CC BY
3
ТКБ 4Т(075)
D01:10.51844-2077-4990-2023-3-74-78
Х^акимова Шоира Исломовна, н.и.ф, дотсенти кафедраи методикаи таълими забон ва адабиёти тоцики МДТ "ДДХ ба номи акад.Б.Гафуров" (Тоцикистон, Хуцанд)
Хакимова Шоира Исломовна, к.фн., доцент кафедры методики преподавания таджикского языка и литературы ГО У "ХГУ имени акад. Б. Гафурова " (Таджикистан, Худжанд)
Hakimova Shoira Islomovna, candidate of philological sciences, Associate Professor, head of the department of the Tajik language and its methods of teaching under the SEI «KSU named after acad. B.Gafurov» (Tajikistan, Khujand), E-mail: xakimova.shoira@mail.ru Вожацои калидй: омузгори забон ва адабиёти тоцик, омода кардани омузгорони забон ва адабиёти тоцик, тацрибаомузии педагоги, тацрибаи омузгори, тацрибаомузи, вазифахои тацрибаомузии педагоги
Мак,ола ба баррасии масъалаи омода кардани омузгорони забон ва адабиёти тоцик ба фаъолияти педагоги дар раванди тацрибаомузии педагоги ихтисос ёфтааст. Цайд карда мешавад, ки тацрибаомузии омузгории донишцуёни муассисахои тахсилоти олии касби цисми таркибии барномаи асосии тахсилоти олии касби ба шумор рафта, он ба тахкими донишхои назарияви ва амали азбаркардаи донишцуён дар раванди тахсил нигаронида шуда, бо мацсади аз цониби донишцуён аз худ кардани касби омузгори, нишон додани тацрибаи пешрафта, истифодаи он дар корхои таълим, хамзамон дар нщоди ощо тарбия намудани хисси мухаббат нисбат ба касби омузгори ташкил ва баргузор карда мешавад.Нишон дода шудааст, ки омузгорони ояндаи забон ва адабиёти тоцик махз хангоми гузаронидани тацрибаомузии омузгори бо вижагщову мушкилоти касби дар амалия ошно мешаванд ва бахри рафъи он мушкилахо аввалиндонишхову кушишхоихешро сарф менамоянд.
Ключевые слова: учитель таджикского языка и литературы, подготовка учителей таджикского языка и литературы, педагогическая практика, педагогический опыт, практика, задачи педагогической практики
В статье основное внимание уделяется подготовке учителей таджикского языка и литературы к педагогической деятельности в процессе педагогической практики. Отмечается, что педагогическая практика студентов высших профессиональных учебных заведений является неотъемлемой частью основной программы высшего профессионального образования, она направлена на закрепление теоретических и практических знаний, полученных студентами в образовательном процессе, организуется и проводится с целью овладения профессией учителя, ознакомления с передовым опытом, для использования его в образовательной деятельности, одновременно привития чувства любви к профессии учителя в своем вузе. Показано, что будущие учителя таджикского языка и литературы знакомятся с особенностями и профессиональными проблемами на практике во время педагогической практики в средней школе и направляют свои первые знания и усилия на преодоление этих проблем.
Key words: teachers of the Tajik language and literature, training of teachers of the Tajik language and literature, teaching practice, teaching experience, practice, tasks of teaching practice
The article focuses on preparing teachers of the Tajik language and literature for teaching activities in the process of teaching practice. It is noted that the pedagogical practice of students of higher professional educational institutions is an integral part of the basic program of higher professional education, it is aimed at consolidating the theoretical and practical knowledge acquired by students in the educational process, with the aim of organizing and conducting skills of the teaching profession, providing advanced experience, using it in educational activities, while at the same time instilling a sense of love for the teaching profession at one's university. It is shown that future teachers of the Tajik language and literature become familiar with the characteristics and professional problems in practice
ОМОДА КАРДАНИ ОМУЗГОРОНИ ЗАБОН ВА АДАБИЁТИ ТОЦИК БА ФАЪОЛИЯТИ ПЕДАГОГИ ДАР РАВАНДИ ТА ЦРИБА ОМУЗИИ ПЕДАГОГИ ПОДГОТОВКА УЧИТЕЛЕЙ ТАДЖИКСКОГО ЯЗЫКА И ЛИТЕРАТУРЫ К ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ В ПРОЦЕССЕ ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ ПРАКТИКИ
PREPARATION OF TEACHERS OF THE TAJIK LANGUA GE AND LITERATURE FOR TEACHING ACTIVITIES IN THE PROCESS OF PEDAGOGICAL PRACTICE
during teaching practice in secondary school and direct their first knowledge and efforts to overcome these problems.
Президента Ч,умх,урии Точикистон Эмомалй Рахмон сохаи маорифро самти афзалиятнок эълон намуда, онро омили мухимтарини тахкими давлат ва начоти миллат номидаанд.Ба хамин далел, Хукумати Чумхурии Точикистон ба рушду инкишофи бемайлони сохаи маориф ва илм, сатху сифати донишандузии хонандагону донишчуён дар хама зинахои тахсилот, сифати тайёр кардани кадрхои баландихтисос ва унвондор таваччухи хоса зохир менамоянд.
Имруз вобаста ба баланд бардоштани сифати таълим ва тарбия, ворид гардидан ба фазои чахонии тахсилот, омодасозии мутахассисони чавобгу ба ниёзхои замон, хамзамон мутобицати мазмуни тахсилот ба шароити муосир дар назди маориф масъалахои мухим гузошта мешаванд.
Тагйироти замони муосир дар фазои маорифи Чумхурии Точикистон дар рохи рушди илми педагогика, минчумла тайёр намудани мутахассисони дорои дониши густурда, махорат ва малака, чахонбинии фарох, дорои неруи пурцуввати эчодй, ки цодир ба истифодаи мохирона аз технологияхои муосири иттилоотию коммуникатсионй мебошанд, инчунин тачрибаи бою рангин дар масъалаи омода кардани муаллимон вазифахои нав ба миён мегузорад. Гузашта аз ин, сухан дар бораи татбици баъзе консепсияхои методологй меравад, ки барои нацши калидй дар рушди технологияхои муосир дар сохаи маориф пешбинй шудаанд. Хдмаи ин чустучуи равишхои нави истифодаи технологиями афзалиятноки инноватсионй, тайёр намудани кадрхои баландихтисосро та;озо мекунад.
Муаммои бо сифати баланд тайёр кардани муаллимони забон ва адабиёти точик яке аз муаммохои хеле мухим махсуб шуда, масъалаи афзалиятноки сиёсати давлатии Чумхурии Точикистон дар сохаи рушди салохиятнокии касбии омузгорон ба шумор меравад.
Дар тайёр кардани муаллимони забон ва адабиёти точик мусаллах намудани донишчуён бо донишхои филологй, педагогй, равоншиносй аз руйи барномаи таълимй як тарафи масъала бошад, тарафи дигари масъала ин омода кардани муаллимони оянда барои истифодаи мохиронаи донишхои бадастоварда дар фаъолияти мехнатии онон махсуб шуда, ташаккули салохиятхои касбии онхо зимни тачрибаи омузгорй имконпазир мегардад.
Тачрибаомузии омузгории донишчуёни муассисахои тахсилоти олии касбй ;исми таркибии барномаи асосии тахсилоти олии касбй ба шумор меравад ва он ба тахкими донишхои назариявй ва амалй азбаркардаи донишчуён дар раванди тахсил нигаронида шуда, бо ма;сади аз чониби донишчуён аз худ кардани касби омузгорй, нишон додани тачрибаи пешрафта, истифодаи он дар корхои таълимй, хамзамон дар ниходи онхо тарбия намудани хисси мухаббат нисбат ба касби омузгорй ташкил ва баргузор карда мешавад[1,с.21].Дар робита ба тачрибаомузии педагогй хамчун омили мухимми тайёр кардан ва шарти мухими ташаккули салохияти касбии омузгорони оянда тахцицоти вижае анчом дода шудаанд[2,с.4].
Дар мавриди ташкил, баргузорй, рохандозй ва арзёбиву баходихии раванди тачрибаи омузгорй кулли муассисахои олии кишвар Низомномаи тачрибаомузии педагогии муассисахои тахсилоти олии касбии Ч,Т (;арори мушовараи Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон аз 28 январи соли 2017, № 1/16) -ро ба асос мегиранд[3], ки Низомномаи мазкур дар асоси талаботи ^онуни Ч,умхурии Точикистон «Дар бораи маориф». «Стандарта давлатии таълимии тахсилоти олии касбии Ч,умх,урии Точикистон», «Низомномаи намунавии муассисаи таълимии тахсилотии олии касбй» ва дигар санадхои меъёрии хуцуции сохаи маорифи Ч,умх,урии Точикистон тахия гардида, тартиби ташкил ва баргузории тачрибаомузии педагогиро ба танзим медарорад.
Сифати тайёр кардани мутахасисони варзидаи дар бозори мехнат ра;обатпазир, чавобгуй ба талаботи замони муосир хамеша бояд дар мадди назари раёсати таълим, шуъбаи идоракунии сифати тахсилот, садорати факултет ва кафедра ;арор дошта, барои фарохам овардани шароит чихати истифодаи эчодкоронаи дониш ва рушди махорату цобилияти касбии донишчуён чорахо андешида шаванд.
Бояд гуфт, ки тибци муцаррароти Низомномаи тачрибаомузии педагогии муассисахои тахсилоти олии касбии Ч,Т вазифахои асосии тачрибаомузии педагогй аз инхо иборатанд:
- чалби донишчуён ба раванди таьлим дар муассисахои таълимй;
-фарохам овардани шароит чихати истифодаи эчодкоронаи дониш ва рушди махорату цобилияти касбии донишчуён;
- мусоидат ба ташаккули ацидахои шахсии донишчуён оид ба консепсияхои муосири таълим ва тарбия дар муассисахои таълимй;
-ташаккули цобилияти донишчуён барои фаъолияти мустацилона дар самти рушд ва худинкишофдихии шахсияти хонандагон, омода намудани онхо барои фаъолияти навоварй (иноватсионй) дар сохаи тахсилот ва дуруст истифода кардани воситахои он;
-рушди махорат ва малакаи донишчуён чихати татбици муваффацонаи раванди таълиму тарбия;
-ташаккули чахонбинии илмй ва гоявии донишчуён, аз худ намудани шаклхои маъмули фаъолияти тарбияи гоявй:
- бадастовардани сифатхои касбии омузгори оянда, ки ба талаботи чомеаи муосир чавобгу бошанд:
- тарбияи мухаббат ва иззату эхтироми донишчуён нисбат ба касби омузгорй;
- ба рох мондани фаъолияти амалии донишчуён, ташаккули махорату малакахои касбии онхо чихати аз бар намудани усулхои муосири таълиму тарбия:
- татбици амалй ва тахкими донишхои назариявй, ки донишчуён хангоми омузиши фанхои чамъиятй тахассусй ва равоншиносиву омузгорй аз худ намудаанд;
- ба рох мондани муносибати педагогии донишчуён бо хонандагон ва омузиши хислатхои синнусолй ва фардии онхо;
- коркарди муносибати эчодй ва тад;и;отй нисбат ба фаъолияти омузгорй аз худ намудани малакахои тахлил ва коркарди натичахои бадастомада[3].
Дар давраи тачрибаи омузгорй, ки мархилаи хеле мухими тайёр кардани муаллимони забон ва адабиёти точик аст, ба ташаккули ацидахои шахсии донишчуён оид ба консепсияхои муосири таълим ва тарбия ди;;ати асосй бояд дода шавадДобили зикр аст, ки ташаккули цобилияти донишчуён барои фаъолияти мустацилона дар самти рушд ва худинкишофдихии шахсияти хонандагон, омода намудани онхо барои фаъолияти навоварй(иноватсионй) дар сохаи тахсилот ва дуруст истифода кардани воситахои он, инчунин рушди махорат ва малакаи донишчуён чихати татбици муваффацонаи раванди таълиму тарбия, ташаккули чахонбинии илмй ва гоявии донишчуён, аз худ намудани шаклхои маъмули фаъолияти тарбияи гоявй, ба даст овардани сифатхои касбии омузгори оянда, ки ба талаботи чомеаи муосир чавобгу бошанд, тарбияи мухаббат ва иззату эхтироми донишчуён нисбат ба касби омузгорй вазифаи аввалиндарачаи рохбар-методист махсуб меёбад.
Дар раванди баргузории тачрибаомузии омузгории муаллимони ояндаи забон ва адабиёти точик зинаи савуми назарияи "Таксономия"-и Б.Блум амалй мегардад.Тиб;и пешниходи у агар дар зинаи аввал фахмиш, дар зинаи дуввум дониш ва дар зинаи савум истифода ;арор дошта бошад[7], пас дар давраи тачрибаи омузгорй донишчуён донишхои назариявй омухта, дар амалия татби;кардаро, ба хайси тачрибаомуз дар муассисахои таълимии миёнаи умумй хангоми дарс додан мавриди истифода ;арор медиханд.
Дар ин самт риоя кардани принсипхои асосии тачрибаи омузгорй ба ма;сад мувофи; аст:
-мувофи;атии омодагии назариявй ва амалии донишчуён дар давраи тачрибаомузй; - бахамоии омодагии умумипедагогй, психологй ва тахассусии донишчуён;
-рушди тафри;авии имкониятхои донишчу чихати аз худ намудани махорату малакаи педагогй ва ташаккули сабки инфиродии фаъолияти омузгорй;
-муносибати муттасил ба ташаккули мазмун ва мухтавои тачрибаомузии педагогй.
Тачрибаомузии омузгории донишчуёни ихтисоси забон ва адабиёти точик давоми манти;иии ташаккули салохиятхои касбии онхо махсуб меёбад ва дар баробари ташаккули салохиятхои касбй онхо бо нозукихои муносибати босалохият бо таълим, ки имруз дар тамоми муассисахои таълимии чумхурй тибци муцаррароти Стратегияи рушди маориф рохандозй шудааст, ошно мешаванд.
Донишчуёни ихтисоси забон ва адабиёти точик дар давраи тачрибаомузии педагогй дар муассисахои таълимй тахлили мундарича ва самтхои асосии фаъолияти педагогии муассисаи таълимиро анчом медиханд, дар машгулиятхои дарсии синфхое, ки ба онхо вобаста шудаанд дар асоси мушохида барои муайян намудани мухити ичтимой ва сабки муоширати хонандагон аз руи муносибати онхо бо омузгор ва хамдигар иштирок менамоянд, вазифахои таълиму тарбияро дар асоси мацсади гузошташуда ва натичахои бадастоварда муайян менамоянд, барномаи ичро намудани талаботи тачрибаомузиро тахия ва шарх медиханд, корхои муштараки эчодиро бо хонандагон фаъолона ташкил ва омода менамоянд, усулхои ташкил ва
гузаронидани машгулиятхои дарсй, татбици вазифахои таълим, тарбия ва ташаккули шахсияти хонадагон, татби;и технологияи нави таълимро аз худ менамоянд, корхои тарбиявиро бо хонандагон дар асоси Консепсияи миллии тарбия ташкил ва баргузор менамоянд, дар машгулиятхо дониш, савод, майорат, малакаи хонандагонро тиб;и воситахои муосири баходихии натичаи таълим арзёбй ва бахогузорй менамоянд. Дар амалисозии хамаи вазоифи номбаргардида масъулияти рохбарони тачрибаи омузгорй, педагогхо, равоншиносон, рохбари умумии тачрибаи омузгорй бештар аз пештар мебошад.
Омузгорони муассисахои таълимии миёнаи умумй бояд донишчуёнро бо на;шаи корхои таълимию тарбиявии синф шинос созанд ва барои онхо машгулиятхои дарсй, корхои беруназсинфй ташкил намуда, раванди онро тахлил ва бахогузорй кунанд, дар якчоягй бо рохбари гурухии тачрибаомузии педагогй на;шаи та;вимии машгулиятхои дарсиро дар давраи тачрибаомузии педагогй тартиб дода, ми;одри корхои беруназсинфиро оид ба фанни таълимй ба на;ша гиранд, бо донишчуён чихати омодагй барои баргузор намудаии шаклхои гуногуни машгулиятхои дарсй ва корхои беруназсинфй мусохибахо гузаронида, на;шахои дарсии яксоатаи дарназардоштаро мавриди санчиш ва тасди; ;арор диханд, дар тахлил ва баходихии хар як машгулияти дарсии аз чониби донишчуёни тачрибаомуз баргузоршуда иштирок кунанд, ба донишчуёни тачрибаомуз тавсифнома дода, корхои онхоро дар давраи тачрибаомузй аз руи ихтисос бахо диханд ва дар чаласахои рохбари муассисаи таълимй оид ба тачрибаомузии педагогй иштирок намоянд.
Дар мачмуъ барои тайёр кардани кадрхои баландихтисос, босалохият, дорои чахонбинии густурда, дониши васею саводи комил, ботачриба кушиши дастачамъонаи устодони кафедрахои тахассусй, кафедраи методикаи таълими забон ва адабиёти точик, омузгорони муассиахои таълимии миёнаи умумй, масъулони тачрибаи омузгорй хеле мухим мебошад. Барои ин сарива;т донишчуёни ихтисоси забон ва адабиёти точикро бо адабиёти зарурии таълимию методй таъмин кардан, намоиши маводро оид ба тачрибаомузии омузгорй дар муассисахои таълимй ташкил намудан, оид ба масъалахои мубрами илми муосир, ташкил ва гузаронидани машгулиятхои беруназсинфии донишчуён аз руи ихтисос машваратхо баргузор намудан, равиш ва натичаи тачрибаомузии педагогиро дар чаласахои кафедра тахлил ва барои такмили он чорахо андешидан, бо низоми муносибати босалохият ба таълим ошно сохтан, роххои тахияи на;шахои тавзехии дарсро тиб;и муносибати босалохият ба таълим омухтан мувофи;и ма;сад махсуб меёбад.
ПАЙНАВИШТ:
1. Абдуллина, О. А. Содержание и структура педагогической практики в педагогических вузах на современном этапе/О. А. Абдуллина // Вопросы общепедагогической подготовки будущих учителей / под ред. A. И. Пискунова.-М.: МГПИ им. В. И. Ленина, 1972. -С. 19-39.
2. Дадобаева, Н. Н. Педагогическая практика - важный фактор подготовки будущего учителя / Н.Н.Дадобаева,Н. Дадобаев//Ученые записки Худжандского государственного университета им. академика Б. Гафурова. Серия гуманитарно-общественных наук. - 2016. - № 4(49). - С. 201-204. - EDN XGXESF.
3. Низомномаи тачрибаомузии педагогии муассисахои тахсилоти олии касбии Ч,Т. (Карори мушовараи Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон аз 28 январи соли 2017- № 1/16 )
4. Умарова,М.Т. Педагогическая практика - важное условие формирования профессиональной компетенции будущих учителей русского языка / М. Т. Умарова // Ученые записки Худжандского государственного университета им. академика Б. Гафурова. Серия гуманитарно-общественных наук.-2016.-№ 1(46).-С.193-201. - EDN WGCBPN.
5. Хдкимова, Ш.И. Оид ба усули интерактивии таълими забони точикй/ Ш. И. Хдкимова //Тухфаи ахбоб. - Хучанд: Ношир, 2012.- С. 345-348.
6. Хдкимова, Ш.И. Падидахои инноватсионии таълим дар системаи маорифи Точикистон/Ш. И.Х,акимова//"Номаи донишгох,"-и Донишгохд давлатии Хучанд ба номи академик Б^ афуров, силсилаи илмхои гуманитарй ва чомеашиносй. - 2015- №2(43). - С.245-249. - EDN ULQRIH.
7. Bloom B. S., Englehart M. D., Furst E. J., Hill W. H., Krathwohl D. R. Taxonomy of educational objectives handbook I: Cognitive domain. New York, 1956.-202 р.
REFERENCES:
1. Abdullina, O. A. Content and structure of pedagogical practice in pedagogical universities at the present stage /O. A. Abdullina // Issues of general pedagogical training of future teachers / ed. A. I. Piskunova. -M.: MGPI im. V.I.Lenin, 1972. -P.19-39.
2. Dadobaeva, N. N. Pedagogical practice is an important factor in the preparation of a future teacher/N.N.Dadobaeva, N.Dadobaev// "Scientific notes" of Khujand State University. Academician B. Gafurov. Humanities and Social Sciences Series. - 2016. - No. 4(49). - P. 201-204.
3. Pedagogical training regulations of institutions of higher professional education of the Republic of Tajikistan (Decision of the Council of the Ministry of Education and Science of the Republic of Tajikistan dated January 28.- 2017, No. 1/16).
4. Umarova, M. T. Pedagogical practice is an important condition for the formation of professional competence of future teachers of the Russian language /M.T.Umarova // Scientific notes of Khujand State University. Academician B. Gafurov. Humanities and Social Sciences Series. - 2016. - No. 1(46). - P.193-201.
5. Hakimova, Sh.I. On the interactive method of teaching the Tajik language/ Sh. I. Hakimova // Gift of goods. - Khujand: Publisher, 2012.- P.345-348
6. Hakimova, Sh.I. Innovative phenomena of education in the education system of Tajikistan/Sh. I. Hakimova// "University letter" of Khujand State University named after Academician B. Gafurov, series of humanities and social sciences. - 2015- №2(43). - P.245-249.
7. Bloom B. S., Englehart M. D., Furst E. J., Hill W. H., Krathwohl D. R. Taxonomy of educational objectives handbook I: Cognitive domain. New York, 1956.- 202 p.
