65Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022
ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-679-685
OLIY TA LIM MUASSASALARIDA O QITISH TEXNOLOGIYALARINI INNOVATSION KLASTER USULI YORDAMIDA TAKOMILLASHTIRISH
Yuldash Abdullayevich Kuralov
Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti, o'qituvchi
ykuralov8 9@mail.ru
ANOTATSIYA
Maqolada innovatsion pedagogik texnologiyalarni joriy etish xususiyatlari ko'rib chiqiladi. Ta'limning interfaol shakllaridan foydalanish xususiyatlari ko'rsatilgan. Innovatsion texnologiyalarni joriy etish dinamikasi aniqlandi. Ta'limning interaktiv shakllari va axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish monitoringi olib borildi. Ta'lim amaliyoti va ta'limda innovatsion texnologiyalardan foydalanishning interfaolligi va samaradorligi ochib berildi.
Kalit so'zlar: innovatsion ta'lim texnologiyalari, innovatsion klaster usuli, interfaol ta'lim, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari.
IMPROVEMENT OF EDUCATIONAL TECHNOLOGIES IN HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS WITH THE INNOVATION CLUSTER
METHOD
ABSTRACT
In article, features of realization of innovative pedagogical technologies are considered. A feature specified of use of interactive forms of education. Dynamics revealed of introduction of innovative technologies is. The research conducted is of use of interactive forms of education and information and communication technologies. The interactive nature and effectiveness of use in educational practice and education of innovative technologies reveals.
Keywords: innovative educational technologies, innovative cluster method, interactive tutoring, information and communication technologies.
KIRISH
Ta'lim nuqtai nazaridan "Klaster" atamasining ma'nosi aniq belgilangan. Shunga qaramay mavjud ta'riflarning katta miqdori deyarli har doim ta'lim hamjamiyati tomonidan bir xil (va hatto turli ingliz va rus tilida so'zlashadigan
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022
ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-679-685
atamalarning kontsentatsiyasi deyarli bir xil) tushuniladi. Innovatsion ta'limning xususiyatlari, ya'ni birlashma va qo'shma resurslardan foydalanish, shuningdek, ilmiy-tadqiqot natijalari va sifatni yaxshilash uchun professional faoliyat ta'lim va umuman ta'lim muassasalari faoliyati samaradorligi rivojlanishi uchun xizmat qiladi[3].
O'qitish texnologiyalarini takomillashtirishda innovatsiya va shunga mos ravishda innovatsion texnologiyalar nima ekanligini ko'rib chiqaylik. Shuni tushunish kerakki, innovatsiya barcha turdagi yangiliklarni yaratish bilan bog'liq va amalga oshirish jarayonidir. Oliy ta'lim muassasalarida o'qitish texnologiyalarini rivojlantirish muhitida ma'lum bir usulni tadbiq etilishi, sohasiga yangi narsaning kirib borishi, unga joylashtirish va butun bir qator o'zgarishlarni yaratishni anglatadi. Innovatsion klaster usuli ish samaradorligini oshiribgina qolmay hamda boshqarish tizimini ham optimallashtiradi[11].
Oliy ta'lim muassasalarida klaster yondashuvini amalga oshirishning asosiy afzalliklari:
klaster ishtirokchilari, shu jumladan oliy ta'lim muassasalari professor-o'qituvchilari hamda talabalar bilan hamkorlik munosabatlarini rivojlantirish;
ilmiy-tadqiqot ishlarini olib borishda jamiyatda zamonaviy hamkorlik mentalitetini shakllantirish;
- erkin axborot almashish, yagona axborot makonini shakllantirish;
- akademik yuksalish va ilmiy-tadqiqot jarayonlari ishtirokchilarining mobilligi (olimlar, magistrlar, talabalar almashinuvi ya'ni, yagona ta'lim makoniga birlashtirish) shakllantirish;
- mavjud bo'lgan eng sara ilmiy-tadqiqot ishlaridan unumli foydalanishni hisobga olish;
- ilmiy ishlar hajmini oshirish, ularni kengaytirish, ilmiy asoslarni tijoratlashtirishni rivojlantirish, ijtimoiy ahamiyatga ega mahsulotlarni amaliyotda taqbiq etish imkonini beradi[7].
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Bugungi kunda oliy ta'lim muassasalarida ko'plab muammolarga yechim izlashda, o'qitish metodikasini takomillashtirishda klaster usuliga murojaat qilinmoqda. Xususan, ta'lim klasteri pedagogikamizda integratsiya va uzluksizlik bilan bog'liq yangi innovatsion yo'nalish hamda uning amaliyotga tatbiq qilinishi pedagogik ta'limda raqobatbardosh kadrlar tayyorlash omili ekanligi
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022
ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-679-685
G'.I.Muhamedov, Sh.Q.Mardonov, Sh.Botirova, X.Sultonov, S.Toshtemirova, N.Koshanova, Q.Mahmudovlarning tadqiqotlarida muayyan darajada yoritilgan[1].
Innovatsion faoliyat keng ma'noda har qanday individual yoki jamoaviy faoliyatning o'zaro bog'liq turlari tizimini nazarda tutadi. Masalan: tadqiqot faoliyati hodisalarning tabiati haqida yangi bilim olishni nazarda tutadi va bu hodisani laboratoriyada qanday qilib qayta tiklash mumkin; mavjud ilmiy bilimlar asosida qanday qilib haqiqatda ma'lum funksiyalarni bajaradigan narsalarni olishingiz mumkinligi haqida instrumental va texnologik bilimlarni rivojlantirish bilan bog'liq loyiha faoliyati yoki ta'lim faoliyati, uning mohiyati loyiha yoki tadqiqot faoliyatini amalga oshirishda bilim va tajribaga asoslangan shaxsning kasbiy rivojlanishida yuqori natijalarga erishishda katta ahamiyat kasb etadi[8].
Ta'lim texnologiyasining mohiyati, uning yutuqlari bilan ta'lim sohasi xodimlarini xabardor etib borish, ularning bu boradagi malakalarini oshirishga yo'naltirilgan faoliyatni tashkil etish ham ta'lim texnologiyasi muammolarini tadqiq etuvchi tashkilotlar zimmasidadir. Ta'limning bugungi vazifasi o'quvchilarni kun-sayin oshib borayotgan axborot ta'lim muhiti sharoitida mustaqil faoliyat ko'rsata olishga, axborot oqimidan oqilona foydalanishga o'rgatishdan iboratdir. Pedagogik texnologiyaning metodologik asoslari umumiy metodologiyaning asosiy tamoyillari tizimida yangi hodisa sifatida uni dialektik mantiq va bilish nazariyasining kategoriya va tamoyillari tizimidagi evristik imkoniyatlar darajasiga olib chiqadi[12].
TAHLIL VA NATIJALAR
Klaster usuli ko'p o'lchovli tahlilning xususiyatlarini tasniflash va aks ettirishda eng aniq usullardan biri hisoblanadi. Klaster tahlili quyidagi asosiy vazifalarni bajaradi:
• Tipologiya yoki tasnifni ishlab chiqish;
• Foydali kontseptual guruhlash sxemalarini yaratish;
• Ma'lumotlarni o'rganish asosida gipotezalarni yaratish;
• Gipotezani tekshirish yoki aniqlash uchun tadqiqot u yoki bu tarzda ajratilgan turlar (guruhlar), haqiqatdan ham mavjud ekanligini tahlil qilish [9].
O'rganish mavzusidan qat'iy nazar, klaster tahlilini qo'llash quyidagi bosqichlarni o'z ichiga oladi:
Klasterlash uchun namuna tanlashni;
Bir nechta o'zgaruvchilarni aniqlashni;
O'zgaruvchilar to'plamini aniqlashni;
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022
ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-679-685
Ob'yektlar o'rtasida o'xshashlik (yoki farq) o'lchovlarining qiymatlarini hisoblashni;
Guruhlarni yaratishda klaster usulini qo'llash orqali tahlil qilishni;
Klaster yechimi natijalarini tekshirish.
Klaster usulida talaba yoki o'quvchi izlanishga majmur bo'ladi, sababi ketma -ket mavzuga doir soz'larni yozish uchun ham nimanidir bilish talab etiladi[4]. Demak, ushbu usul talaba yoki o'quvchini mustaqil o'qishga undaydi. Klaster usulining boshqa usullardan afzalligi shundaki, mavzuga doir barcha bilimlar bir tutam qilib yig'iladi, shu tutamga qarab, mavzu ochib beriladi. Quyida klaster usulini amalga oshirish uchun nimalarga e'tibor berish lozimligi ko'rsatilgan.
Klasterni tuzish qoidalari bilan tanishadi. Sinf doskasi yoki kata qog'oz varag'i markazida kalit so'zlardan iborat mavzu nomlanishi yoziladi.
Bilimlar faollashishini ta'minlaydi, mavzu bo'yicha fikrlash jarayonida yangicha assotsiatsiya taqdim etishga erkin va ochiq kirib borishga yordam beradi.
Kalit so'zlar bilan assotsiatsiya bo'yicha yon tomonidan kichkina hajmdagi aylanaga "yo'ldoshlar" yoziladi - ushbu mavzu bilan aloqador so'z yoki so'z birikmasi. Ular chiziq bilan "bosh" so'zga bog'laniladi. Ushbu "yo'ldoshlar" da "kichik yo'ldoshlar" ham bo'lishi mumkin va boshqalar. Yozuv ajratilgan vaqt tugagunga yoki g'oya yo'qotulmaguncha davom ettiriladi.
Mulohazalar uchun klasterlar almashtiriladi.
Oliy ta'lim muassasalarida o'qitish texnologiyalarini klaster usuli usuli yordamida takomillashtirish sizga juda katta hajmni ko'rib chiqishga imkon beradi.
Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan
Academic Research, Uzbekistan 682 www.ares.uz
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022
ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-679-685
Katta hajmdagi axborotni keskin qisqartirish, olingan natijalarni ixcham va aniq taqdim etadi. Klaster usulini amalga oshirish uchun tahlil tizimi mamlakatimizda jadal sur'atlarda shiddat bilan odimlamoqda[2].
XULOSA VA TAKLIFLAR
Xulosa qilib shuni ta'kidlashni istardimki, ta'lim hech qachon yakka holda emas balki uni olimlar, magistrlar, talabalar birgalikda rivojlantiradilar. Jamiyatning, mamlakatning, dunyoning rivojlanishi mavjud ijtimoiy holatga bevosita ta'sir qiladi. Kadrlar tayyorlash va qayta tayyorlashni amalga oshirish tartibi, mexanizmlari oliy ta'lim muassasalariga borib taqaladi. Oliy ta'lim muassasalari ilmiy taraqqiyot va fan birgalikdagi rivojlanishi uchun poydevor qo'yadigan asoslardan biridir. Klasterni amalga oshirish sifati uchun mas'uliyat oliy ta'lim muassasalarida faoliyat yuritayotgan ilmiy xodimlarning har birining zimmasiga tushishini eslatishimiz zarur. Klaster usulida tahlil juda qulay ko'p sonli nomutanosiblikni idrok etishni osonlashtiradigan vosita bo'lib xizmat qilishini takidlash joiz.
REFERENCES
1. Boymurodov, A. X., Azimqulov, S. N., & Davlatova, A. R. (2021). ZAMONAVIY TA'LIM TIZIMI AFZALLIKLARI VA IMKONIYATLARI. Academic Research in Educational Sciences, 2(11), 1389-1395.
2. Boymurodov, A. X., Azimqulov, S. N., & Davlatova, A. R. (2021). ZAMONAVIY TA'LIM TIZIMI AFZALLIKLARI VA IMKONIYATLARI. Academic Research in Educational Sciences, 2(11), 1389-1395.
3. Raxmatov, F. A., Nursaidov, N. Y., & Azimqulov, S. N. (2019). TIBBIYOT AXBOROT TIZIMLARIDA HUJJAT ALMASHISH JARAYONINI TASHKIL ETISH MUAMMOLARI TAHLILI. АХБОРОТ КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ ВА ДАСТУРИЙ ТАЪМИНОТ ЯРАТИШДА ИННОВАЦИОН ГОЯЛАР, 1(41), 196-198.
4. Seytov, A.J., Khurramov, A.J., Azimkulov, S.N., Sherbaev, M.R., Kudaybergenov, A.A., & Khasanova S.Kh. (2021). Optimal control of pumping station operation modes by cascades of the Karshi main canal. International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology, 8(4), 17177-17185
5. Azimqulov, S. N. (2021). HUDUDIY TA'LIM SOHASIDA INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FANI O'QITISH METODIKASINI KLASTER USULI YORDAMIDA RIVOJLANTIRISH. TABIIY FANLARNI
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022
ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-679-685
RIVOJLANTIRISHDA AXBOROTKOMMUNIKATSIYA
TEXNOLOGIYALARINING O„RNI,3(8), 191-195.
6. АЗИМКУЛОВ, С. (2021). ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИНИ ИННОВАЦИОН ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯ АСОСИДА ТАШКИЛ КИЛИШДА КУЛЛАНИЛАДИГАН УКИТИШ УСУЛ ВА ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ. УзМУ ХАБАРЛАРИ, 2(1), 54-57.
7. Азимкулов, С. Н. (2021). КЛАСТЕРНЫЙ ПОДХОД И ЕГО ИСПОЛЬЗОВАНИЕ В НАУЧНО- ПЕДАГОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЯХ. Academic Research in Educational Sciences, 3(2), 826-861.
8. Azimqulov, S. N. (2020). ZAMONAVIY TA'LIMNI AXBOROTLASHTIRISH TUSHUNCHASINING NAZARIY ASOSLARI. ТАЪЛИМДА ЗАМОНАВИЙ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ ИННОВАЦИОН УСУЛЛАРИ, 4(44), 124-126.
9. Kuralov Y. A. (2020). Development Of Geometric Creativity Of Secondary Scholl Students By Computer. International Journal of Scientific & Technology Research - (IJSTR) Volume-9 Issue-2, February 2020 Edition, 4572-4576.
10. Kuralov Y. A., Makhmudova, D. M. (2020). METHODOLOGY OF DEVELOPING CREATIVE COMPETENCE IN STUDENTS WITH PROBLEMATIC EDUCATION. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol. 8 No. 4, 2020, Part IIISSN 2056-5852, 142-146.
11. Akhmedov B. A., Majidov J. M., Narimbetova Z. A., Kuralov Yu. A. (2020). Active interactive and distance forms of the cluster method of learning in development of higher education. Экономика и социум, 12(79), 805-808.
12. Kuralov Y. A., (2021). Elektron raqamli imzo algoritmlarining qiyosiy tahlili (RSA, ELGAMAL, DSA). Academic Research in Educational Sciences, 2(5) 428438.
13. Sultanov, R. O., Yusupov, M. R. (2020). Ta'limda matematika fanini o'qitishdagi muammolar va ularning yechimida axborot kommunikatsiya texnologiyalarining ahamiyati. O'zMU xabarlari, 2(1/2/1), 144-147.
14. Султанов, Р. О. (2020). Idea блокли шифрлаш алгоритмини такомиллаштириш методлари. Academic Research in Educational Sciences, 1(3), 397-404.
15. Жураева, Н. В., Султанов, Р. О., Абдуллаева, С. А., Рахимжонова, В. А. (2020). Systematization of word combinations in the uzbek language. Наука и Мир, 2(6), 65-68
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022
ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-679-685
16. Kamolov, E. R., Raximov, S. M., Sultanov, R. O., Maxmudov, M.A., (2021). Innovative method of developing creative thinking of students. Экономика и социум, 1(80).
17. Sultanov, R., Xalmetova, M.(2021). Ikki g'ildirakli transport robotlari harakatini dasturlash. Academic Research in Educational Sciences, 2(2), 108-114.
18. Хуррамов, А.Ж., Ражабов, О.Т., Султонов, Р.0.,(2021). Ta'lim jarayonida animatsiya va kompyuter grafikasidan foydalanish. Academic research in educational sciences, 2(11), 1382-1388.
19. Sultanov, R.O., (2021). O'qitishning raqamli texnologiyasi masalalari. Academic research in educational sciences, 2(CSPI conference 3), 804-807.
