CC BY
0INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "CURRENT ISSUES OF SPECIAL PEDAGOGY AND PRE-SCHOOL EDUCATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND DEVELOPMENT PROSPECTS" _April 25, 2024
PEDAGOGIK ZARURIYAT SIFATIDA MAKTABCHA TA'LIMDA SHAXSGA
YO'NALTIRILGAN YONDASHUV 1Xallokova M.E., 2Turg'unova N.M., 3Qodirova S.M.
1P.f.f.d., dotsent, Farg'ona davlat universiteti katta o'qituvchisi 2"TIQXMMI" Milliy tadqiqot universiteti doktoranti 3Farg'ona davlat universiteti magistranti https://doi.org/10.5281/zenodo.11045582
Annotatsiya. Maktabgacha ta'limda bolalarning shaxsiy menini yaratish uchun o'ziga xos pedagogik texnologiyalari mavjud. Bolani mustaqil fikrlashini o'stirish uchun ushbu texnologiyalardan o'ziga xos uslublarda tushuntirish zarur. Ushbu maqolada ushbu ped texnologiyalar orqali bolaning shaxsga yo'naltirilgan yondashuv asosida turli texnologiyalardan foydalanib, ongini va fikrlash qobiliyatini, uning kuchli tomonlarini yuzaga chiqarish haqida ma'lumot berib o'tilgan.
Kalit so'zlar: shaxs, ijodkorlik, pedagogik texnologiya, tajriba.
Аннотация. В дошкольном образовании существуют свои педагогические технологии создания личностного Я детей. Объяснение этих технологий специфическими методами необходимо для воспитания у ребенка самостоятельного мышления. В данной статье представлена информация о том, как с помощью этих педагогических технологий выявить ум и мыслительные способности ребенка, его сильные стороны, используя различные технологии, основанные на личностно-ориентированном подходе.
Ключевые слова: личность, творчество, педагогическая технология, опыт.
Abstract. Preschool education has its own pedagogical technologies for creating the personal self of children. The explanation of these technologies by specific methods is necessary for the upbringing of independent thinking in a child. This article provides information on how to use these pedagogical technologies to identify the mind and thinking abilities of a child, his strengths, using various technologies based on a personality-oriented approach.
Keywords: personality, creativity, pedagogical technology, experience.
An'anaviy ta'lim eskirganligi sababli, zamonaviy ta'lim tizimida ta'limni tashkil etishning yangi didaktik shakllari zarur. Hozirgi vaqtda jamiyatimizdagi muvofiqlashtiruvchi islohotlar ta'lim tizimiga ta'sir ko'rsatdi va uning asosiy maqsadi, mazmuni va texnologiyasi o'zgardi. Maktabgacha ta'limning mazmunli tomonidagi o'zgarishlar ta'limning o'quv va intizomiy modelini rad etish va gumanistik pedagogika tamoyillariga, bolalar bilan shaxsga yo'naltirilgan muloqot uslubiga murojaat qilishda namoyon bo'ladi.
Shaxsga yo'naltirilgan ta'lim texnologiyalarining asosiy so'zlari "rivojlanish", "shaxsiyat", "individuallik", "erkinlik", "mustaqillik", "ijodkorlik" dir.
Shaxs - bu insonning ijtimoiy mohiyati, uning butun hayoti davomida rivojlanadigan ijtimoiy fazilatlari va xususiyatlarining yig'indisi.
Rivojlanish - yo'naltirilgan, tabiiy o'zgarish; rivojlanish natijasida yangi sifat vujudga
keladi.
Individuallik - har qanday hodisa, shaxsning o'ziga xos o'ziga xosligi; umumiy, odatiy qarama-qarshilik.
Ijodkorlik - bu mahsulot yaratilishi mumkin bo'lgan jarayon.
"Shaxsga yo'naltirilgan" (PERSONALITY-CENTERED EDUCATION) iborasi taniqli psixolog va gumanistik yo'nalishdagi o'qituvchi Karl Rojersning ishlaridan kelib chiqadi. U
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "CURRENT ISSUES OF SPECIAL PEDAGOGY AND PRE-SCHOOL EDUCATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND DEVELOPMENT PROSPECTS" _April 25, 2024
muvaffaqiyatli psixoterapiya va muvaffaqiyatli pedagogik faoliyat mezonlari bir xil ekanligini aniqladi. Odamlarning o'zaro ta'siri bilan bog'liq faoliyatda muvaffaqiyatga erishish uchun, ulardan biri boshqasiga o'zgarishga, yaxshilanishga yordam beradi, Rojersning fikriga ko'ra: hamdardlik, ya'ni hamdardlik, boshqa odamning dunyosiga kirib borish; insonga nisbatan iliq, insoniy munosabat, uni hech qanday shartlarsiz qanday bo'lsa, shunday qabul qiladi.
Pedagogik texnologiyada asosiy muhim jihat - bu bolaning ta'lim jarayonida tutgan o'rni, kattalarning bolaga munosabati. Bolalar bilan muloqot qilishda kattalar: "Uning yonida emas, uning ustida emas, balki birga!" Uning maqsadi bolaning shaxs sifatida rivojlanishiga yordam berishdir.
O'qituvchi oldida turgan vazifa samarali muloqot tamoyillaridan foydalangan holda, bolaning o'zini o'zi qadrlaydigan faoliyatini qo'llab-quvvatlash va rivojlantirishdir. Shunday qilib, talabaga yo'naltirilgan didaktikaning asosiy g'oyasi bo'lgan kerakli interpenetratsiyaga erishiladi.
Shaxsga yo'naltirilgan texnologiyalarning asosiy g'oyasi tushuntirishdan tushunishga, monologdan dialogga, ijtimoiy nazoratdan rivojlanishga, boshqaruvdan o'zini o'zi boshqarishga o'tishdir. O'qituvchining asosiy e'tibori "mavzu" ni bilishga emas, balki muloqotga, bolalar bilan o'zaro tushunishga, ularni ijodkorlik uchun "ozod qilishga" qaratilgan.
Shaxsga yo'naltirilgan yondashuvning tarkibiy qismlari uchta asosiy komponentdan iborat: tushunish, qabul qilish, tan olish.
Tushunish bolaning ichki dunyosiga qaratilgan. O'qituvchi aniqlay olishi kerak bo'lgan singdirish darajasi muhim rol o'ynaydi. Yuqori darajadagi singdirish bilan bola osongina ta'sirlanadi va hissiy ko'rinishlarga va ekstremal vaziyatlarga beqaror. Bunday shaxslar bilan ishlashda o'qituvchidan ularda o'ziga va o'zining kuchli tomonlariga ishonchni shakllantirish talab etiladi.
Qabul qilish darajasi-bu bolaning fe'l-atvorining har qanday namoyon bo'lishiga mutlaqo ijobiy munosabat. Bolaga o'zi bo'lish imkoniyati borligini bildirish muhimdir. Keyin u kamchiliklarga qarshi kurashish uchun kuch va istakka ega bo'ladi.
Tan olish - bu bolaning o'ziga xosligini anglaydigan bosqich. U o'z qarashlari va mulohazalarini kattalar tomonidan to'liq ma'qullagan holda shaxsan o'zi bo'lish huquqiga ega.
Ta'lim jarayoni insonparvar va shaxsga yo'naltirilgan bo'lishi kerak. Shaxsga yo'naltirilgan yondashuvga ko'ra ta'lim jarayonining mohiyati to'rt komponentning birligida shaxsning faoliyat sub'ekti sifatida paydo bo'lishi: tabiiy dunyoga, texnogen dunyoga kirish, muhim dunyoga kirish. boshqalar va o'z-o'zini anglashning paydo bo'lishi.
Shaxsga yo'naltirilgan yondashuvning asosi bolaning o'z tajribasini o'zlashtirishi va anglashi, o'zini muloqot, faoliyat va idrok sub'ekti sifatida namoyon qilishidir.
Shaxsga yo'naltirilgan yondashuv bolaning iste'dodi va qobiliyatini rivojlantirish, ta'lim o'quvchining individual faoliyati, o'qituvchi faqat uni tuzatadi va bolani qo'llab-quvvatlaydi.
O'rganish rivojlanish vektorini o'rnatmaydi, balki buning uchun sharoit yaratadi.
Rivojlanish individual xususiyatlarni hisobga olgan holda sodir bo'ladi.
Zamonaviy sharoitda pedagogikaning rivojlanishi turli yo'nalishlarda jadallashib bormoqda: gumanistik, ijtimoiy, diagnostik, korreksiya, eksperimental, hamkorlik pedagogikasi va boshqalar. Gumanistik pedagogikaning predmeti insonni, kelajakdagi demokratik jamiyatda yashash va yaratishga qodir insonparvar erkin shaxsni tarbiyalashdir.
Bolaning shaxsiyati umuminsoniy qadriyat sifatida taqdim etiladigan gumanistik pedagogika nazariyasida "shaxsga yo'naltirilgan ta'lim", "shaxsga yo'naltirilgan tarbiya", "shaxsiy yondashuv"tushunchalari qonuniydir
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "CURRENT ISSUES OF SPECIAL PEDAGOGY AND PRE-SCHOOL EDUCATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND DEVELOPMENT PROSPECTS" _April 25, 2024
Shaxsga yo'naltirilgan yondashuvning maqsadi bolaning potentsialini, uning o'zini-o'zi rivojlantirishini maksimal darajada oshkor qilis, ijodkorlikni rag'batlantirish. "Shaxsiy" tushunchasi yondashuv" bir nechta ta'riflarga ega:
• bolaning huquqlari, qadr-qimmati va qadr-qimmatini hurmat qilish va bolalik uning ijtimoiylashuvining alohida muhim davri sifatida;
• ta'lim tizimining ijtimoiy tan olingan fazilatlarga ega bo'lgan shaxsni shakllantirishga yo'naltirilganligi;
• yaratishga qaratilgan ta'limning maxsus turishaxsning shaxsiy sohasini o'z-o'zini rivojlantirish uchun pedagogik shartlar.
Ko'pgina o'qituvchilar va deyarli har qanday o'qituvchining orzusi har bir bolaning imkoniyatlari va qobiliyatlarini to'liq ochib berishdir. Biroq, barcha orzular amalga oshmaydi. Afsuski, bu hali bajarilmagan deb tasniflanishi kerak. Ammo bu orzuni amalga oshirish yo'li maktabgacha ta'lim muassasasi, pedagogika fani va amaliyotini rivojlantirishning strategik yo'nalishi ekanligi aniq. Ta'lim muassasalarida mavjud bo'lgan sotsiotsentrik yo'nalishni va avtoritar xarakterdagi ta'lim va tarbiya jarayonini o'zgartirish bo'yicha qat'iy choralar ko'rish kerak. Ta'lim jarayoni insonparvar va shaxsga yo'naltirilgan bo'lishi kerak.
Ta'limda shaxsga yo'naltirilgan yondashuvni samarali amalga oshirish shartlari quyidagilar:
1. O'quv texnologiyalarining turli xil variantlarini va o'quv ta'sirini amalga oshirish usullarini qo'llash, o'quvchilarning salohiyatini ochib berishga, ularning bilim va boshqa qiziqishlarini, rivojlanish darajasini, intilishlari va ehtiyojlarini aniqlashga yordam beradi;
2. O'z-o'zini rivojlantirish va o'zini takomillashtirish motivatsiyasi;
3. Talabalarni o'quv jarayonini rejalashtirishga, faoliyat turlarini, tadbirlarni, ularni tashkil etish usullarini tanlashga jalb qilish. Bu o'quvchilarga o'zlarining ahamiyati va faoliyatining ahamiyatini, ma'lum bir ijtimoiy muhitda - o'quv muassasasida ehtiyoj va ahamiyatini his qilish imkoniyatini beradi;
4. O'qituvchi yo'naltiruvchi va tashqi kuzatuvchi pozitsiyasini egallashi kerak. Talabalarda o'z faoliyatiga bo'lgan ishtiyoqni rivojlantirish, ularning ijodkorligini ochib berish va buni qanday amalga oshirayotganlarini kuzatish kerak;
5. Mustaqillikni namoyon etishga, talabalar tomonidan qaror qabul qilishga, ularning ijodiy tashabbuslarini faollashtirishga qaratilgan faoliyat usullari va yo'nalishlarini tanlash;
6. Ijtimoiy ma'qullangan ko'rsatmalar, xulq-atvor tamoyillarini qabul qilish uchun motivatsiyani rivojlantirish;
7. Talabaning o'zini namoyon qilishi va o'zini tasdiqlashiga imkon beradigan ochiq ta'lim maydonini yaratish;
8. Introspektsiya va o'z-o'zini tanqid qilish ko'nikmalarini rivojlantirish;
9. Talabalarning o'z xatti-harakatlari va boshqa odamlarning xatti-harakatlarini baholashga, ularning xatti-harakatlari sabablarini aniqlashga qiziqishini shakllantirish;
10. Talabalarni muvaffaqiyatli mustaqil ishlari uchun rag'batlantirish. Talabalar faoliyati, ularning tashabbusi ularning mavjudligini davom ettirish uchun rag'batlantirilishi kerak;
11. Talabalarning yutuqlari va muvaffaqiyatsizliklarini doimiy ravishda muhokama qilish, ularning natijalarini tahlil qilish va tuzatish choralarini ishlab chiqish, o'quv jarayonining ijobiy va salbiy tomonlarini aniqlash.
Shaxsga yo'naltirilgan yondashuv bolaning o'z tajribasini egallashi va anglashi, o'zini aloqa, faoliyat, bilim sub'ekti sifatida namoyon etishidir. Mavzu bo'lish-bu sizning
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "CURRENT ISSUES OF SPECIAL PEDAGOGY AND PRE-SCHOOL EDUCATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND DEVELOPMENT PROSPECTS" _April 25, 2024
maqsadlaringizni erkin belgilash, faol, tashabbuskor bo'lish, o'z faoliyatingiz natijalari uchun javobgarlikni o'z zimmangizga olish demakdir. Kattalarning sub'ekt-subyektiv pozitsiyasi bolaga teng huquqli sherik, mustaqil ijodiy faoliyatning tashabbuskori, o'ziga xosligi, o'ziga xosligi bo'lgan noyob shaxs sifatida, o'z maqsadlari, ehtiyojlari, qiziqishlariga ega bo'lgan shaxs sifatida tegishli munosabatni nazarda tutadi.keyingi rivojlanish imkoniyatlarini cheklamasdan hisobga olinishi kerak.
• Ta'limga shaxsga yo'naltirilgan yondashuv-bu pedagogik faoliyatdagi uslubiy yo'nalish bo'lib, u o'zaro bog'liq tushunchalar, g'oyalar va harakat usullari tizimiga tayanib, o'zini o'zi bilish, o'zini o'zi rivojlantirish va o'zini o'zi anglash jarayonlarini ta'minlash va qo'llab-quvvatlash, uning o'ziga xos individualligini shakllantirish imkonini beradi. Shaxsga yo'naltirilgan yondashuvdan foydalanish jarayonida ta'lim dialogga, shaxsiy ma'nolarni almashishga, hamkorlikka asoslangan sub'ekt-subyektiv o'zaro ta'sir jarayoni sifatida amalga oshiriladi. Bunday holda, bola hayotidagi nodal voqealarni o'rganish kabi usul va usullardan foydalaniladi;
• uning individual xususiyatlarini pedagogik talqin qilish; bolani qanday bo'lsa, shunday empatik qabul qilish;
• bola bilan birgalikda uning keyingi rivojlanish bosqichlarini loyihalash;
• tarbiyaviy vositalarni bolaning xarakteriga moslashtirish;
• uni pedagogik va hayotiy voqealarga jalb qilish; muloqot, ijodkorlik, o'z-o'zini rivojlantirish.
Shaxsga yo'naltirilgan yondashuv bolaning o'z tajribasini egallashi va anglashi, o'zini aloqa, faoliyat, bilim sub'ekti sifatida namoyon etishidir. Subyekt bo'lish - o'z maqsadlarini erkin belgilash, faollik, tashabbuskorlik, faoliyat natijalari uchun mas'uliyatni o'z zimmasiga olish demakdir. Kattalarning subyektiv pozitsiyasi bolaga teng huquqli sherik, mustaqil ijodiy faoliyatning tashabbuskori, o'ziga xosligi bo'lgan noyob shaxs sifatida, o'z maqsadlari, ehtiyojlari, qiziqishlariga ega bo'lgan shaxs sifatida tegishli munosabatni nazarda tutadi. Shu bilan o'qituvchi yoki tarbiyachi bolaning keyingi rivojlanish imkoniyatlarini cheklamasdan uning imkoniyatlari hisobga olinishi kerak.
REFERENCES
1. Stepanov, E.N. Lichnostno-orientirovannyy podxod v pedagogicheskoy deyatelnosti [Tekst] / E.N. Stepanov. - M.: TTs «Sfera», 2003.- 123 s.
2. Xabarova, T.V. Pedagogicheskie texnologii v doshkolnom obrazovanii [Text] / L.G. Xabarova.- SPb.: OOO «Izdatelstvo «DETSVO-PRESS», 2011. - 80s.
3. Khallokova, M. E. (2018). Important Aspects of Establishing Non-State Educational Institutions. Eastern European Scientific Journal,
4. CRITERIA FOR NON-EDUCATIONAL INSTITUTIONS TO IMPROVE THE QUALITY OF EDUCATION ME Khallokova World Bulletin of Social Sciences (WBSS)Available Online at:https://www ...
Нодавлат таълим муассасаларида таълим тизимини модернизациялаш М Халлокова Общество и инновации
5. Xallokova, M. E., & Qodirova, S. M. (2023). SHAXSGA YO 'NALTIRIGAN TA'LIMNING BOLALAR RUHIYATIGA TA'SIRINI O 'ZIGA XOS XUSUSIYATLARI. Educational Research in Universal Sciences, 2(12), 221-224.
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "CURRENT ISSUES OF SPECIAL PEDAGOGY AND PRE-SCHOOL EDUCATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND DEVELOPMENT PROSPECTS"
_April 25, 2024
6. Maksuda , X., & QODIROVA , S. (2023). MAKTABGACHA TA'LIMDA SHAXSGA YO'NALTIRILGAN YONDASHUV ASOSIDA TA'LIM JARAYONINI TASHKIL ETISH VA REJALASHTIRISHNING O'ZIGA XOS XUSUSIYATLARI. Journal of Pedagogical and Psychological Studies, 1(8), 3-9. Retrieved from https://imfaktor.com/index.php/jopaps/article/view/586
7. Maksuda, X. A. L. L. O. K. O. V. A., & QODIROVA, S. (2023). MAKTABGACHA TA'LIMDA SHAXSGA YO 'NALTIRILGAN YONDASHUV ASOSIDA TA'LIM JARAYONINI TASHKIL ETISH VA REJALASHTIRISHNING O 'ZIGA XOS XUSUSIYATLARI. Journal of Pedagogical and Psychological Studies, 1(8), 3-9.
8. Muqaddasxon, M., & Turg'unova, N. (2023, October). MOBIL ILOVALARNI ISHLAB CHIQISH VA ULARDAN FOYDALANISHDA XAVFSIZLIK PARAMETRLARI AHAMIYATI. In Conference on Digital Innovation:" Modern Problems and Solutions".
9. Turg'unova, N. (2023, November). ROBOTOTEXNIKADA SMART CAR LOYIHASI. In Conference on Digital Innovation:" Modern Problems and Solutions".
10. Turg'unova, N. (2023, November). ZAMONAVIY SHAHAR SHAROITIDA TO'XTASH JOYLARINI LOYIHALASH XUSUSIYATLARI. In Conference on Digital Innovation:" Modern Problems and Solutions".
11. Turg'unova, N. (2023, November). AVTOMATLASHTIRILGAN AVTOTURARGOH TIZIMLARI VA TEXNOLOGIYALARI TAHLILI. In Conference on Digital Innovation:" Modern Problems and Solutions".
