Научная статья на тему 'ОБЩЕЕ ПОНЯТИЕ И ЕГО ПСИХОЛОГИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА'

ОБЩЕЕ ПОНЯТИЕ И ЕГО ПСИХОЛОГИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
332
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ХАРАКТЕР / ОСОБЕННОСТЬ / ИНДИВИДУУМ / ВОЛЯ / СТОЙКОСТЬ / ТРУДОЛЮБИЕ / ИСТИННАЯ ЛЮБОВЬ / НЕВНИМАТЕЛЬНОСТЬ / ГРУБОСТЬ ИНИЦИАТИВНОСТЬ / ВИЛОСТЬ / СТАРОМОДНОСТЬ / БЕРЕЖЛИВОСТЬ / СКРОМНОСТЬ / САМОКРИТИЧНОСТЬ / ЦЕЛЕНАПРАВЛЕННОСТЬ / САМОСТОЯТЕЛЬНОСТЬ / РЕШИТЕЛЬНОСТЬИ СТОЙЕОСТЬ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Назарова Х.

В статье автор стремится дать сведения о понятиях и его психологическую характеристику, о физиологической основе характера, об особенностях характера как: трудолюбие, истинная любовь, лень, невнимательность, общительность, грубость, инициативность, вялость, сторомодность, бережливость, скромность, самокритичность, волевые особенности характера каторые: целенаправ, самостоятельность, решительность, стойкость, формирование волевых качеств ребят и метода его воспитания. В процессе жизнидеятельности каждого человека развиваются и формируются личностьно-индивидуальные качества характера прежде всего выражаются в разнообразии типических качеств людей, в каждом человеке в особенной, индивидуальной форме.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE GENERAL CONCEPT ABOUT CHARACTER AND ITS PSYCHOLOGICAL DESCRIPTION

In this article the author tried to give information about the character and its psychological description, physiological basis of character, typical and individual characteristics of character, characteristics of character such as: hardworking, real love, laziness, careless, rudeness, creativeness, thriftiness, humbleness, self-criticism, volitional qualities of character, purposeful, independent, strictness, strictness, to develop the character of boys and the ways of educating them. Human kinds’ individual character will develop in the life. Firstly individual character will appear in differences of typical characteristics of characters. For example; being faithful to friendship is typical characteristics of a man, in each man it appears individually.

Текст научной работы на тему «ОБЩЕЕ ПОНЯТИЕ И ЕГО ПСИХОЛОГИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА»

Skinner and other scientists as a reliable proof. The article is intended for specialists in the field of sociology, psychology, socialpedagogy, social work and other specialists dealing with the behavior of the individual.

Key words: deviation, character, aggression, deviant behavior, psychological factor, psychoanalysis, behaviorism, cognitivism.

Сведение об авторах:

Комилова Мавджуда Давлатджоновна - кандидат философических наук, докторант кафедры социологии Таджикского национального университета E - mail: komilova1976@mail.ru Телефон: (+992) 935148080.

Пирматова Гулчехра Холмахмадовна - ассистент кафедры обществоведения Таджикского педагогического института, Раштскийрайон. E - mail: pirmatova@gmail.com. Телефон: (+992) 931024014.

About the authors:

Komilova Mavjuda Davlatjonovna- PhD. student at the Department of Sociology, Tajik National University E-mail: komilova.1976@mail.ru Phone: (+992) 935148080.

Pirmatova Gulchekhra Kholmakhmadovna - assistant of the Department of Social Science, Tajik Pedagogical Institute, RashtDistrict. E - mail:pirmatova@gmail.com. Phone: (+992) 931024014.

МАФХУМИ УМУМЙ ДАР БОРАИ ХАРАКТЕР ВА ТАВСИФИ ПСИХОЛОГИИ ОН

Назарова Х.З.

Донишгоуи миллии Тоцикистон

Одамон аз якдигар дар гуфтору рафтор фарк мекунанд ва яке аз хусусияти фарккунандаи одамон характери онхо мебошад. «Характер гуфта, мувофикати нотакрору инфиродии хусусиятхои психологии шахсро мефахманд, ки дар рафттору фаъолияти у зохир мегарданд» [3, с.306].

Хусусиятхои шахс, ки муносибати одамро ба хакикат ифода мекунанд, хамеша ягон пайвастагии ба худ хосро ташкил медиханд, ки он чамъи хусусиятхои алохидаи хамин одам набуда, онро ба хакикат ифода мекунад, хамеша ягон пайвастагии ба худ хосро ташкил медиханд, ки он аз системаи ягонаю томи характер номидашаванда иборатанд. Калимаи «характер» юнонй буда, маънояш, хислат, хусусият мебошад. Характер-ин пайвасти индивидуалии хусусиятхои мухими шахс аст, ки муносибати одамро ба хдкикат ифода менамояд ва дар рафтори у зохир мешаванд.

«Дар шароити кунунй хам тарбияи сифатхои маънавию психологии инсони комил масъалаи хаётан мухим махсуб ёфта, дар маркази диккаати файласуфон, хукукшиносон, педагогхо, психологхо ва бостоншиносон карор дорад. Зеро хануз дар китоби кадимаи точикон ^«Авесто» масъалаи тарбияи хулки неки инсонй, панду насихатхо ва тавсияхо оид ба хамаи сохахои зиндагй оварда шудааст» [1,с.3б0].

Характер муносибатхоест, ки онхо дар шаклхои рафтори одатшуда ва мустахдамгардида зохир мегарданд. Мо ин ё он хел характер доштани одамро кайд намуда, ба хамин системаи муносибатхои уро нисбат ба хакикат ва дар айни замон шакли мустахкам кардашуда ва мукаррарии рафтори уро дар вазъияти муайян хамчун тарзи зухури хамин муносибатхо ошкор менамоем. Масалан, агар мо кайд намоем, ки хоксорй хусусияти характери хамин одам аст, бо хамин нишон медихем, ки муносибати у ба худаш ва дар айни замон рафтори у дар вазъияти муайян чи гуна аст ва дар шароити муайян аз у чи гуна рафтор карданро нигарон шудан мумкин аст.

Характер ва дигар чихатхои шахс, аз чумла мизоч ва кобилият бо хамдигар алокаманд мебошанд. Мизоч ба шакли зухуроти характер таъсир мерасонад, ба ин ё он чихати характер тобиши ба худ хос медихад. Масалан, суботкории холерик дар фаъолияти пурчушухуруши у ва хамин хислати флегматик дар мулохдзакорию бодиккатии вай ифода меёбад. Холерик богайрат ва борагбат, флегматик бошад мунтазам ва саросема нашуда кор мекунад. Аз тарафи дигар, худи мизоч низ дар зери таъсири характер аз нав сохта мешавад, одами характери кавй доштагй баъзе чихатхои манфии мизочашро пахш намуда, зухуроти онро назорат карда метавонад.

«Крбилияту характер низ ба таври чудонашаванда алокаманданд. Дарачаи баланди кобилиятнокй бо чунин хислатхои характер, масалан, бо коллективизм, яъне бо хиссиёти алокаи чудонашаванда доштан бо коллектив, хохиши барои бехбудии он кор кардан, бо кувваю имкониятхои худ боварй доштан, ки бо ноканоатмандии доимй аз комёбихои худ, серталабй нисбат ба худ, махорати ба кори худ танкидона муносибат кардан пайваста шудааст, алокаманд мебошад», [2, с.240].

Нашъунамои кобилият ба махорати душворихоро суботкорона бартараф намудан, дар зери таъсири бемуваффакиятй рухафтода нашудан, муташаккилона кор кардан ва ташаббус нишон додан аст. Алокаи характеру кобилият низ дар он ифода меёбад, ки ташаккули чунин чихатхои характер ба монанди

мехнатдустй, ташаббускорй, катъият, муташаккилй ва суботкорй дар хамон бача татбик мегардад, ки кобилият хам дар рафти он ташаккул меёбад. Масалан, дар мехнат, хамчун яке аз намудхои асосии фаъолият, аз як тараф, кобилият ба мехнат тараккй кунад, аз тарафи дигар мехнатдустй хамчун хислати характер инкишоф меёбад. «Ба хамин тарик, омехтаи хусусиятхои типи фаъолияти олии асаб ва системахои мураккабу устувори алокахои муваккатии дар натичаи тачрибаи индивидуалии хаёт хосил кардашуда асоси физиологии характер мебошанд», [2, с.241].

Дар рафти хаёту фаъолияти хар одам хислатхои шахсй-фардии характер ташаккул меёбанд ва тараккй мекунанд. Хислатхои фардии характер пеш аз хама дар гуногунии хислатхои типикии характер ифода меёбанд. Масалан, ба дустй ва рафокат содик будан, ки яке аз хислати типикии характери одамони имруза мебошад, дар хар як одам ба таври ба худ хоси фардй зохир мешавад. Дар яке хислати ба дустй ва рафокат содик будан дар он ифода меёбад, ки одам ба дусташ талабхои калон пешниход мекунад, нисбат ба у чиддй ва сахгир ва нисбат ба камбудихояш оштинопазир аст; дар одами дигар дар дилсузй, баодобй, гамхорй, боилтифотй, дидадарой ва гайра ифода меёбад.

Хислатхои фардии характер чй дар хусусиятхои фаъолияти таълимии одам, чй дар хусусиятхои фаъолияти мехнатй-дар муносибат ба мехнати худ ва ба мехнати дигарон, чй дар сифатхои иродавй-суботкорй, худдорй, максаднокй зохир мешаванд.

Дар натичаи нодуруст ташкил кардани хаёту фаъолият, таъсири манфии баъзе одамон, тарбияи нодуруст баъзан хислатхои манфию фардии характер хам ташаккул ёфта метавонанд. Воситаи асосии аз нав тарбия кардани одам ва ислох намудани хислатхои манфии характери у таъсироти чамъиятй ва махкумкунии чамъиятй, мехнат дар коллектив ва барои коллектив мебошад. «Мафхуми тарбия категорияи марказии раванди тарбия ва фаъолияти касбии омузгор ба шумор меравад. Тарбия асоси илми педагогика ва психологии омузгорй махсуб меёбад», [5,с. 129].

Муаллим дар кори педагогй бояд хамеша зухуроти фардии характери талабаро ба эътибор гирад, барои тараккй додани хислатхои мусбати характер ва бархам додани хислатхои манфй шароит ба вучуд оварад. Омухтани хислатхои фардии характер ва хусусиятхои зухуроти онхо дар фаъолияту рафтори бача имконият медихад, ки тарзи муносибати фардй ва кори фардиро ба бача муайян кунем. Ба эътибор гирифтани хусусиятхои фардии бачахо рохи бехтарини ба максади тарбия ноил гаштан мебошад. Тараккиёти хислатхои типикй ва фардии характери мактаббача барои ташаккули шахси хаматарафа ва мутаносиб тараккикарда шароити мусоид фарохам меоварад.

Хислатхои характерро дар алокамандии байнихамдигариашон дида баромадан ва бахо додан лозим аст. Хдр як хислати характер вобаста ба муносибаташ бо дигар хислатхо ба ахамияти ба худ хос, ки аксар вакт тамоман гуногун мебошад, сохиб мешавад. Масалан, часурй хамчун хислати характер вобаста ба он ки бо эхтиёткорй ё беандешагй, бо хиссиёти баланди ахлокй ё бо хиссиёти пасти шухратпарастй алокадор аст, ба ахамияти сифатан гуногун сохиб мешавад. Суботкорй факат дар сурати бо андешахои баланд ва муносибати танкидй алокаманд буданаш ба ахамияти мусбат доро шуда метавонад, дар акси хол ин хислат ба якравй табдил меёбад. Эхтиёгкорй бо катъият алокаманд набуда, одамро бегайрат мегардонад

Пеш аз он ки бо дида баромадани хислатхои алохидаи характер гузарем, характерро хамчун ташкили яклухт дида мебароем. Аз хамин нуктаи назар характерро пеш аз хама бояд аз руи аломати муайяни он фарк кунем. Дар одами характераш муайян як ё якчанд хислатхои равшан ифодаёфтаи амик хукмрон асоси хастанд, ки онхо дар одами характераш номуайян вучуд надоранд. Сониян, характерро, ки бо номуайяниаш фарк мекунад, яъне аз нуктаи назари яклухти, аз як тараф характери яклухт ва аз тарафи дигар характери ихтилофнокро чудо карда истода дида мебароем. Характери яклухт чунин характере мебошад, ки дар он ягон хел мухолифат чой надорад.

Одами характераш яклухт бо ягонагии фикр, хиссиёт, рафтор ва амалхояш фарк карда меистад. Одами характераш ихтилофнок бо зиддият, мухолифат, бо максаду маромхои хаётии бо хамдигар мувофикнабуда, номувофикати эътикоду фаъолияташ фарк карда меистад, ки ин аксар вакт ба зиддияти ботинй оварда мерасонад.

Мухимаш он аст, ки максаду ниятхои одам дар хаёт ба вучуд оварда мешаванд ё не, у дар рохи бо максади гузошташуда монеахоро бартараф карда метавонад ё не. Мувофикан ин гурухи дуюми хислатхои характер-хислатхои иродавиро чудо мекунанд. Вобаста ба дарачаи тараккиёти хислатхои иродавии характери одам дар бораи характери зур кавй ё суст сухан меронанд. Сустиродагй хатто барои одами равияи мусбат доштагй хам сифати манфй аст. Агар максадхои олию начиб дар хаёт тадбик карда

нашаванд, он гох гузориши онхо хам ягон кимат надорад. Дар айни замон характери зур хам хангоми равияи калбакй доштани одам сифати пуркиммати шахс намешавад.

«Хислатхои характер муносибати одамро ба чамъият, бо коллектив, ба одамони дигар ифода менамоянд. Ба ин хислатхо пеш аз хама коллективизм-хислате, ки саъю кушиши дар коллектив будан, дар хаёти он иштирок кардан, барои максадхои аз тарафи коллектив гузошташуда мубориза бурдан, ба хамаи аъзоёни коллектив рафикона ёри расониданро ифода менамояд, тааллук дорад»,[2, с.245].

Талабае, ки дар у хислати характер натз тараккй кардааст, ба коллектив, ба рафикони худ дилбастагй дорад. У бо талабахои акибмонда бо чону дил ёрй мерасонад, аз муваффакияти рафиконаш мамнун мегардад, дар хар лахза барои дастгирй кардани онхо омода аст. Чунин талаба аз рафторхое, ки бар зарари рафиконаш буда, факат ба худаш фоидаю лаззат мебахшанд, ба осонй даст мекашад. Агар манфиати коллектив вайрон карда шуда бошад, у на факат беэътино намемонад, балки онро хамчун манфиати худ химоя мекунад.

«Муайян менамоянд, ки ба хонандаи нав ба мактаб кадам гузошта ёри додан мумкин аст; оё барои хонанда гушаи алохида чудо карда шудааст; оё дар хона адабиёти бачагона хаст ва аъзоёни оила китоб хонданро дуст медоранд; муаллим инчунин характери хонанда, майлу рагбат, кушишу гайрат ва муносибати онро ба падару модар ва дигар аъзоёни оила дошта бошад »[8,с.261]

Худбинй хислати бо коллективизм мукобил ва манфии характер мебошад. Амалхои чунин шахс барои манфиати тамаъкорона ва дар асоси саъю кушиши бехбудии шахсй ва фоидаи хусусй равона карда мешаванд.

Бахри хамин у тайёр аст, ки аз ичрои вазифаи чамъиятй сар кашад. Талабахои зухуроти ибтидоии худбини доштагй низ дар мактаб дучор мешаванд. Фасона Б ва Мадина Х. ба беэътиногии пурраи ба одамон доштааш фарк карда меистанд. Бо бахои бади хамсинфонаш кушоду равшан хурсандй изхор мекунад, муваффакиятхои онхоро ранчурона аз сар мегузаронад. Манфиати синфро ба эътибор намегирад. Худбинии бачахо натичаи рафтори нодурусти падару модароне мебошад, ки онхо фарзандашонро аз хад зиёд эркаю инчик мекунанд, хеч чизро дарег намедоранд ва уро ба мехнат одат намекунонанд. Муаллим бояд сари вакт ба ин гуна талабахо диккати махсус дихад ва пешакй ба онхо кори махсуси тарбиявй бурданро фикр карда барояд.

Чунин хислат ба монанди дилсузй, яъне муносибати бодиккатона, мехрубонона, эхтиёткорона ба одамон ва ба хиссиёту ташвишхои онхо, омодагии доимй барои ба ёрй расонидан, бомаслихат ё дар амал онхоро дастгирй кардан, махорати зиракона муайян намудани он, ки дар ин ё он маврид махз чй гуна ёрдам лозим аст, бо коллективизм алокаманд мебошад.

Дилсузй ба чунин хислатхои одам, масалан, ба сустмизочй, сахлгирй, мусохилакорй нисбат ба камбудихои одамон, хеч гуна чихатхои умуми надорад. Дилсузй дар муносибати бодиккатона ва гамхорона ба одам, хурмат кардан, барои ислох намудани камбудй ва хислатхои манфии у равона кардашуда ифода меёбад. Бинобар ин, танкиди рафиконаи руирост, хакконй ва боадолатона хамчун шакли махсуси муносибати дилсузона ба одам ва воситаи ёрии байнихамдигарй баромад мекунад.

Дагалй хислати манфии характер мебошад, ки ба одамон муносибати ношоиста ва бедиккатонаро ифода мекунад. Ин камбудии рафтор дар синни мактабй пахн шудааст.

Сабабхои пайдоиши ин хислат гуногунанд. Баъзан дагалй натичаи сахву хатохои тарбия мебошад, ки онхо дар мавчуд набудани одоб дар муносибати калонсолон ба мактаббачахо, махсусан ба наврасон, ба дарачаи кифоя хурмат накардани кадру кимати шахсии онхо, кушиши ба ин ё он рох пахш намудани мустакилии онхо, назорати дилгиркунанда ва хомигии ночиз зохир мешаванд. Талаба аксар вакт ба муносибати беадолатонаи калонсолон бо дагалй чавоб мегардонад. Дар айни замон муаллим бояд донад, ки дар баробарй муносибатхои хакикатан беадолат холатхое дучор мешаванд, ки талаба дар бораи муносибати беадолатона нисбат ба худаш боварии нодуруст дорад.

«Ба хисоб гирифтани хусусиятхои фардй-психологии хонандагон боз аз он чихат зарур аст, ки муаллим ва тарбиядиханда бояд табиати зухуроти ин ё он сифатхои шахсиятро хуб донад ва мувофики он сари вакт чораи судбахши педагогию психологй андешад», [10,с.307].

Улфатпазирй, ки муносибати одамро бо одамони дигар ифода менамояд, хислати мусбати характер мебошад. Албатта чунин ба назар мерасад, ки ин хислат ба хиссиёти коллективизм такя мекунаду махсули маромхои тамаъкорона намебошад. Одамони улфатпазир аз муносибат ва фаъолияти якчоя бо дигар одамон хушнуду фарахманд мешаванд, агар онхо аз коллектив берун монанд, он гох хиссиёти гамангезро аз сар мегузаронанд. Ин хел одамон ситорагарм мебошанд, бо коллектив зуд унс мегиранд, мавкеи худро дар он меёбанд, зуд ва бо майли тамом бо бисёр одамон муносибати дустона пайдо мекунанд. «Чунин

oдaмoн бжф 6:X,C мeкyнaид, вaдe бa дapaчaи низoъ oвapдaни OB^O дyшвop acт. Ошр дap xoлaгx,oи иxтилoфнoк мeггaвoнaид хам фaъoл в: хам пaccив бoшaид. Бo вучуди ин, 6o дуоюн в: нaздикoни xyд бoдиккaт ва мexpyбoнoнa мyoмидa мeкyиaнд»[3, c.317].

Дамдуздй. Бap xилoфи yдфaтпaзиpй аст. Он дap oдaмoнe дyчop мeшaвaвд, ки дopoи чунин xœmra xapaктep, мacaдaн дамдуздй мeбoшaнд. Дамдуздии тадаба заминафи гyнoгyн дopaд. Баъзан ии xиcдaт зyxypoти paH^Hmn ycтyвopй аз чаю ë бафи »хаки кaдoиcoдoи пaйдoшyдa, баъзан амали чаюбй ба бeмyвaффaкиятй мeбoшaд. Дф бaъзe мaвpидxo дамдуздй иньикocи mapom« тapбияи oидa хам шуда метаюнад (aгap дap oKna аз так^и иoмaтлyби бepyий тapcидa, бaчapo дф py^ аз кoлдeктив .nyp будан тapбия кapдa бoшaнд).

«Ыизюч ва xapaктepи oдaм дap aдoкaмaндии зичанд. Дap кудаши зинaхoи acocии xapa^ep шакл мeгиpaнд. Xapaктepи ииcoи аз py^^ нaxycтиии ба душ oмaдaн дap кудак хaнгoми тaьcиppacoнихoи аввалини вoлидoи cap мeшaвaд. Аз хaмoн дахзаи аввад дap кудак тфа^и мycбaтpo бoяд тapбия намуд. Ин хама аз мушшбату мyoшиpaт ба вай вoбacтaгй дopaд. Aгap мo xoхeм хaигoми тaъcиpppacoнй дap кудак тфа^и муебии xapaктep ба мoнaнди мexpyбoнй, кymoдapyй, бoyдфaтиpo тapбия мeнaмoeм. Ва хaнгoми мyиocибaти иocoлим дoштaн, бapъaкc cифaтхoи манфй ба мoнaнди кинаю aдoвaт, xaшмгиий, i-ymarap^ бадкаедй дap у pymд мeëбaд». [4, c.65].

Meхнaтдycтй гуфта, чунин xиcлaти xapaктeppo мeиoмaнд, ки oh xoхиши мexнaт кapдaиpo инъикoc мeиaмoяд. Mex^^cm хaмeшa 6o ^cMë™ кашатмандй, xypcaH^S аз мexиaт ва натичаи oh кашатмавд гфдвдаи aдoкaмaнд acт. Одам якчанд мapoтибa ^cMë™ аз мexнaт кaиoaтмaнд myдaиpo аз cap гyзapoнидa, caзoвopи бaxoи мexнaти xyд гфдида, еаъю кушиши мexиaт кapдaн юх^ мeнaмoяд, дap у ниебат ба мexнaт тaдaбoт пaйдo мeшaвaд. Xиcлaтxoи иpoдaвии шaxc axдoкaн тapбия сфт: 6:pom ба дacт дapoвapдaии макеад нигapoнидa myдaacт. Рaвияxoи шaxcpo ба ишбат нaгиpифтa, xиcдaтxoи иpoдaвии xyдpo тapбия кapдaн мумкии иecт.

Танбалй ва бeэxтиëтй чунин xиcдaтxoи мyкoбили мexнaтдycтй ва эxтиëткopй мeбoшaнд, ки дф мyиocибaти манфй ë бeпapвoю xyнyкнaзapoиa ниобат ба мexнaт, дф pyякй ичpo кapдaни cyпopишxo ифoдa мeëбaнд. Xoкcopй хамчуи xиcдaти xaparaep дap oh зoxиp мeшaвaд, ки oдaм xe4 гox xизмaт, кoмëбй ва cифaтxoи xyдaшpo таъкид нaмeкyнaд ва аз будаш зиëд rnrnoH нaмeдиxaд. У бoвapии катъй дopaд, ки oдaмoни ypo иxoтaкapдa хам, xиcлaтxoи apзaндa дopaнд ва мумкин acт, ки xиcдaтxoи ohxo назф ба oHe, ки дap xyдaш xacтaнд, дap дapaчaи бадандтф жтанд

«Xoкcopй-ин oддй ва табий будан дф мyиocибaт ба oдaмoн, дф paфтop, либocпymй, шиштyxeз, paфтopy киpдop дap нутк ва rañpa мeбoшaд»,[2, c.248]. 4yHoH ки кайд кфда шуд xapaктep дap фaьoлияти амалии oдaм ташаккуд мeëбaд, тфаккй мeкyнaд, дигapгyн мeшaвaд ва шapoигy тфзи хасти ypo инъикoc мeиaмoяд. Ташаккул дoдaии xapaктeppo аз ибгидoи бачагй cap кapдaи дoзим acт. Хануз дф cинни тoмaктaбй тapxxoи аввалини xapaктep иaмoëи мeшaвaнд, тapзи мyкappapии paфтopy мyиocибaт ба хакикат ба тaшaккyлëбй cap мeкyнaд.

Зyxypoти кoллeктивизм, cyбoткopй, xy^op^ кapдaн чacopaт дф шини тoмaктaбй бeштap дap бoзй мaxcycaн, бoзиxoи кoлдeктивoиaи cюжeтии кoидaдop ташаккуд мeëбaнд. Нaмyдxoи oддитapиии фашлияти мexиaтй, ки бapoи бачаи шини тoмaктaбй дacтpac acт, ахамияти катои дopaнд. Кудак дap paфти ичpoи бaъзe cyпopишxoи на oh кадф мypaккaб xypмaт кapдaнy дуст дoштaни мexиaт ва ба кopи cyпopидaшyдa мacъyдият хдо кapдaиpo ед мeгиpaд.

Дap paфти ташаккуд дoдaии xaparaep на тaнxo шакди муайяни pa4>rop, балки мapoми муюфщи хамин pa4>roppo низ мустахкам намудан дoзим аст. Бaчaxopo дap вазъияте гyзoштaн лoзим acт, ки фaъoлияти амалии orno ба тapбияи идeявй мyвoфикaт кунад ва oнxo пpииcипxoи aзxyдкapдaшaвaндaи paфтoppo дap амалия иcтифoдa бapaнд. AC.Maкapeнкo таъкид мeкapд, ки ниxoят мухим acт, ки бaчaxopo xaмeшa oид ба paфтopи дypycт машк дoд, як навъ «гимиacтикaи paфтop»-po ташкил намуд, шaклxoи дypycти paфтoppo мустахкам кapд.

«Тapбия ба xapaктepи бача таБ^и халкунанда мepacoиaд, бачахге наст, ки xиcдaтxoи манфии iyë дф orao мycтaxкaмшyдapo бapтapaф намудан, xapaктepamoнpo аз нав тapбия кapдaи ва дф orno тфа^и муайяни мycбaтpo xocил намудан мумкин нaбoшaд. Рoxxoи тapбияи xapaктep гyиoгyн xacтaнд аз чумла ташаккуд дoдaии ча^^ит, эътикoд ва идeaли инcoидycтй шapти зapypии тapбияи xapaктep мeбoшaд. Ча^^бит, paß™, мавдд ва ниятxoи хастии oдaмpo муайян мeкyнaд, мapoмxoи axлoкнe, ки oдaмoн дap paфтopи xyд oraopo ба poxбapй мeгиpaнд, аз ча^^ит cap мeзaиaнд», [2, c.251].

Aдaбиëтy caнъaт хам ба тapбияи xaparaep тaьcиp мepacoнaнд. Ибpaти шaxcии тфбиятгф хам ба тapбияи xapaктep тaьcиp мeкyнaд. A.C. Maкapeнкo нишoи мeдoд, ки paфтopи мypaббиxo xox падфу мoдap, xox пeдaгoг ба ахамияти халкунанда гахиб acт. Он чизe, ки мypaббиxo дap амад мeкyнaнд, ба хасти бaчaxo ниcбaт ба чизи ба oнxo гуфташаванда бeштap тaъcиp мepacoнaнд. «Тaдк;икoтxoи пcиxoдoгй мyкappap намуданд, ки хануз дap coлxoи аввали х:Ст дap кудаши замитфи aзxyдкyиии шак^^ oддитapини фaъoдият ба амад метящ^^.

Cyxaии pyxбaxmи муаллим ë мypaббй, ки ба кудак нигapoнидa мeшaвaд, дap ташаккули xapaктep poли мухим мeбoзaд. Аз чумла ^ба^и этикй ë axлoкй мав^и кaлoи дopaнд. Ma^a^ oнxo аз oh ибopaт acт, ки дф бачаф тacaввypoт ва мaфxyмxoи дypycти axдoк;й ташаккул дoдa шаванд. Хамаи oнxo бoз аз oh габаб

заруртаранд, ки баъзе бачахо дар бораи тасаввуротхои ахлокй фикрхои нодуруст ва гумрохона доранд (фахмиши калбакии дустй ва рафокат, часурй, суботкорй ва гайра).

Худтарбиякунй яке аз роххои ташаккул ёфтани характери мактаббачахои нисбатан калонсол мебошад. Аммо муаллимон бояд дар мактаббачахо саъю кушиши дар худ бархам додани ин ё он камбудию одатхои номатлуб ва хосил кардани одатхои фоиданокро тарбия намоявд.

АДАБИЁТ

1. Мустафокулов Т., Давлатов М., Мирзоев Р., Амиршоев Р., Иззатова М., Халимов А., Абдулвохидов С., Халимов Р. Асосхои психологияи умуми / Коллектив-Душанбе: «Империал-групп» 2012.-416 с.

2. ВАКрутетский. Психология Тарчумаи Р. Атахонов, Нашриёти «Маориф» Душанбе: 1977.-319 с.

3. Давлатов М. Психология// М. Давлатов.-Душанбе: «Собириён»,2010.-322 с.

4. Немов Р.С. Психология// Р.С. Немов.-Москва: «Просвещение»,1995.-238 с.

5. Махмудов Ш.К., Абдурашитов Н. Психологияи омузгорй/ К Махмудов, НАбдурашитов.-Душанбе: «Ирфон», 2011.-193

с.

6. Давлатов М. Мачмуаи бозй ва машкхои психологй/М. Давлатов.-Душанбе: 2013.-128 с.

7. Крдиров С., Давлатов М. Психологияи ичтимой/ / С. Крдиров, М. Давлатов.-Душанбе: «Сино», 2004.

8. Расулов Д., Сайдахмадов Л..Гаффоров А. Педагогика // Д. Расулов, Л. Сайдахмадов, АГаффоров.-Душанбе:: «Студеш»,2010-268 с.

9. Давлатов М., Муминова С. Психологияи зуроварй дар оила // М. Давлатов М, С. Муминова. -Душанбе: «Матбуот» - 2006

10. Мустафокулов Т., Нарзуллоева М. Асосхои психологияи синнусолй ва педагога //Т. Мустафокулов., М. Нарзуллоева.-Кулоб: 1993-360 с.

ОБЩЕЕ ПОНЯТИЕ И ЕГО ПСИХОЛОГИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА

В статье автор стремится дать сведения о понятиях и его психологическую характеристику, о физиологической основе характера, об особенностях характера как: трудолюбие, истинная любовь, лень, невнимательность, общительность, грубость, инициативность, вялость, старомодность, бережливость, скромность, самокритичность, волевые особенности характера каторые: целенаправ, самостоятельность, решительность, стойкость, формирование волевых качеств ребят и метода его воспитания.

В процессе жизнидеятельности каждого человека развиваются и формируются личностьно-индивидуальные качества характера прежде всего выражаются в разнообразии типических качеств людей, в каждом человеке в особенной, индивидуальной форме.

Ключевые слова: характер, особенность, индивидуум, воля, стойкость, трудолюбие, истинная любовь, невнимательность, грубость инициативность, вилость, старомодность, бережливость, скромность, самокритичность, целенаправленность, самастаятельнасть, решительностьи стайеасть.

THE GENERAL CONCEPT ABOUT CHARACTER AND ITS PSYCHOLOGICAL DESCRIPTION

In this article the author tried to give information about the character and its psychological description, physiological basis of character, typical and individual characteristics of character, characteristics of character such as: hardworking, real love, laziness, careless, rudeness, creativeness, thriftiness, humbleness, self-criticism, volitional qualities of character, purposeful, independent, strictness, strictness, to develop the character of boys and the ways of educating them.

Human kinds' individual character will develop in the life. Firstly individual character will appear in differences of typical characteristics of characters. For example; being faithful to friendship is typical characteristics of a man, in each man it appears individually.

Keywords: hardworking, real love, laziness, careless, rudeness,

creativeness, thriftiness, humbleness, self-criticism, volitional qualities of character, purposeful, independent, strictness, strictness,

Сведения об авторе:

Назарова Х. - докторант phd кафедры психология Таджикский национальнныйуниверситет.

Адрес: 734025, Республики Таджикистан, гДушанбе, проспект Рудаки, 17 Тел: (+992)

981083142.

About the author:

Nazarova CH. — Tajik Nardorad University, doctorant phd of psychological science. Address: 734025,

Repablik of Tajikistan, Dushanbe, Rudaki Avenue 17. Phone: (+992) 981083142.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.