CC BY
33SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
3(10), October, 2023
O'ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA TURIZMNI RIVOJLANTIRISHDA ZIYORATGOHLARNING AHAMIYATI
Eshiniyazov Berdiniyaz Ansatbay uli
Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika instituti 2-kurs talabasi berdiniyaz.eshiniyazov@ndpi. uz Saliev Erkin Polatbay uli Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika instituti Geografiya o'qitish metodikasi
kafedrasi o'qituvchisi Tursinbaev Alpamis Kenesbaevich Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika instituti 2-kurs talabasi Nukus shahri, Qoraqalpog'iston Respublikasi, O'zbekiston
Ayni paytda jahonda globallashuv davrida davom etayotgan barcha sohalardagi o'zaro integratsiya jarayonlari turizm sohasini yanada rivojlantirishga turtki bo'lmoqda. Ziyorat turizmi turizmning boshqa sohalari qatori alohida ahamiyatga ega bo 'lib, barcha xalqlarning ma 'naviy va moddiy madaniyatini rivojlantirishga xizmat qiladi. Shu bois dunyoning barcha davlatlari ushbu sohani rivojlantirish uchun barcha imkoniyatlardan foydalanmoqda. Ziyorat turizmi nafaqat dunyo xalqlariga o'z milliy o'zligini anglashda yordam beradi, balki ular o'rtasidagi madaniy-gumanitar aloqalarni rivojlantirishga ham keng yo'l ochadi. Ma'naviy madaniyatning muhim tarkibiy qismi sifatida bu sohaning tobora rivojlanib borishi xalqlar o 'rtasidagi madaniy-ma 'naviy munosabatlar uchun zamin yaratadi.
Kalit so'zlar: turizm, ziyoratgohlar, ziyorat turizmi, madaniy-ma'naviy munosabatlar, madaniy meros obyektlari.
ЗНАЧЕНИЕ СВЯТЫНЬ В РАЗВИТИИ ТУРИЗМА В РЕСПУБЛИКЕ
УЗБЕКИСТАН
АННОТАЦИЯ
В настоящее время продолжающиеся процессы взаимной интеграции во всех сферах мира в эпоху глобализации стимулируют дальнейшее развитие туристической сферы. Паломнический туризм, наряду с другими направлениями туризма, имеет особое значение и служит развитию духовной и материальной культуры всех народов. Поэтому все страны мира используют все возможности для развития этой отрасли. Паломнический туризм не только помогает народам мира осознать свою национальную самобытность, но и открывает широкий путь для развития культурно-гуманитарных связей между ними. Дальнейшее развитие этой области как важной составляющей
ANNOTATSIYA
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
3(10), October, 2023
духовной культуры создает основу для культурных и духовных связей между народами.
Ключевые слова: туризм, святыни, паломнический туризм, культурно-духовные связи, объекты культурного наследия.
THE IMPORTANCE OF SHRINES IN THE DEVELOPMENT OF TOURISM
IN THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN
ABSTRACT
Currently, the processes of mutual integration in all spheres, which are ongoing in the era of globalization in the world, give impetus to the further development of the tourism sector. Pilgrimage tourism, along with other areas of tourism, is of particular importance and serves the development of the spiritual and material culture of all peoples. Therefore, all countries of the world are using all opportunities to develop this industry. Pilgrimage tourism not only helps the peoples of the world to understand their national identity, but also opens a wide way for the development of cultural and humanitarian relations between them. The growing development of this field as an important component of spiritual culture creates a foundation for cultural and spiritual relations between peoples.
Keywords: tourism, shrines, pilgrimage tourism cultural and spiritual relations, objects of cultural heritage.
Davlatimiz doimo ko'plab madaniyatlar va sivilizatsiyalarning kesishish markazi bo'lib kelgan, bu yerda turli dinlar targ'ib qilingan, shuning uchun ham mamlakatimizda islom, buddizm va xristian dinlariga tegishli noyob yodgorliklar saqlanib qolgan. Shu munosabat bilan mahalliy va xorijiy ziyoratchilar va sayyohlar oqimini shakllantirish va ular uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish, respublikaning ziyorat turizm salohiyatini keng targ'ib qilish chora-tadbirlarini amalga oshirishga qaratilgan O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "O'zbekiston Respublikasida ziyorat turizmini yana-da rivojlantirish va ziyoratchilar uchun qulay shart-sharoitlar yaratish chora-tadbirlari to'g'risida"gi Farmon loyihasi ishlab chiqildi.
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021 yil 9 fevraldagi PF-6165-son «Ichki va ziyorat turizmini Yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida», 2022 yil 15 yanvardagi PF-52-son «Turizm, madaniyat, madaniy meros va sport sohalarini Yanada rivojlantirish uchun qo'shimcha sharoitlar yaratish to'g'risida», 2022 yil 28 yanvardagi pf-60-son «2022-2026 yillarga mo'ljallangan yangi o'zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to'g'risida»gi farmonlari, 2022 yil 18 fevraldagi pq-135-son «turizm va madaniy meros vazirligi faoliyatini tashkil etish to'g'risida»gi qarori,
KIRISH
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
3(10), October, 2023
o'zbekiston respublikasi vazirlar mahkamasining 2018 yil 15 fevraldagi 120-son «muqaddas qadamjolar, ziyoratgoh, masjid va qabristonlarni obodonlashtirish ishlarini samarali tashkil etish to'g'risida», 2021 yil 24 fevraldagi 100-son «ichki va ziyorat turizmini rivojlantirish bo'yicha qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida»gi qarorlarida belgilab berilgan vazifalar davlatimizda ziyorat turizmini yanada rivojlantirishga muayyan darajada xizmat qiladi.
ASOSIY QISM
Ziyorat turizmi o'z sohasida juda ko'p davrlarni bosib o'tgan va bugingi kunda turizmning eng daromadli sohalaridan biriga aylandi. Ziyorat so'zi arab tilidan tarjima qilinganda "safar", "sayohat" ma'nolarini anglatadi. Turkiy xalqlar tilida u mahalliy ziyoratgohlarni diniy maqsadda ziyorat qilishni ifodalaydi. Lotinchadan tarjima qilinganda "palmarius", "palmovnik" - Palma (G'alaba daraxti ) palmanavdasini olib yurish so'zidan oilngan.
Diniy va Ziyorat turizmining nazariy masalalari, uning rivojlanishi hamda hududiy hususiyatlari ko'plab iqtisodchi, geograf va tarixchi olimlar tomonidan o'rganilgan. Jumladan bu masalada xorijlik olimlardan K.Griffin, G.Vilkinson, D.H.Olsen, N.Nilson, R.Raj, S.Singh, S.Nolan, V.Vang, K.Huang, J.S.Chen, X.Oxovat, L.E.Hudman, M.L.Nolan, R.Eid, R.H.Jekson kabi olimlarning tadqiqotlarida Ziyorat turizmi masalalari tadqiq etilgan.
Shu jumladan MDH davlatlari olimlari A.V.Babkin, G.N.Gujina, T.T.Xrislov, S.R.Erdavletov, A.IZiryanov, T.A.Prokopenko, S.Y.Jitenov, D.ATroitskiy, T.L.Dubnik, T.V.Boyka, K.A.Mazin, S.V.Dusuyen, V.N.Yakunin, G.P.Doljenko, L.B.Savenkovalarning ilmiy ishlarida diniy va ziyorat turizm sohasini rivojlantirish masalalari o'rganilgan.
Hozirgi kunda O'zbekistonda tarixiy-madaniy ob'ektlar, muqaddas qadamjolarga e'tibor kuchayib, ziyorat turizmini rivojlantirishga alohida e'tibor qaratila boshlandi. Respublikamizda 2023-yilning 1-yanvar holatiga ko'ra jami 8 210 ta madaniy meros obyektlari mavjud bo'lib, shundan 7 827 tasi davlat mulki va 383 tasi xususiy mulk hisoblanadi.
Islom dini ta'limotiga ko'ra aziz-avliyo va allomalarning maqbaralari va qabrlarini ziyorat qilish mustahab, savobli amallardan sanalib, ziyorat orqali insonlar o'tmishdan ibrat olib, ularning qalblari yumshab, dunyoning o'tkinchi ekanini anglab, savobli va hayrli ishlar qilishga undaydi. Zero, islom dini ta'sirida ziyoratgohlar haqidagi qarashlarning ilohiy jihatlari, ularning ajdodlardan avlodlarga o'tib, odamlarning ruhiy-ma'naviy tasavvurini boyishiga xizmat qilayotganligi muhimdir
Hozirgi kunda dunyoda 10 dan ortiq ziyorat turizmining yirik markazlari
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz 3(10), October, 2023
mavjud bo'lib, ular orasida Islom qadriyatlari yuqori bo'lgan O'rta Osiyo davlatlarining borligi mamlakatimizda ushbu tarmoqni rivojlantirish imkoniyatlari
kattaligidan dalolat beradi.
Ziyorat turizmi va ziyoratgohlarga oid qarashlar asosida muqaddas qadamjolar va ziyoratgohlar asosan uch turga bo'linadi. Bular quyidagilar:
- Xalqaro ahamiyatga ega ziyoratgohlar;
- Respublika ahamiyatiga ega ziyoratgohlar;
- Mahalliy ahamiyatga ega ziyoratgohlar
Mamlakatimiz turistik resurslarga boyligi bilan ajralib turadi. Markaziy Osiyoda, xususan vatanimizda ham buyuk avliyolar, olimlar, yashab, dafn etilgan qadamjolar, ziyorat maskanlari ham, ko'plab turistlarni o'ziga jalb etadi. Ko'pgina avliyolarning dafn etilgan joylari va qabrlari qayta rekanstruksiya qilinib, asl holatiga qaytarilmoqda. Butun jahonga tanilgan allomalarimizdan Imom al-Buxoriy, G'ijdivoniy, Bahoviddin Naqshbandiy, Imom al-Moturidiy, Mahmudi A'zam, Zangiota, Shayx Hovand Tohur kabi ko'plab aziz avliyolar, imomlar maqbaralari musulmon ahli ziyorat qiladigan va ma'naviy oziqa oladigan maskanlarga aylantirilmoqda. Imom Al-Buxoriy majmuosini muhim ziyoratgohga aylantirish xalqaro ahamiyat ega bo'lib, musulmon olamida bu ziyoratgoh muhim va ahamiyatli ziyoratgoh hisoblanadi. Ziyoratshi turistlarga infratuzilmalarni shakllantirish bilan ularga qulay shart-sharoit yaratish, bugungi kunning muhim masalalaridan biridir. Xorijiy davlatlar fuqoralari, ziyoratchi turistlarning mamlakatimiz ziyoratgohlariga va boshqa turistik obyektlariga ortiqcha qiyinchiliklarsiz kelib ketishlarini ta'minlash, samarali reklama tizimini yo'lga qo'yish bo'yicha hukumatimiz tomonidan keng qamrovli shora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.
Imom Al-Buxoriy ziyoratgohi
Musulmon olamining mashhur allomalaridan biri Imom al-Buxoriy 810-yil 21-iyulda Buxoroda tavallud topgan, 870-yilda Samarqanddan (hozirgi Samarqand viloyatining Chelak tumani) 25 km uzoqlikda joylashgan Xartang qishlog'ida vafot etgan va u yerda dafn etilgan. Biroq, bu joy asrlar davomida qarovsiz qolgan edi lekin davlatimiz mustaqillikka erishgach, majmua qayta tiklanib rekanstruksiya ishlari amalga oshirildi. O'zbekiston Respublikasi hukumati 1997-yil 29-aprelda Imom al-Buxoriy tavalludining 1225 yilligini hijriy qamariy taqvim bo'yicha nishonlash to'g'risida qaror qabul qildi.
Respublikamiz hududida boshqa dinlar singari islom madaniyati va uning so'fiylik oqimiga oid ko'plab muqaddas joylar mavjud. Eng qimmatbaho, noyob yodgorliklar va qadamjolar YUNESKO ning Butunjahon merosi obyektlari sifatida tan olingan. Ular orasida Islom olamida Muborak Buxoro ma'nosini anglatuvchi
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
3(10), October, 2023
Buxoroyi-Sharif deb nomlangan Buxoro shahri, ko'plab bebaho yodgorliklarga ega Samarqand shahri, Amir Temurning vatani hisoblanuvchi Shahrisabz, shaharlari qadimiy va boy tarixga ega bo'lib, butun hayoti davomida jiddiy o'zgarishlarga duch kelgan. Hozirgi kunda O'zbekstonda O'zbekistonda 10 dan ortiq muqaddas va e'zozlangan nasroniy va musulmon joylari, ziyoratgohlar mavjud.
Tadqiqotlarga ko'ra ziyoratgohlar ijtimoiy-ma'naviy ahamiyatiga ko'ra quyidagi 4 turga bo'lgan holda tasniflandi:
1. Kishilarni vatanparvalik, mardlik, jasurlik ruhida tarbiyalashga da'vat etuvchi avliyo va ulamolarning ziyoratgohlari. Ya'ni, bunday ziyoratgohlarga tashrif buyurgan ziyortachilar o'zlarida jasurlik va mardlik tuyg'ularini va ulamolarning bunday fazilatlarini mujassam etishga intiladilar. (masalan, Najmiddin Kubro, Amir Temur, Pahlavon Maxmud, Mirzo Ulug'bek, Muxammad Raximxon Feruz va boshqalar);
2. Kishilarda adolat, sahovat, mehnatsevarlik, mehr-oqibat tuyg'ularini ta'minlashga xizmat qiluvchi ulamolarning ziyoratgohlari. Bunday ziyoratgohlarga tashrif buyurgan insonlar o'tmish ajdodlarimizdagi sahovat, mehr muruvvat, mehnatsevarlik singari ezgu tuyg'ularni o'zlarida mujassam qilishga intiladilar (masalan, Baxovuddin Naqshband, Qaffol Shoshiy, Xoja Axrori Valiy, Xoja Muxammad Porso, Ahmad Yugnakiy va boshqalar);
3. Kishilarni diniy e'tiqodga, diniy axloq va sadoqat, vafodorlik ma'naviyat va ma'rifatga chaqiruvchi avliyolarning ziyoratgohlari (Imom al-Buxoriy, Imom al-Moturidiy, Shayx Hovandi Toxur, Ahmad Yassaviy, Imom at-Termiziy, Hakim at-Termiziy, Abul Muin an-Nasafiy, Hazrati Imom (Xasti Imom), Zangi Ota, Maxdumi A'zam va boshqalar);
4. Kishilarni ilm-ma'rifatga chaqiruvchi avliyolarning ziyoratgohlari. Ya'ni, bunday fazilatli avliyolarning avliyolik darajasiga etishida ilmga intilish, tinimsiz mehnat yotganligi bois ziyoratchilarda ilmli bo'lishga intilish, mehnatga bo'lgan munosabat, ilm-ma'rifatga nisbatan hurmat-ehtirom shakllanadi. (Abu Ali Ibn Sino, Burxoniddin al-Marg'inoniy, Abu Bakr al-Xorazmiy, Muso al-Xorazmiy, Ahmad al-Farg'oniy va boshqalar).
O'zbekston hududida joylashgan ziyoratgoh maskanlardan xalqaro darajada turizm maqsadlarida foydalanish uchun imkoniyatlar serob. Davlatimiz rahbari tomonidan turizmni isloh qilish uchun bir qator farmon va qarorlar qabul qilindi. Ammo, uchbu farmon va qarorlarning ijrosi mahalliy hokimyatlar tomonidan va hududiy turizm boshqarmalari tomonidan ijrosi sust darajada olib borilmoqda.
XULOSA
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
3(10), October, 2023
Prezident tomonidan o'tkazilgan selektorda tanqidiy xulosalar bildirilib kelajakda turizm imkoniyatlarini oshirishni vazifa qilib belgilab berdi.
ADABIYOTLAR RO'YXATI: (REFERENCES)
1. Egamberdiev, F., & Eshiniyazov, B. A. (2022). Turizmnin rawajlaniwindagi geografiyaliq korsetkishler. In International conferences (Vol. 1, No. 21).
2. Egamberdiev, F. B., & uli Eshiniyazov, B. A. (2022). TURIZM TARAWLARININ GEOGRAFIYALIQ TIYKARLARl. In INTERNATIONAL CONFERENCES (Vol. 1, No. 21, pp. 243-246).
3. Iskenderov, A. B., & uli Eshiniyazov, B. A. (2023). OZBEKSTAN AYMAGINDA TURIZMNIN JANA TURLERININ RAWAJLANIWI. Educational Research in Universal Sciences, 2(6), 217-220.
4. Iskenderov, A. B., & uli Eshiniyazov, B. A. (2023). TURIZMDI RAWAJLANDlRlWDA TURIZM-REKREACIYALlQ RESURSLARDlN AHMIYETI. Educational Research in Universal Sciences, 2(6), 212-216.
5. Iskenderov A.B., Saliev E.P., Eshiniyazov.B.A. GEOGRAFIYA SABAQLARINDA TURIZM TARAWLARININ UYRENILIWI//Aniq va tabiiy fanlarni masofaviy oiqitishning dolzarb masalalari. - 2023. С.125-128.
6. Iskenderov A.B., Uzaqbaev Q.K., Sharibaev A.m., Djanabaev I.B. "Turizm ham rekreaciyaliq geografiya" paninen oqiw-metodikaliq qollanba. Nokis- 2019, 128 bet.
7. Eshiniyazov , B. A. uli, Saliyev, E. P. uli, & Egamberdiev, F. B. (2023). TURIZM TARAWLARININ ILIMIY TIYKARLARININ UYRENILIWI. Educational Research in Universal Sciences, 2(4), 821-825. Retrieved from http: //ems .uz/index.php/er/article/view/2237
8. Eshiniyazov, B.A. OZBEKSTAN EKONOMIKALIQ HAM SOCIALLIQ GEOGRAFIYASIN UYRENIWDE TURIZMDI RAWAJLANDIRIW MASELELERI// Aniq va tabiiy fanlarni masofaviy oiqitishning dolzarb masalalari. -2023. С.128- 131.
9. Orziqulov Bahrom Xolmuradovich. O'zbekistonda ziyorat turizmini rivojlantirishning ijtimoiy-ma'naviy asoslari// Falsafa fanlari bo'yicha falsafa doktori (PHD) dissertatsiyasi. - Toshkent-2023.
10. Ешиниязов, Б.А. КОРАКАЛПОГИСТОНДА САНОАТНИНГ РИВОЖЛАНИШИДА МИНЕРАЛ РЕСУРСЛАРИНИГНГ АХАМИЯАТИ// Aniq va tabiiy fanlarni masofaviy oiqitishning dolzarb masalalari. - 2023. С.134-137.
11. Эралиев Б. Остонакулов И, Абдулахатов Н. Узбекистан зиёратгохлари ва кадамжолари (Андижон ва Наманган вилоятлари). - Тошкент: Турон замин зиё,
2014.
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
3(10), October, 2023
12. Курбаниязов А., Искендеров А.Б., Айтмуратов Б. Коракалпогистон Республикасида рекреация ресурсларидан фойдаланиш масалалари// Жанубий Узбекистонда география мактабининг шаклланиши ва ривожланиши. Илмий-амалий конф.материаллари. - 2006.-Б.116-117.
13. Баллиева, Руза; Искендеров, Алишер. История исследования природных ресурсов и природопользования в Приаралье// Актуальные проблемы современной науки. -2003/2. С.22-25.
14. Искендеров, А.Б. Тэбийий ресурслардан пайдаланыудыц географиялык тийкарлары// 2009-жыл «Ауылды рауажландырыу хэм абаданластырыу» жылына багышланган 2008-жыл илим-изертлеу жумысларыныц нэтийжелери бойынша профессор-окытыушылар хэм аспирантлардыц илимий-теориялык конференция материаллары. -2009. Б.124-125.
15. Искендеров А.Б. Инженерлик географияда табиий ресурслардан фойдаланиш масалалари// География хэм геоэкология пэниниц регионаллык машкалалары атамасындагы Республикалык илмий-эмелий конференция материаллары. Н.КМУ.2009. Б.-244-245.
16. Искендеров А.Б. Султон-Увайс тоги минерал ресурсларининг географик жойлашишини урганиш масалалари (металли фойдали бойликлар мисолида)// Кухна ва навкирон география. Илмий-амалий конф.материаллари. -Т.,УзМУ, 2009. Б.-107-108.
17. Искендеров А.Б. Табиий ресурслардан фойдаланишда инженер географиянинг ахамияти// География: тарих, назария, методлар, амалиёт. Иктидорли талабалар ва ёш олимларнинг республика илмий-амалий конференцияси материаллары. Т.,УзМУ.2010. Б.-72-74.
18. Искендеров А.Б. Султон-Увайс тоги минерал ресурсларининг географик жойлашиши ва хужаликдаги ахамияти// Узбекистон География жамияти ахбороти, № 37.-Т., 2011.-Б. - 47-49.
19. Искендеров А.Б. Ландшафттаныуда тэбиятдан пайдаланыуды болжау мэселелери// «Жокары билимли хэм интелектуаллыгы рауажланган эуладты тэрбиялау-елди тураклы рауажландырыу жэне модернизациялаудыц эхмийетли шэрти» темасындагы илимий-теориялык конференция материаллары топламы. Некис. 2012. -Б.-184-185.
20. Искендеров А.Б., Сатимов Т.К., Таженов А. Табиий ресурслардан фойдаланишнинг баъзи масалалари// География: тарих, назария, методлар, амалиёт. Иктидорли талабалар ва ёш олимларнинг республика илмий-амалий конференцияси материаллары. Т.,УзМУ.2010. Б.-35-38.
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
3(10), October, 2023
21. Искендеров А.Б., Собиров М. Табиатдан фойдаланишнинг таълим-тарбиявий жихдтлари// Мирзо Улугбек номидаги Узбекистон Миллий университетида утказилган «География: инновацион гоялар, технологиялар ва лойих,алар» мавзусидаги республика илмий -амалий конференцияси материаллари. Т.,УзМУ, 2012. -Б.-304-306.
22. Вахобов Хурбой Вахобович, Искендеров Алишер Базарбаевич. Развитие инженерного направления в физической географии// Вестник ККО АН РУз. -2003. С. 40-41.
23. Вахобов Хурбой Вахобович, Вахобов Улугбек Хурбоевич, Искендеров Алишер Базарбаевич. Типизация горнодобывающих и горно-перерабатывающих сооружений по степени их влияния на окружающую среду// Табиий географиянинг регионал муаммолари Илмий конференция материалари туплами. - 2002. С.103-105.
24. Искендеров Алишер, Атананазаров Курал, Турдымамбетов Изимбет. Загрязнение природной среды Республики Каракалпакстан в связи с ростом антропотехнический нагрузки// Материалы международной научно-практической конференции посвященной "Теоретические и прикладные проблемы географии на рубеже столетий". Часть-I Алма-Ата, КазНУ, 2004.-С. 91-93.
25. Искендеров, А. Б., & Абдираманов, Б. С. У. (2022). ЖАНУБИЙ ОРОЛБУЙИДАГИ ТАБИИЙ ГАЗ КОНЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ МАСАЛАЛАРИ. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2(10), 335-339.
26. Искендеров, А. Б., & Длимбетов, К Ж. (2022). УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ НЕФТЬ-ГАЗ ТАБИИЙ РЕСУРСЛАРИДАН КЕЛАЖАК ФОЙДАЛАНИШ ИСТЩБОЛЛАРИ. In INTERNATIONAL CONFERENCES (Vol. 1, No. 21, pp. 251-254).
27. Баллиева Р., Искендеров А.Б. Значение топонимии для изучения природопользования Приаралья в XIX и началеХХвв // Аспирант и Соискатель М. 2002 №3. -С. 29-30.
28. Iskenderov A. B., uli Saliyev E. P., uli Abdiramanov B. S. SANAATTI RAWAJLANDIRIWDA TABIYIY SHARAYAT HAM TABIYIY RESURSLARDIN POTENCIALLARI //Educational Research in Universal Sciences. - 2023. - Т. 2. - №. 4. - С. 826-830.
29. Eshiniyazov. B. TOURISM POTENTIAL OF REPUBLIC OF KARAKALPAKSTAN AND PROSPECTS FOR ITS DEVELOPMENT// Экономика и социум. -2023. T.111. - №.8. - C.76-78.
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz 3(10), October, 2023
30. Iskenderov A.B., Eshiniyazov B.A. OPPORTUNITIES FOR THE DEVELOPMENT OF PILGRIMAGE TOURISM ON THE TERRITORY OF THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN// 3K0H0MHKa h coquyu. -2023. T.112. - №.9. -C.138-141.
