CC BY
15МУШКИЛОТИ СИФАТИ ТАХСИЛОТ ВА РО^И ^АЛЛИ ОН
Раумонов Ш.М.
Донишкадаи тиббй-щтимоии Тоцикистон
Мафхуми «сифати тахсилот» дар педагогикаи байналмиллалй ва педагогикаи миллй то охирхои асри Х1Х ва аввалхои асри ХХ кариб, ки хамчун мавхуми баходихии вокеъй ба майорату малакаи хонандагону донишчуён истифода карда намешуд. Ин хамчун баходихй ба сифати махсулот дар баъзе адабиётхо истифода карда мешуд.
Дар муносибат ба тахсилот калимаи «сифат» аз охирхои асри XIX истифода шуда, хусусияти истилохро бошад, дар нимаи дуюми асри XX пайдо намуда, «сифати тахсилот» хамчун шиор аз охирхои асри XX мавхуми байналмилалиро касб кардааст.
Дар ин самт дар Паём ба Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон «Дар бораи самтхои асосии сиёсати дохилй ва хоричии чумхурй» аз 26.01.2021, Асосгузори сулху вахдати миллй, Пешвои миллат Президенти Чумхурии Точикистон мухтарам Эмомалй Рахмон кайд намуданд: "Мо барои бехтар кардани сатху сифати таълим дар хамаи зинахои тахсилот бояд тамоми шароити заруриро мухайё карда, дар ин раванд масъулияти падару модар, ахли чомеа ва омузгоронро боз хам баланд бардорем." [3].
Дамзамон, мунтазам дар боромадхояшон таъкид менамоянд Пешвои миллат Президенти Чумхурии Точикистон мухтарам Эмомалй Рахмон вазифахоеро, ки дар назди муассисахои таълимй истодаанд, ин: баланд бардоштани сифати тахсилот ва дастрасии таълим, мутобикати барномахо ва усулхои таълим ба талаботи муосиртарин, хамгироии зич бо илм ва бозори мехнат ба рох монда шавад.
Тахсилот хамчун сохаи ичтимой, дар чомеа аз шароитхои сиёсию иктисодии мамлакат ва аз холати фазои таълимй вобастагии кавй дорад, бинобар ин, сифати тахсилот бо сифати хаёт зич алокаманд буда, таркиби хусусияти инкишофи шахс-хамчун сатхи маърифатнокии ахолиро дарбаргирифта, дар давраи муосир ин асосии рушди чомеа мебошад.
Х,алли самарабахши ин масъала тибки талаботи ^онуни Чумхурии Точикистон «Дар бораи таълиму тарибияи фарзанд» иштироки фаъолонаи волидон ва дигар субъектхои раванди таълиму тарбия хифзи эхтиёткоронаи анъанахои бехтарини миллиро дар сохаи маориф талаб менамояд.
Дар адабиётхои таълими ва илмй оид ба мафхум ва мохияти сифати тахсилот фикру андешахои гуногун чой дорад. Тибки баъзе назарияхо сифати тахсилот сатхи муайяни дониш ва малака, рушди аклй, ахлокй, ва чисмонй мебошад.
Дар Крнуни Чумхурии Точикистон "Дар бораи маориф" мафхуми таълим, сифати таълим, тахсилот ва сифати тахсилот чунин шарх дода шудааст:
Таълим-фаъолияти муштараки падару модар (шахсони онхоро ивазкунанда), омузгор ва муассисаи таълимй барои инкишофи кудак, такмили истеъдод, майорат, малака ва кобилияти фикрию чисмонии у;
Сифати таълим- тарзи ташкили дуруст ва самараноки раванди таълим, ки дар натичаи он шахс сохиби тахсилот мегардад;
Тахсилот- раванди муттасили таълиму тарбия, ки ба инкишофи маънавй, зехнй, фархангй, чисмонй ва салохияти касбии шахс равона карда шудааст;
Сифати тахсилот- мачмуи нишондихандахои стандартхои давлатии тахсилот ва талаботи давлатй;
Стандартхои давлатии тахсилот- мачмуи меъёрхое, ки мазмуни тахсилот, мохияту мухлати таълим, хачми сарбории таълимй, сатхи азхудкунии донишро аз тарафи таълимгирандагон ифода намуда, талаботи асосй ба таъмини раванди таълим, мазмуну мундаричаи барномахои таълимй ва бахогузории сатхи донишро дар муассисахои таълимй бо назардошти дастовардхои миллй ва умумибашарй муайян мекунанд [4].
Яъне сифати тахсилот ин нишондихандахои мачмуъи меърхои стандартхои давлатии тахсилот мебошад.
Ворид шудан ба бозори хизматрасонии таълимй, фаъолияти муассисахои таълимй ва омузгорон ба кадри имкон ба эхтиёчот ва талаботхои тахсилоти чомеъаро конеъ гардонидан равона мегардад.
Даp ин pаванд нишондихдндаи мyx,имтаpини сифати коpи муассисахои таълимй ин иштиpоки волидон ва чомеа даp идоpакyнии он ба хисоб меpавад. Волидайни хонанадагон, олимон, шаpикони pyшд, коpфаpмоён на танх,о даp хдлли баъзе мyшаххаси муассисахои таълимй кумак меpасонанд, балки онх,о якчоя бо омyзгоpони муассисахои таълимй якчоя онpо идоpа менамоянд, хдмаи масъалах,ои хдёти мyассисаи таълимиpо кабул ва хдмохднг месозанд. Ин x,амкоpй ва ошкоpбаёнй эътимодpо байни субъектхои pаванди таълимy таpбия ба вучуд меоpад, ки ин яке аз омилх,ои баланд баpдоштани сифати тахсилот шуда метавонад.
Аз омилхо ва татк;ик;отхои педагогй баpмеояд, ки эътимоди волидайн ба pавандии бомаpоми фаъолияти муассисахои таълимй, баpои pyшди минбаъдаи фаъолияти фаpзандонашон чихати азбаp намудани донишхои замонавй ва pyшди шахсияти комил гаpдидан онхо мусоидат менамояд.
Мушкилот даp ин pаванд, даp он мушохида мегаpдад, ки волидайни хонандагон на хдмеша баpои муколама даp чах,они бозаpгонии хидматpасонии таълимй омодаанд. Дайати коpмандони муассисаи таълимй бояд ба волидайни хонандагон даp ин самт даp асоси "Консепсияи pахнамои касбии хонандагон даp Ч,yмхypии Точикистон" баpои интихоби касб, ки ба талаботи бозоpи мехнат чавоб^ бошад кумак намоянд, ки таpзи вокеии интихоби касбpо омузанд, ки ин як радами дигаp даp хдлли масъалаи баланд баpдоштани сифати тахсилот мусоидат хохад каpд. Ч,алби оила даp хамкоpй ба муассисахои таълимй заpyp аст, зеpо баланд баpдоштани сифати тахсилот танх,о даp сypате асоснок мешавад, ки онpо истеъмолкунандагон (коpфаpмоён ва падаpy модаpон) мохиятан даpк намоянд. [5].
Азбаски pаванди таълим бисёpчанба ва дучониба аст, баланд баpдоштани сифати тахсилотpо даp сypате бехтаp намудан мумкин аст, ки агаp хдмаи иштиpокчиёни он: хайати pохбаpикyнанда, омyзгоpон, хонандагон, волидайни онхо, ахолй ба он таваччух зоxиp намоянд. Fайp аз ин, оид ба баланд баpдоштани сифати тахилот бояд даp хама намудхои фаъолият, даp тамоми самтхои он: даp pаванди фаъолияти таълим, такмили маxоpати педагогй, даp xамкоpи бо оила, даp тахким ва pyшди заминаи моддию техникии муассисаи таълимй коpхои назаppас ба сомон pасонида шавад.
Аксаp вак;т даp мусохибахои омyзгоpон бахсхо ва саволхое пайдо мешавад, ки: Сифати тахсилот ва хусусияти сифати тахсилот даp сохаи маоpиф даp чист? Бояд нишондихандахои возехи сифати тахсилот даp pаванди таълим на танхо даp таълим, балки даp таpбияи хонандагон низ бояд муайян каpда шаванд. Коpкаpди ин меъpхо талаботи зиёдеpо ба миён меоpад то ки ба махоpатy малака ва сифати тахсилоти мухасилин бахои вок;еъй дода шавад.
Рохи бехтаpи намудани сифати тахсилот ва "кафолати сифати тахсилот» тавассути баpномахои таълимии муассисахои таълимй даp як k^top муассисахои таълимии системахои Авpyпоии тахсилот мyвофиктаpин ва самаpанок шинохта шудааст. Даp ин самт бахои вок;еиpо омyзгоpони муассисаи таълимй ба махоpатy малалкаи хонандагон мегyзоpанд, ки он сифати тахсилотpо низ дypyст бахогyзоpй каpда наметавонанд. [2, с.З1-ЗЗ].
Баpои бехтаp намудани сифати тахсилот бояд чунин талаботхо ба инобат гиpифта шаванд: 1) заминаи хуби моддию техникии муассисаи таълимй; 2) хайати кадpии доpои махоpати малакаи баланд тахассус; 3) pаванди самаpабахш ва мyассиpи таълим ва таpбия; 4) хизматpасониx,ои гуногуни иловагии таълимй ташкили махфилхои фаннй, факлтативхо, мизи мудавар ва чорабинихои фаннй ва Fайpа; 5) муваффакияти махоpатy малакаи ва донишхои азбаpнамyдаи хатмкунандагон даp татби^и pyшди чомеъа; 6) даpачаи тахсилот ва салохиятхои азбаpнамyдаи хатмкунандагон бояд талаботи истеъмолкyнандагонpо пyppа конеъ каpда тавонад.
Равиши мyосиp ба стpатегияи pyшди низоми таълим даp он аст, ки сифати тахсилот воситаи мyассиpтаpин баpои конеъ каpдани ниёзхои таълимии чомеа, оила ва мухасилин мебошад. Бояд кайд каpд, ки сифати тахсилот на танхо сифати натичахои нихой, балки хамаи pавандxое мебошад, ки ба натичаи нихой таъсиp меpасонанд. Гузашта аз ин, сифати тахсилот категоpияест, ки хеч гох, ба сатхи идеалии худ намеpасад.
Онро намеша такмил додан мумкин аст. Нoмyкамалии раванд омилест, ки омузгорро доимо ба ташвиш меорад, ки y нам истенсoлкyнандаи «мансулот» ва нам «ФУPУшанда» -и он мебошад. Масъалаи баланд бардоштани сифати тансилот метавон намчyн мушкили дар самтнои зерин баррасй намyд; дарачаи касбиятнои найати кадрй; мундарича ва таъминоти барномавй ва методии раванди таълим; ташкили таълим; объективии нокифояи арзёбино. Сифати тансилот чист кадом нишондинандано имкон мединанд, ки он чен, мукоиса ва бано дода шавад? . [2].
Азбаски дар раванди таълим тагирёбии равишнои гуногун, моделнои педагогй ва психологй мавчуданд, ки нам аз чинати мазмун ва надафно, нам аз чинати шаклно, усулнои таълим ва нам аз чинати натича фарк мекунанд, пас, мувофикан, дар ин равишно, раванднои гуногун дар бораи сифати раванди тансилот фарк мекунанд. . Пас, дар равиши анъанавй, нишондинандаи асосии сифат сатни азхудкунии мундаричаи барноманои таълим хонад буд, яъне мавчудияти дониш дар байни хонандагон, ташаккули малака, манорат ва салониятнои азбарнамудаи онно.
Дар аттестатсияи муассисанои таълимй манз ин нишондинанда налкунанда мебошанд. Ва аз нуктаи назари ташаккули шахсият, нишондинанданои сифат комилан фарк хонанд кард: дар ин замина рушди шахс дар марказ хонад буд. Мутаассифона, имрузно дар адабиёти педагогй нишондинанданои дакики банодинии рушди шахсият дида намешаванд. Саволе табий аст: Чиро нишондинанданои сифати таълим бояд шумурд?
Масъала хеле содда нал карда мешавад, агар муассисаи таълимй пурра дар модели дониш фаъолият намояд. Дар муасисанои таълимие, ки найати омузгорон унсурнои таълимй ба рушди шахсият нигаронидашударо истифода баранд, вазъияти дигар ба амал меояд. Дар ин нолат, ба назар мерасад, ки муассисаи таълимй дар ду самт фаъолият менамояд: сифати азхудкунии мундаричаи барноманои таълимй ва унсурнои рушди шахсияти комил.
Азбаски равиши шаффофй донишомузй бо асоснои консептуалии муассисаи таълимй, арзишнои асосии педагогй-психологии он мухолифат мекунад, бинобар ин, нишондинанданои ба самти рушди гуманистии муассисаи таълимй мувофикро аник муайян кардан лозим аст, ки ин: сатни баланди тансилот; фаркият ва таълими инфиродй дастгирии тиббй, психологй ва логопедияи мунасилин; мавчудияти хадамоти гуногуни таълимй; доираи васеи наёти хонандагон мебошад ва ин нишондинандано раванди таълимро тавсиф мекунанд, на натичаи онро, яъне шароити дар муассисаи таълимй фаронам овардашударо.
Дар робита ба ин саволи зерин ба миён меояд: Ин ё он нишондинандаро чй гуна бано додан мумкин аст, чиро намчун натича бояд гирифт? Масалан, сатни баланди тансилот. Агар тасаввур кунем, ки он аз чй иборат аст, пас бояд сифати мундаричаи барноманои таълим, хусусияти усулно, шаклно ва истифодаи технологиянои дар раванди таълим истифодашаванда, сифати машгулиятнои дарсй, тачнизонидани синфхонано, манорати касбиии омузгоронро бояд ба назар гирифт.
Аммо, танлили фаъолияти таълимй амалии ин равандро дар амал танлил намуда, омузгорон наметавонанд дар бораи он, ки сатни тансилот дар муассисанои таълимй ба стандартнои давлатии тансилот чй гуна наздик аст, чавоби якранг дода тавонанд, зеро чунин стандарти аники банодинй тавсиф нашудааст. Онно танно ба тарики индувидуалй муайян карда метавонанд, ки дар як муассисаи таълимй он баландтар ва дар дигар муассисаи таълимии дигар пасттар аст. [1].
Агар кушиш намоем, ки сатни тансилотро дар муассисанои таълимй тавассути натича бано динем: Пас онро бо кадом стандарт мукоиса кардан мумкин аст? Фаъолияти дониши банои аълои намаи хонандагон дар нама фанно барои нишондинанданои психофизикй гайриимкон аст. Аммо мунимтар аз нама, ин зарур нест. Агар идеал дар муассисаи таълимй нишондинандаи банои аъло дар намаи фанно бошад, пас муассисаи таълимй арзиши истеъдоди хонандагонро дар як сонаи муайян эътироф намекунад.
Агар сатни баланди тансилотро максималии шароити барои хонандагон фаронам овардашуда, инчунин фаронам овардани имкониятно барои рушди кобилияти
маърифатй ва хохишхои онхо хисоб кунем, пас инчунин тавсифи возехи ин шароитхо бо пешниходи шаклхои идеалии онхо зарур аст. Х,ангоми баррасии дигар нишондихандахои сифат низ чунин саволхо ба миён омада метавонанд. Масалан, системаи тафрикаи тахияшуда чист, он бояд чй кадар тахия карда шавад?
Барои чавоб додан ба ин саволхо мавкеъхои зеринро ба назар гирифтан лозим аст: дурустии назариявй; муттасилй; конеъ кардани ниёзхои ба амал нигаронидашуда; намунасозй; гузариш ба барномахои таълими инфиродй ва даврахои омузишй. Ду вазифаи аввал ичро шуда истодааст, барои бокимонда мо бояд кор кунем ва кор кунем. Ин маънои онро дорад, ки дар бораи сатхи баланди тафрикаи таълим дар муассисахои таълимй харф зада наметавонем. Нишондихандаи навбатии сифат мавчудияти хадамоти гуногуни таълимй мебошад [1, с.28-32].
Муассисаи таълимй дорои доираи васеи хидматхои иловагй мебошад, аммо он барои васеъ кардани эхтиёчоти тахсилот имконият намедихад: зеро на хар як муассисахои таълимй раванди таълимро тибки талаботи санадхои меъёрии хукукй дуруст ба рох монда метавонад.
Ё шояд лозим аст, ки корро на бо рохи радди ин хидматхо, балки дар бораи супоришхои вазифаи хонагй халлу фасл кардан лозим? Х,ачми идеалии хизматрасонии таълимй ба беохирй майл дорад: мо метавонем барои хонандагон ва волидони онхо дафтари кумаки равонй омода созем; лагерхои тобистонаи таълимй; васеъ кардани фазои иттилоотй барои мухасилин (китобхонаи электронй ) ва гайра. Нишондихандаи навбатй доираи васеи хаёт мебошад, ки ба талаботхои хонандагон чавобгу мебошад. Аммо ин нишондихандахо ба дарачаи бештар раванди таълимро нисбат ба натичаи он тавсиф мекунанд.
Мувофики ин, нишондихандахо сифати тахсилот дар муассисахои таълимй чунин баррасй кардан мумкин аст:
- сатхи дониш, малака, махорат ва салохиятхои хонандагон;
- ташаккули малака ва махоратхо дар самти тахсилоти умумй;
-каноатмандии волидайн ва фарзандон аз раванди таълим;
- холати хуби равонии хонандагон дар муассисаи таълимй;
-ба рох мондани корхои тарбиявй дар байни хонандагон. Нишондихандаи кохои тарбиявии хонандагон бояд дар чойи аввал бошад.
Х,амин тавр, чихати муйян намудани сифати тахсилот ба чунин хулоса омадан мумкин , ки:
1) Барои муайян намудани нишондихандахои сифати тахсилот барои хар як муассисаи таълимй роххои ташхиси онхоро муайян намудан лозим.
2) Омузиши сифати тахсилот дар муассисаи таълимии мушаххас талаботи якранг, паст ё баландро нишон медихад.
3) Муайян намудани сифати тахсилот аз чониби хайати омузгорони муассисаи таълимй имкон медихад (худбаходихй), ки унсурхо ва самтхои раванди таълим бояд такмил дода шаванд.
АДАБИЁТ
1. Белова Е.Г. Организация внутришкольнойсистемы методической работы по повышению квалификации и профессиональной компетентности учителя в процессе педагогической деятельности. // Муниципальное образование: инновации и эксперимент. / Е.Г. Белова - Душанбе, 2015. - №5.-С.28-32.
2. Давыдова Н.Н. Интеграция образовательных организаций в корпоративно-кластерные объединения территории. // Н.Н. Давыдова Муниципальное образование: инновации и эксперимент, Душанбе, 2014.-№6-С.31-33.
3. Паёми Асосгузори сулху вахдати миллй, Пешвои миллат Президенти Ч,умхурии Точикистон мухтарам Эмомалй Рахммон ба Мачлиси Олии Ч,умхурии Точикистон «Дар бораи самтхои асосии сиёсати дохилй ва хоричии чумхурй» аз 26.01.2021,
4. Конуни Ч,умхурии Точикистон «Дар бораи маориф», Душанбе 22-июли соли 2013, - №1004
5. "Консепсияи рахнамои касбии хонандагон дар Ч,умхурии Точикистон " (карори Х,укумати Ч,умхурии Точикистон аз 2.10.2010, №499).
ПРОБЛЕМЫ КАЧЕСТВА ОБРАЗОВАНИЯ И ПУТИ ЕГО РЕШЕНИЯ
Образование как социальная сфера во многом зависит от политических и экономических условий в стране и ситуации в образовательной среде. Таким образом, качество
образования связано с качеством жизни, поэтому особенности развития личности включают уровень образования населения и являются основой развития общества в современном обществе. Поскольку образовательный процесс является многоаспектным и двусторонним процессом, качество образования может быть улучшено при условии, что все его участники, такие как руководящие работники, учителя, ученики, их родители и население, будут уделять ему внимание.
Ключевые слова: ученик, развитие личности, родители, образовательное учреждение, качество образования, показатели качества образования.
PROBLEMS OF QUALITY OF EDUCATION AND WAYS OF ITS RESOLUTION
Education as a social sphere largely depends on political and economic conditions of the country and situation of educational environment. Therefore, quality of education is connected with quality of life and therefore peculiarities of personality development include the level of education of the population and it is the base of society development in today's society. Due the reason that education process is a multi-aspect and two sided process, that is why, the quality of education can be improved on condition that if all its participants such as leading staff, teachers, pupils and their parents and population pay attention on it.
Keywords: pupil, personality development, parents, educational institution, quality of education, indicators of quality of education.
Сведения об авторе:
Рахмонов Шариф Мадиномович - кандидат педагогических наук, заведующий отделом по надзору за качеством образования Негосударственного образовательного учреждения «Медико-социальный институт», Тел.: (+992) 933696224
About the author:
Rakhmonov Sharif Madinomovich - candidate of pedagogical sciences, head of the Department for Supervision of Quality in Education of the Non-governmental Educational Institution "Medical and Social Institute", Tel.: (+992) 933696224
АРИФМЕТИКАИ ЗЕХДЙ - ОМИЛИ АСОСИИ РУШДИ ТАФАККУР
Цашмова
Пажу^ишго^ирушдимаорифи ба номи А. Цомй
Барои омода намудани мутахассисон дар таълими арифметикаи зехнй дар муассисахои тахсилоти олии касбй дар рушди тафаккури инсон икдоми беназир аст. Тибки суханроних,ои Асосгузори сулху вахдати миллй-Пешвои миллат, Президента Чумхурии Точикистон мухтарам Эмомали Рахмон бо максади боз х,ам бех,тар кардани сифати таълим дар Паёми соли 2019 ба Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон солх,ои 2020 - 2040 «Солх,ои омузиш ва рушди фанх,ои табиатшиносй, даки; ва риёзй дар сох,аи илму маориф» эълон гардиданд. Ч,их,ати татбики ин ташаббус мо омузгорон бояд тавре фаъолият намоем, ки тафаккури зехнии насли наврас ташаккул ёбад. Имрузхо дар муасисахои тахсилоти томактабии хусусии кишвар таълими арифметикаи зехнй ба рох монда шудааст. Бахусус дар муассисаи тахсилоти томактабии хусусии "Субхи дониш" низ таълими ин фанни мазкур хафтае 1 маротиба гузаронида мешавад. Бояд кайд намуд, ки аз сабаби норасогии мутахассисон на дар хамаи муассисахои тахсилоти томактабй таълими ин фанни мазкур ба рох монда шудааст.
Асосгузори Ассотсиатсияи байналмилалии арифметикаи зехнй Максим Песотский кайд мекунад: «Ман аз соли 1997, вакте ки аввалин маркази таълимии худро кушодам, дар сох,аи омузгорй ба кор ва фаъолият шуруъ намудам. Соли 2015 ман ба арифметикаи зехрй таваччух, зох,ир кардам. У иброз медорад, ки дар ин раванд ман ба душворихое дучор шудам, ки ин техникаро танх,о тавассути франшиз (кобилияти акли, ки дар эчодкорй офаридани образхо, тассавурот дар бораи олами хастй тачассум меёбад) ба даст овардан мумкин буд. Максим Песотский дар тахкикоти хеш бисёр пешних,одх,оро аз назар гузаронида, бо рох,барони бисёр марказх,ои амалкунанда сух,бат карда ва ба хулосае омадааст, ки беш аз 90% франчайзинщои дар бозор пешних,одшуда дар асл нусхах,ои пастсифати рохзанй мебошанд.
