CC BY
71>q )> d )> :>
"Talqin va tadqiqotlar" Respublika ilmiy-uslubiy jurnali №7
O'RTA UMUMTA'LIM MAKTABLARIDA MATEMATIKA O'QITISHNING
MAQSADI
»
Feruza Farhod qizi Nazarova
Navoiy viloyati Navbahor tumani 27-umumiy o'rta ta'lim maktabining matematika fani oqituvchisi https://doi.org/10.5281/zenodo.6954519
P-<\ > Cj )><#
Annotatsiya: O'rta maktablarda matematika o'qitishning maqsadi quyidagi uch omil bilan belgilanadi: 1. Matematika o'qitishning umum ta'limiy maqsadi. 2. Matematika o'qitishning tarbiyaviy maqsadi. 3. Matematika o'qitishning amaliy maqsadi.
Kalit so'zlar: Og'zaki va yozma matematik bilimlar, matematik qonuniyat, murakkab hodisalar, fazoviy forma, matematik tafakkur, matematik madaniyat, matematik xulosa.
; > щ УУ > >
Matematika o'qitishning umumta'limiy maqsadi o'z oldiga quyidagi vazifalarni qo'yadi: a) o'quvchilarga ma'lum bir dastur asosida matematik bilimlar tizimini
berish. Bu bilimlar tizimi matematika fani to'g'risida o'quvchilarga yetarli darajada ma'lumot berishi, ularni matematika fanining yuqori bo'limlarini o'rganishga tayyorlashi kerak. Bundan tashqari, dastur asosida o'quvchilar o'qish jarayonida olgan bilimlarining ishonchli ekanligini tekshira bilishga o'rganishlari, ya'ni isbotlash va nazorat qilishning asosiy metodlarini egallashlari kerak; b) o'quvchilarning og'zaki va yozma matematik bilimlarini tarkib toptirish. Matematikani o'rganish o'quvchilarning o'z ona tillarida xatosiz so'zlash, o'z fikrini aniq, ravshan va lo'nda qilib bayon eta bilish malakalarini o'zlashtirishlariga yordam berishi kerak. Bu degan so'z o'quvchilarning har bir matematik qoidani o'z ona tillarida to 'g'ri gapira olishlariga erishish hamda ularni ana shu qoidaning matematik ifodasini formulalar yordamida to'g'ri yoza olish qobiliyatlarini atroflicha shakllantirish demakdir; d) o'quvchilarni matematik qonuniyatlar asosida real haqiqatlami bilishga o'rgatish. Bu yerda o'quvchilarga real olamda yuz beradigan eng sodda hodisalardan tortib to
A W
tV>lT»*n 1г1т"Г> К l-ч /Л 1 ri n I П r> Il n AntV»tV>nni1A1-nrt 4-ЛГ7ЛТГ1ТГ r/Л I'm Í1 I n f1 T rr> lllnf* Afrtm
murakkab hodisalargacha hammasining fazoviy formalari va ular orasidagi miqdoriy
ш
munosabatlarni tushunishga imkon beradigan hajmda bilimlar berish ko'zda tutiladi. Bunday bilimlar berish orqali esa o'quvchilarning fazoviy tasaw ur qilishlari shakllanadi hamda mantiqiy tafakkur qilishlari yanada rivojlanadi. Matematika o
íw-
! И*
'qitishning tarbiyaviy maqsadi o 'z oldiga quyidagilarni qo'yadi: a) o'quvchilarda ilmiy dunyoqarashni shakllantirish. Bu g'oya bilish nazariyasi asosida amalga
11 I I IIJ UUIIJ WV_|Cll CI JI II II JI ICII4I 1CU 111 1 Uli. LJ II g \jy CI Ly 11 loll I ICl^Cll IJ CI J I ttJUJIUU CllllCllgCl
oshiriladi; b) o'quvchilarda matematikani o'rganishga bo'lgan qiziqishlarni
tarbiyalash. M a'lumki, matematika darslarida o'quvchilar o'qishning dastlabki
Ы> 3 ]> <}>
a > i
>q )> d )> :>
"Talqin va tadqiqotlar" Respublika ilmiy-uslubiy jurnali №7
kunlaridanoq mustaqil ravishda xulosa chiqarishga o'rganadilar. Ular avvalo
#
>
kuzatishlar natijasida, so'ngra esa mantiqiy tafakkur qilish natijasida xulosa chiqaradilar. Ana shu chiqarilgan xulosalar matematik qonuniyatlar bilan tasdiqlanadi. Matematika o'qituvchisining vazifasi o'quvchilarda mustaqil mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini shakllantirish bilan birga ularda matematikaning qonuniyatlarini o'rganishga bo'lgan qiziqishlarini tarbiyalashdan iboratdir; d)
o'quvchilarda matematik tafakkurni va matematik madaniyatni shakllantirish. Matematika darslarida o'rganiladigan har bir matematik xulosa qat'iylikni talab
O O 1 J
qiladi, bu esa o'z navbatida juda ko'p matematik tushuncha va qonuniyatlar bilan ifodalanadi. O 'quvchilar ana shu qonuniyatlarni bosqichma-bosqich o'rganishlari davomida ularning mantiqiy tafakkur qilishlari rivojlanadi, matematik xulosa chiqarish madaniyatlari shakllanadi. O'quvchilarni biror matematik qonuniyatni ifoda qilm oqchi bo'lgan fikrlarni simvolik tilda to 'g'ri ifodalay olishlari va aksincha simvolik tilda ifoda qilingan matematik qonuniyatni o'z ona tillarida ifoda qila olishlariga o'rgatish orqali ularda matematik madaniyat shakllantiriladi. Matematika
o'qitishning amaliy maqsadi o'z oldiga quyidagivazifalarni qo'yadi: a) matematika kursida oliugan nazariy bilimlarni kundalik hayotda uchraydigan elementar masalalarni yechishga tatbiq qila olishga o'rgatish, Bunda asosan o'quvchilarda
»
nazariy bilimlarni amaliyotga bog'lay olish imkoniyatlarini tarkib toptirish, ularda
turli sonlar va matematik ifodalar ustida amallar bajarish malakalarini shakllantirish
va ularni mustahkamlash uchun maxsus tuzilgan amaliy masalalarni hal qilishga
o'rgatiladi; b) matematikani o'qitishda texnik vosita va ko'rgazmali qurollardan
foydalanish malakalarini shakllantirish. Bunda o'quvchilarning matematika darslarida .. , ., ..i*, i. ii . i ii .....
texnika vositalaridan, matematik ko'rgazmali qurollar, jadvallar va hisoblash vositalaridan foydalana olish malakalari tarkib toptiriladi; d) o'quvchilarni mustaqil ravishda matematik bilimlarni egallashgao'rgatish. Bunda asosan o'quvchilarni o'quv darsliklaridan va ilmiy ommaviy matematik kitoblardan mustaqil o'qib o'rganish malakalarini shakllantirishdan iboratdir. Ma'lumki, matematika o'qitish metodikasi fani pedagogika lanming ma'lum bir bo'limi bo'lib, u matematika fanini o'qitish qoiilalaiiiu o'rganish bilan shug'ullanadi. Matematika o'qitish metodikasi matematika fanini o'qitish qonuniyatlarini o'rganish jarayonida pedagogika, mantiq, psixologiya, J-jt matematika, lingvistika va falsafa fanlari bilan uzviy aloqada bo'ladi. Boshqacha aytganda, maktabda matematika o'qitish muammolari mantiq, psixologiya,
pedagogika, matematika va falsafa fanlari bilan uzviy bogiiqlikda hal qilinadi.
i 1 > ' ^^ i "l> Matematika o'qitish metodikasining metodologik asosi bilish nazariyasiga
i J>:*-
asoslangandir. Matematika metodikasi fani matematik ta'limning maqsadi, mazmuni,
formasi, uslubi va uning vositalarini dars jarayoniga tatbiqiy qonuniyatlarini o 'rganib keladi. Matematika fani fizika, chizmachilik, kimyo va astronomiya fanlari bilan ham
keladi. Matematika fani fizika, -------------- kimyo Va -------------- fanl-----an ham
uzviy aloqada bo'ladi. M atematika fanining boshqa fanlar bilan uzviy aloqasi * : j*
"-w-isr88- a |
"Talqin va tadqiqotlar" Respublika ilmiy-uslubiy jurnali №7
quyidagi ikki yo'l bilan amalga oshiriladi: 1 ) matematika tizimining butunligini buzmagan holda qo'shni fanlarning dasturlarini moslashtirish; 2 ) boshqa fanlarda matematika qonunlarini, formulalarini teoremalarni o'rganish bilan bog'liq bo'lgan materiallardan matematika kursida foydalanish. Hozirgi vaqtda matematika dasturini boshqa fanlar bilan moslashtirish masalasi ancha muvaffaqqiyatli hal qilingan.
1997.
ЩУ
*ф>
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati:
1. Karimov I. A. «Kadrlar tayyorlashning milliy dasturi», T. «O'zbekiston»,
2. Alixonov S. «Matematika o'qitish metodikasi». Т., «O'qituvchi» 1992.
3. www.ziyouz.com
-^fV-iiT }»--^SfV-^Y f.—
204
jW^ y
q ж**
!>3*:
ц > :>;
И«*
Л ) J
Ы:> и*-
q
Ы >
Ш >
q
Щ >
Ш >
m >
i> * q
Ц >р
q > >
q
q >3*
