп массасы кем болганда) ауыл шаруашылыгы жануар ларынын енiмдiлiгi курт темендеИдi, тiрi салмагыньщ есуi кемидi, сYттiн сауымы азаяды. Кобальттын же-тiспеушiлiгi кезшде iрi ;ара мал зардап шегетш ауру паида болады, тэбетi жогалады, жалпы элсiздiк паида болады; жануарлардын жYнi ;атан жэне ерескел болады; ;андагы гемоглобин мелшерi темендеИдi, себебi кобальт В12 дэруменiнiн курамына кiредi жэне гемоглобин тYзiлуiне ;атысады [6]. Микроэлементтер азотфиксация боиын -ша симбиотикальщ аппаратты ;алыптастыру Yшiн манызды жэне де тамыр тYИнек бактерияларынын ;ызметш белсендiредi.

ЗЕРТТЕУ МАТЕРИАЛЫ ЖЭНЕ ЭД1СТЕМЕС1

EricTiK жоцыш;асыныц (Medicago sativa): пайдалануга ру;сат етiлген «Кекорай», «Кекбалауса», «0амтал» сорттары зерттеу нысандары ретшде алынды.

«Кекорай» жоцышщ сорты -шаруашыльщ-цунды белгiлер кешеш жэне жалпы комбинациялы; ;абыет бойынша Yздiк есiмдiктердi iрiктеу эдiсiмен шыгарылган. Бастап;ы нысандар ретiнде бес инбредтж линия (К-6940 - Yндiстан Yлгiсiнде J2 -132, ^апшагай 80 сорттынан J2 - 101, Семиреченская местная сорттынан J3 -53, К - 41340-Италия Yлгiсiнде J2 - 212 жэне Омбы 8893 сорттынан 23-4) жэне Омбы 8893 сорттынан бiр гете-розиготалы; есiмдiк болды. Кон-курсты; сортты; сынау деректерi боиынша екi цикл боиынша, жасыл массаныц енiмдiлiгi 641 ц/га, тшеш -148 ц/га жэне ту;ымы - 3,49 ц/га ;урады, бул стандарттан тйiсiнше 22,4; 22,5 жэне 28,3 % артты.

«вамтал» жоцыш^а сорты -комбинациялы; багалы инбредтж линияларды iрiктеу жэне поликросс будандастыру эдiсiмен шыгарылган. Сорт бес инбредтж линиядан: Д-19/24, Д-8/65 Yлгiлерi Даусон сортынан, С-21/14 Yлгiсi Семиреченская местная сортынан, К-8/41 Yлгiсi ^апшагай 80сортынанжэне И-7/3 Yлгiсi Иолотан 1763 сортынан турады. Конкурсты; сортты; сынау деректершщ екi цикл бойынша, жасыл массаныц ешмдШп 600 ц/га, пiшенi - 133 ц/га жэне тукым - 3,8 ц/га-ды курады, бул стандарттан сэйкесшше 25,8; 25,5 жэне 18,8 %-га арты;.

«Кекбалауса» жоцыш^а сорты -жет инбред линияныпайдалана отырып эксперименталды TYPде есiрiлген: К^апшагай 80 сортынан К-14/27 Yлгiсiн жэне Семиреченская местная сортынан С-6/33 Yлгiсiн, Даусон сортынан Д-17/09 Yлгiсiн,

Иолотан 1763 сортынан И-17/54 жэне И-20/12 Yлгiлерiн, Пойтон сортынан П-12/02, П-14/08 Yлгiлерiн поли-кроссты будандастыру эдiсiмен шыгарылган. Конкурсты; сортты; сынаудыц деректерi бойынша ею циклда жасыл массаныц ешмдШп 682 ц/га, пiшенi - 144 ц/га жэне ту;ымы - 2,7 ц/га-ны ;урады, бул стандарттан тшсшше 22,0; 21,0 жэне 28,5 %-га асып TYстi.

Тэжiрйбе салу кезшде фосфор бойынша 3 фон ;урылды: табиги - Р0 (фосфорды енпзуаз) жэне Р150 жэне Р200 бiр реттiк енгiзiп байытылган, сондай-а; эрбiр фон бойынша N60, К70 жэне микроэлементтер: кобальт (C02) жэне молибден (Mo) енгiзiлдi. Тэжiрйбе нус;аларды жYЙелi TYPде орналас-тырудыц 3 есе ;айталануында 45 нус;а бойынша салынган. Эрбiр белiктiц ауданы 30 м2. ^атар аралы; 30 см, себудщ нормасы 18 кг/га. Тыцайт-;ыштардыц дозалары ;олданылган заттар бойынша керсетыд^ мунда тыцайщыш TYрлерi: аммофос, селитра, хлорлы калий, молибден ^ш^лды аммоний жэне кобальт оксйдi ;олданылды.

Алынган нэтйжелердi статисти-калы; ецдеу компьютерлж багдарлама-ларды ;олдану ар;ылы Б.А. Доспехов бойынша жYргiзiлдi [7].

Тэжiрйбелiк учаске жазы; таулы агроландшафттардагы механикал ы; ;урамы орташа саздауытты ;алып-тас;ан ашы; ;оцыр TYстi топыра;та, 1ле Алатауыныц солтYстiк баурайын-дагы келбеу - тау бектерiнде ор-налас;ан. Тутастай алганда, осы аума;тыц жер бедерi суармалы егiн шаруашылыгында пайдаланылатын тарма;талган жыралары бар ;игаш жэне ецiстi беткейлермен сипатталады.

Топыра;тагы карашiрiндiнiц са-лыстырмалы TYPде темен болуымен сипатталады, жогары карбонатты-лы;тыц салдарынан топыра; ертн-дiсiнiц реакциясы элсiз сiлтiлi - pH-7,3.

□нДру сыйымдылыгы 15 мг/экв-тен аспайды. 0-30 см цабаттагы ца-рашiрiндiнiн мeлшерi 2,31 %, жалпы азот - 0,190 фосфор - 0,220 %-ды цурайды, топырацтын жогаргы ца-батындагы топырацта сiлтiлi гид-ролизденетш азот - 74,2 мг/кг, жылжымалы фосфор - 20,0 жэне ауыспалы калий - 330 мг/кг цурайды. Химиялыц талдаулар ^азац егiншiлiк жэне еамдж шаруашылыгы гылыми-зерттеу институтынын агрохимия жэне топырацтану бeлiмiнде стандартты эдiстермен орындалды.

Жонышца сорттарынын улпсш алу есу фазасында, бутанизацияда жэне гулдеу фазаларында жYргiзiлдi. Топырац жэне eсiмдiкYлгiлерi эр танаптан жеке - жеке аныцталды. Топырац Yлгiлерi 0-20 см-ден алынды. Топырацтан алынган Yлгiлердi аныцтау: аммоний азоты - фотокаллориметритт реактивтермен Несслер эдiсi арцылы (спектрометр ПЭ 5300В), нитратты азот - потенциометритт эдiс арцылы йонселектйвтi электродтарда аныцталды (иономер Эксперт-001), жылжымалы фосформен алмаспалы калий -модификациялы Чириков эдiсiмен ЦИНАО (ГОСТ 26204) аныцталды. бамджтеп азот, фосфор, калийдi аныцтау кYкiрт цышцылы, сутеп асцын тотыгы арцылы жэне дымцыл кYЙде ысцылау эдiсi арцылы аныцталды: азот -Кьельдал эдiсi арцылы, фосфор -колориметритт спектрофотометр эдiсi арцылы ПЭ 5300В, калий -фотометритт эдiс арцылы ФПА-2-01 аныцталды.

^ургац шеп eнiмдiлiгiн есепке алу бутонизация - ^лдеудщ басталуы кезещнде, жонышца тiршiлiгiнiн бiрiншi жылынан бастап (10 тамыз) жYргiзiлдi. Тiршiлiгiнiн бiрiншi жылында бiр шабу, ал екiншiсiнде - 3 шабу жYргiзiлдi.

барудщ агротехникалыц шарт-тары: топырацты непзп ендеу - 22-25 см теренджте жырту, топырацты себуге дейiн ерте кектемде тырмалау жэне

культивациялау, топырацты себуге дешн жэне одан кешн таптау. Алдынгы eсiрiлген дацыл ^зашары) - кYздiк бидаи.

ЗЕРТТЕУ НЭТИЖЕЛЕР1 ЖЭНЕ ТАЛЦЫЛАУ

Жонышцаны eсiру тэжiрйбесiнде тек жекелеген жагдайларда гана тынаитцыштар цолданылады, сол арцылы азыцтыц массанын eнiмдiлiгi мен тамырлы жэне жемдж цалдыцтардын жиналуы боиынша цалаулы нэтижелерге эрцашан цол жетюзые бермейдi. Эрине, онын тамыр тYЙнек бактериялары бар симбиоз есебшен азотты жинагыш ретiндегi рeлi барынша азаяды. Жонышцанын фос-формен жэне микротынаитцыштар-мен жеткiлiксiз цамтамасыз етiлуi азотты фиксациялаушы бактериялардын бел-сендiлiгiн тeмендететiндiгi белгШ. Жонышцанын азотты цоректенуiне цатысты кептеген зерттеушыер жонышца eскiндерiнiн тYЙнек бак-терияларымен симбиоздыц байланысы цалыптасцанга дешн еплген жылы бастапцы дозада енпзу цажет деп санайды [8-10]. Топырац цунарлылы-гынын eсiмiн молайту жэне сацталуын кепжылдыц шeптердiн жогары eнiмдi егiстерi гана цамтамасыз ете алады. Алайда, жогары eнiм алу тек цана дацылдарды eсiру технологиясын сацтаган жагдайда гана мYмкiн болады, онын ажырамас компонентi цорек-тендiру элементтерi бойынша тен-дестiрiлген тынайтцыштар жYЙесi болып табылады.

Бiз фосфорлы цоректендiрудiн эртYрлi денгейлершде азоттын, ка-лййдiн жэне микротьщайтцыштардын (кобальт, молибден) эсерiн зерттеу мшдетш алга цойдыц, eйткенi жонышца ешмдШп фосформен цамтамасыз етiлуiне байланысты. Р0; Р150 жэне Р200 эсер етушi заттардын кг фондары тYзiлген 45 нусца бойынша тшеннщ eнiмдiлiгi жэне оларда N60 азоттын, К70 калийдщ жэне кобальт пен молибден

микротьщайщыштардын дозалары жоныш;анын Yш сорттары боиынша паидаланылган туралы деректер зерттеу материалдары 1-кестеде «Кекораи», «Кекбалауса», «бамтал» келтiрiлдi.

Кесте 1 - 2017 ж. еплген жонышцанын кургак; шеп ешмдШгше макро жэне микротынаит;ыштардын эсер^ есеп 2017-2018 жж.

Нус;а Себiлген жылы Т1рштгшщ екiншi жылы Жиынтыгы, т/га %

1-шабыс 2- шабыс 3- шабыс

Фон Рй(фосфорды енпзуаз), сорт «Кекораи»

Ро 2,60 4,11 3,29 3,24 13,24 100

Фон + N60 2,75 4,66 3,78 3,43 14,62 110

Фон +К70 2,67 4,43 3,63 2,97 13,7 103

Фон +Со2 3,07 4,81 3,78 3,16 14,82 111

Фон +Мо 3,12 4,89 3,95 3,48 15,44 116

Фон Р150, сорт «Кекораи»

Р150 2,85 5,26 4,07 3,67 15,85 100

Фон + N60 2,90 5,94 4,92 4,36 14,62 114

Фон+ К70 2,75 5,62 4,19 3,86 16,42 103

Фон +Со2 3,07 6,0 4,73 4,17 17,97 113

Фон +Мо 3,10 6,36 5,09 4,39 18,94 119

Фон Р200, сорт «Кекораи»

Р200 3,3 5,45 4,39 4,12 17,26 100

Фон + N60 3,37 6,26 4,95 4,46 19,04 110

Фон + К70 3,15 5,94 4,56 4,20 17,85 103

Фон +Со2 3,45 6,32 5,17 4,46 19,4 112

Фон +Мо 3,62 6,39 5,22 4,80 20,03 116

Фон Рй(фосфорды енпзуйз), сорт «Кекбалауса»

Р0 3,07 4,47 3,44 2,90 13,88 100

Фон + N60 3,20 5,15 4,05 3,69 16,09 115

Фон +К70 3,02 4,74 3,56 3,02 14,34 103

Фон +Со2 3,40 5,45 4,12 3,38 16,35 117

Фон +Мо 3,50 5,36 4,12 3,43 16,41 118

Фон Р150, сорт «Кекбалауса»

Р150 3,32 5,96 3,74 3,67 16,69 100

Фон + N60 3,45 7,09 4,38 4,39 19,31 115

Фон+ К70 3,22 6,26 3,74 3,74 16,96 101

Фон +Со2 3,47 6,98 4,97 4,34 19,76 118

Фон +Мо 3,60 7,15 5,02 4,41 20,18 120

Фон Р200, сорт «Кекбалауса»

Р200 3,55 6,07 3,96 3,93 17,51 100

Фон + N60 3,70 7,02 5,34 4,82 20,8 119

Фон + К70 3,50 6,68 4,85 4,22 19,25 109

Фон +Со2 3,77 7,22 5,34 4,32 20,65 117

Фон +Мо 3,65 7,34 5,39 4,39 20,77 118

Фон Р0(фосфорды енпзуйз), сорт «6сiмтал»

Р0 2,50 3,94 2,85 1,92 11,21 100

Фон + N60 2,80 4,49 3,31 2,16 12,76 113

Фон +К70 2,57 4,30 2,97 2,06 11,9 106

Фон +Со2 3,10 4,64 3,41 2,49 13,64 121

1-кесте жалгасы

1 2 3 4 5 6 7

Фон +Mo 3,20 4,77 3,51 2,68 14,16 126

Фон Р150, сорт «0ймтал»

P150 2,82 4,92 3,66 2,97 14,37 100

Фон + N60 2,92 5,75 4,22 3,36 16,25 113

Фон+ K70 2,70 5,51 3,95 3,28 15,44 107

Фон +Со2 3,10 5,90 4,36 3,50 16,86 117

Фон +Mo 3,12 6,04 4,44 3,57 17,17 119

Фон Р200, сорт «0сiмтал»

Р200 3,45 5,11 3,83 3,28 15,67 100

Фон + N60 3,50 6,02 4,56 3,36 17,44 111

Фон + K70 3,55 5,62 4,05 3,67 16,89 107

Фон +Со2 3,82 5,83 4,51 3,84 18,0 114

Фон +Mo 3,82 5,98 4,44 3,86 18,1 115

Тэжiрибeнщ дэлдiгi,% - - - - 2,2 -

КМА(НСР) 0,95 - - - - 6,5 -

Жонышцаны пайдаланудыц eKi жыл iшiндe 4 шабыс бойынша цургац шеп eнiмдiлiгi бойынша алынган нэтйжeлeрдi талдау арцылы эр тYрлi сорттарга эсер ету реакциясына байланысты тыцайтцыштардыц тшм-дiлiгiн кeрсeтeдi. Тэжiрибeлiк деректер бiр тэжiрйбeдeн туындайтын болган-дыцтан, нэтйжeлeрдi талцылау усы-нылган 1-кесте матерйалдары бойынша бiр контексте зерттелген тыцайтцыштар, сорттар мен тYрлeрi дозалары жэне фоны бойынша жYргiзiлдi.

Фон рeтiндe цабылданган Po (фосфорды енпзуаз), P150 жэне Р200 нусцаларын салыстыру арцылы фосфор дозаларыныц жогарылауына царай тйiмдiлiгiн eсeтiндiгiн кeрсeтeдi. Po кезшде «Кекорай» сорты eгiстiгiндe кургак; шеп eнiмдiлiгi 13,2 т/га (100 %), P150 кeзiндe - 15,9 т/га (120 %) жэне Р200 кeзiндe - 17,3 т/га (131), «^кбалауса» сорты -13,9 т/га (100 %), 16,7 т/га (120 %) жэне 17,5 т/га (125,8 %) жэне «0сiмтал» сорты -11,2 т/га (100 %), 14,4 т/га (128,6 %) жэне 15,7 т/га-ны (140,2 %) курайды. Осылайша, фосфорлы тын,айтк;ыштарды eнгiзу дeцгeйi жонышца eнiмдiлiгiн арт-тырудын нeгiзгi факторы болып

табылады жэне онын дозасынын eсуiмeн eнiмдiлiгi артады.

P0, P150, Р200 фосфорлы тьщайт-кыштардын эртYрлi дозалары фонында N60 эсер eтушi заттар дозасы бойынша азотты колдану жонышца сорттарын-дагы eнiмдiлiктi 10-19 % шегшде арттырады. Мунда сорттардын бiр-бiрiнeн eрeкшeлiгi элсiз кeрiнeдi, «Кeкорай» сортынын артыцшылыгы шамалы байцалады.

Фосфордын Yш фонында K70 дозасында калййдi колдану зертте-лeтiн сорттарда 1-9 % шегшде аз гана кeбeюiн камтамасыз eтeдi, осы мэндi дурыс мэн деп кабылдау ;йын. Мунда топырацтын калйймен жeткiлiктi дэрежеде цамтамасыз етыгендт туралы цорытынды жасауга болады.

Кобальт мйкроэлементш цолдану барлыц зeрттeлeтiн фосфор фондары мен сорттары бойынша цургац шeп шыгымдылыгын eдэуiр арттыруды цамтамасыз eттi. Барлыц сорттар бойынша фосфорды енпзбеген фонмен салыстырганда кобальттын эсершен болган тYсiм байцалады, осылайша "^кора^' сорты - 13 %, "Кeкбалауса" сорты - 18 % жэне "0амтал" сорты -21 % цургац шeп eнiмдiлiгi артцан. Жалпы фосфордын барлыц фон-

дарында кобальттан цургак; шеп ешмдШгшщ артуы 11-21 % шегiнде болды. Кобальт бойынша сорттардыц ерекшелiгi аны;талган жо;.

Молибден мйкроэлементiн ;ол-данганда, фосфордыц барлы; зерт-телген фондары бойынша жоцыш-;аныц ;урга; шеп ешмдШгшщ артуына ы;пал еттi. Фосфорды енгiзбеген фонда молибден тшмдШ-гшщ ай;ын керiнiсi бай;алады - 116126 %, сондай-а; «0амтал» сортына ;араганда «Кекбалауса» жэне «Кек-орай» сорттарында молйбденнiц тйiмдi эсер еткендт бай;алып отыр. Жалпы кобальтты енпзуден тускен енiмнiц артуы барлы; фондар мен сорттар бойынша 116-126 % шегшде бай;алды.

ЦОРЫТЫНДЫ

Жоцыш;а сорттарын пайдалана отырып, фосфорлы тыцайщыштардыц азы;ты; енiмдiлiгiнiц ;алыптасуына оныц эсерi алгаш рет ;ойылып отыр. Сондай-а; ендiрiсте пайдалануга ру;сат етiлген жаца селекцйялы; сорттар ^аза;станныц оцтYстiк жэне

оцтустж- шыгыс ш аруаш ылы;тарына ;ар;ынды тYPДе енгiзiле бастады. ^урга; шеп ешмдШгш арттыруда фосфордыц жогары тшмдШп аны;-талды. Жоцыш;а егiстерiнде азоттыц бастап;ы дозасын енгiзу жа;сы шептщ ;алыптасуына ы;пал етедi. Калйй енпзу оныц топыра;тагы ;урамыныц жеткiлiктi болуына байланысты эсер етпейдi.

Мйкроэлементтердi, кобальт пен молибдендi енгiзудiц жогары тшмдШп аны;талды, олар тYЙнек бактерйя-ларыныц сймбйотйкалы; белсендiлiгiн кYшейтедi. Жоцыш;аныц тыцайт;ыш-тар мен мйкроэлементтерге ;атысты сортты; ерекшелiгi элсiз.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Мал азыгындагы кургак; шеп массасыныц енiмдiлiгiн жэне да;ыл-дыц ауыспалы егiс мэнiн арттыру Yшiн макро жэне мйкротыцайт;ыштарды кецiнен ;олдану усынылады, ейткеш жоцыш;а суармалы егiншiлiктегi егiс ал;аптарыныц ;урылымындагы жетек-шi компонент болып табылады.

ПАЙДАЛАНЫЛЕАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1 Басйбеков Б.С., В.Н. Гусев Люцерна // В кн. Научные основы й рекомендацйй по прймененйю удобренйй в Казахстане. - Алма-Ата: Кайнар, 1982.

- С.124-128.

2 Рамазанова С.Б., Меййрман Г.Т. Прймененйе удобренйй прй возделыванйй семенной люцерны на юго - востоке Казахстана / Рекомендацйй. - КазНИИЗйР, 2011. - 16 с.

3 Дегунова Н.Б., Данйлова.Ю.Б. Урожайность зеленой массы люцерны йзменчйвой в завйсймостй от йнокуляцйй семян бйопрепаратамй // Аграрная Россйя, 2011. - №5. - С.23-25.

4 Серекпаев Н.А., Сагалбеков С.К. Урожайность зеленой массы й ее взаймосвязь с высотой растенйй й облйственностью у сортообразцов люцерны в пйтомнйке конкурсного сортойспытанйя // News of the National Academy of sciences of the Republic of Kazakhstan series of Agricultural sciences. - 2015. - Number 26. - Volume 2. - С.97-103.

5 Чуянова Г.Й. Завйсймость продуктйвностй кормовых культур от содержанйя молйбдена в почве // Вестнйк Омского государственного аграрного унйверсйтета. - Омск, 2016. - №1(21). - С.52-57.

6 Кобальскйй В.В., Ноллендорф А.Ф. Фйзйологйческая й бйохймйческая роль мйкроэлементов в органйзме жйвотных // Мйкроэлементы в СССР. - 1983. - №24.

- С.38-45.

7 Доспехов Б.А. Методика опытного дела. - М.:Агропромиздат, 1985. - 350с.

8 Горковенко Л.Г. Эффективность стартовых доз азотных удобрении на посевах люцерны изменчивои // Кормопроизводство. - Москва, 2012. - №4. - С.16-17.

9 Ригер А.Н. Азотные удобрения - один из важных факторов при формировании травостоя, образовании клубеньков и продуктивности люцерны посевнои // Сборник научных трудов Всероссииского научно -исследовательского института овцеводства и козоводства. - Т.3. - Ставрополь, 2012. - №1-1. - С.170-172.

10 Чуркина Г.Н. Эффективность биологическои фиксации азота у новых сортов бобовых трав // Биотехнология. Теория и практика. - Астана, 2012. - №12. -С.66-70.

REFERENCES

1 Basibekov B.S., V.N. Gusev Lyutserna // V kn. Nauchnye osnovy i rekomendatsii po primeneniyu udobreny v Kazakhstane. - Alma-Ata: Kaynar, 1982. - S.124-128.

2 Ramazanova S.B., Meyirman G.T. Primeneniye udobreny pri vozdelyvanii semen-noy lyutserny na yugo - vostoke Kazakhstana / Rekomendatsii. - KazNIIZiR, 2011. - 16 s.

3 Degunova N.B., Danilova.Yu.B. Urozhaynost zelenoy massy lyutserny izmenchivoy v zavisimosti ot inokulyatsy semyan biopreparatami // Agrarnaya Rossiya, 2011. - №5. -S.23-25.

4 Serekpayev N.A., Sagalbekov S.K. Urozhaynost zelenoy massy i eye vzaimosvyaz s vysotoy rasteny i oblistvennostyu u sortoobraztsov lyutserny v pitomnike konkursnogo sortoispytaniya // News of the National Academy of sciences of the Republic of Kazakhstan series of Agricultural sciences. - 2015. - Number 26. - Volume 2. - S.97-103.

5 Chuyanova G.I. Zavisimost produktivnosti kormovykh kultur ot soderzhaniya molibdena v pochve // Vestnik Omskogo gosudarstvennogo agrarnogo universiteta. -Omsk, 2016. - №1(21). - S.52-57.

6 Kobalsky V.V., Nollendorf A.F. Fiziologicheskaya i biokhimicheskaya rol mikroele-mentov v organizme zhivotnykh // Mikroelementy v SSSR. - 1983. - №24. -S.38-45.

7 Dospekhov B.A. Metodika opytnogo dela. - M.:Agropromizdat, 1985. - 350s.

8 Gorkovenko L.G. Effektivnost startovykh doz azotnykh udobreny na posevakh lyutserny izmenchivoy // Kormoproizvodstvo. - Moskva, 2012. - №4. - S.16-17.

9 Riger A.N. Azotnye udobreniya - odin iz vazhnykh faktorov pri formirovanii tra-vostoya, obrazovanii klubenkov i produktivnosti lyutserny posevnoy // Sbornik nauch-nykh trudov Vserossyskogo nauchno - issledovatelskogo instituta ovtsevodstva i kozovodstva. - T.3. - Stavropol, 2012. - №1-1. - S.170-172.

10 Churkina G.N. Effektivnost biologicheskoy fiksatsii azota u novykh sortov bobo-vykh trav // Biotekhnologiya. Teoriya i praktika. - Astana, 2012. - №12. -S.66-70.

РЕЗЮМЕ

С.Т. Тоцтарбекова1, С.Т. Ержанова1, С.С. Абаев1, Б.Б. Калибаев1 ПРОДУКТИВНОСТЬ СУХОЙ ТРАВЫ НОВЫХ СОРТОВ ЛЮЦЕРНЫ В ЗАВИСИМОСТИ ОТ ВОЗДЕЙСТВИЯ МАКРО-И МИКРОСХЕМ НА РАЗЛИЧНЫХ ФОСФОРНЫХ ФОНАХ 1ТОО» Казахский научно-исследовательский институт земледелия и растениеводства", 040909, Алматинская область Карасайский район с. Алмалыбак,

Казахстан, e-mail: sakyshyer@mail.ru

Установлено влияние фосфорного удобрения при внесении его P0; P150 и P200 (действующего вещества) и азота N60, калия K70, микроэлементов - кобальта (Co),

молибдена (Мо) в указанных трех фонах фосфора на урожаиность новых сортов люцерны: «Кокораи», «Осимтал», «Кокбалауса». С увеличением дозы внесения фосфора повышается урожаиность сухои массы. При P0 урожаиность сухои массы сорта «Кекораи» составила 13,2 т/га, P150 - 15,9 т/га и Р200 - 17,3 т/га, сорт «Кекбалауса» -13,9 т/га, 16,7 т/га и 17,5 т/га, также сорт «бймтал» - 11,2т/га, 14,4 т/га и 15,7 т/га. В целом, различия в реакции сортов на удобрения являются слабыми, и все они одинаково влияют на удобрения. Однако, среди трех сортов сорт «Кокбалауса» отличался высокои урожаиностью.

Ключевые слова: люцерна, новые сорта, макроудобрение, микроудобрение, фосфорныи фон, урожаиность сухои массы

SUMMARY

S.T. Toktarbekova1, S.T. Yerzhanova1, S.S. Abayev1, B.B. Kalibayev1 PRODUCTIVITY OF DRY GRASS OF NEW VARIETIES OF ALFALFA DEPENDING ON THE IMPACT OF MACRO-AND MICROCHIPS ON VARIOUS PHOSPHOROUS FUNDS 1Kazakh research Institute of agriculture and crop production LLP, 040909, Almaty region, Karasay district, almalybak village, 1 M. Erlepesov str., Kazakhstan,

e-mail: sakyshyer@mail.ru The effect of phosphorus fertilizer on the yield of new alfalfa cultivars Kokorai, Osimtal, and Kokbalausa has been identified after the introduction of P0, P150, and P200(active substance) with nitrogen N60, potassium K70, microele-ments (cobalt (Co), molybdenum (Mo)) on the three noted phosphorus backgrounds. Increasing the dosages of phosphorus increases the yield of the dry mass of the three cultivars. At P0, the dry mass yield of the variety "Kokorai" was 13.2 t/ha, at P150 - 15.9 t/ha and at P200 - 17.3 t/g, the variety "Kokbalausa" was 13.9 t/ha, 16.7 t/ha ha and 17.5 t/ha, also the variety "Osimtal" grade -11.2 t/ha, 14.4 t/ha and 15.7 t/ha. In general, differences in the response of varieties to fertilizers are weak, and they all equally affect fertilizers. However, among the three varieties, the Kokbalausa variety was distinguished by high productivity.

Key words: alfalfa, new cultivars, macrofertilizer, microfertilizer, phosphorus background, dry mass yield.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.