CC BY
47
С. Х,усайнов
НИГОХ,Е БА ДАЁТ ВА ОСОРИ МУХДММАД К.ОСИМИ ДИНДУШОХ,
Вожатой калидй: таърихи сулола.\ои мусулмонии Х^иид, таърихиигории форси дар Х^иидустои, «Таърихи Фаришта»-и Мух,аммадцосими Х^иидушох,, таърихи шох,оии Дакай
Мух,аммад К.осим ибни Мавлоно Руломалй Хиндунюх,и Аста-рободй муаррих, иизишк ва коргузори дарбори султоих,ои Ах,мад-нагар ва Бе^оиури Дакан мебошад. Падари у Мавлоно I уломали Хипдуп[ох,и Астарободй яке аз донишмандони замони худ буда, дар iyiiopii дигар ходимони илму фарх,аиг ватани худ Эронро тарк карда, рох,и сарзамини Х,индро пеш мегирад. Мавлоно Руломалй дар кадом сол ва бо чй сабаб Астарободро тарк карда аст то х,ол номаълум аст.
Дар тазкира ва асарх,ои таърихии он давра х,с'( маълумоте дарбораиу додаиашудааст, тапх,о Мух,аммад К.осими Хипдушох, дар асари худ «Таърихи Фаришта» дар мавриди муайян кардаии соли фавти Бурх,оии Низомшох, (1509-1554) аз падари худ ёд карда, як порча шеъри вайро ки дар он ба воситаи моддаи таърих соли фавти и[ох,и мазкур ба риштаи назм кашида шудааст, меорад. Ба х,исоГ)и аб^ад модаи таърихи он - «Заволн хусравои» соли соли 1554-ро медих,ад ва аз ин маълум мегардад, ки Мавлоно Руломалй то ин давра дар цайди х,аёт буда, дар дарбори 1>урх,оии Низомшох, фаъолият доштааст.
Дар мавриди муайян кардани зодгох,и Мух,аммад К,осими Х1индушох, олимон ва мух,аед1щон ба баъзе сах,лнигорй рох, додаанд. Аз он чумла муаллнфи «Тазкнраи р^зи р^шан» Мавлавй Мух,аммад Музаффар хусейии Сабо ба иштибох,от рох, дода меиависад, ки Мух,аммад К,осим Ах,маднагарии Гу^аротй аз
мулозимони Одилшох,и Даканй буд ва китоби «Таърихи Фаришта»-ро ба номаш таълиф намуд. (8,617) Шояд дар ин нигошта Мух,аммад К,осим Хипдушох,и Астарободиро Ахдгаднагарй ба цалам овардани Хусайии Сабо сахри чвддие набошад, ба он далел, ки ба шах,одати мух.як^ици бузурги аиглисРиё Мух,аммад К,осими Хипдупюх, ибни Малоно I уломал и и Хипдушох,» Асгарободй дар Астаробод ба соли 960 х, (1553м) таваллуд ёфта, дар айёми тифлй бо х,амрох,и иадар рах,сииори Х,инд шуд ва дар Ахмадиагар -иойтахти Низомшохрён мусгяцяр гярдид. (9,225) Дурустии ин дялели мух.як^ици янглис Риё дяр мявриди он ки Фяриштя дяр Астяробод тявяллуд ёфтяяст, яз нигоштях,ои дебочяи худи муллиф бярмеояд, ки нясяби худро Мух,яммяд К,осим Х1индушох,и Астярободй ял-мяшхур бя Фяриштя хондяяст. (2, 3) Вяле Мух,яммяд К.осимро Гу^яротй хоидяи вя бя кралям овярдяи сяхри хеле бузург яст, зеро шяхри Ах,мяднягяр дяр 1уфИИ XVI -ум бя музофоти Дякян ДОХИЛ шудя, бя Гучярот Х,СД гуня иртиботе нядошт. Мяълумотх,ои Чярлз Риё, Х,усяйни Сябо вя худи муяллиф имкои медих,янд, ки Мух,яммяд 1<,оси \ш Х1иидушох,ро эронитябор, мех,яии бумии онро шях,ри Астяробод вя пярвярдяи шях,ри Ах,мядиягяри Дякян гуем. Аз ин ру ин хонядони донишмяндро яз ях,ли Астяробод хондяну онх,оро Астярободй гуфтян хилофи Х,ЯК,Н1уП бя нязяр нямерясяд.
Перомуни сяняи тяввялуди Фяриштя дяр сярчяшмях,о вя тязкирях,о чизе дяр1; нягярдидяст, вяле дяр миёни \[ух,як,к,икоп яцидях,ои гуногун мяв^уд яст. Няхуст, муяррих К.А. Антоновя дяр шярх,и мянбяъ вя ядябиётх,ои ясяри худ «Очерки общественных отношений и политического строя могольской Индии времён Акбяря (1556-1605)» овярдя, ки Фяриштя дяр Астяробод бяйни солх,ои 950/1550 - 978/1570 тявяллуд ёфтяяст. (1, 12) Воцеъян х,ям, сяняи яввяли зикршудяро як порчяи шеърии пурнякух,иши Мявлоно I уломялй, ки модяи таърихи он соли 1554-ро медих,ад ва маълумоти \[ух,як,к,ик1и аиглис Риё дар бораи он, ки Мух,аммад К,осим дар айёми тифлй бо х,амрох,ии падар ба Х,инд рафтааст, х,у^^аган гясдик, менамоянд. Вале мулох,изаи дар байни 20-сол тахмин задани санаи таваллуди Фаришта аз ^ониби \[ух,як,к,ик1 гарчанде шубх,анок нест, аммо ба асосх,ои илмй кам такя мекунад. Бояд гуфт, ки аник; муайян кардани чунин санах,о х,аргиз кори осоне нест, аммо сухан дар бораи коргузор ва
таърихнигоре меравад, ки дар нимаи дуюми саддаи XVI ва ибтидои царим XVII зиндагй кардааст.
Мух,аммадризо Нусайрй дар пешгуфтори худ ба «Таърихи Фаришта» ба саргузашти муаллиф ишора намуда ва дар бораи соли таваллуди Мух,аммад К.осими Хипдушох, навишта аст, ки «х,амин 1у1дяр медоием, ки зох,иран дар соли 1569-70 мутаваллид шуд». (4,16) Аммо ба иазар мерасад, ки таърихи таваллуди Фаришта аз суи мусах,х,ех, иазируфта шуда, дуруст набошад. Мусахдех, меиависад «Пас аз тах,силоти муцаддамотй ва касби доииш дар дувоздах,солагй х,я\г рох,м иадар ба Х,инд рафт ва ба дарбори Муртазои Низомшох, (1564-1578) рох, ёфт ва аз зумраи мух,офизони вай даромад». (4, 17) Агар ацидаи \iycax,x,cx,po дар мавриди соли таваллуди Фаришта ва бо дариазар гирифтани дувоздах,солагии уро х,ангоми куч аз Эрой ба иазар бигирем, Фаришта бояд дар соли 1581-82 ба х,а\ф°х,и иадараш ба Х,инд ворид шуда бошад. хдпо агар бипазирем, ки Фаришта баъд аз се соли вуруд ба Х,инд ба дарбори Муртазои Низомшох, рох, ёфта бошад оё пазируфтанй аст, ки Мух,аммад К,осими понздах,сола раёсати мух,офизати дарбори Муртазои Низомшохро ба узда дошта бошад.
Савум шарцшиноси бузурги аиглис Чарлз Риё оварда, ки Мух,аммад З^осими Хипдуи[()х,иГ)пи Малоио I уломалии Хиидушох,» Астарободй дар Астаробод ба соли 960 х,. к,. (1553м.) ^и^рй таваллуд ёфтааст. Маълумоти иигоштаи мух,авдщро худи Фаришта х,ангоми зикри 1«)к,сах,ои давраи хукумати Муртазои Низомшох, бо ж ишораи худ, ки мегуяд "Фа^ири х,ак,нр Мух,аммад К,осими Фаришта дар ахди фархуидаи он пюх,и ^ам^ох, (Муртазои Низомшох,) ба сииии рутттду тамиз расида, дар силки иавкарои мунтазам гардид (3, 130), тасдик; менамояд. Феълан, агар х,адди сини рушду тамизи инсоииятро 15-16-солагй шуморем ва маълумотх,ои муаррихон К. А. Антонова ва Чарлз Риё ва худи Фариштаро ба инобат гирем, пас метавон ба хулоса омад, ки Мух,аммад К,осими Фаришта ба заини наздик ба я к, и и дар солх,ои 1553м. таваллуд ёфтааст.
Дар сарчашма ва тах,к,ико1х,<)и илмй дойр ба санаи фавти Фаришта гуна маълумоте дода нашудааст, вале худи муаллифи «Таърихи Фаришта» марги охирин султони хонадони Фору^иро дар соли 1033 (1624м.) сабт кардааст. Ин охирин санае мебошад, ки Фаришта х,ангоми зикри воцеах,ои таърихй аз он
ёдоварй менамояд. Пас мулох,изах,ои болонро ба инобат шрифта, метавон ба хулосае омад, ки у дар ту л и солх,ои 1553- 1624 зиндагй намуда, гацрибаи то синни 70- солагй дар цайди х,яёг будааст.
Ро^еъ ба рузгори Фаришта маълумоти добили мулох,изае дар сарчашма ва тах,^[щст,ои илмй дарч иагардидааст, вале худи у ба таври пароканда дар радифи воцеоти сиёсии замони худ рангами зикри таърихи салотиии Одилшох,иёи ва Низомшох,иён баъзе пях,лух,ои зиидагоиии худро дар дарбор дарч кардааст, ки бо такя бар он метавон сах,ифах,ои норавшани хаёти дарбории вайро мушаххас кард. Мух,аммад К.осими Х.индушох, дар мавриди даврони солх,ои тифлияти худ дар Астаробод х,сч гуна маълумот надодааст, вале ба цавли Риё «Мух,аммад К.осим Хипдушох, ибни I 'уломалии Хиндушох,» Астарободй маъруф ба «Фаришта» дар Астаробод ба соли 960\. (1554м. ) валодат ёфт ва пас аз рутттд дар дар авоили солх,ои Чавонй ба х,амрох,и падар рах,сипори Х,инд шуд ва дар Лх,мадна1 яр
- пойтяхти Муртязои Низомшох, (1564-1578) мустацар гярдид». (9, 225) Пяс ягяр ни нигоштяи мухдк^ик, вя шеъри нигоштяи пядяри у Мявлоно Руломалиро дяр мавриди 1>урх,оии Низомшох, (1509-1554), ки зикри он дар боло рафт ба назар гирем, метавонем мулох,иза намоем, ки Мух,аммад К.осими Хипдушох, баъди як соли таваллуд аз Астаробод х,амрох,и иадари худ ба шахри Лх,мадиа1 ар (пойтахти сулолаи Низомшох,иёи) рах,сипор гардидааст.
Мавлоно Руломалй ба далели фазлу донише, ки дошт мавриди таваччух,и Муртазои Низомшох, к,ярор гирифт ва ба х,айси мураббй ба писари у Мирон Х,усайн забони форснро меомухт. Назднкпн падар ба дарбор ба Мух,аммад К,оснм ин фурсатро дод, ки бо шох,зодаи чавои Мирон Хусайн х,аммактаб гардид. (3,147) аз мах,зари устодоне чун Шайх Мух,аммади Мисрй ва Ах,мад ибни Насруллох,и Синдй касби файз кунад. (4,17) Лекин ин марх,ила х,аёти зиндагии у дер давом накард. Мавлоно Руломалй х,ануз дар даврони чавонии Мух,аммад К,осими Хипдушох, ин '(ях.опро падруд гуфт. Барои Мух,аммад К, ос и vi даврони ятимй ва дар мулки бегона дур аз ватан мондан метавонист мушкнлотп зиёдеро бабор оварад. Аммо ба назар мерасад Бурх,они Низомшох, хидматх,ои Мавлоно Руломалиро дар тарбияи фарзандаш ба назар шрифта, уро х,амчун навкар ба хидмати артиши хоссаи султонй пазируфт.
Мух,аммад К.осим х,амчуи афсари iyii opñ ба хидмати дарбори султон Муртазои Низомшох, дохил гардида, кораш чунон боло гирифт, ки дар муддати кутох, ба макоми раёсати нигах,бонони иодшох, таъйии гардид. (7,1952-1953) Давроне Мух,аммад К.осим ин мансабро ба у^да гирифт, ки вазъи сиёсии х,укумати Низомшох,иён ба далели дахолати дарбориёни олимартаба, бахусус иешвои султон Мирзохон аз як су ва аз суи дигар ихтилофи Муртазои Низомшох, бо иисараш Мирон Х,усайн бо тах,рикоти дохилй доман мезаданд. Муртазои Низомшох, аз ин муомила хабардор шуда, Мух,аммад К, ос и vi Хипдуп[ох,р<) барон тах,к,ик,и вазъият равонаи ypjtyi ох,и подшох,й намуд. (3, 146)
Мух,аммад К,осими Фаришта баъди иурсучуйих,ои зиёд сарайном дарёфт, ки Мирзохон бо Диловархон - ноибуссалтанаи Бе^оиур иттифок, бастаанд, то Муртазои Низомшохро сарнагун карда ба ч<ш у писари шонздах,солааш Мирон Х,усайн (1588-1589)-ро ба тахти салтаиати Ах,мадиагар нишонаид. Диловархон аз ин амали Фаришта хабардор шуда, хост уро дастгир ва мах,бус созад, то иодшох, аз ин муомилаи опх,о хабар наёбад. Вале чуноне ки худи Мух,аммад К,осим дар асари худ «Таърихи Фаришта» менигорад «K,apii6 ба шом Мирзохон во^иф гардида дамъи касир дунболи май номзад кард, чун машъал хомуш гардонида будам ва эшон баръакси он афрухта буданд, аз ин дих,ат асаре мутараттиб нашуд». (3, 146) Бо ин ки Фаришта аз ин дасисаи дарбориён иодшох,ро огох, кард, табаддулоти дарборй дар Ах,маднагар амалй гардида Муртазои Низомшох, ба аз чониби дарбориёни худ ва писараш ба цягл расонида шуд. Вале Мирон Х,усайн Фариштаро шинохта ба хотири х,аммактаб будан монеи к,я1ли у гярдид. (3, 146)
Баъди ба кдтл расидани Муртазои Низомшох, - Мирзохон Мирон Х,усайн (1588-1589)-ро ба тахт шиионда, тамоми хукуматро дар Ах,маднагар ба дасти худ шрифта, ба ин х,ам конеъ нашуда соли 1589 подшох,ро ба х,абс мах,кум намуд ва писари хурдсоли уро бо номи Исмоил ибни Бурх,онн Низомшох, вориси го^у тахти Низомшох,иёи эълон намуд. (3, 148) Ин табаддулоти давлатй, ки бо дасти як гурух, дарбориён аз цабили Мирзомух,аммади Та^ии Нузайрй, Мирзо Содик; ва Мирзо Азизуддини Астарободй бо сарварии Мирзохон ан^ом ёфта буд, асосан тасаллути i ypyx,ii сиёсии «офо^иёи» (офо^иёи ё гарибои
унвоне аст барои iypN'x.e, ки дар саддах,ои 15-16м. дар даварони хукумати Бах,маниён, Одилшохрёи, К.утбшох.иёи isa 11и и)\ппох,исп ба тадрид аз Эрон, Hporç ва Хи^оз ба Дакан мух,о^ират карданд, ки умуман шиа буданд ва оих,о дар сарчашмах,ои таърихй бо номи «гарибон» ва дар 1ях,к,ико1х,ои илмии муосир бо номи «офоцй» ёд мешаванд. ) -ро дар дарбор ба миён овард. Х,одисаи ба х,абс мах,кум шудани шох, ва тасаллути офоциён дар хукумат норозигии гурухдои дигари «дакаий» (мух,о^ирон цадим ва сокииоии мусалмони ин сарзамин, ки суннимазх,аб буданд) ва «х,абашй» (мух,о^ироне, ки аз Лфрико бахусус аз сох,илх,ои Сомалй ба Дакан омада буданд, ки суннимазх,аб буданд ва х,амвора мавцеи муштараке ба даканих,о дар мукобили офоцих,о доштанд. )-ро ба миён овард, ки <шх,о кдгли гарибонро огоз карда хукуматро ба дасти худ гирифтанд . (3, 151)
Мух,аммад К,осими Фаришта низ х,амчун гарибзода, ки оцибаги талхи муборизах,ои х,укуматхох,онаи гурухдои офоцй ва даканиро чашида буд, иатавоиист дигар дар мух,ити иурталотуми сиёсии «дакаииёи ва х,абашиён»-и Ах,маднагар фаъолият иамояд. Аз чониби дигар Мух,аммад К.осими Хипдушох, дарк иамуда буд, ки х,амчун иамояидаи гурух,и сиёсии «гарибон» дар Ах,маднагар мондани у дигар манфиате иадорад ва дар чунин мух,ит боло рафтани симати сиёсии у гайримумкиии аст. Ин воцеъа сабаби асосии мурати у аз дарбори Низомшох,иён ба дабори Одилшох,иёи гардид, ки худи f дар «Таърихи Фаришта» дар ин маврид чунин менигорад: «Бацияи гарибоне, ки ба шафоати Фарх,одхон дар цайди х,аёт буданд ва цариб сесад кас зиёда намешуданд ииёда ва бадх,ол ихроч намуданд. Диловархон ах,воли эшон ба арзи Иброх,ими Одилшохр II (1579-1626) расонида, он мардумро дар силки навкарони он давлатхона мунтазам гардонид. Роцими хуруф (Мух,аммад К,осими Фаришта) низ дувоздахуми сафари соли 998х,. кг (1589м.) аз Ах,маднагар ба Бедоиур (пойтахти давлати Одилшох,иён) омада, ба васотати Диловархон ба шарафи остонаб^сии шох,и адолатгустар мушарраф гардид ва дар силки навкарон ва мулозимони у иитизом ёфта, то айёмултах,рир аз хокрубони он атбаи олия аст». (3, 150) Мух,аммад К,оси vi и Хипдушох, дар дарбори Одилшох,иёи (1490-1686) низ вазифаи навкариро то поёни зиндагии худ ицро мекард.
Гузашта аз фаъолияти сиёсй ва х,арбй Мух,аммад К,осими Фаришта аз нигох,и фарх,аигй дар х,ифзи таърихи тамаддуни исломй ва густариши улуми пятимой, бахусус таърихиигории форсй дар Х,инд хизмате кардааст, ки дар х,ар давру замой шоёии гях,сии аст. У дар таълифи осори маиусуру маизури форсй даст дошта ба монанди иадар худ табъи шоирй низ дошт, ки то ба имруз девони у бо номи мунтахаби ашъори Фаришта зери шумораи Ф/2229 дар китобхонаи Донишгох,и Алигарх,и Х,инд мав^уд аст ва аввалин газали ин девон бо матлаи зер ofo3 мешавад:
Эй маро аз рухи зебои ту садгуна сафо,
Чашм дорам, ки ди^ам буса кафипойи туро.
Мух,аммад К.осими Фариштаро имруз дар цатори муаррих будан инчунин табиб низ ном мебаранд, (6, 583) ки ин бехуда нест, зеро то ба рузгори мо аз у як асари пизишкй низ бо номй «Дастурулатиббои Фаришта» боцй монда аст. Ин асар инчунин бо номи «Ихтиёроти К.осимй» низ ёд мешавад, (6, 583) ки он хушбахтона дар шакли дастхат имруз тахди разами №1308 дар захирах,ои дастхатх,ои Ииститути шаркдиипосй ва мероси хаттии Академияи илмх,ои Ч,умх,урии Го^икнсгон мав^уд аст. Вале бузургии Мух,аммад К,осими Хиидушох, х,амоно дар таълифи «Таърихи Фаришта» хувайдо мегардад ва бо таълифи ин асар дар чах,они имруз х,амчуи таърихиигор машхур гардиадааст.
Фаришта бо он донишу маърифате, ки дар мух,ити илмии дарбор азбар карда буд, дар овони Raison и и худ нисбати илмх,ои таърих ва таърихиигорй рагбати махсусе иайдо кард. Вакде ки дар Ах,маднагар буд гуё як садои гайбй х,ар вакд уро ба нигоштани асари таърихие, ки фарогирандаи тамоми во^еоти замоин хукмронии мусалмонон ва дарбаргирандаи зиндагии машоих Х,инд бошад таллии мекард. Чуноие ки дар ин бора дар дебочаи «Таърихи Фаришта» менависад: «Дарунфувоии ^авонй ба балдаи файзасари Ах,маднагар iox,-iox,c суруши осмоий ба гуши х,уш ин камтарин афроди иисони мерасид, ки ... аз чах,онофарин аст сазовор, ки китобе муштамил бар воцеоти подшох,оии ислом ва пологи машоихи изом, ки иизоми зох,ирй ва ботинии мамолики Х1индустои вобаста ба дастёрии '(их.аги кудсиасари ин ду тоифаи осмоностои буд а ва х,аст, тасниф намой». (2, 134) Аз ин нигошта бар меояд, муаллиф омили асосии даст задан ба таълифи як асари
таърихиеро мисли «Таърихи Фаришта» амалй иамудаии мацсади самовй медоиист.
Ба цав. ш Фаришта вай рангами фаъолияти худ дар Ах,маднагар х,ец китобе иайдо иакард, ки дар он воцеоти замой ва ах,воли тамоми подшох,они мусалмони Х,инд ба таври мукаммал дар як китоб таълиф ёфта бошад, аз ни сабаб дар марх,илаи аввал наметавонист ба х,адафи худ ноил гардад. (2, 134) Билохира чунон ки дар боло зикр гардид дар соли 1590 аз Ах,маднагар ба Бе^оиур рафт ва дар дарбори И Г)рох,ими Одилшох,и II ни имконияти таълиф барои у фарох,ам омад.
И Г)рох,и ми Одилшох, иисбати таърихнигорй алоцаи зиёди дошта, китобх,ои зиёдеро дар ихтиёр дошт. Ба гуфтаи Фаришта султон уро як нусхаи «Равзату-с-сафо» дод ва ба навиштани «Таърихи Фаришта» маъмур кард. Мух,аммад К,осими Хипдушох, китоби худро маротибаи аввал дар соли 1606 хатм карда, ба муносибати номи Иброх,ими Одилшох,и II онро «Гулшани Иброх,имй» номид. (2, 3-4) Муаллиф баъди тах,рири дубораи китоб дар соли 1609 онро «Таърихи Навраснома » номгузори карда, нусхае бо ин ном тахди рацамх,ои Дск1.4940, 5598 ва 6572 дар китобхонаи осорхонаи Британия иигахдорй мешавад. (9,226) Вале ин асар имруз дар байни мух,авдщои бештар бо номи «Таърихи Фаришта» шух,рати цах,онй иайдо кардааст. (5, 210)
Муаррих дар таълифи «Таърихи Фаришта» аз муы абартарин аснод ва китобх,о истифода карда, дар дебочаи китоб фехристи маибах,ои истифодаи намудан худро аз цабили «Тарчумаи Яминй», «Зайну-л-ахбор», «То^улмаосир», Табакоти Носирй, «Мулх,аког»-и Шайх Айнуддини Бе^опурй, «Таърихи Фирузшохр», «Фу1ух,оти Фирузшох,й», «Воцеоти Бобурй», «Воцеоти хумоюий», «Таърихи Баиокатй», «Таърихи Муборакшох,й», «Бах,маниома»-и шайх Озарй, «Сиро^у-т-таворихи Бах,манй»-и таълифи Мулло Мух,аммади Лорй, «Тух,фату-с-салотини Бах,манй»- таълифи Мулло Довуди Бедарй, «Таърихи Алфй», «Равзату-с-сафо», «х,абибу-с-сияр», «Таърих»-и х,о^й Мух,аммади К,андах,орй, «Табацот»-и Мах,мудшох,ии Гу^аротй, «Китобу-л-маосир»-и Мах,мудшох,и Гу^аротй, «Таърих»-и Музаффаршох,ии Гу^аротй, «Таърих»-и Мах,мудшох,ии Бузурги Мондавй, «Таърих»-и Мах,муд111ох,ии Хурди Мондавй, «Таърих»-и Низомуддини Ахдгади Бахшй, «Таърихи Бангола», «Таърихи Синд», «Таърихи Кашмир»,
«Фавоиду-л-фувод», «Хайру-л-ма^олис» ва «Сайру-л-орифин»-
11 Шайх Ч,амоли Шоир номбар намудааст. (1, 3-4)
Илова бар ин китобх,о муаллиф миёни матни китоб унвони дигари кик)Г)х,о монанди «Чавомеъу-л-х,икоёт ва ^авомеъу-л-ривоёт», «Маосиру-л-мулук», «Таърихи Рашидй», «Таърихи Ч,ах,оноро»,%Тух,фату-л-мучох,иддин» ва гайраро зикр намудааст, ки мавриди истифодаи вай будаанд. Баъзе аз он китобх,о, ки Фаришта дар дебоча зикр карда ва мавриди истифодаи у rçapop доштаанд, аз цабили «Тух,фату-с-салотини Бах,маий»- таълифи Мулло Довуди Бедарй, «Сиро^у-т-таворихи Бах,манй»-и таълифи Мулло Мух,аммади Лорй «Тух,фату-л-мучох,идин» ва гайра акунун ноёб х,астанд ё дар даст нестанд. (5, 213) Дар х,оли х,озир тапх,о манбаи иттилоот дар бораи мундари^от ин осори таърихй «Таърихи Фаришта» аст ва аз ин 1Ц1х,ат асари мазкур арзиш ва ах,амияти зиёд дорад.
«Таърихи Фаришта» дар ду чилд таълиф ёфта, аз муцаддима,
12 vi я кол я ва хотима иборат мебошад. х,ар маколаи китоб ба як пох,ияи махсус ё як хонаводаи салтанатй ихтисос дорад. К.исмате, ки ба ин асари таърихй арзиш ва ах,амияти шоёне мебахшад, боби саввуми ин китоб аст, ки марбут ба шох,они Дакан ва хонадони муосири муаррих аст. Илова бар ин тазкираи машоихн Х1индустон, ки дар маколаи дувоздах,ум 40Й шрифта аст ва дар матни китоб зимнан шарх,и осор ва ах,воли шоирон, олимон, вазирон ва расму ойини ях,ли Х1инд х,я\[ нигошта шудааст, ба ин китоб арзиши таърихй ва адабии хосе мебахшанд. Хулоса «Таърихи Фаришта» аз назари муосир будани муаллиф бо х,аводиси таърихии давраи х,укумати Одилшох,й ва Низомшох,й аз муътабартарин асноди таърихии асримиёнагии Х1инд ба шумор меравад, ки то имруз номи Мух,аммад 1<,оси\[ х,инудшох,и Астарободиро х,амчун муаррих дар ^ах,ои шух,ратнок гардонида, номи ин мух.яццици эронитабори Х1индро дар таъриху тамаддуни башарият абадй гардонидааст.
ПАЙНАВИШТ
1. Антонова К.А. Очерки общественных отношений и политического строя могольской Индии времён Акбара (1556-1605). -М.: Изд. Академии наук СССР, 1959
2. Мух,аммад К,осими Х.индушох,, Таърихи Фаришта, Ч,. 1. -Бамбай, чописангй, 1931
3. Мух,аммад К,осими Х.иидушох,, Таърихи Фаришта, Ч,. 2. -Коииур, чописангй, 1874
4. Мух,аммад К,осим Х.индушох.и Астарободй. Таърихи Фаришта, бо тасх,ех,, таълик;, тавзех, ва изофоти Мух,аммадризо Нусайрй.Ч,. 1. -Тех,рон: Ан^умани осор ва мафохири фарх,ангй, 1387
5. Накх,ат Фотима. Нигере ба «Гулшани Ибретушй» маъруф ба «Таърихи Фаришта»//Дониш. - Исломобод, 1388. №96
6. Х,ам11да11 Х,у^атй. Пизишкинависии форей дар шибх,и к;ора// Донишномаи адаби форей дар шибх,и к;ора, бахши якум, Ч,.4, 1375
7. ^амидаи Х,у^^атй. Фаришта//Донишномаи адаби форей дар шибх,и к;ора, бахши саввум, Ч,. 4, 1375
8. Х,усайни Сабо. Тазкираи рузи р^шан, бо тасх,ех, ва та}(,ияи Рукнзодаи Одамият- Тех,рон., 1343 ш
9. Charles Rieu, Catalogue of the Persian British Museum, 1E1, London., 1895
Кратко о жизни и творчестве Мухаммада Косима Хиндушоха
С. Хусайнов
Ключевые слова: история мусульманских династий Индии, персоязычная историография в Индии, «Тарихи Фаришта» Мухаммада Косима Хиндушоха, история даканских царей
Мухаммад Косим Хиндушох является одним из выдающихся персоязычных летописцев концаXVI- началаXVIIIвеков Индии. Его труд «Тарихи Фаришта» считается авторитетным и достоверным источником изучения истории мусульманских династий XVI столетия и начала XVII века Индии и особенно истории даканских царей указанного периода.
Автор статьи на основе разрозненных фактов книги Хиндушоха, восточных тезкире и исторических трактатов и трудов западных исследователей осуществил реконструкцию биографии Мухаммада Косима Хиндушоха.
On Mukhammad Kosim Khindushokh Life and Creation in a Nutshell
S. Khusainov
Key words: the history of Muslim dinasties in India, Persian-written historiography in India, "Tarikfti Farishta " by Mukhammad Kosim Khindushokh, history of Dahhan tsars
Mukhammad Kosim Khindushokh is one of the outstanding croniclers ofthe end of the XVI-th - the beginning of the XVIII-th centuries of India. This great production "Tarikhi Farishta " is considered as an authoritative and authentic source of the study of the history of Muslim dynasties in India and especially of the history of Dakhan tsars who governed in the period in question.
Designing on the premise of separate mutually non-bound facts, oriental tezkires and historical treatises and books of Western researches the author of the article effectuated the reconstruction of Mukhammad Kosim Khindushokh's biography.
