CC BY
0INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "SCIENCE, EDUCATION AND INNOVATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND PROSPECTS"
MAY 17-18, 2024
OQSILLARNI TUZULISHI, STRUKTURASI VA FUNKSIYASI
HAQIDA
1Hudayberdiyova Muhabbat, 2Xo'shboqova Muyassar, 3Alisherova Ozoda,
4Rustamova Farida
1,2,3,4Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti talabasi https://doi.org/10.5281/zenodo.11211335
Annotatsiya. Ushbu tezizda oqsillarning tuzilishi, funksiyalari, elamentartarkibi, fizik va kimyoviy xossalari va ularning klassifikatsiyasi bilan tanishamiz. Shuningdek oddiy va murakkab oqsillar ham keltirib otilgan.
Kalit so'zlar: oqsillar,aminokislatalar, oddiy oqsillar(proteinlar), murakkab oqsillar(proteidlar),regulator, elektrofarez.
Annotation. In this article, we will get acquainted with the structure, functions, elemental composition, physical and chemical properties and their classification of proteins. Simple and complex proteins are also mentioned.
Key words: proteins, amino acids, simple proteins, complex proteins, regulator, electrophoresis.
Aннотация. В этой статье мы познакомимся со строением, функциями, елементным составом, физическими и химическими свойствами и их классификацией белков. Упоминаются также простые и сложные белки.
Ключевые слова: белки, аминокислоты, простые белки, сложные белки, регулятор, электрофорез.
Oqsillar deb 20 va undan ortiq aminokislata qoldig'idan tashkil topgan yuqori molekulali azodli organik birikmalarga aytiladi. Protein so'zi (grekcha protosbirinchi, huda ham ahamiyatli degan ma'noni anglata-di) birlamchi biologikahamiyatga ega bo'lgan modda sifatida ko' rsati-ladi. Oqsil yoki oqsil moddalaritovuq tuxumiga o'xshash bo'ladi. F. En-gels oqsilni filosofik ta'riflab "Oqsil buhayotning yashash shaklidir de-gan. Shunday qilib, oqsil va oqsil moddalari tirik organizmning asosini tashkil etadi. Ana shunga asoslanib molekulyar biologiyaning asoschi-laridan biri F. Krik oqsil bu juda katta ahamiyatga ega, chunki u har xil funksiyalarni juda ham oson va chiroyli bajaradi, deb ta'kidlagan edi. Hozirgi paytda tabiatda juda ko'p oqsillar bor. Ular organizmda har xil funksiyalarni bajaradi. Bir hujayrali organizmlarda 3000 dan ortiq, odam organizmida 5 000 000 ko'p oqsil bor. Oqsillar polimer molekulalar bo'lib, 20 ta har xil aminokislatalardan tashkil topgan. (N. A. Raxmatov, Toshkent 2009 y.) Oqsillar organizmda har xil funksiyani bajaradi. Misol uchun: katalitik, tashish, himoya, qisqarish, tuzilish, garmonal va hakazo. 1.Katalitik funksiyani oqsillar maxsus oqsil-katalizatorlar-fermantlar yordamida bajaradi. Organizmda fermentlat ta'sirifa moddalar alma-shinuvidagi har xil reaksiya tezligi va energiyasi ortadi. 2.Tashish funksiyasida oqsillar yordamida har xil moddalar qo'shilib, bir organdan ikkinchi bir organga olib boradi. 3.Himoya funksiyasini organizmda hosil bo'ladigon maxsus oqsillar bajaradi(antitela). Himoya funksiyasini qondagi zardob oqsili-fibrino-gen bajarib, qonni ivishida ishtirok etib, oqishini kamaytiradi. 4.Qisqarish funksiyasini bir guruhi oqsillar harakatlanishi va muskul tizimining asosiy tuzilish kompanenti bo'lib, organizm tomonidan mehanik ish bajarishida qatnashadi.Aktin va meozin oqsillari muskul-lar qisqarishida ishtirok etadi. 5.Oqsillarning tuzilish funksiyasi shundaki, ular hujayra tuzilishining asosinintashkil etadi. Oqsillar aminokislata
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE SCIENCE, EDUCATION AND INNOVATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND PROSPECTS
MAY 17-18, 2024
qoldiqlarining peptid bog' orqali birikishidan hosil bo'ladi.Bir aminokislataning karboksil guruhi va ikkinchi aminokislata-ning amin guruhi o'zaro birikib kavanet peptid bog' hosil bo'lib, suv molekulasi ajraladi. Aminokislataning uchtasi birikib oqsil hosil qilsa bu birikmaga tripeptid deyiladi. To'rtta aminokislataning birikishidan tet-rapeptid, beshta aminokislatalar o'zaro birikishidan pentopeptid va boshqalar hosil bo'ladi. Ko'p aminokislatalar qo'shilishidan polipeptid hosil bo'ladi. Qancha ko'p aminokislatalar o'zaro biriksa, shuncha ko'p har xil polipeptidlar hosil bo'lishi mumkin.(R. A. Sobirova,Toshkent)
Xulosa: Oqsillar 20 dan ortiq aminokislata qoldig'idan tashkil topgan yuqori molekulari azotli organik birikmalarga aytiladi.Oqsillar kimyoviy tarkibiga qarab ikkita katta sinfga:oddiy oqsillar (proteinlar) va murak-kab oqsillar(proteidlarga) bo'linadi. Shuningdek oqsillar organizmda har xil funksiyani bajaradi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
1. N. A. Raxmatov, T. M. Maxmudov, S. Mirzayev " Bioximiya" "Ta'lim"
2. nashriyoti, Toshkent 2009 y.
3. R. A. Sobirova, O. A. Abrorov, F. X. Inayatova, A. N. Aripov "Biologik
4. kimyo". Toshkent. "Yangi asr avlodi" 2006 y
5. Q. R. Davronov, B. S. Aliqulov "Nonobiotexnologiya asarlari" Tosh-kent "O'qituvchi" 2012
6. A. Zikiryayev, A. To'xtayev, I. Asimov, N. Sonin 9-sinf biologiya dars-ligi
