CC BY
2"RAQOBATBARDOSH KADRLAR TAYYORLASHDA FAN - TA'LIM - ISHLAB
CHIQARIS H INTEGRATSIYAS INI TAKOMILLAS HTIRIS H ISTIQBOLLARI" MAVZUSIDAGI XALQARO ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA 2023-yil 22-noyabr
OLIY TA'LIM MUASSASALARIDA MUTAXASSISILIK FANLARNI O'QITISHDA ELEKTRON O'QUV QO'LLANMALARDAN FOYDALANISHNING STATISTIK
TAHLILI
*Rasulova Feruzaxon Xoshimjon qizi, 2Isroilov Sharoiddin Mahammadyusufovich
1Qo'qon davlat pedagogika instituti, "Informatika" kafedrasi o'qituvchisi 2Toshkent axborot texnologiyalari universiteti Farg'ona filiali, "Axborot ta'lim texnologiyalari"
kafedrasi o'qituvchisi https://doi.org/10.5281/zenodo.10159532
Annotatsiya. Ushbu maqolada oliy ta'lim muassasalarida elektron o'quv qo'llanmalardan foydalanishning ahamiyati, multimedia bilan boyitilgan qo'llanmalardan foydalanish ta'lim samaradorligini oshirishi, elektron manbalar turlari ulardan foydalanishning ahamiyati muhokama qilingan. Hamda oliy ta'lim muassasalari ta'lim jarayonida elektron multimediali o'quv qo'llanmalardan foydalanib o'qitilganda ta'lim samaradorligi oshishi statistikasi keltirilgan.
Kalit so'zlar: multimediali o'qitish vositalari, elektron resurslar, multimediali elektron o'quv qo'llanmalar, o'quv materialini samarali o'zlashtirish.
Аннотация. В данной статье рассматривается важность использования электронных учебных пособий в высших учебных заведениях, использование мультимедийных пособий для повышения эффективности обучения, а также важность использования электронных ресурсов. Также приведена статистика повышения эффективности образования при обучении в вузах с использованием в образовательном процессе электронных мультимедийных учебных пособий.
Ключевые словa: мультимедийные средства обучения, электронные ресурсы, мультимедийные электронные учебные пособия, эффективное усвоение учебного материала.
Abstract. This article discusses the importance of using e-learning manuals in higher education institutions, the use of multimedia-enriched manuals to increase educational efficiency, and the importance of using electronic resources. Also, the statistics of the increase in educational efficiency when higher education institutions are taught using electronic multimedia educational guides in the educational process are giv en.
Keywords: multimedia teaching tools, electronic resources, multimedia electronic training manuals, effective mastering of educational material.
Kirish. Zamonaviy kompyuter texnologiyalarining rivojlanishi fanlarni o'qitish uchun multimediali o'quv qo'llanmalarini o'quv jarayoniga joriy etish imkonini beradi. Bunday qo'llanmalar kitob o'rnini bosish bilan bir qatorda, bir qator afzalliklarga ega bo'lib, talabaning individual xususiyatlariga moslashtirilgan o'quv materialidir. Elektron o'quv materiallari multimedia imkoniyatlaridan foydalana olish bilan ahamiyatlidir.
Zamonaviy ta'limni kompyuterlar va internetsiz tasavvur qilib bo'lmaydi, ulardan ko'pchilik o'qituvchilar va talabalar foydalanadi. Multimedia vositalari materialning vizual taqdimoti, tezkor fkr-mulohazalar va yangi ma'lumotlar paydo bo'lishi bilan darslikni muntazam ravishda to'g'rilash imkoniyati kabi afzalliklari tufayli katta imkoniyatlarga ega.[1]
Inson faoliyatining turli jabhalarida, jumladan, ta'lim sohasida eng yangi axborot texnologiyalaridan foydalanish tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda. Mamlakatimizda ham,
"RAQOBATBARDOS H KADRLAR TAYYORLASHDA FAN - TA'LIM - ISHLAB
CHIQARIS H INTEGRATSIYAS INI TAKOMILLAS HTIRIS H ISTIQBOLLARI" MAVZUSIDAGI XALQARO ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA 2023-yil 22-noyabr
xorijda ham o'quv jarayonini kompyuterlashtirish muayyan fanni o'qitishni tashkil etishning dolzarb omillaridan biri sifatida qaralmoqda.
Metodologiya. Elektron resurs kompyuter tomonidan boshqariladigan materiallardan, jumladan, kompyuterga biriktirilgan periferik qurilmadan (masalan, CD-ROM pleer) foydalanishni talab qiladigan materiallardan iborat; ob'ektlar interaktiv rejimda qo'llanilishi yoki ishlatilmasligi mumkin. Elektron manbalarning ikki turi mavjud: ma'lumotlar (raqamlar, harflar, grafikalar, tasvirlar va tovushlar ko'rinishidagi ma'lumotlar yoki ularning kombinatsiyasi) va dasturlar (ma'lum vazifalarni bajarish uchun ko'rsatmalar yoki tartiblar, shu jumladan ma'lumotlar va dasturlarni qayta ishlash(masalan, onlayn xizmatlar, interaktiv multimedia). [2]
Elektron manbalar bugungi kunda juda muhim bo'lib bormoqda, chunki ular yanada dolzarb bo'lib, barcha geografk chegaralarni kesib o'tib, istalgan joydan foydalanish mumkin. Bunday resurslar ilmiy-tadqiqot ishlarini olib borishda qo'shimcha qiymat beradi. Kutubxonalarda mavjud bo'lgan elektron manbalar va xizmatlar turlari:
• Elektron jurnallar
• Ilmiy ma'lumotlar bazalari
• Elektron kitoblar
• elektron o'quv qo'llanmalar
• OPAC (Ommaviy foydalanish uchun onlayn katalog)
• CD-ROMlar
• Elektron pochta va e'lonlar taxtasi
• Gibrid raqamli kolleksiyalar
• Internet shlyuzlari va qidiruv tizimlari
Bilimlarni tarqatishda elektron resurslar va xizmatlarning roli.
Elektron manbalar va xizmatlarning roli ma'lum maqsadda bilimlarni tarqatishdir. Ular foydalanuvchilar hamjamiyatiga joriy qiymat va qiziqish ma'lumotlarini taqdim etishda ustundir. Bugungi kunda resurslar axborot kommunikatsiyalari jarayonining eng muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. Kuchli elektron kitob/elektron jurnal bazasi maksimal foydalanuvchilarning talablarini qondiradi. Elektron resurslar va xizmatlarni boshqarishda samaradorlik muhim ahamiyatga ega bo'lib, ularsiz eng yuqori darajadagi foydalarga erishib bo'lmaydi. Shunday qilib, jurnallar va ilmiy maqolalardan olinadigan foyda darajasini yaxshilash uchun elektron manbalar va xizmatlar bo'limini tartibga solish va yanada samarali boshqarish maqsadga muvofiqdir.
Tahlillar. O'quv jarayonining tabiati va samaradorligi ko'p jihatdan texnik ta'lim resurslarini tanlashga bog'liq.
Multimediali elektron o'quv qo'llanmalar talabalarning individual ishini tashkil etish shakllaridan biri sifatida qaraladi. Hozirgi vaqtda o'quv jarayonida, o'qitishda ko'plab kompyuter dasturlari qo'llaniladi.
O'quv multimedia dasturlari o'quv materialining tarkibiy qismini kengaytirilgan tuzilmaga, tinglovchining to'liq yoki qisqartirilgan o'quv variantlarini mustaqil tanlashiga va o'tishiga yordam beradi.
Ta'limni axborotlashtirish - bu ilmiy-texnikaviy taraqqiyotning mahsuli va kuchli tezlashtiruvchisidir, shuning uchun ta'limga innovatsiyalarni joriy etishning dolzarbligi, shubhasiz, ta'limdagi o'quv jarayonining sifati va samaradorligini oshiradi.
"RAQOBATBARDOSH KADRLAR TAYYORLASHDA FAN - TA'LIM - ISHLAB
CHIQARISH INTEGRATSIYASINI TAKOMILLAS HTIRIS H ISTIQBOLLARI" MAVZUSIDAGI XALQARO ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA 2G23-yil 22-noyabr
Ko'pgina mutaxassislarning fikricha, kompyuter vositalariga asoslangan yangi axborot ta'lim texnologiyalari dars samaradorligini 20-30% ga oshirishi mumkin. Kompyuterning ta'lim sohasiga joriy etilishi an'anaviy o'qitish usullari va texnologiyalari va butun ta'lim industriyasining inqilobiy o'zgarishining boshlanishi bo'ldi. Ushbu bosqichda muhim rolni aloqa texnologiyalari o'ynadi: telefon aloqa vositalari, televideniya, kosmik aloqalar, ular asosan o'quv jarayonini va qo'shimcha ta'lim tizimlarini boshqarishda foydalanilgan.[4] Axborot va ta'lim texnologiyalarini tizimli nuqtai nazardan integratsiyalash uchun oqilona va maqbul echimlarni tanlash, birinchi navbatda, yangi integratsiyalashgan texnologiya asosida o'qitish yoki ta'lim samaradorligini tahlil qilishga asoslanadi, ya'ni o'qituvchi va talabalar o'rtasidagi o'zaro munosabatlarning samaradorligini baholashga asoslangan.
Ushbu o'zaro ta'sirning o'ziga xos xususiyati o'qituvchi va talabalarning o'quv jarayonida ham, ta'lim jarayonida ham ijodiy faoliyati bo'lib, bu ko'p jihatdan nafaqat o'qituvchining kasbiy mahorati va talabalar bilimiga, balki hissiy kayfiyatga ham bog'liq.
Asosiy maqsad umumiy predmetli ahamiyatga ega bo'lgan va samarali faoliyat ko'rsatishi uchun bosqichma-bosqich amaliyotga joriy etilayotgan turli turdagi ma'lumotlarni (grafika, tovush, video animatsiya va boshqalar) taqdim etish uchun innovatsion axborot texnologiyalaridan malakali foydalanishda ko'rinadi.[3]
Natijalar. Multimedia vositalari orqali ta'lim samaradorligi 20-30% ga oshadi. Yuqoridagi fikrlarga asoslangan holda Oliy ta'lim muassasalarida "Kompyuter ta'minoti fanidan" elektron multimediali o'quv qo'llanma yaratdik va tajriba sinov ishlarini olib bordik. Tajriba sinov ishlari orqali biz ta'lim samaradorligini ortishiga erishdik.
Tajriba sinov ishlari 2022-2023 o'quv yili davomida Qo'qon Davlat Pedagogika institutining Fizika-matematika fakultetida "60110600-Matematika va informatika" yo'nalishi bo'yicha tahsil olayotgan 2-bosqich guruh talabalarining "Kompyuter ta'minoti" fanidan bilim darajalari samaradorligini oshirish bo'yicha olib borildi.
Ikkinchi bosqichda tajriba-sinovlar o'tkazilishi zarur bo'lgan guruhlar aniqlandi. Ulardagi talabalarning Kompyuter ta'minotidan bilim, ko'nikmalari test so'rovlari, og'zaki savol-javoblar, turli xil metodlar yordamida o'rganildi va ularning bilim darajalarii deyarli teng bo'lgan guruhlar ajratib olindi.
Tajriba-sinov ishlari uchun 06.21-MI va 04.21-MI guruhlar tanlab olindi o'quvchilarining "Kompyuter ta'minoti" fanidan ma'ruza mashg'ulotlarda to'plagan ballari asos qilib olindi.
Tajriba guruhi uchun 06.21-MI, nazorat guruhi uchun esa 04.21-MI guruhi tanlandi.
Tajriba ishimizning asosiy maqsadi Kompyuter ta'minoti fanini o'qitishda o'quv va elektron multimediali o'quv qo'llanmalarni qo'llash natijasida o'quvchilarning o'zlashtirish samaradorligini oshirish, darsda jarayonida va mustaqil foydalanish orqali dars va samaradorligini va mustaqil o'rganish samaradorligini yuqoriga ko'tarishga erishishdan iboratdir.
Qo'qon Davlat Pedagogika instituti talabalarining "Kompyuter ta'minoti" fanidan bilimlari baholanishi natijasida quyidagi natijalarga erishildi:
Guruhlar Talabalar soni Baholash mezonlari
5 4 3
Tajriba guruhi 28 9 11 8
Nazorat guruhi 28 5 11 12
"RAQOBATBARDOSH KADRLAR TAYYORLASHDA FAN - TA'LIM - ISHLAB CHIQARIS H INTEGRATSIYAS INI TAKOMILLAS HTIRIS H ISTIQBOLLARI" MAVZUSIDAGI XALQARO ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA 2023-yil 22-noyabr
Ushbu natijalarga ko'ra statistik hisobotlar: Tajriba va nazorat guruhlaridagi o'rtaacha qiymat: 1 . .1
113
XT = — [9 * 5 + 11 * 4 + 8 * 3] = — (45 + 44 + 24) = —- = 4.03
28
28
28
= — [5 * 5 + 11 * 4 + 12 * 3] = — (25 + 44 + 36) = — = 3.75
105
28
Samaradorlik koeffisenti:
4.03
28
28
Ц
3.75
= 1.07
Ushbu natijalarga ko'ra statistik hisobotlar olindi. Biz olib borgan metodika nazorat guruhlarida olib borilgan metodikadan samarali ekanligi statistik usullar orqali tasdiqlandi.
Mezonlar
Baholarning o'rtacha arifmetik qiymati_
Nazorat turlari
Test
Tajriba guruhi
X* = 4.03
Nazorat guruhi
X* = 3.75
Samaradorlik ko'rsatkichi
ц = 1.07
Olingan natijalarning tahlili shuni ko'rsatdiki, ta'limda sifat samaradorligi eksperimental guruhda nazorat guruhiga nisbatan 57 % dan 67 % ga oshdi (3.1-diagramma).
1-diagramma. Sifat samaradorligi
Ushbu diagrammadan ko'rinib turibdiki, tajriba guruhida olib borilgan tadqiqot ishlari samarali natija berdi. Tajriba guruhi ntijalari nazorat guruhiga nisbatan o'rtacha 1.07 ga oshgan, ya'ni samaradorlik ko'rsatkichi 7% ga yuqori ekanligi statistik usullar yordamida isbotlandi.
Xulosa. Ta'limni kompyuterlashtirish hozirgi zamonning zarur tendentsiyasi bo'lib, "Ta'lim muassasalarida multimediani joriy qilish kerakmi yoki yo'qmi?" degan savol anchadan beri ijobiy hal etilgan.
O'quv jarayonida multimedia vositalaridan foydalanish talabalarning o'quv va kognitiv faoliyatining xarakterini o'zgartirishga, o'quv maqsadlaridagi turli elektron vositalar bilan talabalarning mustaqil ishlarini faollashtirishga imkon beradi. Talabalar tomonidan boshlang'ich bilimlarni o'zlashtirish, ko'nikma va malakalarni shakllantirish jarayonida multimedia vositalaridan eng samarali foydalanish.
O'qituvchining o'zi bunday ta'lim istiqbollarini anglab yetsa va amalga oshirsa, o'z amaliyotida ta'limning zamonaviy uslub va shakllaridan foydalansagina bu mashg'ulotning samaradorligiga erishiladi.
REFERENCES
1. Жук Юлия Александровна Мультимедийные Технологии Сыктывкар. 2012 й
2. https://www.lisedunetwork.com/impact-of-e-resources/
3. http://infyspu.yar.ru/. Мультимедийные технологии.
4. https://interonconf.org/index.php/pol/article/view/3171
