CC BY
143. Давлатов М. Психология/ М. Давлатов.-Душанбе «Собириён»,2010.-322 с.
4. Немов Р.С. Психология/ Р.С. Немов.-Москва «Просвещение»,1995.-238 с.
5. Махмудов Ш.К., Абдурашитов Н. Психологии омузгорй/ К Махмудов, Н.Абдурашитов.-Душанбе: «Ирфон», 2011.-193 с.
6. Давлатов М. Мачмуаи бозй ва машкхои психологй/М. Давлатов.-Душанбе: 2013.-128 с.
7. Крдиров С., Давлатов М. Психологияи ичтимой/ С. Кодиров, М. Давлатов.-Душанбе: «Сино», 2004.
8. Расулов Д., Сайдахмадов Л..Гаффоров А Педагогика/ Д Расулов, Л Сайдахмадов, АГаффоров.-Душанбе: «Студент»,2010-268 с.
9. Давлатов М., Муминова С. Психологияи зуроварй дар оила/ М. Давлатов М, С. Муминова .-Душанбе: «Матбуот», 2006
10. Мустафокулов Т., Нарзуллоева М Асосхои психологияи синнусолй ва педагогй/Т. Мустафокулов., М Нарзуллоева-Кулоб: 1993-360 с.
ПОНЯТИЕ ТЕМПЕРАМЕНТ И ОСОБЕННОСТИ ЕГО ВЫЯВЛЕНИЯ В НАУКЕ ПСИХОЛОГИЯ
В данной статье автор старается дать сведения о понятие темперамент (характер) и особенностях его выявления в науке психология, физиологических особенностях темперамента, индивидуальных качеств личности как, темперамент, характер, способности; вида темперамента такие как: сангвиник, флегматик, холерик, меланхолик,а также наблюдения по поводу психологических особенностей студентов и учащихся школе.
Темперамент-это такая индивидуальная особенност человека, которая определяет его развития и изменение психологического процеса и поведения.
В данном случае основное внимание уделяется скорости, длительности и силе психологического процесса, а также эмоциональность и влияние фактора поведения человека, а именно, подвижность, активность, мгновенные или затороможеные ответные действия и другие.
Ключевые слова: темперамент, способность, личностное поведение, индивидуальное поведение: сангвиник, флегматик, холерик, меланхолик, студент, чувственность, эмоциональное состояние, воспитание и личность.
THE CONCEPT OF TEMPER AND ITS CHARACTERISTICALLY APPEARANCE IN PSYCHOLOGY
In this article the author tried to give information about the concept of temper and its characteristically appearance in psychology, physiological bases of temper, the characteristics of individual behavior: like temper, character, ability, kinds of temper such as: sanguine temper, phlegmatic temper, choleric temper, and melancholic temper, as well as psychological observation on students' andpupils' characteristics.
Temper is an individual characters of humankind, that they define kind of development and placement of psychical process. over here speed, duration, andpsychical process power such as: emotional process and as well as external characteristics of the person's behavior, meaning enthusiastically behavior, being active, fast or slow movement of replying is meant.
Keywords: temper, ability, movement, individual behavior, individual, sanguine, phlegmatic , choleric melancholic, student, ppupil, emotion, emotional cases, education and human body.
Сведения об авторе:
Назарова Хосият - докторант PhD кафедры психология Таджикский национальный университет Адрес: 734025, РТ, г. Душанбе,проспект Рудаки, 17 Тел(+992) 981-08-31-42
About the author:
Nazarova Hosiyat - Tajik Nanional University doctorant phd of psychological science. Address: 734025, RT, Dushanbe, Rudaki Avenue 17. Phone: (+992) 981083142
ТАШКИЛИ ДАРС БО СХЕМА ВА ^АДВАЛ^О ДАР РАВАНДИ
омузонидани таълими ^уку;
Азимов М.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айнй
Дар шароити муосир ташкили шаклхои мухталифи дарси хукук бо истифодаи схема ва чадвалхо накши муассир мебозад. Роххои баланд бардоштани дарачаи дониш ва чахонбинии хонандагон бештар аз шакли дурусти ташкили дарс бо схема ва чадвалхо, ки дар рафти дарс истифода мегардад дар бисёр холат аз интихоби ин ё он сарчашмаи хукукй вобастагии калон дорад. Бинобар ин яке аз вазифахои мухими методикаи таълими хукук ин коркарди намудхои ташкили таълим дар ягонагй бо кушода додани имкониятхои методии он ба шумор меравад.
Хар як дарс интихоби ба худ хоси метод ва услубхои омузишро такозо менамояд. Бо роххои гуногун ва методхои фаъоли таълим омузонидани мавод хангоми дарс, хусусан дар муасиссахои тахсилоти миёна ва олй аз тарафи омузгор пешакй ба назар гирифтани система ва низоми муайянро талаб менамояд. Зеро
дар рафги дapc xyдcapoнa иваз намудани ycyлхoи баёни мaзмyн аз чoниби oмyзгap мумкин нecг, чунки дар ин хoлат ягонагии cox™ мантикии дapc вaйpoн мeгapдaд.
Дoниmчyëн мaвoди тaълимиpo хaмoн вакт пурра ва 6o acaнй aзxyд мeкyнaнд, ки мyхoкимaи oмyзгap 6o иcтифoдaи вашим мугаири тexникй: кoмпютep, пpaeктap ва дс^жаи элeктpoнй аз cxeмаю чадвалхр инчунин аёниятяр хангами дapc амалй карда шавад.
Дарш зaмoнaвй ба хар ваоила xycycияти эчoдй ва чустучуй дopaд, ки oмyзгap тибки ycyлхoи фaъaли таълим шавкмандии даpcpo чунин таъмин мeкyнaд;
- аюкамандии байни фaнхo;
- aлoкaдopй 6o хаёт;
- мсхшт ва таълими пoлитexникй;
- фaъaлияти бepyнaзтaълимиpo ба вocитaи cxeмa ва чaдвaлхo таъмин намуда, ба xycycияти тарбиявй гирифтани мaшFyлиятx,o эътибopи чиддй зoхиp мeнaмoяд.
Аз хама мухимаш oн аст, ки мазмуни мaвoди дapcpo хамаи дoниmчyëн бoяд aзxyд кунанд. Баъзан чунин хoлaтe мymoхидa мeшaвaд, ки ин ё oн дoниmчy cyCT мexoнaд ва мaвoди тaълимиpo пурра ё кдоман aзxyд нaмeкyнaд ба дapc эътибop нaмeдихaд, вaлe oмyзгap баъзан ин хoлатpo wymoxHAa нaмeкyнaд. Дар чунин хoлaт oмyзгap бoяд мymoхидaкop бoшaд. Бo caвoлy чaвoбхo чиpo фахмидан ва чиpo нафахмидани omopo муайян кунад. 3epo ба^ аз oнхo хoлo хам ^o^kn^-ra пурраи мycгaкилoнa дарккунии мaвoдpo нaдopaнд. Бинoбap ин тарзи дуруоги иcгифoдa намудани схема ва чадвал^о дар раванди таълим шарт ва зарур аст. Бapoи ба мamFyлиятхoи таълимй чалб намудани диккати шoгиpдoн, теш аз хама, интизoми ахли cинфpo бoяд таъмин кард.
Дар кишвари мo ва бepyн аз oн бemгap шакли дapc 6o cxeмa ва накшаи cинфии таълим пахн myдaacт, ки эчoдкopи oн Я.А. Кaмeнcкий мeбoшaд. To имруз ин coxm дapc 6o cxeмa ва накша 6o иmтиpoки хaзopoн oмyзгopoн, мeгaдиcтaн ва чунин пeдагaгхo мyтaфaккиpoни бузург ба мoнaнди И.Ф. Гфбард, И.П. neCTarc^ ЮДУшинжий, Я.В. Давид, Б. Нaвpoчинcкий ва дигapoн мукаммал гapдидaacт.[1, c.67]
Сиcтeмaи дapc 6o cxeмa ва накшаи cинфй дар дaвoми якчанд caдcaлaхo ба тaнкидхoи caxт дyчop гардида бoшaд хам тo ин дам кариб дар тaмoми ча^н иcтифoдaи oн махфуз аст. Кими мухими cиcтeмaи дapc 6o cxeмa ва накшаи шнфии ташкили таълим ин дapc 6o cxeмa ва накша ба хих^ мepaвaд.
Мoхияти дapc 6o cxeмa ва накша чиcт? To ин дам дар илми мeгaдикa акидас вучуд дopaд, ки мyтoбикk oн дapc 6o cxeмa ва накша - шакли ташкили фaъoлияти дoимии хайати oмyзгapoн ва дoниmчyëн дар вакги муайяншуда ба хиcaб мфавад, ки баpoи таълим, тарбия ва инкишoфи xoнaндa paвoнa myдaacт ва дар як вакт дар мycтaхкaм намудани xorapaH xoнaндa xизмaт мeкyнaд.
Дар чунин намуди дapc 6o cxeмa ва накша хамаи киcмхoи раванди таълими маърифатй: мавдд, мазмун, вacитa, мeгaдхoи фaъaлият дoиp ба ташкил ва poхбаpии хамаи yнcypхoи дидактикии oн ба инoбaт гирифга мeшaвaд. Мазмуни oн дар раванди таълим хамчун cиcтeмaи ягaнa ба таюири мyтaкoбилaи xoнaндaгaн ва oмyзгapoн oвapдa мepacaнaд, ки дар натичаи oн aзxyдкyнии дoниш аз чoниби дoниmчyëн инкишaфи кoбилияти oнхo, мyнocибaт ва мyomиpaт ва инчунин ^la^pam пeдaгaгии oмyзгap oвapдa мepacaнaд.
Дидактикаи мyocиp низ дигар нaмyдхoи тавшфи '^apc 6o cxeмa ва накша''-po чунин тaвcиф мeдихaд. ,flapc 6o cxeмa ва накша - ин вoхиди муташаккили раванди таълим бapoи кoмëб шудан ба мак^и таълим иcтифoдa мeгapдaд. [2, c.42]
Дар як чанд шмгуи вacитaхoи мeтoдии таълими хукук oид ба иcтифoдaи дypycти cxeмa ва чaдвaлхo чунин кайд myдaacт:
1. Дapc 6o cxeмa ва накша - ин мaшгyлиятecт, ки oмyзгap дар шнф 6o дoниmчyëн мeгyзаpoнад. яънс дapc 6o cxeмa ва нaкmae, ки даш^^кии якxeлa дomгa тибки чадвали дapc 6o cxeмa ва накша гyзapoнидa мeшaвaд ва мaкcaди нш^и oн oмyзиmи бapнoмaи таълимй аст [4, c.71].
2. Дapc 6o cxeмa ва накша - кими раванди тaълимe мeбoшaд, ки мантикан ба oxHp ра€идани мaвoди таълимии дapcиpo чамъбаст мeнaмoяд. Хамчун ужури раванди таълим дapc 6o cxeмa ва накша 6o хамаи нaмyдхoяш муаррифй карда мeшaвaд, ки дар як вакт шакли аахии таълим аст.
Бoяд кайд кард, ки бapтapихoи дapcи мyocиp 6o иcтифoдaи дypycти вacoити тexникй аз кабили кoмпютep, пpaeктap ва дтекаи элeкгpoнй 6o cxeма ва накша хамчун шакли ташкили раванди пeдaгaгй шш аз хама чунин аст:
- ба oмyзгop имкoният мсдш^ ки хангами дapc мaвoди тaълимиpo cиcтeмaнoк ва пайдархам баён нaмoяд, бapoи инкишaфи кoбилияти маърифатй ва ча^^инии дoниmчyëн мycaидат нaмoяд;
- дигар шaклхoи фaъaлияти дoниmчyëн аз чумла вазифахoи бepyнaзcинфй ва xoнaгии ornopo ба танзим дapopaд;
- дар раванди дарс бо схема ва накша донишчуён на танхо сохиби дониш, махорату малака балки сохиби методхои фаъолияти маърифатй мегарданд. Хдмин гуна дарс бо истифодаи схема ва накша буд, хаст ва дар оянда хам хамчун шакли асосии ташкили таълим ва тарбияи хонандагон бокй мемонад [5, с. 84].
Новобаста ба кутох будани раванд, дарс бо схема ва накша зинаи мураккаб ва масъулиятноки раванди таълим ба хисоб меравад. Аз сифати машгулиятхои алохида дар охир сифати умуми тайёрии муассисаи таълимй вобастагии калон дорад. Барои хамин низ кушиши тамоми омузгорон дар тамоми чахон барои он равона шудааст, ки истифодаи технологияхои муосирро ба вучуд оранд, ки самаранокии дарс бо схема ва накша дар мухлати кутох вазифаи босавод намудани хайати донишчуёнро таъмин намояд.
Созмон додани лоихаи хамагуна дарс бо схема ва накша аз дуруст ва дакик муайян намудани максади нихоии дарс бо схема ва накша - ки омузгор ба он ноил шудан мехохад огаз мегардад. Дарс дар якчоягй бо истифодаи схема ва накша хамчун шакли асосии таълим ба хисоб рафта шаклхои иловагии ташкили раванди педагогиро пурра мегардонад.
Ин шаклхои иловагии таълим (экскурсия, машварат, дарс бо схема ва накшахои иловагй ва шаклхои ёрирасони таълим) ба конеъ гардонидани шавки беандоза ва талаботи донишчуён равона карда мешавад. Ба ин намуди таълим факултативхо ва махфилхои гуногун низ дохил мешаванд.[1, с.210]
Дар холати бомахорат ва самаранок истифода бурдани шаклхои асосй, иловагй ва ёрирасонии таълим дар раванди омузиши фанни хукук хам дар муассисахои тахсилоти миёнаи умумй ва хам олии касбй ба комёбихои калон муваффак, гардидан мумкин аст.
Дар адабиётхои методй аз фанни хукук маънидодкунии гуногуни мохияти дарс бо схема ва накшаро дучор шудан мумкин аст.
Дар мавриди ташкил намудани машгулиятхои дарсй аз фанни хукук дар муассисахои тахсилоти миёнаи умумй истифодаи чунин накшаву чадвалхо ахамияти илмиву амалй доранд.
Ь^исмзмш асосии дарси хукук; муассисахои тахсилоти миёнаи умумй
к;исми ТАШКИ ЛИИ ДАРС
Спориши ва зифаи аонагй ва эълони ба^о
АДАБИЁТ
1. Бабанский Ю.К. Педагогика, М. 1988, - 422 с.
2. Вземский Е.Е., Орелэва О.Ю. Методика преподования истории в школе.-М .,1999 -42с.
3. Гора П.В. Повышение эффективности обучениииия истории в средней школе.-М..1988 - 95с.
4. Дайри НГ. Савременные требования куроку истории.-М.,1978 - 71с.
5. Степанищев АТ. Методика преподования и изучения истории: Учебное пособие для студ Высш. Учеб. Заведений: 2ч.-М.,2002
ОРГАНИЗАЦИЯ УРОКОВ СО СХЕМОЙ И РАСПИСАНИЙ В ПРОЦЕССЕ ОБУЧЕНИИ
Данная статья включает в себя пути организация уроков с помощью расписаний и схемой в процессе обучения. Так как каждый урок требует специальную методику преподавания. На современном этапе организация таких уроков с использованием схемы и расписаний играют важную роль. Правильное проведение таких уроков и использование разных источников очень положительно влияет на мировоззрение студентов. Поэтому один из основных задач методики обучение является выработка организации видов обучения и открытие методических возможностей.
Ключевые слова: урок, процесс, расписание, право, методика, преподавания, организация, источник, мировоззрение, учащихся.
THE WAYS OF ORGANIZATION OF LESSONS WITH SCHEME AND TIME-TABLE DURING THE PROCESS OF STUDYING
The article describes the main ways of organization of the lessons with using the scheme and the time-table during the process of studying. As every lesson has its special method of studying. At the present time the organization of such lessons plays the main role. During the holding of such lessons one should use several sources in order to improve the ideology of the students. That's why one of the important duties ofthe methods of teaching is to open all the methodic possibilities ofthe subject.
Keywords: lesson, process,time-table,, methods, studying, organization, source, ideology, learners.
Сведения об авторе:
Азимов М. - старший преподаватель кафедры права, факультет истории Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни
About the author:
Azimov M. - Senior Lecturer of the Department of Law, Faculty of History, Tajik State Pedagogical University named after S. Aini
АХАММИЯТИ ТАДКЩОТИ ИСТИФОДАИ ВНТИ ДАР ПЕДАГОГИКА
Атласова Г.А., Пулодов И.П.
Донишгоуи технологии Точикистон дар шахри Исфара
Компютеркунонии муассисахои таълимй дар Точикистон яке аз роххои асосии модернизатсияи раванди таълим ба хисоб рафта, рохандозии усулхои нави омузонидани фанхои таълимии макотиби тахсилоти миёна, аз чумла математикаро такозо дорад. Дар назди хар як таълимгох вазифамеистад, ки тамомкунандаро бо мачмуидониши универсалй, махорат, малакаи ба сагхи стандаргхои байналмилалй чавобгу мусаллах намояд. Хатмкарда мутахассисест, дар замони муосир худро, ихтисосашро хаматарафа муаррифй карда метавонад.
Дар ин раванд баробари компютеркунонии системаи маориф талабот ба коркарди асосхои методии истифодаи технологияхои игтилоагй низ меафзояд. Халли ин масъалахо ба нишондодхои барномахои давлатй ва дастуру супоришхои Асосгузори сулху вахдати миллй-Пешвои миллат, Президенти Чумхурии Точикистон мухтарам Эмомалй Рахмон бобати баланд бардоштани сифати таълим ва таквияти фаъолиятии илмй-методй иргибаги кавй дорад: «Вобаста ба ин, пешниход менамоям, ки ба хотири боз хам бехтар ба рох мондани омузиши илмхои табиатшиноси, дакик ва риёзи, инчунин, барои тавсеаи тафаккури техникии насли наврас солхои 2020 -2040 «Бистсолаи омузиш ва рушди фанхои табиатшиноси, дакик ва риёзи дар сохаи илму маориф» эълон карда шаванд»1.
Хадафи такмили дониши математикй тавассути технологияхои игтилоaгй, пеш аз хама, кавй гардонидани шуурнокии донишчу мебошад. У бояд нафакат кобилияти баёну истифодаи маводи чопй, хамчунин сохиби махорати истифодаи устокоронаи компютерро низ дошта бошад.
Омузгор воситахои навтарини технологияхои инноватсионй (ВНТИ)-ро на факатбарои такмили дониш, махорат ва малакаи донишчу, балки барои такмили салохияти омузгории худ ва салохиятнокии чараёни таълим ба кор мебарад.
Дар замони муосир хадафу максади таълим низ тагйир ёфтаанд ваа кнунонхо ба шахсият низ равона карда шудаанд. Яъне дар мадди назар инсон ва такомули у меистад. Ин раванд масъалаи такмили хонанда ва тачдиди амалиёти таълимиро хамин тавр рохандозй менамояд ки у бояд субъекги фаъоли таълим гардад на объекги пассив.
Дар тадкикоги педагогй масъалахои истифодаи ВНТИ (асосаш -компютер) дар макотиби миёна ва олй дар самтх,ои зерин баррасй мегарданд:
