Научная статья на тему 'НОДАВЛАТ ИШ БИЛАН БАНДЛИК ХИЗМАТЛАРИ РИВОЖЛАНИШИНИНГ ХОРИЖ ТАЖРИБАСИ'

НОДАВЛАТ ИШ БИЛАН БАНДЛИК ХИЗМАТЛАРИ РИВОЖЛАНИШИНИНГ ХОРИЖ ТАЖРИБАСИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
130
31
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
меҳнат бозори / нодавлат иш билан бандлик хизмати / рекрутинг хизмати / рекрутмент / кластер / тижорат воситачилиги / виртуал агентликлар. / рынок труда / негосударственная служба занятости / рекрутинговая служба / рекрутинг / кластер / коммерческое посредничество / виртуальные агентства.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Абдусаидов Акмал Абдувалиевич

Мақолада жаҳон рекрутинг хизматлари бозори ҳолати таҳлил этилиб, мазкур бозор ҳажмини жон бошига тўғри келадиган кўрсаткичи бўйича мамлакатларни кластерли гуруҳлаш асосида касбий фаолият кўриниши бўйича рекрутментнинг фаоллиги ва оммалашганлиги баҳоланди ҳамда хорижий етакчи мамлакатларда нодавлат иш билан бандлик хизматларининг ривожланиш йўналишлари тадқиқ этилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ЗАРУБЕЖНЫЙ ОПЫТ РАЗВИТИЯ НЕГОСУДАРСТВЕННЫХ СЛУЖБ ЗАНЯТОСТИ

В статье анализируется состояние мирового рынка рекрутинговых услуг, оценивается активность и популярность рекрутинга на основе кластерной группировки стран по размеру рынка на душу населения, исследуется развитие негосударственных служб занятости в ведущих зарубежных странах.

Текст научной работы на тему «НОДАВЛАТ ИШ БИЛАН БАНДЛИК ХИЗМАТЛАРИ РИВОЖЛАНИШИНИНГ ХОРИЖ ТАЖРИБАСИ»

Абдусаидов Акмал Абдувалиевич,

Самарканд давлат университети "Инсон ресурсларини бошк,ариш" кафедраси тадк,ик,отчиси

НОДАВЛАТ ИШ БИЛАН БАНДЛИК ХИЗМАТЛАРИ РИВОЖЛАНИШИНИНГ ХОРИЖ ТАЖРИБАСИ

УДК: 331.5.07

АБДУСАИДОВ А.А. НОДАВЛАТ ИШ БИЛАН БАНДЛИК ХИЗМАТЛАРИ РИВОЖЛАНИШИНИНГ ХОРИЖ ТАЖРИБАСИ

Маколада жах,он рекрутинг1 хизматлари бозори х,олати тах,лил этилиб, мазкур бозор х,ажмини жон бошига тyFри келадиган курсаткичи буйича мамлакатларни кластерли гурух,лаш асосида касбий фаолият куриниши буйича рекрутментнинг фаоллиги ва оммалашганлиги бах,оланди х,амда хори-жий етакчи мамлакатларда нодавлат иш билан бандлик хизматларининг ривожланиш йуналишлари тадкик этилди.

Калит сулар: мех,нат бозори, нодавлат иш билан бандлик хизмати, рекрутинг хизмати, рекрутмент, кластер, тижорат воситачилиги, виртуал агентликлар.

АБДУСАИДОВ А.А. ЗАРУБЕЖНЫЙ ОПЫТ РАЗВИТИЯ НЕГОСУДАРСТВЕННЫХ СЛУЖБ ЗАНЯТОСТИ

В статье анализируется состояние мирового рынка рекрутинговых2 услуг, оценивается активность и популярность рекрутинга на основе кластерной группировки стран по размеру рынка на душу населения, исследуется развитие негосударственных служб занятости в ведущих зарубежных странах.

Ключевые слова: рынок труда, негосударственная служба занятости, рекрутинговая служба, рекрутинг, кластер, коммерческое посредничество, виртуальные агентства.

ABDUSAIDOV A.A. FOREIGN EXPERIENCE IN THE DEVELOPMENT OF NON-GOVERNMENTAL EMPLOYMENT SERVICES

The article analyzes the state of the world market of recruiting services. The activity and popularity of recruiting is estimated there based on grouping of countries by market size per capita. The development of non-state employment services in some leading countries is investigated.

Keywords: labor market, non-state employment service, recruiting service, recruiting, cluster, commercial intermediation, virtual agencies.

1 рекрутинг - ходимларни кидириш, танлаш ва ишга кабул килиш жараёнидир

2 рекрутинг - процесс поиска, отбора и найма сотрудников

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2020, 4(136)

Кириш (Introduction).

Жахонда кейинги йилларда нодавлат иш билан бандлик хизматлари самарадорлигининг ошиши замонавий мехнат бозори учун рекрутинг хиз-матларига талабнинг ошишини намоён этмокда. Халкаро мехнат ташкилотининг 1997 йилда «Хусу-сий бандлик агентликлари тyFрисида»ги 181-сон Конвенцияси [1]ни кабул килиниши мил-лий хужаликларда самарали иш билан бандлик сиёсатини ишлаб чикиш ва рекрутинг агентликлари фаолиятини такомиллаштириш учун мухим хукукий асосни яратди. Бугунги кунда саккизта етакчи мамлакат (АК.Ш, Япония, Буюк Британия, Франция, Германия, Нидерландия, Австралия, Бразилия) хиссасига дунё буйича рекрутинг фаоли-ятидан келадиган даромадларнинг туртдан уч кисми тyFри келмокда [2].

Мамлакатимизда нодавлат иш билан бандлик хизматининг ривожланиши мехнат бозорида ракобат мухити шаклланишининг мухим воситаси хисобланади. Шунга кура, нодавлат иш билан бандлик хизмати ривожланишининг худудий хусусиятлари, усуллари ва уларнинг ишлаш тех-нологияси, хусусий иш билан бандлик хизмати фаолияти самарадорлигини бахолаш, ишчи кучи сифат таркибини такомиллаштириш каби масала-ларга алохида эътибор берилмокда. Узбекистан Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев-нинг мустакилликнинг йигирма саккиз йилли-гига батишланган тантанали маросимдаги нуткида «... Ахоли, айникса, ёшлар ва хотин-кизларни иш билан таъминлаш биз учун энг долзарб вазифа булиб келмокда» деб [3] таъкидлаганлар. Бу вази-фаларни хал этишда хусусий агентликларнинг пер-сонални танлаш ва ёллаш жараёнини такомиллаштириш, рекрутинг хизматларининг замонавий шакллари ва йуналишларини кенгайтириш, нодавлат иш билан бандлик хизматида кадрлар сиёсати самарадорлигини бахолаш, ишчи кучи мобилли-гини ошириш алохида ахамият касб этади.

Мавзуга оид адабиётларнинг та^лили (Literature review).

Иктисодий адабиётларда нодавлат иш билан бандлик хизмати ривожланишининг асосий йуналишлари, халкаро даражада хусусий бандлик агентликлари шаклланишининг норматив-хукукий асослари, нодавлат иш билан бандлик хизматининг мезонлар буйича тавсифланиши, рекрутинг агентликлари фаолияти, уларнинг ишлаш меха-низми, рекрутинг хизматлари кластери, иш билан бандликка кумаклашиш буйича виртуал агентли-

клари фаолиятининг айрим жихатлари илмий-назарий ва амалий жихатдан урганилган.

Россиялик олима А.Варфоломеева [4, 15-105 б.] уз асарида мехнат бозори инфратузилмаси тарки-бий кисмлари ва уларнинг узаро алокадорлиги, нодавлат иш билан бандлиги ривожланиши буйича хориж тажрибаси, нодавлат иш билан бандлиги хизматини турли хил мезонлар буйича таснифи ва уларнинг фаолият йуналишлари, рекрутинг агентликлари фаолияти, давлат ва нодавлат бандлик хизматлари ва улар уртасидаги узаро хамкорлик муносабатлари хамда виртуал агентликларни ташкил этиш механизмларининг айрим жихтларини тадкик этган.

Академик К.Х.Абдурахмоновнинг Мехнат иктисодиёти: назария ва амалиёт номли дарсли-гида [5, 72-131 б.] мехнат бозорининг ижтимоий-иктисодий мохияти, мазмуни, унинг шаклланиши, ишлаш механизми, ишсизлик ва уни камайтириш йуллари, иш билан бандликни тартибга солиш механизмлари, иш билан бекарор бандлик тур-лари, инновацион иш билан бандлик шакллари, фрилансинг фаолияти, мехнат ресурслари мобил-лиги ва мехнат миграцияси муаммолари ёритиб берилган.

Н.У.Арабов [6, 10-155 б.] уз монографиясида мехнат бозори инфратузилмасини ривожла-ниш самарадорлигини оширишнинг ижтимоий-иктисодий ахамияти, хусусиятлари ва тамойил-лари, инфратузилма таркибий кисмлари ва уларнинг узаро самарали алокадорлиги, мезонлари ва курсаткичлари илмий-назарий жихатдан тахлил этган хамда унинг ривожланиш самарадорлигини интеграл бахолаш методикасини ишлаб чиккан хамда давлат ва нодавлат иш билан бандлик хизматлари ривожланишининг асосий йуналишларини илмий-амалий жихатдан тадкик этган.

Тадцицот методологияси (Research Methodology).

Тадкикот жараёнида нодавлат иш билан бандлик хизмати ривожланишининг хориж тажриба-сини урганиш буйича тизимли ёндашув, киёсий ва солиштирма тахлил, комплекс бахолаш усул-ларидан фойдаланилди.

Тахлил ва натижалар (Analysis and results).

Мехнат бозори конъюнктураси рекрут-мент режасини аникловчи мухим омил булиб хисобланади. Рекрутмент - бу буюртмачининг мувофик равишда касбий ва малака талабларига

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2020, 4(136)

100000 10000 1000 100

1-расм. Жах,он рекрутинг хизматлари бозорининг хизматлар ^ажми [8], млн. евро.

АКД1; 84126; 28%

Бонща давлатлар; 67698; 23% Бразилия; 8000; 3%

Австралия; 11750: 4%

Германия; 15300; 5%

Нидерландия;

1326^ 4%

'ранция; 20000; 7%

Япония; 43700; 14%

Буюк Британия; 34960; 12%

2-расм. 2018 йилда рекрутинг хизматлари бозорининг микдорий х,ажми буйича

мамлакатларнинг таксимланиши [9], (млн. евро).

АКД1; 84126 млн. евро

Россия; 1000 млн.евро

Кипр; 8 дан 80 млн евро

10

1

жавоб берадиган юкори махоратли мутахассис-ларни корхона (ташкилот)нинг вакант лавозимла-рини тулдириш учун муайян шарт-шароитларни яратишга йуналтирилган тадбиркорлик фаолияти-дир. Номзодларни кидириш географиясига боFлик холда мехнат бозорлари махаллий, худудий, мил-лий ва халкаро турларга ажратилади [7]. Кам малакага эга ишчилар одатда махаллий мехнат бозорига тегишли булиши мумкин. Бу вактда малакаси юкори ишчиларни худудий мехнат бозорларидан топиш мумкин. Йирик корпора-цияларнинг рахбарлик лавозимларига менежер-ларни кидириш миллий мехнат бозорида амалга оширилади. Ноёб мутахассисларни излаш халкаро мехнат бозори оркали содир булади.

МДХ мамлакатлари ичида Россия мехнат бозорининг глобаллашуви ривожланган мамла-катларга караганда рекрутмент ихтисослигини

аникловчи бир канча у ёки бу холатлар билан белгиланади. Европа ва Америка рекрутментлари буш иш уринларига номзодларни кидириш гео-графиясини кенгайтирмокда. Россияда мехнат бозорининг глобаллашуви халкаро компания-лар, хусусан, ахборот технологиялари сохасида иштироки билан шаклланадиган мехнат бозори сегментларида иш билан бандлик ошиши ва иш хакининг усишига олиб келади.

2018 йилда дунё буйича хусусий бандлик агент-ликлари хизматлари бозоридаги курсатилган хизматлар хажми 310 млрд. евродан купрокни ташкил этди. Саккизта мамлакат (АК.Ш, Япония, Буюк Британия, Франция, Германия, Нидерландия, Австралия, Бразилия) хиссасига дунё буйича рекрутинг фаолиятидан келадиган даромадлар-нинг туртдан уч кисми туFри келади (1-расм).

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2020, 4(136)

3-расм. 2018 йилда рекрутинг хизматлари бозори х,ажмини ах,оли жон бошига кура мамлакатлар

буйича та^симланиши [10] (15 ва ундан катта ёшдагиларга евро/киши).

10000

1000

100

Нидерландия;

1500 данкщорн^

AbsIII; 500 дан

1500 гача

Россия; 11 дан 24 гача |ф- Кипр; 11 дан 24 ^ гача

^^^^ннднстон; 2 дан

8 гача евро/кпшн

10

2-расмда 2018 йилда бозор х,ажми буйича мам-лакатларнинг так,симланиши микдорий ифодада келтирилган. Бозор хажми буйича мамлакатлар-нинг жиддий тарзда табакаланишини куришимиз мумкин.

«Якин кушни» усули (икки кушни кластер-лардан иборат охиридаги элементлар масофага караганда кластерларнинг кушни элементлари уртасидаги масофа кичикрок) буйича шаклланган «толали» кластерлар етти хил визуал куринишда ажратилади [10]:

Биринчи гурух, давлатлар - 8 дан 80 млн. евро-гача бозор хажмини камраб олиб, кластер (мутлак бозор хажми, ёши буйича тартибга солинган) тар-кибига Кипр, Латвия, Литва, Болгария, Эстония, Оман, Бахрейн, Венгрия, Кувайт, Греция давлат-лари киради.

Иккинчи гурух давлатлар - 120 дан 240 млн. еврогача бозор хажмини уз ичига олиб, кластер таркибига Руминия, Словения, Катар, Туркия, Словакия, Миср, Саудия Арабистони, Люксембург мамлакатлари киради.

Учинчи гурух давлатлар - 120 дан 240 млн. еврогача бозор хажмини уз ичига олиб, кластер таркиби Венгрия, Перу, Аргентина, Чехия Респу-бликаси, Хиндистон, Дания, Бирлашган Араб Амирликлари, Польша давлатларидан иборат.

Туртинчи гурух давлатлар - бозор хажми тах-минан 1 млрд. еврогача булиб, кластер таркибини Мексика, Россия, Чили давлатлари ташкил этади.

Бешинчи гурух давлатлар - 1,28 дан 3,5 млрд. еврогача бозор хажмини уз ичига олиб, кластер таркибига Ирландия, Жанубий Корея, Португалия, Финляндия, Колумбия, Норвегия, Австрия, Шве-

ция, Янги Зеландия, Хитой, Швейцария, Испания давлатлари киради.

Олтинчи гурух давлатлар - бозор хажми 5,2 дан 24,1 млрд. еврогача булиб, кластер таркиби Канада, ЖАР, Бельгия, Италия, Бразилия, Австралия, Нидерландия, Гемания, Франция, Буюк Британия давлатларидан ташкил топган.

Еттинчи гурух давлатлар - бозор хажми 43,7 млрд. евро (Япония) ва 84,126 млрд. евро (АКШ) ни ташкил этади.

Хорижий экспертларнинг бахолашларига кура, МДХ мамлакатлари ичида Россия Федерацияси рекрутинг бозори тахминан 1,0 млрд. евро (1393 млн. АКШ доллари)ни ташкил этмокда. Россия экс-пертлари томонидан бахоланишича, бу курсаткич 4 марта камдир.

3-расмда 15 ва ундан катта ёшдаги урта йил-лик ахоли сонини мутлак бозор хажмига (еврода) нисбати сифатида аникланувчи рекрутинг хизматлари бозори хажмини уртача жон бошига нисбий курсаткичи буйича мамлакатларнинг таксимланиши келтирилган.

Рекрутинг хизматлари бозори хажмини жон бошига туFри келадиган курсаткичи буйича мам-лакатларни гурухлаш жиддий равишда бошкача булиб, касбий фаолият куриниши буйича рекрут-ментнинг фаоллиги ва оммалашганлигини бахолаш имконини беради. Ушбу мезон буйича бешта кластерга таснифланган:

1. Кластер - бозор хажми 2 дан 8 евро/киши-гача булиб, кластер (мутлак бозор хажми ёши буйича тартибга солинган) таркибига Хиндистон, Хитой, Туркия, Миср мамлакатлари киради.

2. Кластер - бозор хажми 11 дан 24 евро/киши-гача булган кластер таркибига Болгария, Руми-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2020, 4(136)

ния, Кипр, Греция, Латвия, Литва, Мексика, Сау-дия Арабистони киради.

3. Кластер - бозор х,ажми 37 дан 164 евро/ кишигача булган кластер таркиби Аргентина, Венгрия, Перу, Польша, Оман, Кувайт, Жанубий Кореа, Словакия, Эстония, Бразилия, Колумбия, Бахрайн, Катар х,амда 100 евро/кишидан юкори булган давлатлар - Катар, Чили, Словения, Венгрия, Чехия Республикаси, Испания, Бирлашган Араб Амирликлари киради.

4. Кластер - бозор х,ажми 239 дан 360 евро/ кишигача булган кластер таркибига Португалия, Италия, Дания, Канада, ЖАР, Германия киради.

5. Кластер - бозор х,ажми 500 дан 1500 евро/ кишигача булган кластер таркибидагилар Австрия, Швеция, АКШ, Финляндия, Ирландия, Япония, Франция, Буюк Британия, Норвегия, Швейцария, Австралия, Люксембург, Янги Зеландия, Бельгия, Нидерландия давлатларидан иборат.

Дастлабки ишга жойлаштириш буйича тижорат воситачилиги Германия ва Франциянинг йирик шах,арларида оммалаша бошлади. У х,ам ижобий, х,ам салбий хусусиятларга эга булиб, бу ижобий ва салбий жих,атлар х,алигача узининг долзар-блигини саклаб келмокда. Ишга жойлаштириш буйича тижорат воситачилигининг ижобий томон-лари - нейтраллик, х,акконийлик ва самарадор-ликнинг юкори даражаси булиб, уларнинг нати-жаси бевосита фойда билан белгиланади. Салбий х,олатлар уз манфаати учун амалдан фойда-ланиш ва томонлар манфаатларини назар-писанд килмаслик кабилар х,исобланади.

Дастлабки ишга жойлаштириш буйича тижорат воситачилиги Германия ва Франциянинг йирик шах,арларида оммалаша бошлади. У х,ам ижобий, х,ам салбий хусусиятларга эга булиб, бу ижобий ва салбий жих,атлар х,алигача узининг долзар-блигини саклаб келмокда. Ишга жойлаштириш буйича тижорат воситачилигининг ижобий томон-лари - нейтраллик, х,акконийлик ва самарадор-ликнинг юкори даражаси булиб, уларнинг нати-жаси бевосита фойда билан белгиланади. Салбий х,олатлар уз манфаати учун амалдан фойда-ланиш ва томонлар манфаатларини назар-писанд килмаслик кабилар х,исобланади.

Германияда бундай воситачилик фаолияти 1869 йилдан бошлаб конуний асосга эга булди. Бундай фаолиятни тартибга солишнинг ухшаш конунчилик тизими Австрияда амалга киритилган.

Рекрутинг бутун дунёда самарали ик,тисодиётга эга булган мамлакатларда жадал суръатлар билан

ривожланмокда. Мех,нат бозорида жах,ондаги хизматлар х,ажмининг 30,0 %и етакчи давлатлар х,иссасига тyFри келмокда. Хусусан, минтакалар буйича асосий рекрутинг хизматлари Европа Иттифоки мамлакатлари (40,0 %) ва Шимолий Америка (30,0 %) давлатлари х,иссасига тyFри келмокда.

Персонални кидириш ва танлаш буйича жах,ондаги етакчи хизматлар бозорларига эъти-бор каратадиган булсак:

АКШда рекрутинг бозори. Кейинги беш йил ичида умумий бозорлар х,ажми уртача 20 %га ошган. 2017 йилда жами хизматлар х,ажми 130 млрд. АКШ доллардан купрокни ташкил этган1.

Рекрутинг хизматлари х,ажмидан олинган тушум куйидаги сегментлар буйича кузатилган:

- вактинчаликдан доимийга утиш буйича хизматлар - йилига 38,5 %;

- персонал лизинги буйича хизматлар -йилига 28,0 %;

- касбий мах,орати юкори булганлар ва мутахассисларни вактинчалик такдим килиш буйича хизматлар - йилига 27,8 %;

- ахборот технологиялари буйича мута-хассислар ва мух,андис техник ходимларни вактинчалик такдим килиш буйича хизматлар -24,0 %;

- персонални танлаш ва ишга жойлаштириш буйича хизматлар - 22,0 %.

Шимолий Америкада мазкур тармок,к,а 25 минг компания жалб килинган. Ушбу бизнес асосий булиб х,исобланади, яъни 10 минг компания учун 80 %дан ор^и шугулланади. Мингдан ортик рекрутинг компаниялари хизмат курсатади2.

Европа мамлакатлари. Амалда барча Европа мамлакатларида рекрутинг компаниялари тушу-мининг усиши кузатилмокда. Франция рекрутинг бозори усиш суръати буйича жах,онда АКШдан кейин иккинчи уринда туради. Охирги маълумот-ларга кура, умумий тушум 15 млрд. АКШ долла-рини ташкил этмокда3. Кейинги бир неча йил-ларда вактинчалик иш билан бандлик секторида тушумнинг усиши Испанияда - 114 %, Швецияда - 50 %, Нидерландияда - 28 %, Францияда - 25 %, Швейцарияда - 20 % х,амда Бельгия ва Австрияда

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1 http://www,emd,ru/personal/calc/ra2blud.html

2 Ciett. International Confederation of Private Employers Agency // URL: http://www.dett.org/index.php?id=27

3 Ciett. International Confederation of Private Employers Agency // URL: http://www.dett.org/index.php?id=27

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2020, 4(136)

- 19 %ни ташкил этди1. Одатда Европа рекрутинг компаниялари мижозларга хизмат курсатишга кушма ёндашувдан фойдаланмокдалар. Бунда битта ва бир гурух мижозлар учун доимий ва вактинчалик ишга жойлаштириш йуналишлари буйича хизматлар курсатмокда. Бошка томон-дан, Европа мамлакатларининг купчилигида, хусу-сан, Бельгия, Франция, Люксембург, Нидерлан-дия, Норвегия ва Испанияда кадрларга хизмат курсатишнинг фак,ат битта йуналишидаги фаолият доирасида рекрутинг компаниялари фаолиятини лицензиялаш билан чегараламокда2.

Осиё-Тинч океани ^удуди. Осиё - бу ягона жой эмас, балки куплаб маданиятларни бир-лаштирувчи минтака хисобланади ва мамлакат-лар турли мезонлар буйича бир-биридан туб-дан фаркланади. Осиё мамлакатларида рекрутинг фаолияти ривожланишига эътибор каратсак, Хитойда рекрутинг компаниялари лицензиясиз фаолият юритишлари мумкин эмас3, лицензи-яни олиш эса анча мураккабдир. Жанубий Коре-яда эса, давлат конунчилигида хорижий корпо-рациялар учун мазкур хизматларни инвестиция-лашни так,ик,лайди.

Гонконг. Хитойга тегишли булишига карамасдан, Гонконг иктисодиёти жонлан-ган ва мехнат бозори жадал суръатлар билан ривожланмокда. Зарурий куникмаларга булган жиддий такчиллик ишлашнинг ноодатий шарт-шароитларини яратди. Кучли, бирок бозорда интенсив тарзда узгараётган доимий иш билан бандлик - ёш профессионалларни хар 12-14 ойда иш жойини узгартириш тенденциясига эга. Яъни, анъанавий талкинда вактинчалик ёки шартнома асосидаги иш билан бандликка ухшаш ишчилар-нинг доимий иш билан бандлиги амал килади. Малакали мехнатнинг етишмаслиги аёлларнинг ишлаши учун катта имкониятларни яратган.

Хулоса (Conclusion / Recommendations).

ХМТ экспертларининг таъкидлашларича, хусу-сий бандлик агентликларининг жадал ривожла-ниши давлат иш билан бандлик хизматининг узига хослиги, фаолият доирасининг чегараланганлиги, ишга жойлаштиришнинг инновацион дастурлари-дан фойдаланилиши билан боFлик мехнат бозо-

1 Ciett. International Confederation of Private Employers Agency // URL: http://www.dett.org/index.php?id=27

2 Ciett. International Confederation of Private Employers Agency // URL: http://www.dett.org/index.php?id=27

3 Ciett. International Confederation of Private Employers Agency // URL: http://www.dett.org/index.php?id=27

рининг тез узгарувчанлиги натижасида содир булмокда.

Хусусий бандлик агентликларининг жадал ривожланиши давлат иш билан бандлик хизматининг узига хослиги, фаолият доирасининг чегараланганлиги, ишга жойлаштиришнинг инновацион дастурларидан фойдаланилиши билан боFлик мехнат бозорининг тез узгарувчанлиги натижасида содир булмокда.

Бундай узгаришлар персонални вактинчалик такдим килиш буйича хусусий бандлик агентли-кларини тартибга солувчи коидаларни бир вактда кабул килиниши билан боFликдир.

Хозирги вактда хорижий мамлакатлар рекрутинг хизматлари бозорларининг хусусиятли жихатлари куйидагилардан иборат:

- персонални танлаш буйича рекрутинг хизматлари географияси комплекс хизматларни камраб олган;

- персонални танлашга худудий буюр-тмалар сонини усишида узлуксиз тенденциялар кузатилмокда;

- марказий шахарлар агентликлари билан узаро муносабатларни ривожлантириш ва алокаларни фаоллаштириш, махаллий мижозлар томонидан буюртмалар сонини усиши хамда жой-ларда рекрутинг компаниялари томонидан персонални укитишнинг доимий дастурлари билан боFлик худудий хизматлар сифати ахамиятли даражада ошмокда;

- рекрутинг компаниялари бозорда рискни камайтириш, бизнесни диверсификация килишга интилиш каби бошка хизматлар турларини хам ривожлантирмокда. Кушимча хизматлар бошкарув, персонални укитиш, инсон ресурсла-рини бошкариш сохаларида курсатилмокда;

- хизматлар нархлари шаклланишининг ягона усули мавжуд эмас, одатда, хизматлар нархи хар бир алохида компания томонидан мустакил урнатилган ва унинг суммаси компания харажат-лари, агентлик имижи ва обруси, буюртманинг мураккаблиги, экспертларни жалб килиш нархи кабиларга боFликдир;

- ракобат одатда йирик махаллий ва хориж-лик компаниялар билан ишлашда бозорнинг алохида сегментларида кузатилади.

Яхлит холда рекрутмент бозори хам куп сонли потенциал мижозларнинг мавжудлиги, хам рекрутинг хизматлари янги таъминотчиларининг пайдо булиши нуктаи назаридан характери буйича экс-тенсив хисобланади. Шуни хисобга олиш керакки,

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2020, 4(136)

персонални кидириш ва танлаш буйича хизмат-лар ривожланишида ахамиятли кадам булиб, ушбу хизматлар туFрисида бозор ахборотлари-нинг ошиши, такдим этилаётган хизматлар техно-логиясининг юкорилиги, ижро этувчи хокимият органлари (хокимият органлари томонидан куллаб-кувватланиши) билан узаро муносабат-ларнинг ривожланиши, иктисодиёт сохалари ва тармоклари учун профессионал кадрлар тайёр-лаш институтини шаклланиши хисобланади.

Республикамизда хусусий бандлик агентли-клари хизматлари бозоридаги курсатилган хиз-

матлар хажмини диверсификациялаш, хусусий бандлик агентликлари томонидан мехнат бозо-рида иш берувчиларнинг талабларига мувофик ходимларни танлаш, саралаш ва ишга жойлаш-тириш буйича хизматлар курсатиш самарадорли-гини ошириш хамда ишга жойлаштириш сохасида ахборот ва маслахат хизматларини кенгайтириш юзасидан хориж тажрибасини амалиётга жорий этиш мехнат бозорида ишчи кучига талаб ва таклиф уртасида ракобат мухитини шаклланти-риш имконини беради.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати (References)

1. Конвенция № 181 Международной организации труда «О частных агентствах занятости» (19.06.1997 г.).-Информационно-правовое обеспечение «Гарант».

2. Ciett. International Confederation of Private Employers Agency // URL: http://www.dett. org/index.php?id=27

3. Узбекистан Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Узбекистан Респу-бликаси Мустакиллигининг йигирма саккиз йиллигига баFишланган тантанали маросим-даги нутки. http://uza.uz/oz/politics/prezident-shavkat-mirziyeevning-zbekiston-respublikasi-musta-31-08-2019

4. Ворфоломеева О.А.Становление инфраструктуры рынка труда в переходной экономике. - СПб., Издателъство СПбУЭФ. 2001. - С.125.

5. Академик К.Х.Абдурахмоновнинг Мехнат иктисодиёти: назария ва амалиёт. Дарслик. Кайта ишланган ва тулдирилган 3-нашри: - УзФА "FAN" нашриёти,2019.-592-б.

6. Н.У.Арабов. Узбекистан Республикасида мехнат бозори инфратузилмасини ривож-лантириш самарадорлигини ошириш. Монография. - Т.: "Fan va texnologiya", 2017. - 272-б.

7. Ciett. International Confederation of Private Employers Agency // URL: http://www.dett. org/index.php?id=27

8. Ciett. International Confederation of Private Employers Agency // URL: http://www.dett. org/index.php?id=27

9. Электронный учебник по статистике. URL: http://www.statsoft.ru/HOME/TEXTBOOK/ modules/stcluan.html.

10. Официальный сайт Ассоциации частных агентств занятости (АЧАЗ). URL: http://www. achaz.ru/press_center/66/.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2020, 4(136)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.