CC BY
11
УДК 32 © 2015
ПОЛЬСКИЙ РАЗМЕР МИГРАЦИИ 1968-2010
Михал Голось, доктор политических наук
Высшая школа международных отношений и общественной коммуникации, Хелм (Польша)
Аннотация: Миграционное движение сопутствовало человечеству с самого начала истории и служило для обеспечения своих потребностей связанных с безопасностью и общественной или экономической стабильностью. Польша по своей истории переживала тоже поток наплыва и отлива чужого и родного населения. В своей статье подвергаю анализу современные миграционные процессы, которые исключительные по своему характеру. Начало 60-тых годов это сильное политическое давление на поляков еврейского происхождения. В 80-тые годы миграция приняла, чисто политический руководство в характер и касалась оппозиционеров. Миграция, начатая в 2010 году -молодые поляки выбрали Ирландию.
Ключевые слова: миграция, эмиграция, политика, безработица, безопасность, надежда.
Po II wojnie swiatowej Europa przezyla najwi^kszy fal§ migracyjna w swojej historii ponad 100 milionow ludzi -dobrowolnie lub pod przymusem - zmienilo swoje miejsce zamieszkania, a to zjawisko zaistnialo rowniez w Polsce w kilku etapach [1]. Najbardziej spektakularna migracja nastypila w wyniku nagonki antysemickiej po 1968 roku - Polsk§ opuscilo ponad 20 tysi^cy polskich Zydow. Wi^kszosc spo-srod nich udala si§ na zachod Europy, do USA. Do Izraela przybylo ok. 5-6 tysi^cy osob, glownie przedstawicieli in-teligencji. Marzec 1968 roku wywolal najwi^kszy «drenaz mozgow» w okresie PRL. W latach 70-tych do RFN przybylo ok. 230 tysi^cy Polakow - ostatnia fala «poznych prze-siedlencow». Lycznie w wyniku roznych form migracyjnych do Niemiec przybylo okolo 1 miliona polskich emigrantow [2]. Stany Zjednoczone to wazny kierunek migracyjny dla Polakow nie tylko w latach 20 i 30 XX wieku, ale tez po dru-giej wojnie swiatowej - do 1955 r. do USA przybylo ok. 200 tysi^cy Polakow. W 1949 r. na skutek nowego podzialu poli-tycznego i terytorialnego Europy na terenie Wielkiej Brytanii znalazlo si§ ok. 160 tysi^cy Polakow. W okresie powojen-nym ustabilizowala si§ liczba migrantow z Polski, osiygajyc poziom ok. 150 tysi^cy. W 1961 roku na Wyspach przeby-walo 127 tysi^cy urodzonych w Polsce obywateli polskich; w 1971 roku - 110 tysi^cy; w 1981 - 93 tysi^cy (80 - 90% migrantow stanowili m^zczyzni. 1/3 Polonii skupiona byla w Londynie). Podczas przelomow politycznych w Polsce (1968, 1970, 1980) na Wyspy naplywaly fale Polakow liczy-ce 3-5 tysi^cy. Od polowy lat 70-tych na Wyspy docierajy coraz liczniejsze grupy krotkookresowych migrantow za-robkowych. Pod wzgl^dem geograficznym rozmieszczenie osiadlej w Wielkiej Brytanii Polonii od lat 50. pozostaje bez zasadniczych zmian. Najwi^kszym skupiskiem Polakow jest Londyn, gdzie mieszka 1/3 calej polskiej wspolnoty.
Kraje skandynawskie a szczegolnie Norwegia stala si§ waznym miejscem migracyjnym dla wielu Polakow. Pod ko-niec 1950 r. statystyki norweskie odnotowaly obecnosc 900 Polakow a w 1960 r. liczba Polakow zwi^kszyla si§ do 1032 osob. Stanowilo to zaledwie 1,65% ogolu imigrantow z ponad 50 krajow i nacji w Norwegii [3]. W nast^pnych latach liczba polskich imigrantow w Norwegii wzrastala powoli. Wplywaly na to ograniczenia paszportowe w PRL, a takze wprowadzenie przez wladze norweskie w 1975 r. zakazu osiedlania si§ obcokrajowcow. Na Polwyspie Iberyjskim powi^kszenie liczby Polonii nastypilo w latach siedemdzie-siytych, po nawiyzaniu przez PRL kontaktow dyplomatycz-nych z Hiszpaniy (w 1977 roku). Przybyla fala kilkuset oso-bowych emigrantow politycznych i zarobkowych (1980 rok - ok. 500 Polakow w Hiszpanii oraz ok. 400 w Portugalii). Trudniejsza do oszacowania jest populacja potomkow polskich emigrantow z poczytku XX wieku oraz liczba osob, ktore przybyly na Polwysep Iberyjski z mysly o krotkim pobycie, ale z przyczyn ekonomiczno - politycznych zde-cydowali si§ osiysc na stalo. Stanowili oni ok. 80 - 90% mi-grantow[4].
Migracja z lat 80-tych w Polsce miala tlo przede wszyst-kim polityczne i stanowila jedny z konsekwencji wprowa-dzenia stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku. Szacuje si§ , ze polska emigracja solidarnosciowa (1980 - 1981) i
liberalizacji politycznej lat 1987 - 1989 doprowadzila do ponad milionowej migracji politycznej glownie do Francji, Republiki Federalnej Niemiec i krajow skandynawskich oraz USA, Kanady, Australii. «Emigracja znowu stala si§ jednym rzecznikiem stanowiska i woli kraju w wolnym swiecie» -stwierdzal premier Sabbat. Kierunek polskiej migracji to nie tylko panstwa zachodnie. W okresie stanu wojennego do krajow Afryki Poludniowej przybylo ok. 4 - 5 tys. Polakow. Od tego momentu Polonia w RPA jest najwi^ksza w Afryce, skupiajyc si§ w Johannesburgu, Pretorii, Durbanie oraz prze-myslowym okr^gu Van Triangle [5]. W tym samym czasie do Austrii przybylo ok. 46 tys. Polakow (a w samym 1981 r. ok. 30 tysi^cy migrantow solidarnosciowych). Podczas stanu wojennego do Austrii przybylo 13 - 15 tys. Polakow. To druga co do wielkosci fala migracji w powojennym okresie. Wi^ksze skupiska polonijne uformowaly si§ w Gornej Austrii. W dekadzie lat osiemdziesiytych Austria stanowila cel 8% migrantow legalnych i 10% nielegalnych z Polski, znaczna ich cz^sc udawala si§ w dalszy podroz za ocean, niewielu z nich uzyskiwalo obywatelstwo polskie - czynniki te utrudniajy podanie statystyk migracyjnych Wyjazdy polakow roznily si§ takze od strony motywacji psychologicznej -wi^kszy rol§ odgrywala ch§c awansu spolecznego i dobrych zarobkow.
Pod koniec lat 80-tych Australia i Nowa Zelandia zyska-ly na atrakcyjnosci jako kraje migracji czasowej o charakte-rze zarobkowym. Szacowana obecnie na ok. 165 ty. Polonia australijska sklada si§ z trzech zasadniczych grup: emigracji powojennej, jej dzieci, czyli drugiego pokolenia, oraz emigracji lat 80. i poczytkow lat 90. ( tzw. nowej lub solidarnos-ciowej) [6].
Nowy fal§ emigracji do Stanow Zjednoczonych, glownie politycznej emigracji, przyniosly lata osiemdziesiyte i stan wojenny. Towarzyszyla jej znaczyca emigracja ekonomicz-na, ulatwiona przez zlagodzenie w stosunku po Polakow amerykanskich przepisow imigracyjnych. W latach osiem-dziesiytych do USA przybylo ok. 77-100 tys. Polakow. Liczebnosc Polonii w 1990 r. szacowana byla na 9,3 miliona osob. Wedlug statystyk amerykanskich w latach 1980 - 2000 do USA wyjechalo na stale ok. 280 tys. obywateli polskich. Rdzen stanowi emigracja wojenna i tzw. emigracja solidar-nosciowa oraz ekonomiczna lat 70- 90. Stan wojenny wy-wolal rowniez duzy fal§ migracyjny do Kanady. Wynikalo to cz^sciowo z udogodnien wprowadzonych przez wladze tego kraju (zmiana wiz turystycznych na wizy stalego pobytu). Podczas calej dekady wyjechalo tam ok. 64 tys. Polakow. Na stale osiedlilo si§ ok. 20% z nich. Wedle oficjalnych zrodel kanadyjskich, 34 tys. migrantow stanowili uchodz-cy polityczni. W latach 1971 - 1993 przybylo do Kanady ogolem 119 tys. Imigrantow z Polski; byla to ostatnia, ale i najliczniejsza fala, tzw. emigracja solidarnosciowa. W latach 70-tych i 80-tych emigracja na Polwysep Apeninski miala charakter przede wszystkim polityczno - ideologicz-nych. W wielu przypadkach pobyt we Wloszech byl jedynie tymczasowy, gdyz docelowym miejscem emigracji Polakow byl wowczas kontynent amerykanski i australijski. Do Italii przybylo ok. 43 tys. Polakow (najwi^cej w okresie stanu wojennego oraz na przelomie 1988 i 1989 r. co stanowilo
cel 8% migrantów legalnych i 10% nielegalnych z Polski. Do 1989 r. w strumieniu migracyjnym co czwarty migrant byl ponizej 25 roku zycia, natomiast po 1990 r. mniej niz co drugi, a po 1989 r., kiedy nastapila calkowita liberalizacja przepisów wyjazdowych, pojawil si§ model migracji «praca tam, zycie tu», który polegal na pracy za granica (najcz^s-ciej w Niemczech) i utrzymaniu rodziny w Polsce. W la-tach 1989 - 2001 oficjalnie wyemigrowalo z Polski 293 tys. osób. Nasilenie w^drówek o charakterze dlugoterminowym oslablo na poczatku transformacji (z ok. 80 tys. w 1989 r. do ok. 40 tys. w 1993 r.), ale juz w 1995 r. zwi^kszylo si§ dose istotnie i spowodowal trwaly oraz istotny ubytek róz-nych kategorii ludnosci, jak równiez rozg^szczenie popula-cji niektórych obszarów. O specyfice emigracji, zwlaszcza «urz^dowej», swiadczy bardzo wyrazna koncentracja, jesli chodzi o obszary docelowe. W polowie lat 90-tych blisko 90% wszystkich emigrantów uj^tych w rejestrach kierowalo si§ do trzech krajów: Niemiec, USA i Kanady (odpowiednio 69, 12 i 6%), a do nast^pnego co do wielkosci kraju - Austrii
- 2%. Proporcje kierunków geograficznych w^drówki, jakie obierali emigranci i niewymeldowani, znacznie si§ od tego obrazu róznily. Niemcy i Ameryka Pólnocna staly si§ obsza-rem docelowym dla jedynie niespelna 2/3 osób nalezacych do tej kategorii, przy czym Niemcy dla 39%, USA dla 22%, a Kanada dla 4% [7]. Czwartym w tym wypadku krajem byly Wlochy, minimalnie liczebnie ust^pujace Kanadzie (równiez 4%). Na pozostale kraje przypadalo wi§c 30% emigrantów z Polski. Emigracja z Polski w okresie transformacji, mimo wyraznych symptomów wskazujacych na wielki potencjal migracyjny polskiego spoleczenstwa, wr^cz glód migracji oraz brak przeszkód do opuszczenia kraju, nie stala si§ zjawiskiem regularnym. Dane Narodowego Spisu Powszechnego datowane na 20-21 maja 2002 roku suge-rowaly, ze sytuacja demograficzna Polski jest alarmujaca. Wsród 38 milionów 630 tys. mieszkanców 786 tys. osób nie bylo faktycznie w Polsce a laczny ubytek ludzkosci wy-niósl ponad 1 milion 200 tys. osób, o 26% przekraczajac wielkose przyrostu naturalnego ludnosci [8]. Mozna szaco-wae, ze nast^pnie, w krótkim, niespelna dwuletnim okresie mi^dzy 21 maja 2002 r. a dniem wstapienia Polski do Unii Europejskiej wyemigrowaly oficjalnie dalsze 43 tys. osób, a ponad to kilkadziesiat tysi^cy powi^kszylo szeregi emigrantów niewidzialnych. Pomimo znaczacej skali emigracji, od 1 maja 2004 r. odplyw ludnosci z Polski napotkal silne ogra-niczenie, które z ta data utracilo moc. Bezposrednio przed akcesja (od poczatku 2003 r.) Wielka Biytani^ odwiedzalo kwartalnie 60 do 85 tys. obywateli Polski, ale juz w drugim kwartale 2004 r. przybylo ich 111 tys., a w trzecim kwar-tale tego roku 274 tys. a w 2006 roku liczba przekroczen granicy brytyjskiej przez Polaków osiagn^la 400 tysi^cy. Lacznie w ciagu pelnych czterech lat od momentu akcesji zarejestrowalo si§ 550 tys. polskich pracowników, z tego w 2005 r. 127 tys., w 2006 r. 162 ty., w 2007 r. 150 tys., a w 2008 r. 102 tys. Szczyt naplywu nastapil zatem w 2006 r. W raporcie szanowanej organizacji ECAS (European Citizen Action Service) [9], ogloszonym we wrzesniu 2006 roku po-dano, ze emigracja zarobkowa z Polski w ciagu 24 miesi§-cy po wstapieniu do Unii Europejskiej obj^la 1 milion 120 tys. osób i pewna liczb§ czlonków ich rodzin. Po Polskiej akcesji do Unii Europejskiej w 2004 roku szczególnie in-teresujacym kierunkiem migracyjnym mlodych Polaków, cieszyla si§ Irlandia okreslana jako zielona wyspa. Irlandia
- okreslana przez polskich polityków jako zielona wyspa [10]. Biorac pod uwag§ liczb§ rdzennej ludnosci (niewiele ponad 2 mln. aktywnych zawodowo), przyj^la relatywnie najwi^ksza liczb§ pracowników krajów nowo przyj^tych do Unii Europejskiej. W 2005 roku w Irlandii zarejestrowalo si§ 65 a rok pózniej juz 90 tys. obywateli polskich. Dokonujac weryfikacji danych zbieranych na podstawie numerów ubez-pieczeniowych mozna przyjae, ze w roku 2006 w Irlandii pracowalo mi^dzy 100 a 120 tys. Polaków, którzy stanowia najliczniejsza grup§ narodowosciowa wsród pracowników z «nowych» panstw czlonkowskich (okolo 65%). Szacuje si§, ze z poczatkiem 2011 r. przebywalo w Irlandii ok. 180.000
Polakow. Obywatele polscy s^ wci^z najliczniejsz^ grup^ wsrod wszystkich migrantow przebywaj^cych w Irlandii. Najwi^ksze ich skupiska znajduj^ si§ w miastach (tam jest najlatwiej o prac§): w Dublinie, Balinasloe, Castlebar, Cork, Cavan, Limerick, Galway, Newbridge, New Ross, Sligo, Waterford. Ponizsza tabela w sposob bardzo przejrzysty przedstawia kierunki i skale tego zjawiska .
Tabela 1. Emigracja z Polski na pobyt czasowy w latach 2002 - 2010 [11]
Krij przebywailia Liczba emigrantów w tys.
NSP 2002 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Ogótem 786 1 000 1 450 1 950 2 270 2 210 1870 1990
Europa. 461 770 1 200 1 610 1 925 1 887 1635 1690
Vv tym:
UniaEuropejska (27 trajehv) 451 750 1 170 1 550 1 860 1 820 1570 1615
Vv tym:
Austria 11 15 25 34 39 40 38 32
Belgia 14 13 21 28 31 33 34 45
Cypr 4 4 3 3
Dania 17 19 20 19
Finlandia 0,3 0,4 0,7 3 4 4 3 3
Francja 21 30 44 49 55 56 47 55
Grecja 10 13 17 20 20 20 16 16
Hiszpania 14 26 37 44 80 33 84 50
Irlandia 2 15 76 120 200 ISO 140 125
Holandia 10 23 43 55 98 108 84 108
Niemcy 294 385 430 450 490 490 415 455
Portugalia 0,3 0,5 0,6 1 1 1 1 1
Republika Czeska S 10 9 7
Szwecja 6 11 17 25 27 29 31 37
Wielka Brytania 24 150 340 580 690 650 555 560
Wlochy 39 59 70 85 87 SS 85 92
Kraje spozaUnii 10 20 30 60 65 67 65 75
Niezwykle istotnym wydarzeniem dla Polski i innych krajow aspiruj^cych do europejskiej rodziny narodow wolnych bylo podpisanie umowy miçdzynarodowej (zwanej strefy Schengen) w luksemburskiej miejscowosci Schengen, ktorej celem jest swobodne podrozowanie na obszarze panstw, ktore przyst^pily do tej umowy w dniu 21grudnia 2007 roku. Ten europejski akt prawny zmienil oblicze migracji i j^ uczlowieczyl. Wejscie do strefy Schengen to dla Polakow bez w^tpienia wydarzenie bezprecedensowe. Nie dla wszystkich jedmk dzien ten byl taki przepelniony radosci^. W tym samym momencie domkniçta zostala wschodnia granica Polaki maksymalnie ograniczaj^c nielegalna migracje z krajow azjatyckich [12]. Szczegolnie dla wielu Ukraincow, Bialorusinow i Rosjan to wielkie utrudnienie i zahamowanie procesu zrownowazania rozwoju rynkowego oraz spolecznego. Wschodnie strefy przygraniczne dotknçla zapasc gospodarcza, frustracja spoleczna a takze wzrost ruchow migracyjnych na tych obszarach.
Analizuj^c calosc materialu zawartego w moim artyku-le oraz uwzglçdniaj^c dane zawarte w prezentowanej tabeli mozna z cal^ pewnosci^ stwierdzic, ze:
po pierwsze - Europa jest glownym kierunkiem migracyjnym dla Polakow
po drugie - proces migracyjny zostal zdynamizowany wraz z przyst^pieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku
po trzecie - kluczowym wydarzeniem bylo wejscie Polski do Strefy Schengen w 2007 roku_
po czwarte - jest okreslona grupa krajow cieszycych siç stalym i szczegolnym zainteresowaniem migracyjnym Polakow.
Konkluzja. Czy Europa jest «naszym domem»? Wielu Polakow sklonnych byloby teraz powiedziec, ze tak, ale czy inne narody sy o tym przekonane?
BIBLIOGRAFIA:
1. Machewicz, P., (1999) Emigracja w polityce miçdzy-narodowej, Warszawa, 2.Statistische Bundesamnt (Federal Statistical Office) Wiesbaden 2014.
3. Olszewski, E., (2011) Polacy w Norwegii 1940-2010, Torun.
4. Sawicki, P., (2013) Polska-Hiszpania, Hiszpania-Polska. Poszerzanie horyzontow, Wroclaw.
5. Knopek, J.,(2008)Stosunki Polski z krajami Afryki Zachodniej, Bydgoszcz.
6. Leuner B. (2008). Migration, Multiculturalism and Language Maintenance in Australia. Polish Migration to Melbourne in the 1980 s. Bern: Peter Lang.
7. Polonia amerykanska - dwadziescia lat po Polonia amerykanska, [w:] Diaspora polska w procesach globali-zacji. Stan i potrzeby badan, Grzegorz Babinski, Henryk
Chalupczak (red.), Biblioteka Polonijna t. 37, Komitet Badania Polonii Polskiej Akademii Nauk, Krakow, 2006.
7. Duszczyk, M.,Wisniewski, J., (2007)Analiza spolecz-no-demograficzna migracji zarobkowej Polakow do panstw EOG po 1 maja 2004 roku,Warszawa.
8. Glowny Urzyd Statystyczny, (2011) Narodowy Spis Powszechny Ludnosci i Mieszkan 2011, Warszawa.
9. Dustmann, Ch., Frattini, T., Halls, C., (2009) Assessing the Fiscal Costs and Benefits of A8 Migration to the UK,CDP, nr.18/09, London.
10. Central Statistics Office the Republic of Ireland (2014).
11. Informacja o rozmiarach i kierunku emigracji z Polski w latach 2004-2010.
htt:/WWW.stat.gov.pl/cps/xbcr/gus/PUB_lud_infor_o_ rozm_i_kierunk_emigra_z_Polski_w_latac_2004_2010.pdf (odczyt:15.X.2014)
12. Golos M., Sudul R. (2012), Nielegalna imigracja oby-wateli Socjalistycznej Republiki Wietnamu do Polski na tle innych narodowosci, In: J. Marszalek-Kawa, J. W^glowska, E. Kaji-Pilas (eds.) Kulturowe i edukacyjne problemy roz-woju wspolczesnej Azji, Wydawnictwo Adam Marszalek: Torun.
POLSKI WYMIAR MIGRACJI 1968-2010
© 2015
Michal Golos, doktor nauk politycznych
Wyzsza Szkoia Stosunkow Miqdzynarodowych i Komunikacji Spoiecznej, Cheim (Polska)
Streszczenie: Ruchy migracyjne towarzyszyly ludzkosci od zarania dziejow i sluzyly zaspakajaniu potrzeb najczçsciej zwiyzanych z bezpieczenstwem, stabilnosciy spoleczny czy ekonomiczny. Polska w swojej historii przezywala rowniez fala napfywu i odplywu ludnosci obcej lub rodzimej. W swoim artykule poddaje analizie wspolczesne polskie procesy migracyjne. Poczytek lat 60-tych to silny nacisk polityczny na Polakow pochodzenia zydowskiego. Lata 80-te mialy inny charakter dla migracji, dotyczyla tych, ktorzy byli wobec polskiej wladzy w opozycji. Migracja zapoczytkowana w 2010 roku - mlo-dzi Polacy w wyniku duzego polskiego bezrobocia wybrali Irlandiç jako miejsce realizacji i spelnienia marzenia o bogatej przyszlosci dla siebie i swoich najblizszych.
Slowa kluczowe: migracja, emigracja, polityka, bezrobocie, bezpieczenstwo, nadzieja
POLISH SIZE MIGRATION 1968-2010
© 2015
Michael Golos, doctor of political science
Graduate School of International Relations and Public Communication, Chelm (Poland)
Abstract. The migratory movements accompanied mankind since the dawn of history, and serves to ensure their needs related to security and social or economic stability. Poland is experiencing its history also stream inflow and outflow alien and native population. In his article, is analyzed modern migration processes that are exceptional in nature. Early 60-ties are strong political pressure on the Poles of Jewish origin. In the 80-ies famous migration took a purely political leadership in character and concerns of the opposition. Migration, launched in 2010 - young Poles chose Ireland.
Keywords: migration, immigration, politics, unemployment, security, hope.
