CC BY
6ОПРЕДЕЛЕНИЕ СТАДИИ ХРОНИЧЕСКОГО ЭКССУДАТИВНОГО СРЕДНЕГО
ОТИТА ПО РЕЗУЛЬТАТАМ ТЕЗИОГРАФИИ БАРАБАННОЙ ПЕРЕПОНКИ
Исакова Юлдуз Нуриддиновна Хушвакова Нилюфар Журакуловна
Самаркандскийгосударственный медицинский университет
Одной из важнейших составляющих успешного лечения хронического экссудативного отита является своевременная диагностика стадий заболевания и соответствующее целенаправленное воздействие. Хронический экссудативный средний отит (SEO'o) определяется как аномальное заболевание среднего уха, которое проявляется накоплением в его полостях транссудата или экссудата серозного, слизистого или слизистого характера, что приводит к потере слуха.
Ключевые слова: хронический экссудативный отит, экссудативные стадии отита; тезиография; кристаллограммы, шунтирование барабанной перепонки.
SURUNKALI EKSSUDATIV O'RTA OTITNING QULOQ PARDASIDAGI TEZIOGRAFIYALAR NATIJASIDA BOSQICHINI ANIQLASH
Surunkali ekssudativ otitni muvaffaqiyatli davolashning eng muhim tarkibiy qismlaridan biri bu kasallik bosqichlarini o'z vaqtida tashxislash va shunga muvofiq maqsadli ta'sir qilishdir. Surunkali ekssudativ o'rta otit (SEO'O) o'rta quloqning g'ayritabiiy kasalligi sifatida tavsiflanadi, bu uning bo'shliqlarida transudat yoki ekssudat - seroz, shilliq yoki mukoid tabiatning to'planishi bilan namoyon bo'ladi, bu esa eshitish qobiliyatini yo'qotishiga olib keladi.
Kalit so'zlar: Surunkalii ekksudativ otit, otitning ekssudativ bosqichlari; teziografiya; kristallogrammalar, quloq pardasini shuntlash.
DETERMINATION OF THE STAGE OF CHRONIC EXUDATIVE OTITIS MEDIA BASED ON THE RESULTS OF THERMOGRAPHY OF THE TYMPANIC MEMBRANE
One of the most important components of the successful treatment of chronic exudative otitis is the timely diagnosis of the stages of the disease and the appropriate targeted impact. Chronic exudative otitis media (SEO'o) is defined as an abnormal disease of the middle ear, which is manifested by the accumulation of transudate or exudate of a serous, mucous or mucous nature in its cavities, which leads to hearing loss.
Key words: chronic exudative otitis, exudative stages of otitis; tesiography; crystallograms, eardrum bypass.
Tadqiqotning dolzaibligi. SEO'O bolalar va kattalardagi tez-tez uchraydigan kasalliklarni anglatadi, SEO'O holatlarining 60 foizida 3-7 yoshda tashxis qo'yilgan [2]. Ushbu patologiyaga chalingan bemorlar sonining ko'payishiga doimiy virusli va bakterial infeksiyalarning tarqalishi, ekologiyaning yomonlashishi, antibiotiklardan nazoratsiz foydalanish, allergik kasalliklar, eshitish naychasi va nazofarenks patologiyasini kech tashxislash kabi omillar yordam beradi [3, 4, 5]. Bundan tashqari, progressiv perinatal texnologiyalar fonida yangi tug'ilgan chaqaloqlar orasida erta tug'ilgan chaqaloqlarning ulushi ortib bormoqda, ular to'liq tug'ilgan chaqaloqlarga qaraganda 3 baravar ko'proq SEO'O tashxisi qo'yilgan [6]. Kasallikning klinik ko'rinishlarining o'ziga xos xususiyatlari og'riq sindromining yo'qligi, eshitish qobiliyatining pasayishi, shuning uchun ko'pincha SEO'O belgilari bemorni va uning qarindoshlarini tashvishga solmaydi. Shu bilan birga, eshitish qobiliyatining pasayishi SEO'Oning asosiy belgisiga aylanadi. Yosh bolalarda eshitish funksiyasining uzoq muddatli buzilishi nutq va intellektual rivojlanishning kechikishiga, kognitiv nuqsonlarga, o'rganishda qiyinchiliklarga, jamiyatdagi moslashuvning buzilishiga olib kelishi mumkin [3, 6]. SEO'O patogenezi va uning klinik kursi aniq bosqichlarga ega va patologik
jarayonning bosqichlari va uning oqibatlarini aks ettiradi [7, 8]. Bosqichlarni ajratishda ular asosan klinik belgilarga, kasallikning boshlanish vaqtiga, audiologik ma'lumotlarga asoslanadi. Ushbu usullarning barchasi subyektivdir va SEO'O bosqichlarini aniqlashning aniq, obyektiv mezonlari taqdim etilmaydi.
Shu bilan birga, SEO'O bosqichlarini aniqlash katta klinik ahamiyatga ega, chunki patogenetik davolash va uning samaradorligi bunga bog'liq [2]. Klinik amaliyotda SEO'O bosqichi har doim ham davolanishni boshlashdan oldin aniqlanmaydi va shuning uchun terapiya barcha bemorlarda bir xil bo'lib chiqadi, bu esa qoniqarsiz natijalarga olib kelishi mumkin. Ushbu muammoga qiziqish ham amaliy shifokorlar, ham ilmiy tadqiqotchilar tomonidan saqlanib kelinmoqda, bu kasallikni o'z vaqtida tashxislash va SEO'O bosqichlarini aniqlashning dolzarbligi, ilmiy, amaliy va ijtimoiy ahamiyatini tasdiqlaydi. A. N. Xrabrikov, L. V. Shmakova SEO'O - seroz, sekretor, fibrozning 3 bosqichi ajratiladi va ushbu bosqichlarni klinik va audiologik tadqiqotlar o'tkazish, shuningdek, uning xususiyatlari bilan timpanik bo'shliqdan ajralib chiqadigan moddalarni olish orqali aniqlash taklif etiladi[9]. Seroz bosqichi transudat aniqlanganda aniqlanadi, kasallikning davomiyligi 1 oygacha, quloq pardasi infiltratsiyalangan, havo tovush o'tkazuvchanligi chegaralari 20 dB gacha bo'lgan, suyak tovush o'tkazuvchanligining chegaralari normal, timpanogrammada "C turi" , kamroq - "B turi"; Sekretor bosqichi viskoz mukoz ekssudat mavjudligida, kasallikning davomiyligi 1 oydan 12 oygacha, oq yoki sariq rangdagi infiltratsiyalangan timpanik membrana bilan, ekssudat darajasi va pastki kvadrantlarda shish paydo bo'lishining mumkin bo'lgan ta'rifi bilan aniqlanadi. Havo tovush o'tkazuvchanligi chegaralari 30-40 dB gacha, suyak tovush o'tkazuvchanligi chegaralari normal yoki yuqori chastotalarda 10 dB gacha ko'tarilgan, timpanogrammada "C turi" yoki "B turi"; SEO'O ning tolali bosqichi degenerativ jarayonlarning ustunligi, timpanik bo'shliqning shilliq qavatidagi tolali transformatsiya, shilimshiq ishlab chiqarishni to'xtatish, kasallikning davomiyligi 14 oydan ortiq, orqaga tortilish, timpanik membrananing oqarishi, ba'zida chandiq o'zgarishi bilan aniqlanadi. Havo tovush o'tkazuvchanligi chegaralari 35-50 dB gacha, suyak tovush o'tkazuvchanligi chegaralari 15-20 db, timpanogramma "b turi" yoki " C turi"[9]. Ta'riflangan xususiyatlarning muhim qismi subyektiv xususiyatlarga ishora qiladi [10], bu SEO'O bosqichlarini aniqlashning ishonchsizligiga olib kelishi mumkin.
Tadqiqotning maqsadi. SEO'O bosqichlarini aniqlashning yuqori darajadagi ishonchlilikka ega bo'lgan obyektiv usulini ishlab chiqishdir.
Materiallar va usullar. Kuzatuv ostida 85 bemor (112 quloq) bo'lgan, ulardan 51 nafari 1855 yoshda va 34 nafari 4-17 yoshda, 40 nafari erkak va 45 nafari ayol SEO'O bo'yicha statsionar Otorinolaringologiya bo'limiga yotqizilgan. Klinik, otorinolaringologik, audiologik tekshiruvlardan tashqari, barcha bemorlar timpanopunktur yordamida timpanik bo'shliq tarkibini qayrilgan cho'ziq igna va shpris yordamida amalga oshirildi. Olingan tarkib Petri idishlariga joylashtirildi va teziografiya o'tkazildi. Teziografiya - bu tabiiy moddalarni CuCh*2H2O kristallarini tekshirilayotgan moddalar ishtiroki asosida kristallanganda o'rganish usuli [11]. Otorinolaringologiyada teziografiya kamdan-kam hollarda qo'llaniladi, asosan kristallografik rasmdan oldin ekssudatining jismoniy holatini baholash uchun, yallig'lanish jarayoni va sinusit shakllarini aniqlashning yordamchi invaziv bo'lmagan usuli sifatida [12, 13, 14] va faqat bitta tadqiqotlar otitlarda ekssudat holatini o'rganishga bag'ishlangan [15]. Olingan kristallogrammalar makro va mikroskopik jihatdan o'rganilib, 1/sm2 [16] West Media (Avstriya) microoptix MX 300T mikroskopi yordamida kristallografik sur'atining tabiati va kristallanish markazlarining kontsentratsiyasini aniqlandi. Eshitish qobiliyatini tonal chegara audiometriyasi va timpanometriya usuli bilan o'rganish dinamikada amalga oshirildi. Kuzatuv davri 12 oygacha.
Tadqiqot natijalari va munozaralar. Tadqiqot natijalarini tahlil qilish SEO'Oning turli bosqichlarida kristallanish markazlari kontsentratsiyasining statistik jihatdan ishonchli (p <0,05) ko'rsatkichlarini aniqlashga imkon berdi. Kristallanish markazlarining olingan kontsentratsiyasiga va biz taklif qilgan asl metodologiyaga muvofiq SEO'O bosqichi to'g'risida xulosa chiqarildi:
Kristallanish markazlarining kontsentratsiyasi 0,46 dan kam bo'lsa, SEO'ONING seroz bosqichi, Kristallanish markazlarining kontsentratsiyasi 0,46 dan 0,92 gacha - SEO'Oning sekretor bosqichi; va Kristallanish markazlarining kontsentratsiyasi 0,92 dan ortiq bo'lsa, o'rta otitning ekssudativning tolali bosqichi aniqlandi[16].
Kasalxonaga yotqizilgan barcha 85 bemor (112 quloq) klinik, otorinolaringologik va audiologik tadqiqotlar natijasida SEO'O tashxisi tasdiqlandi. Teziografik usuldan foydalangan holda tadqiqot natijalari olingan kristallogrammalar bo'yicha vizual ravishda va Kristallanish markazlarining kontsentratsiyasini aniqlash bilan statistik ishlov berish ma'lumotlari bo'yicha miqdoriy jihatdan baholandi. Barcha bemorlar 3 guruhga bo'lingan:
1-guruh: SEO'Oning seroz bosqichi - 29 bemor, ulardan 10 tasi bir tomonlama va 17 tasi ikki tomonlama jarayon(jami 44 quloq);
2-guruh: sekretor bosqich - 31 bemor, ulardan 15 tasi bir tomonlama va 12 tasi ikki tomonlama jarayon (39 quloq);
3 - guruh: tolali bosqich - 25 bemor, ulardan 7 tasi bir tomonlama va 11 tasi ikki tomonlama jarayon (29 quloq).
1-guruhdagi 29 bemorda Kristallanish markazlarining kontsentratsiyasi 0,24 dan 0,43 1/sm2 gacha (0,37±0,06). Ko'rsatkich qiymatlari 0,46 1/sm2 dan kam bo'lganligi sababli, ushbu bemorlar SEO'Oning seroz bosqichini tasdiqladilar (tavsiya etilgan usulga muvofiq) [16] va konservativ davo olib borildi, shu jumladan eshitish naychalarining og'zini anemizatsiya qilindi, deksametazon bilan eshitish naychalarini kateterizatsiya qilindi, mukolitik dorilarni qabul qilindi. 3 oydan keyin 12 bemorda eshitish qobiliyati yaxshilandi (41,4%). Bu guruhdagi 17 bemorda qo'llanilgan davo ta'sir etishmasligi qayd etildi. Ushbu bemorlarga timpanotomiya va quloq pardasini shuntlash operatsiyasi o'tkazildi, ulardan 16 tasi adenotomiya yoki adenotonsillotomiya (ko'rsatmalarga muvofiq) bir vaqtning o'zida amalga oshirildi. 1 oydan so'ng barcha operatsiya qilingan bemorlarda eshitish funksiyasi yaxshilandi. Shuntlar 6-8 oydan keyin olib tashlandi. Audiometrik usullar bilan tasdiqlangan maqsadli davolash samaradorligi 3, 6, 12 oy ichida saqlanib qoldi.
2-guruhdagi 31 bemorda kristallanish markazlari kontsentratsiyasining qiymati 0,53 dan 0,86 1/sm2 gacha (0,74±0,09). Ushbu qiymat 0,46 dan 0,92 1/sm2 gacha bo'lganligi sababli, SEO'ONning sekretor bosqichi tasdiqlandi. Anamnez ma'lumotlari ilgari o'tkazilgan konservativ davo samarasizligini ko'rsatdi. Bemorlarga timpanotomiya va quloq pardasini shuntlash operatsiyasi va ko'rsatmalarga ko'ra adenotomiya yoki adenotonsillotomiya o'tkazildi. Jarrohlik davolashdan keyin eshitish funksiyasining yaxshilanishi tasdiqlandi. Uning 29 bemordagi ijobiy natijalari (93,5%) SEO'Oning sekretor bosqichini aniqlashning ishonchliligini tasdiqladi. Davolanishdan keyin SEO'O bilan og'rigan bemorlarda eshitish yaxshilanishi doimiy bo'lib, 1, 6 va 12 oy ichida saqlanib qoldi.
3-guruhdagi 25 bemorda kristallanish markazlarining konsentratsiya qiymatlari 0,94 1/sm2 va undan yuqori bo'lgan. Ushbu qiymat chegara raqamidan oshib ketadi-0,92 1/sm2, bu biz taklif qilgan usulga muvofiq [16] SEO'Oning tolali bosqichini tasdiqlaydi. 20 bemor (80%) ushbu guruhdan adenotomiya yoki adenotonsillotomiya (ko'rsatmalarga ko'ra) bir vaqtning o'zida timpanotomiya (6 kishi) yoki quloq pardasini shuntlash operatsiyasi (14 kishi) o'tkazildi. SEO'Oning fibroz bosqichida barcha bemorlarga davolashning konservativ yo'nalishi rezorbsiya terapiyasi (proteolitik fermentlar) va gormonal vositalarni (transtubar yoki intratimpanal) tayinlashni o'z ichiga olgan. 21 bemorda (84%) 1, 6 va 12 oydan keyin eshitish qobiliyati yaxshilandi.
Shunday qilib, SEO'O bosqichini aniqlashning taklif qilingan usuli obyektiv, ishonchli va har qanday yoshdagi bemorlarda SEO'O bosqichlarini aniqlashtirish uchun ishlatilishi mumkin. Davolashning eng past samaradorligi SEO'ONING kech, 3-bosqichida kuzatiladi. Taklif etilayotgan usulning amalga oshirilishi klinik amaliyotdan quyidagi misollar bilan tasvirlangan. Bemor L., 13 yoshda, Otorinolaringologiya bo'limiga bir tomonlama eshitish qobiliyatining pasayishi shikoyatlari bilan kirdi. Anamnezdan ma'lum bo'lishicha, chap quloqning tiqilishi hissi o'tkir respirator virusli infeksiyalardan keyin paydo bo'lgan va uch hafta davomida saqlanib qolgan. Og'riq sindromi yo'q
edi. Bemor L. kasalxonaga yotqizilganida, otoskopiya o'tkazildi, unda chap tomonda kulrang - pushti rangdagi tortilgan quloq pardasi, yorug'lik refleksining qisqarishi kuzatildi. Tonal chegara audiometriyasi bilan havo tovush o'tkazuvchanligi chegaralarining chap tomonda 20-25 dB gacha bir tomonlama o'sishi C tipidagi timpanogramma aniqlandi, o'ng tomonda eshitish chegaralari 0-5 dB gacha A tipidagi timpanogramma aniqlandi. Tashxis chap tomonlama ekssudativ otit vositasi. SEO'O bosqichini aniqlash uchun qo'shimcha tekshiruv o'tkazildi: chap tomondagi timpanik bo'shliqdan ajratiladigan devor yig'ildi va teziografik tadqiqot o'tkazildi. Kristallogramma aniq suratli, uzun, to'g'ri dendritlar bilan, simmetrik joylashgan "to'plamlarga" to'plangan, kamdan-kam kristallanish markazlari bilan olingan. Kristallanish markazlarining kontsentratsiyasi 0,39 1/sm2 ga to'g'ri keldi. Bemor L. ga Kristallanish markazlarining kontsentratsiyasi 0,46 1/sm2 dan kam bo'lganligi uchun SEO'Oning seroz bosqichi tashxisi qo'yilgan. Ikki hafta davomida konservativ davo amalga oshirildi, shu jumladan eshitish naychalarining og'zini anemizatsiya qilish, deksametazonni transtubar yuborish, mukolitik vositalarni va endonazal qabul qilindi. 1 oydan keyin audiometriya va impedansometriya ko'rsatkichlari bo'yicha eshitish funksiyasi normal bo'ldi. Natija ijobiy bo'ldi -eshitish 3, 6, 12 oydan keyin normal holatga keldi.
Ikkinchi holatda, 5 yoshli bemor B. Otorinolaringologiya bo'limiga ota-onasining so'zlariga ko'ra, eshitish qobiliyatining ikki tomonlama pasayishi va nutqning kechikishi haqida shikoyatlar bilan keldi. Anamnezdan ma'lum bo'lishicha, bolada tez-tez o'tkir respirator virusli infeksiyalar, o'tkir otitlari kuzatiladi. Antibiotik terapiyasi olgan. 3 yoshdan boshlab burun bilan nafas olish qiyin, nutq noaniq, tushunarsiz. Kasalxonaga yotqizilganida, bemor B. otoskopiya o'tkazildi-kulrang, qalinlashgan quloq pardalari, o'tkir yallig'lanish o'zgarishlarining yo'qligi, impedansometriyada ikkala tomondan "b turi" timpanogrammasi, o'yin audiometriyasida - eshitish chegaralari 45-50 dB ga to'g'ri keldi, bu eshitish qobiliyatining II darajasini ko'rsatdi. Tashxis qo'yildi - ekssudativ o'rta otit, adenoidning 2-3 darajalari. SEO'O bosqichini aniqlash uchun qo'shimcha tekshiruv o'tkazildi: quloq pardasi bo'shlig'idan ajratilgan tarkibning teziografik tekshiruvi o'tkazildi. Olingan kristallogrammada qisqartirilgan dendritlar va ko'p kristallanish markazlari (KM) tasvirlangan. Kristallanish markazlarining kontsentratsiyasi aniqlandi, uning qiymati 0,86 1/sm2 ga to'g'ri keldi. Shart bajarilganligi sababli: Kristallanish markazlarining kontsentratsiyasi 0,46 dan 0,92 1/sm2 gacha, B. bemoriga SEO'Oning sekretor bosqichi tashxisi qo'yilgan. Bolada adenotomiya va bir vaqtning o'zida ikki tomonlama quloq pardasini shuntlash o'tkazildi. Eshitish funksiyasi yaxshilandi va 1 oydan so'ng eshitish chegaralari o'yin audiometriyasi ma'lumotlariga ko'ra 10-15 dB ga to'g'ri keldi. Shuntlar 7 oydan keyin olib tashlandi. 12 oydan so'ng tipanogramma ikkala tomonning "a turi" ga to'g'ri keldi va audiometrik ko'rsatkichlar normal diapazonda edi.
Shunday qilib, teziografiya natijalarini o'rganish bilan tavsiflangan klinik tadqiqot ma'lumotlari SEO'O bosqichlarini aniqroq aniqlashga imkon beradi va shunga mos ravishda SEO'O rivojlanish bosqichlariga muvofiq maqsadli davolanishni amalga oshiradi, bu esa terapevtik ta'sir samaradorligini sezilarli darajada oshiradi.
Xulosa. Katta klinik va laboratoriya materiallari asosida SEO'O bosqichlarini muvaffaqiyatli aniqlash uchun dalillar olingan. Ish davomida surunkali ekssudativ otit bilan og'rigan bemorlarning quloq pardasi bo'shlig'idan chiqarilishini o'rganish uchun teziografik usulni qo'llash va kasallik bosqichlarini farqlash uchun kristallanish markazlari soni bo'yicha olingan kristallogrammalarning sifat - vizual va miqdoriy xususiyatlaridan foydalanish imkoniyatlari ko'rsatildi. Kristallanish markazlarining 0,46 dan kam konsentratsiyasida SEO'Oning seroz bosqichi, Kristallanish markazlarining 0,46 dan 0,92 gacha konsentratsiyasida SEO'Oning sekretor bosqichi, Kristallanish markazlarining 0,92 dan ortiq konsentratsiyasida ekssudativ otitning fibroz bosqichi aniqlandi. Teziografiya yordamida SEO'O bosqichlarini aniqlash bo'yicha tadqiqotlar barcha bemorlarda muvaffaqiyatli bo'ldi.
Bu SEOMning belgilangan bosqichlariga ko'ra yo'naltirilgan terapiyaning funksional davolashda ijobiy natijalarni olishga imkon berdi
ADABIYOTLAR:
1. Коркмазов М.Ю., Ленгина М.А., Коркмазов А.М. Биохимические показатели характера оксидатив-ного стресса в зависимости от проводимой послеоперационной терапии у пациентов, перенесших вну-триносовые хирургические вмешательства // Вестник оториноларингологии, 2016. Т. 81, No S5. С. 33-35.
2. Хушвакова Н. Ж., Давронова Г. Б., Шукуров Ж. О. СОВРЕМЕННЫЕ ПОДХОДЫ К ДИАГНОСТИКЕ И ЛЕЧЕНИЮ НАСЛЕДСТВЕННО-ОБУСЛОВЛЕННЫХ ФОРМ НЕЙРОСЕНСОРНОЙ ТУГОУХОСТИ //Finland International Scientific Journal of Education, Social Science & Humanities. - 2023. - Т. 11. - №. 4. - С. 2104-2117.
3. Лопатин А.С., Варвянская А.В. Острый и хронический Риносинусит: Принципы терапии // Медицинский совет, 2014. No 3. С. 24-27.
4. Xolov, X. N., Nurov, U. I., & Narzullaev, N. U. (2022). IMMUNOPATHOGENESIS OF CLINICAL MANIFESTATIONS CHRONIC RHINOSINUSITIS. NeuroQuantology, 20(19), 1.
5. Вишняков В.В., Синьков Э.В., Саракуева А.Р. Современные методы диагностики и лечения больных с экссудативным средним отитом // Материалы 2-го Петербургского форума оториноларингологов России. 2013. С. 44-46.
6. Наимова З. С., Хушвакова Н. Ж. Нейросенсорная Тугоухость-Типы, Причины И Симптомы //Central Asian Journal of Medical and Natural Science. - 2021. - Т. 2. - №2. 6. - С. 353357.
7. Tos M., Poulsen G., Borch J. Etiologic factors in secretory otitis // Arch. Otolaryngology. 2011. Vol. 105(10). P. 582-588.
8. Xolov, H. N. (2022, December). Optimization of treatment of chronic sinusitis in children, taking into account the comorbid status. In "ONLINE-CONFERENCES" PLATFORM (pp. 116-117).
9. Xolov, H. N. (2022, December). Study of Cytokine Polymorphisms in the Formation of Predisposition to Chronic Rhinosinusitis. In International Conference on Multidimensional Research and Innovative Technological Analyses (pp. 185-186).
10. Xolov, H. N. (2022, September). The Significance Of The Pain Symptom In The Diagnosis Of Immune Disorders In Rhinosinusitis. In "Online-Conferences" Platform (Pp. 47-48)
11. Никитин К.А., Арустамян И.Г., Болознева Е.В. Местное этиотропное лечение при остром наружном и среднем отитах. Медицинский совет. 2013;(7):22-25.
12. Nikitin K.A., Arustamyan I.G., Bolozneva E.V. Local etiotropic treatment for acute external and otitis media. Meditsinskiy Sovet. 2013;(7):22-25.
13. Никифорова Г.Н., Свистушкин В.М., Дедова М.Г. Возможности местной терапии инфекционно-воспалительных заболеваний ЛОР-органов. РМЖ. 2015;(6):346.
14. Nikiforova G.N., Svistushkin V.M., Dedova M.G. Possibilities of local therapy of infectious and inflammatory diseases of the upper respiratory tract. RMJ. 2015;(6):346.
15. Туровский А.Б., Крюков А.И. Острое воспаление наружного и среднего уха. Consilium Medicum. 2000;8(2):323-325.
16. Turovsky A.B., Kryukov A.I. Acute inflammation of the outer and middle ear. Consilium Medicum. 2000;8(2):323-325. (In Russ.) Available at: https://consilium.orscience.ru/2075-1753/article/view/91296.
